Δευτέρα, Οκτωβρίου 31, 2005

H νίκη των «θεο-συντηρητικών»



Το Ιράκ δεν είναι Βιετνάμ. H διαρροή του ονόματος της πρώην μυστικής πράκτορος δεν είναι Ουότεργκεϊτ. Οι διαδοχικές ήττες του Τζωρτζ Μπους ίσως να μη συνιστούν νίκη των «προοδευτικών», αλλά των «θεο-συντηρητικών».

Υπάρχει η αισιόδοξη οπτική: μια δικηγόρος που το βασικότερο γνώρισμά της είναι ότι θεωρεί τον Μπους «τον λαμπρότερο και εξυπνότερο άνθρωπο» που έχει συναντήσει αναγκάζεται να εγκαταλείψει τις υψηλές της φιλοδοξίες, ένα υψηλό στέλεχος του Λευκού Οίκου που οργάνωσε μια συνωμοσία για να «πουλήσει» τον πόλεμο στο Ιράκ παραπέμπεται σε δίκη, ενώ ο ίδιος ο πρόεδρος βλέπει τη δημοτικότητά του να πέφτει συνεχώς ύστερα από μια σειρά ψεμάτων και λαθών του ίδιου και των συνεργατών του. Ένας δικαστής αποδεικνύει την ακεραιότητα και την ανεξαρτησία του παρόλο που διορίστηκε από τη σημερινή κυβέρνηση, τα μέσα ενημέρωσης αποδεικνύουν ότι είναι ο θεματοφύλακας της αξιοκρατίας και της εντιμότητας, η αμερικανική δημοκρατία αποδεικνύει για άλλη μια φορά ότι λειτουργεί άψογα.

Υπάρχει όμως κι ένας άλλος τρόπος να δει κανείς τις τελευταίες εξελίξεις στην Αμερική. Στην πραγματικότητα, η Χάριετ Μάιερς δεν εξαναγκάστηκε να παραιτηθεί από τη διεκδίκηση μιας θέσης στο Ανώτατο Δικαστήριο επειδή είναι αυλοκόλακας και έχει μυαλό κάτω του μετρίου, αλλά επειδή δεν είναι αρκετά συντηρητική: μόνη και χωρίς παιδιά, η πρώην δικηγόρος του Μπους δεν έχει ταχθεί ποτέ ανοιχτά κατά των αμβλώσεων και διακρίνεται από κάποιες ευαισθησίες για τις μειονότητες. Γι' αυτόν τον λόγο άλλωστε, οι Δημοκρατικοί, που αρχικά είχαν ταχθεί εναντίον της επιλογής της, άλλαξαν στη συνέχεια θέση όταν είδαν να της επιτίθενται οι φανατικοί της θρησκευτικής Δεξιάς (οι λεγόμενοι theo-cons, «θεο-συντηρητικοί», σε αντίθεση με τους neo-cons, τους νεοσυντηρητικούς). Και αντιμετωπίζουν τώρα με δέος το ενδεχόμενο να επιλεγεί στη θέση της Μάιερς ένας φανατικός ή μία φανατική, που θα ανατρέψει τις ισορροπίες στο Ανώτατο Δικαστήριο και θα οδηγήσει τη χώρα σε (ακόμη) πιο συντηρητική κατεύθυνση.

Όσο για τον «Σκούτερ» Λίμπυ, δεξί χέρι του αντιπροέδρου Τσέινι και κυριότερο σύμβουλο της ρεπουμπλικανικής ομάδας που κυβερνά την Αμερική, η παραπομπή του σε δίκη για ψευδορκία αποτελεί ασφαλώς σοβαρό πλήγμα για τους εμπνευστές του πολέμου στο Ιράκ. Γιατί όμως ο αδέκαστος Πάτρικ Φιτζέραλντ, ο γιος ενός Ιρλανδού μετανάστη που δούλευε θυρωρός στο Μανχάταν, λυπήθηκε τον «εγκέφαλο» του προέδρου, τον άνθρωπο που βρίσκεται εδώ και δεκαετίες πίσω από κάθε βρώμικο παιχνίδι, τον Καρλ Ρόουβ; Ίσως να τον παραπέμψει κι αυτόν αργότερα, όταν θα έχει συγκεντρώσει όλα τα στοιχεία που χρειάζεται. Στην περίπτωση αυτή, οι ιστορικοί του μέλλοντος θα μιλήσουν για ένα αργό και βασανιστικό «τηγάνισμα» του Μπους, αντάξιο των δεινών που προκάλεσε στη χώρα του και στον πλανήτη. Αν όμως οι έρευνες τελειώσουν εδώ, επιτρέποντας στους Ρεπουμπλικανούς να εμφανιστούν ως οι αρχάγγελοι της κάθαρσης;

Σάββατο, Οκτωβρίου 29, 2005

Οι πιο υπάκουες ανταμείβονται



Τους πετάνε στην έρημο. Τους κλείνουν πίσω από συρματοπλέγματα. Προχθές τους έκαψαν ζωντανούς. Αλλά εκείνοι επιμένουν να ονειρεύονται την Ευρώπη.

Την πρώτη φορά που ο Πορτογάλος δημοσιογράφος Πάουλο Μούρα επισκέφθηκε το δάσος Μισνάνα, κοντά στην Ταγγέρη, ζούσαν εκεί 3.000 πρόσφυγες. Πολλοί βρίσκονταν εκεί πέντε χρόνια, άλλοι λιγότερο. Κάθε μέρα έψαχναν τρόπο να περάσουν απέναντι. Ύστερα όμως η διαμονή τους έγινε επικίνδυνη, κάθε τόσο πλάκωνε η αστυνομία και σκότωνε μερικούς, κι έτσι αναζήτησαν νέα κρησφύγετα. Άλλοι πήγαν κοντά στη Θέουτα, άλλοι έφυγαν προς το Νότο, στη Δυτική Σαχάρα, για να προσπαθήσουν να περάσουν από εκεί στη Φουερτεβεντούρα, παρ' όλο που εκεί ο ωκεανός είναι ακόμη πιο επικίνδυνος. Κάθε χρόνο χιλιάδες άνθρωποι περνούν στην Ισπανία κι άλλες τόσες χιλιάδες πνίγονται στον δρόμο. Οι πιθανότητες επιτυχίας είναι πενήντα πενήντα.

H θρησκεία παίζει σημαντικό ρόλο σ' αυτή την περιπέτεια, λέει στην Ντερ Στάνταρντ ο Μούρα, που ασχολείται πάνω από τρία χρόνια και έχει γράψει πολλά ρεπορτάζ για τους λαθρομετανάστες. Οι πάστορες, ιδιαίτερα από την Προτεσταντική «Πεντηκοστιανή Εκκλησία», ασκούν μεγάλη επιρροή σ' αυτούς τους ανθρώπους, τους δίνουν πρακτικές συμβουλές και τους ενθαρρύνουν να συνεχίζουν τις προσπάθειές τους. H θρησκεία τους στηρίζεται στην υπόσχεση της ευημερίας και στη θέληση του Θεού να αναζητήσουν μια καλύτερη ζωή εδώ και τώρα. Οι περισσότεροι Αφρικανοί μετανάστες είναι από τη Νιγηρία, μια χώρα που μπορεί να είναι πλούσια, αλλά δεν προσφέρει καμιά ευκαιρία στους κατοίκους της να ανέλθουν στην κοινωνική ιεραρχία, να βρουν δουλειά, να κερδίσουν αρκετά χρήματα. Το μόνο που τους μένει λοιπόν είναι να φύγουν, αρκεί βέβαια να έχουν κάποια χρήματα, οι πιο φτωχοί μένουν πίσω. Ορισμένες οικογένειες πουλούν τα σπίτια τους για να πληρώσουν τη Μαφία να στείλει ένα από τα παιδιά τους στην Ευρώπη. Ιδιαίτερα ευάλωτες είναι οι γυναίκες, που υπογράφουν συμφωνίες ότι χρωστούν 40.000 δολάρια, κάτι που σημαίνει ότι είναι σκλάβες για την υπόλοιπη ζωή τους. Δεν καταλαβαίνουν ότι θα γίνουν πόρνες, ελπίζουν ότι θα βγάλουν τα χρήματα δουλεύοντας ως γκαρσόνες ή κομμώτριες. Τελετουργίες βουντού και απειλές κατά των οικογενειών τους εξασφαλίζουν τη σιωπή τους.

H ζωή στο δάσος είναι αυστηρά δομημένη, λέει ο Μούρα. Οι αρχηγοί εισπράττουν ή κλέβουν χρήματα, τρόφιμα και ρούχα από τους άλλους. Κάθε κορίτσι έχει ένα «σύζυγο» που είναι υπεύθυνος γι' αυτήν. Οι πιο υπάκουες ή οι πιο όμορφες ανταμείβονται από τη Μαφία με ένα εισιτήριο για την Ευρώπη. Ένα άλλο τέχνασμα της Μαφίας είναι να μένουν οι κοπέλες έγκυοι. Αν το παιδί γεννηθεί στο δάσος, έχασαν. Αν όμως γεννηθεί στην Ισπανία, μπορούν να μείνουν εκεί για έξι μήνες. Πολλοί καθολικοί ιερείς γνωρίζουν το πρόβλημα και προσπαθούν να βοηθήσουν παρέχοντας στέγη και φροντίζοντας τα παιδιά. Αλλά δεν μπορούν να κάνουν πολλά, είναι κι αυτοί μέρος του συστήματος.

Πέμπτη, Οκτωβρίου 27, 2005

Ο Γκέιτς δεν θέλει να πεθάνει ατιμασμένος



H αυριανή ημέρα δεν είναι μόνο η επέτειος ενός μεγάλου ΟΧΙ. Είναι και τα γενέθλια ενός ανθρώπου που αντιμετωπίζει ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα: πώς να ξεφορτωθεί την περιουσία του.

Υπάρχουν διάφορες απόψεις για τα πιο κρίσιμα γενέθλια ενός άνδρα. Άλλοι λένε ότι έχουν σχέση με τη συμπλήρωση 33 χρόνων ζωής - προφανώς επειδή σε αυτή την ηλικία σταυρώθηκε ο Χριστός -, άλλοι τοποθετούν το σημείο καμπής στα 40 ή τα 45. Ίσως ο ακριβής αριθμός να έχει σχέση με αυτά που έχει κάνει ο άνδρας στη ζωή του μέχρι τότε, ίσως και να μην έχει σχέση με τίποτα και όλα αυτά να είναι βλακείες. Το βέβαιο είναι ότι αύριο ο Μπιλ Γκέιτς γίνεται 50 ετών. Και ότι όσο μεγαλώνει τόσο περισσότερο τον καταδιώκει η ρήση του Αμερικανού βιομήχανου Άντριου Κάρνεγκι: «Όποιος πεθαίνει πλούσιος, πεθαίνει ατιμασμένος».

Ο Γκέιτς ίδρυσε τη Microsoft σε ηλικία 19 ετών. Σήμερα είναι ο πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο, με περιουσία που υπολογίζεται σε 47 δισεκατομμύρια δολάρια - όσο το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της Γκάνας. Κάποτε, όμως, ακόμη και οι πλούσιοι πεθαίνουν. Και για να μην πεθάνει ατιμασμένος, ο Μπιλ έχει δεσμευθεί να διαθέσει για φιλανθρωπικούς σκοπούς το 95% της περιουσίας του. Όπως δείχνουν όμως οι υπολογισμοί που έκανε ο Ρίτσαρντ Μόρισον των Τάιμς, αυτό δεν είναι καθόλου, μα καθόλου εύκολο. Ας υποθέσουμε ότι ο Γκέιτς θα ζήσει 80 χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει την επόμενη 30ετία να βρει κάπου να δώσει 44 δισεκατομμύρια δολάρια. Αν υπολογιστούν μάλιστα και οι τόκοι, που είναι τουλάχιστον 5 δισεκατομμύρια δολάρια τον χρόνο, ο Γκέιτς καλείται να διαθέτει περισσότερα από 6 δισεκατομμύρια δολάρια τον χρόνο, τουλάχιστον για την επόμενη δεκαετία. Πώς διάβολο θα κάνει κάτι τέτοιο;

Θεωρητικά, έχει διάφορες επιλογές. Μπορεί να αγοράσει 30 Τζάμπο, 100 παλάτια αξίας 60 εκατομμυρίων ευρώ το καθένα ή όλες τις ποδοσφαιρικές ομάδες της Αγγλίας - εκτός από την Τσέλση, που πρόλαβε να την αγοράσει ο Αμπράμοβιτς. Το κακό είναι ότι θα πρέπει να επαναλαμβάνει την ίδια κίνηση κάθε χρόνο, για τα επόμενα 30 χρόνια. Μπορεί να παίξει τα λεφτά στο καζίνο - υπάρχει όμως πάντα ο κίνδυνος να κερδίσει. Μπορεί πάλι να κάνει αυτό που ο ίδιος και η σύζυγός του πάντα ονειρεύονταν: να διαθέσουν τουλάχιστον ένα μέρος της περιουσίας τους για την επίλυση των προβλημάτων του Τρίτου Κόσμου. Αλλά τι θα κερδίσει; Δεν θα πει όλος ο κόσμος ότι με τον τρόπο αυτό θέλει να ξεπλύνει την ένοχη συνείδησή του; Δεν θα κατηγορηθεί πως χρησιμοποιεί τα φτωχά παιδάκια για να αποδείξει την παντοδυναμία της Microsoft;

Ο Σκοτ Φιτζέραλντ έχει πει πως δεν υπάρχουν δεύτερες πράξεις στις αμερικανικές ζωές. Ο Μπιλ Γκέιτς είναι η προσωποποίηση του παγκόσμιου καπιταλισμού και του αμερικανικού πολιτιστικού ιμπεριαλισμού. Με αυτή τη ρετσινιά είναι καταδικασμένος να πεθάνει.

Τετάρτη, Οκτωβρίου 26, 2005

H μόνη λύση



Μεγάλη Αλβανία, αλλαγή των συνόρων, αμερικανικός δάκτυλος, νέα αναταραχή στα Βαλκάνια, νέα αδικία κατά των Σέρβων... Συγγνώμη, αλλά η έναρξη διαπραγματεύσεων για την «υπό όρους» ανεξαρτησία του Κοσόβου ήταν η μόνη λύση.

«Μέχρι το τέλος του 2006, το Κόσοβο θα είναι μέλος των Ηνωμένων Εθνών»: αυτή την πρόβλεψη έκανε πρόσφατα σε Αμερικανούς επισκέπτες ο Αρντιάν Τζίνι, υπουργός της προσωρινής κυβέρνησης και στενός συνεργάτης του πρώην πρωθυπουργού του Κοσόβου Ραμούς Χαραντινάι, που περιμένει τη δίκη του στη Χάγη για εγκλήματα πολέμου. Οι επισκέπτες γέλασαν. «Μα εσείς δεν έχετε ούτε σημαία» του είπαν. Αλλά ο πρώην μαχητής του Απελευθερωτικού Στρατού, που κατέθεσε τα όπλα του για χάρη της διπλωματίας, ξέρει για τι μιλάει. Οι διαπραγματεύσεις που θα αρχίσουν σε λίγες ημέρες για το τελικό καθεστώς της επαρχίας θα οδηγήσουν μοιραία σε κάποιο είδος ανεξαρτησίας. Όχι πια μιας «ανεξαρτησίας αν και εφόσον», όπως είχε καθιερωθεί να λέγεται τους τελευταίους 18 μήνες, αλλά μιας ανεξαρτησίας που θα συνοδεύεται από συμβιβασμούς (για τους Αλβανούς) και εγγυήσεις (για τους Σέρβους).

Όπως επισημαίνει ο Τζέημς Ουόλστον στον δικτυακό τόπο Opendemocracy. net, τρία είναι τα εμπόδια σε μια τέτοια πολιτική και συνταγματική λύση. Το πρώτο είναι η στάση των «σκληρών» Αλβανών με επικεφαλής τον Χασίμ Θάτσι, πρώην διοικητή του Απελευθερωτικού Στρατού και νυν επικεφαλής του Δημοκρατικού Κόμματος. Θα επιλέξουν να μείνουν έξω από τις συνομιλίες, απορρίπτοντας κάθε συμβιβασμό και κλιμακώνοντας τις επιθέσεις εναντίον των Σέρβων και του ΟΗΕ; Ή θα αποφασίσουν να λάβουν μέρος στην «υπό όρους ανεξάρτητη» κυβέρνηση, κερδίζοντας έτσι θέσεις, πόρους και επιρροή;

Το δεύτερο εμπόδιο ακούει στο όνομα Ιμπραήμ Ρουγκόβα. Ο άνθρωπος που άρχισε τον αγώνα των Αλβανών του Κοσόβου για ανεξαρτησία πάσχει από καρκίνο των πνευμόνων και δεν θα βρίσκεται για πολύ στο προσκήνιο. Προφανής διάδοχός του δεν υπάρχει. Και μια σφοδρή αντιπαράθεση για τη διαδοχή στη μέση των διαπραγματεύσεων για την ανεξαρτησία είναι βέβαιο ότι θα δηλητηριάσει το κλίμα.

Το τρίτο και ίσως πιο ψηλό εμπόδιο είναι η στάση του Βελιγραδίου και των Σέρβων του Κοσόβου. Δημοσίως, δεν θέλουν ούτε να ακούσουν για «απώλεια» του Κοσόβου, όχι μόνο λόγω της συμβολικής θέσης που κατέχει η περιοχή αυτή στη σερβική ιστορία, αλλά και λόγω των συνεπειών που μπορεί να έχει μια τέτοια εξέλιξη τόσο στη Βοσνία όσο και στο Μαυροβούνιο. Καλώς ή κακώς, όμως, οι Σέρβοι δεν είναι πια ο ισχυρός παράγων των Βαλκανίων, τον οποίο όλοι πρέπει να λαμβάνουν υπόψη σε οποιαδήποτε συμφωνία. Ο διαμελισμός της Γιουγκοσλαβίας, για τον οποίο ο άλλοτε ήρωάς τους Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς φέρει την κύρια ευθύνη, δεν θα μπορούσε παρά να οδηγήσει και στην αλλαγή του καθεστώτος του Κοσόβου. H περασμένη Δευτέρα ίσως να ήταν η αρχή του τέλους. Ή το τέλος της αρχής.

Τρίτη, Οκτωβρίου 25, 2005

H Aριστερά ανακαλύπτει την αγορά



Ας υποθέσουμε, αγαπητέ Μπιλ Έμοτ, ότι σας αναθέτουν να συντάξετε το μανιφέστο του νέου Δημοκρατικού Κόμματος της Ιταλίας. Ποιες θα ήταν οι βασικές του γραμμές;

H ερώτηση στον διευθυντή του Εκόνομιστ έγινε στη διάρκεια ενός σεμιναρίου που πραγματοποιήθηκε το περασμένο Σάββατο στη Ρώμη. Κι εκείνος, που ο Μπερλουσκόνι τον έχει αποκαλέσει κομμουνιστή όχι επειδή μοιάζει λίγο με τον Λένιν αλλά επειδή τόλμησε να τον χαρακτηρίσει στο εξώφυλλο του περιοδικού του «ακατάλληλο» να κυβερνά την Ιταλία, έφτιαξε τη γραβάτα του, γέμισε το ποτήρι του με κόκκινο κρασί και απάντησε: «1) Μεταρρύθμιση του Εργατικού Δικαίου, που είναι υπερβολικά αυστηρό και υπερβολικά ευέλικτο. 2) Ίδρυση Σχολών για την εκπαίδευση των εργαζομένων και την προσαρμογή τους στις νέες τεχνολογίες. 3) Απλοποίηση του φορολογικού συστήματος, με μείωση των φόρων που πληρώνουν οι φτωχοί, αλλά και μείωση των συντελεστών. 4) Αναθεώρηση του συνταξιοδοτικού συστήματος. Ήδη όμως κινδυνεύουμε να χάσουμε τις εκλογές!».

Σύμφωνα με τον 49χρονο Έμοτ, που διευθύνει τον Εκόνομιστ από τον Μάρτιο του 1993, η ιταλική Αριστερά πρέπει να κάνει μια ιστορική επιλογή: να δεχθεί ότι η αγορά μπορεί να δημιουργήσει πλούτο για όλους, ακόμη και για τους μη έχοντες. Οι εποχές έχουν αλλάξει. Στην Αγγλία η Ρόβερ ανακοινώνει 5.000 απολύσεις, αλλά η Εργατική κυβέρνηση αντιδρά με ψυχραιμία γιατί γνωρίζει ότι οι απολυμένοι θα βρουν σύντομα καινούργια δουλειά. Στη Σκανδιναβία οι Σοσιαλδημοκράτες επανεξετάζουν τις κοινωνικές κατακτήσεις ώστε να επιτρέψουν την επιτυχία των νέων τεχνολογιών. Στη Γαλλία όλοι καταλαβαίνουν ότι ένα κοινωνικό μοντέλο που επιτρέπει 3,5 εκατομμύρια ανέργους πρέπει να αλλάξει. Ακόμη και στη Γερμανία ο Σρέντερ αντιλήφθηκε την αναγκαιότητα των μεταρρυθμίσεων. Ο λόγος που έχασε τις εκλογές είναι ότι οι ψηφοφόροι απορρίπτουν πλέον τα κόμματα όπου συγκρούονται διάφορες τάσεις. Όσο για τις Ηνωμένες Πολιτείες, έχουν μετατοπίσει τόσο πολύ προς τα δεξιά τον άξονα της πολιτικής συζήτησης ώστε δεν μπορούν πλέον να αποτελέσουν πρότυπο για την Αριστερά. Ο Μπιλ Κλίντον μπορεί για ορισμένους να είναι ήρωας, στην πραγματικότητα όμως είναι ο άνθρωπος που διέλυσε το κράτος προνοίας στην Αμερική.

Ειπώθηκαν κι άλλα ενδιαφέροντα πράγματα στο σεμινάριο. «Πρέπει να περάσουμε από ένα αρνητικό σε ένα θετικό κοινωνικό κράτος, όπου οι πολίτες δεν θα έχουν μόνο δικαιώματα αλλά και καθήκοντα», τόνισε ο πρώην πρωθυπουργός Τζουλιάνο Αμάτο. Το σχέδιο αυτού του κοινωνικού κράτους το επεξεργάζεται ένας παλιός γνώριμος της Αριστεράς, ο Βρετανός κοινωνιολόγος Άντονυ Γκίντενς. Και θα είναι ένα μείγμα ανάμεσα στον Τρίτο Δρόμο και το σκανδιναβικό σοσιαλδημοκρατικό μοντέλο. «Το κλασικό δίπολο δημόσιο / ιδιωτικό δεν είναι πλέον αρκετό για να καθορίσει το κοινό καλό», τόνισε ο πρώην διευθυντής του London School of Economics στο σεμινάριο. «Πρέπει να βάλουμε στην εξίσωση και το κράτος. Γιατί, μερικές φορές, το συλλογικό συμφέρον υπηρετείται καλύτερα από τις ιδιωτικοποιήσεις παρά από το κράτος».

Δευτέρα, Οκτωβρίου 24, 2005

H ανάσα των σπιτιών



Στην Κορέα δεν υπάρχουν ούτε Πυραμίδες ούτε Σινικό Τείχος. Ο επισκέπτης δεν έχει την ευκαιρία να θαυμάσει έναν καθεδρικό ναό σαν κι αυτόν της Φλωρεντίας. Μπορεί όμως να νιώσει την ανάσα των σπιτιών.

Με αφορμή το γεγονός ότι τιμώμενη χώρα της φετινής Έκθεσης Βιβλίου της Φρανκφούρτης είναι η Νότια Κορέα, πολλοί Ευρωπαίοι δημοσιογράφοι επισκέφθηκαν αυτή τη χώρα για να γνωρίσουν τον πολιτισμό της. Κι επειδή οι Ευρωπαίοι είναι τεμπέληδες, τα ερωτήματα που έθεταν στους υπευθύνους ήταν του τύπου: «ποια είναι τα χαρακτηριστικά του κορεατικού πολιτισμού;». Ή «ποια είναι τα πιο αντιπροσωπευτικά κτίρια της κορεατικής αρχιτεκτονικής;». Ο ποιητής Χουάνγκ Τσι Βου, επικεφαλής της κορεατικής αντιπροσωπείας στη Φρανκφούρτη, ανέλαβε λοιπόν να απαντήσει. «Τον κορεατικό πολιτισμό δεν μπορείς να τον δεις», γράφει στην εφημερίδα Neue Zurcher Zeitung. «Πρέπει να τον αγγίξεις».

Οι αίθουσες του Μεγάρου Πίτι, στη Φλωρεντία, είναι γεμάτες με αριστουργήματα της Αναγέννησης και πίνακες μεγάλων ζωγράφων όπως ο Ραφαήλ, ο Τιτσιάνο και ο Ρούμπενς. Ο διάκοσμος είναι μεγαλοπρεπής, τίποτα δεν έχει αφεθεί στην τύχη, όλα είναι σχεδιασμένα μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια. Όταν ο Χουάνγκ βρέθηκε εκεί την πρώτη φορά, εντυπωσιάστηκε τόσο πολύ που ζαλίστηκε και του ήρθε να κάνει εμετό. Προσπαθώντας αργότερα να αναλύσει την ακραία αυτή αντίδρασή του, κατάλαβε ότι είχε να κάνει με τον τρόπο που έχει εσωτερικεύσει την πολιτιστική παράδοση της χώρας του. Αντίθετα με τα κάστρα ή τις παλιές ευρωπαϊκές πόλεις - γράφει -, τα κορεατικά κτίρια δεν δείχνουν από μακριά εντυπωσιακά ή επιβλητικά. Τα παραδοσιακά κορεατικά σπίτια είναι κτισμένα σε διαστάσεις που ανταποκρίνονται στο ανθρώπινο σώμα και έρχονται σε επαφή μαζί του. Οι Κορεάτες προτιμούν να κάθονται ή να ξαπλώνουν στο πάτωμα, το οποίο οι Ευρωπαίοι πατούν με τα παπούτσια τους. Ένα παραδοσιακό κορεατικό σπίτι αναπνέει με πολύ φυσικό τρόπο. Ο αέρας μπαίνει και βγαίνει από την πόρτα που είναι καλυμμένη με ρυζόχαρτο και τους τοίχους που είναι γεμισμένοι με πηλό. Τα σπίτια είναι κτισμένα μονάχα με ξύλο και πηλό, αποσυντίθενται αργά και, ύστερα από μερικές γενιές, επιστρέφουν στη φύση, όπως το ανθρώπινο σώμα. H μορφή όμως παραμένει αναλλοίωτη και τα υλικά ζωντανεύουν ξανά.

Στα σπίτια τους, συνεχίζει ο Χουάνγκ, οι Κορεάτες δεν αναζητούν τις τέλειες διαστάσεις, την υπερβολική διακόσμηση ή την πολυτέλεια. Προτιμούν αντικείμενα που μοιάζουν αδέξια ή ανολοκλήρωτα, που δεν είναι λεία στο άγγιγμα αλλά λίγο τραχιά και ξηρά. Τα χρώματα δεν είναι ελαιώδη και λαμπερά, αλλά θαμπά. Οι χώροι είναι επίτηδες μικροί, ώστε ο έξω κόσμος να δείχνει μεγαλύτερος. Ο κορεατικός πολιτισμός, που έχει ηλικία 5.000 ετών, δεν μπορεί έτσι να γίνει αντιληπτός με τους κανόνες της ευρωπαϊκής αισθητικής. Ελπίζει όμως να προσελκύσει με τις ιδιαιτερότητές του. Εξ ου και η αγωνιώδης κραυγή του: «Μην κοιτάζετε, παρακαλώ. Αγγίξτε!».

Σάββατο, Οκτωβρίου 22, 2005

Mόνο οι φιλάργυροι δεν γελούν



Ο Ουμπέρτο Έκο δεν μπορεί να κρύψει τον ενθουσιασμό του για την ταινία που είδε την περασμένη εβδομάδα. «Αν με ρωτούσαν για τι πράγμα μιλάει ο Δάντης», λέει στο περιοδικό Λ'Εσπρέσσο, «θα απαντούσα: για κάποιον που πήγε στην Κόλαση, στο Καθαρτήριο και στον Παράδεισο. Κι αυτό είναι αρκετό για να καταλάβει κανείς ότι η Θεία Κωμωδία είναι ένα σημαντικό έργο. Στην ερώτηση όμως για τι μιλάει ο Μπενίνι στην τελευταία του ταινία, πρέπει να απαντήσω: για κάποιον που είναι τόσο ερωτευμένος με τη γυναίκα του ώστε τη σώζει από τον θάνατο. Κι αυτό δεν αποδίδει δικαιοσύνη στην ταινία».

H ταινία «H τίγρις και το χιόνι» πήρε τον τίτλο της από έναν πίνακα του Χοκουσάι, ενός ιάπωνα καλλιτέχνη που έζησε ανάμεσα στον 18ο και τον 19ο αιώνα. Οι λογοτεχνικές αναφορές είναι άφθονες: Μοντάλε, Ναζίμ Χικμέτ, Μαγιακόφσκι, Άδωνις, Νερούδα, Ελυάρ, Στανισλάφσκι, Πάουντ, Λεβί-Στρως. Αλλά το θέμα είναι ένα και αιώνιο: ο έρωτας. Ο έρωτας στα χρόνια του πολέμου, που αρχικά επρόκειτο να είναι ο πόλεμος μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων, αλλά τελικά προτιμήθηκε ο πόλεμος του Ιράκ. Στη Βαγδάτη πηγαίνει ο πρωταγωνιστής ζωσμένος με φάρμακα για να σώσει τη γυναίκα που αγαπάει, και οι Αμερικανοί τον παίρνουν για καμικάζι. Οι σκηνές που εκτυλίσσονται είναι τραγικές και κωμικές, ο Μπενίνι καταφέρνει πάλι να βγάλει γέλιο από ένα δράμα, όπως είχε κάνει με το «H ζωή είναι ωραία». Το συναίσθημα, λέει στην κουβέντα του με τον Έκο που οργάνωσε το Λ'Εσπρέσσο, είναι το πιο ανατρεπτικό πράγμα στον κόσμο, το πιο επαναστατικό, το πιο δυνατό. Το συναίσθημα σε πηγαίνει εκεί όπου κανείς δεν θα τολμούσε να πάει. Μα το πιο σημαντικό πράγμα είναι το σώμα. Στην ταινία αυτή, η πιο κωμική στιγμή είναι ταυτόχρονα και η πιο τραγική: είναι το σώμα ενός κωμικού σε μια τραγική κατάσταση.

Υπάρχουν κωμικοί, παρατηρεί ο Έκο, που ακριβώς επειδή είναι κωμικά ζώα, δεν αγαπιούνται. Υπάρχουν άλλοι που προσπαθούν απελπισμένα να αγαπηθούν, όπως ο Γούντυ Άλλεν. Ο Μπενίνι, πάλι, έχει σε όλες του τις ταινίες ερωτικές επιτυχίες. Ίσως λοιπόν το σημαντικότερο στοιχείο της αρρενωπότητας δεν είναι η ομορφιά, αλλά η ικανότητα να κάνεις τον άλλο να γελά. Πες μας, Ρομπέρτο: το κάνεις επίτηδες, ή σου βγαίνει αυθόρμητα; «Όχι, όχι, δεν το κάνω επίτηδες. Θα ντρεπόμουν πολύ. Έτσι μου βγαίνει, γιατί οι ιστορίες μου γεννιούνται μαζί με την αφήγησή τους. Όταν γελάς αφήνεσαι ελεύθερος, γυμνώνεσαι, ανακαλύπτεις τον εαυτό σου. Όταν γελάς, βλέπεις λίγο την ψυχή σου. Όταν γελάς κινείσαι, πετάς σαν τα πουλιά, αφήνοντας στη γη πράγματα που οι άλλοι μπορούν να δουν, ίσως και να μαζέψουν. Μόνο οι φιλάργυροι δεν γελούν, κι εκείνοι που δεν έχουν τίποτα να προσφέρουν».

Παρασκευή, Οκτωβρίου 21, 2005

Eίδε κανείς τον Mπλαιρ;



Οι λαοί της Ευρώπης απευθύνονται σε μας. Θέτουν τα ερωτήματα. Περιμένουν να αναλάβουμε τον ηγετικό μας ρόλο. Είναι καιρός να το κάνουμε».

Με αυτά τα λόγια ολοκλήρωνε στις 23 Ιουνίου του 2005 μια εντυπωσιακή, πράγματι, ομιλία του στο Ευρωκοινοβούλιο ο Τόνυ Μπλαιρ. Προσπαθώντας να διορθώσει τις εντυπώσεις από την άγρια ενδοευρωπαϊκή σύγκρουση που είχε σημειωθεί μια εβδομάδα νωρίτερα στη σύνοδο κορυφής για τις αγροτικές επιδοτήσεις, ο Βρετανός πρωθυπουργός βεβαίωσε ότι δεν υπάρχει δίλημμα ανάμεσα σε μια Ευρώπη της ελεύθερης αγοράς και σε μια κοινωνική Ευρώπη. Υπάρχει όμως κρίση. Και την κρίση αυτή τη διακρίνουν οι πολίτες πιο καθαρά από τους πολιτικούς. «Πρέπει να αφυπνιστούμε», τόνισε ο Μπλαιρ. «Οι πολίτες φυσούν τις τρομπέτες στα τείχη της πόλης. Τους ακούμε; Έχουμε την πολιτική βούληση να βγούμε έξω και να προσπαθήσουμε να τους πείσουμε ότι η ηγεσία μας είναι μέρος της λύσης, και όχι του προβλήματος;».

H ομιλία του Βρετανού πρωθυπουργού άρεσε. H εντύπωση που δόθηκε ήταν ότι το Λονδίνο σκόπευε να ταρακουνήσει τα νερά, να αναλάβει πρωτοβουλίες, να δώσει και πάλι ζωή στο όραμα της Ευρώπης. Αλλά οι εβδομάδες περνούσαν, και τίποτα απ' αυτά δεν φαινόταν στον ορίζοντα. Πρώτος εξέφρασε τις ανησυχίες του τον περασμένο μήνα ο πρόεδρος της Πολωνίας Αλεξάντερ Κβασνιέφσκι. «Όταν λάβαμε τον κατάλογο με τις ένδεκα προτεραιότητες των Βρετανών», είπε στη Φρανκφούρτερ Αλγκεμάινε Τσάιτουνγκ, «καταλάβαμε ότι καμιά απ' αυτές δεν ήταν πραγματικά σημαντική γι' αυτούς». Ακολούθησε η Βελγίδα υπουργός Δικαιοσύνης. «Στις συνεδριάσεις ανταλλάσσουμε απόψεις, περνάμε καλά, αλλά δεν προχωρεί τίποτα», δήλωσε την περασμένη εβδομάδα η Λωρέτ Ονκελένξ στο Λουξεμβούργο. Ένας Αυστριακός ευρωβουλευτής, ο Οτμάρ Καράς, έφτασε να εκδώσει δελτίο έρευνας. «Χάσαμε τον πρόεδρο της Ένωσης», έγραψε. «Απ' ό,τι γνωρίζουμε, πρόκειται για τον Βρετανό πρωθυπουργό Τόνυ Μπλαιρ, αν και κανείς δεν τον έχει δει ή ακούσει από το περασμένο καλοκαίρι. Κάθε πληροφορία για τον τόπο στον οποίο βρίσκεται και, κυρίως, για τις δραστηριότητες στις οποίες επιδίδεται, είναι ευπρόσδεκτη».

Στις κατηγορίες που δέχονται, οι Βρετανοί απαντούν ότι κάθε πράγμα έχει την ώρα του. Πρώτα έπρεπε να γίνουν οι διαπραγματεύσεις για την ένταξη της Τουρκίας, που στέφθηκαν με επιτυχία χάρις στην επιμονή του Λονδίνου. Ακολουθεί, την ερχόμενη εβδομάδα, η άτυπη σύνοδος κορυφής για την παγκοσμιοποίηση. Και τον Δεκέμβριο θα γίνει προσπάθεια να υπάρξει συμφωνία για τον προϋπολογισμό. Αλλά αυτά είναι λόγια. Τα χρονοδιαγράμματα δεν μπορούν να κινητοποιήσουν τον κόσμο, σημειώνει ο Τομάς Φερενζί στη Μοντ. Και το ψυχόδραμα που παίχτηκε με την Αυστρία για τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Τουρκία δεν έδωσε ακριβώς την εικόνα μιας ευρωπαϊκής ηγεσίας που βρίσκεται στο ύψος των περιστάσεων. Ο Βρετανός πρωθυπουργός απέτυχε να αφυπνίσει την Ευρώπη. Εκτός κι αν ο σκοπός του ήταν ακριβώς αυτός: να την κρατήσει κοιμισμένη.

Πέμπτη, Οκτωβρίου 20, 2005

Οι μπλόγκερ του Θεού



Τι είδους ιστολόγιο θα έφτιαχνε άραγε ο Ιησούς; Οι χριστιανοί της Αμερικής κατάλαβαν τη δύναμη της μπλογκόσφαιρας και αποφάσισαν να οργανωθούν για να διαδώσουν με αποτελεσματικότερο τρόπο το μήνυμά τους.

Ο Τζο Κάρτερ είναι ο δημιουργός της χριστιανικής ιστοσελίδας evangelicaloutpost. com. Και η σύγκριση που έκανε μιλώντας στο συνέδριο των «μπλόγκερ του Θεού», που πραγματοποιήθηκε το περασμένο Σαββατοκύριακο σ' ένα πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας, ήταν ομολογουμένως πρωτότυπη. H χριστιανική ιστολογία, είπε, είναι σαν τις 95 Θέσεις που θυροκόλλησε ο Λούθηρος πριν από 500 χρόνια στη Βιτεμβέργη, εγκαινιάζοντας την Προτεσταντική Μεταρρύθμιση. «Είναι σαν να ξεκινάς σήμερα 95 μπλογκ ταυτοχρόνως», είπε. Κατά την άποψή του, οι μπλόγκερ του Θεού προσφέρουν μια αλογόκριτη και ανόθευτη εικόνα για τη χριστιανική σκέψη γύρω από την πολιτική και την οργανωμένη θρησκεία.

Αυτός ήταν άλλωστε και ο σκοπός του συνεδρίου, στο οποίο έλαβαν μέρος 135 χριστιανοί ιστολόγοι: να διαπιστωθεί κατά πόσον ο Θεός, η πολιτική και η ιστολογία μπορούν να «παντρευτούν», και ποιος θα ήταν ο καλύτερος τρόπος για να λειτουργήσει αυτός ο γάμος. H δύναμη της μπλογκόσφαιρας είναι πλέον αναμφισβήτητη και όποιος θέλει να ασκήσει επιρροή σε ευρέα στρώματα του πληθυσμού πρέπει οπωσδήποτε να διεισδύσει σ' αυτήν. Είναι χαρακτηριστικό ότι, σύμφωνα με μετρήσεις που έχουν γίνει στην Αγγλία, ένας στους τρεις νέους με πρόσβαση στο Internet έχει ξεκινήσει το δικό του ιστολόγιο ή τη δική του ιστοσελίδα. Υπάρχουν όμως και κίνδυνοι. Όπως είπε στο συνέδριο ο καθηγητής Τίμοθυ Μίλχοφ, λανθασμένη χρήση του Internet από τους χριστιανούς μπλόγκερ θα είχε ως αποτέλεσμα να ενισχυθούν τα στερεότυπα για τους πιστούς και να αποξενωθούν οι μη πιστοί. Δεν χρειάζεται, για παράδειγμα, να δίνεται μεγάλη έμφαση σε επίμαχα θέματα όπως οι αμβλώσεις, η ομοφυλοφιλία ή η ευθανασία. H ενασχόληση με ευρύτερα προβλήματα, όπως η φτώχεια ή η πείνα, μπορεί να προσελκύσει ευκολότερα οπαδούς.

Το διακύβευμα είναι μεγάλο. Όπως επισημαίνει η Γκάρντιαν, οι χριστιανοί συντηρητικοί της Αμερικής αποτελούν τη βάση του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος που ευθύνεται για την εγκατάσταση του Τζωρτζ Μπους στον Λευκό Οίκο. Και η αξιοποίηση των μπλογκ μπορεί να τους καταστήσει μια ακόμη αποτελεσματικότερη πολιτική δύναμη. «Από την ιστορία αυτή είναι πιθανότερο να βγουν κερδισμένοι οι Ρεπουμπλικανοί παρά οι Δημοκρατικοί», επισημαίνει η Κάρολ Νταρ, διευθύντρια του Ινστιτούτου Πολιτικής, Δημοκρατίας και Διαδικτύου του Πανεπιστημίου Τζωρτζ Ουάσινγκτον. Το παν είναι η οργάνωση, η πειθαρχία και φυσικά η προσευχή. «Να προσεύχεστε», παροτρύνει τους αναγνώστες η ιστοσελίδα texastommy. blogspot. com. «Να προσεύχεστε για σοφία, καθοδήγηση, οξυδέρκεια, καθαρή σκέψη και καλή διάθεση. Να προσεύχεστε ο Θεός να ανοίξει μια πόρτα για το μήνυμά μας, ώστε να μπορέσουμε να κηρύξουμε το μυστήριο του Χριστού. Να προσεύχεστε να εκμεταλλευόμαστε με τον καλύτερο τρόπο κάθε ευκαιρία που μας παρουσιάζεται».

Αμήν.

Τετάρτη, Οκτωβρίου 19, 2005

Ένας καλός καθρέφτης



Πάντα έλεγε ότι θα προτιμούσε να πέσει στο πεδίο της μάχης, με την πένα στα χέρια. Αλλά δεν του έγινε το χατίρι. Ο Μπα Τζιν, ο κορυφαίος ίσως συγγραφέας της σύγχρονης Κίνας, πέθανε προχθές σε νοσοκομείο της Σαγκάης. Ήταν 100 ετών.

Το όνομά του το υιοθέτησε στη διάρκεια της παραμονής του στη Γαλλία, την περίοδο 1927-1928. Το «Μπα» είναι η πρώτη συλλαβή του ονόματος Μπακούνιν και το «Τζιν» η τελευταία συλλαβή του ονόματος Κροπότκιν, όπως προφέρεται στα κινεζικά. Εκείνα τα χρόνια, ο Μπα Τζιν έκανε πολλή παρέα με τους νεαρούς Κινέζους αναρχικούς που ζούσαν στο Παρίσι. Ήταν, ας πούμε, η «αναρχική του περίοδος». Όταν επέστρεψε στην Κίνα, άρχισε να γράφει μανιωδώς. Οι ήρωές του ήταν πάντοτε αντάρτες: αγρότες που προσπαθούν να σπάσουν τις αλυσίδες τους, νέοι άνθρωποι που αγωνίζονται να απαλλαγούν από τον έλεγχο των μεγαλυτέρων, άνεργοι που καταλήγουν στο νοσοκομείο. Όπως είναι φυσικό, ο Μπα αγκάλιασε την κομμουνιστική κυβέρνηση που ανέλαβε την εξουσία το 1949. Ύμνησε τη Νέα Κίνα του Μάο, αποκήρυξε τις νεανικές του ιδέες, έσβησε κάθε αναφορά στον αναρχισμό από τα βιβλία του, έφτασε να διαψεύσει κάθε σχέση του ονόματός του με τους δύο διάσημους Ρώσους αναρχικούς. Ήταν η «μαοϊκή του περίοδος», που δεν τον έσωσε όμως από τους εξευτελισμούς και τις επιθέσεις στα χρόνια της Πολιτιστικής Επανάστασης.

Ο Μπα επανεμφανίστηκε στο προσκήνιο το 1977, με μια τρίτη προσωπικότητα. Στις «Σκόρπιες Σκέψεις», μια συλλογή 150 δοκιμίων που έγραψε από το 1978 ώς το 1986, έγραψε πως το μεγαλύτερο λάθος της γενιάς του ήταν όλα εκείνα τα κούφια λόγια που έλεγαν στη μαοϊκή περίοδο για να ευχαριστήσουν τους γραφειοκράτες. Μια μέρα πρότεινε στην κυβέρνηση να ιδρύσει ένα μουσείο για την Πολιτιστική Επανάσταση, ώστε να αποκομίζουν οι νεώτεροι διδάγματα από τις ακρότητες εκείνης της εποχής. Αλλά η πρότασή του αγνοήθηκε. Αν και προσβλήθηκε από τη νόσο του Πάρκινσον, συνέχισε να γράφει και να μεταφράζει μέχρι το τέλος.

Τον Ιούλιο του 1985 έδωσε μια συνέντευξη στη «Λιμπερασιόν» (που αναδημοσιεύτηκε, εν είδει φόρου τιμής, στο χθεσινό φύλλο της εφημερίδας). «Έζησα την Πολιτιστική Επανάσταση», είχε πει στον Ζαν-Πιερ Τιμπωντά. «Στην αρχή πίστευα ότι η επανάσταση ήταν απαραίτητη, αλλά άλλαξα γνώμη. Για δυόμισι χρόνια έζησα στην ύπαιθρο. Από το πρωί ώς το βράδυ κουβαλούσα ανθρώπινα περιττώματα, και επιπλέον έπρεπε να γράφω καθημερινά την αυτοκριτική μου. Όταν μου επέτρεψαν να γυρίσω σε αυτό το σπίτι, όπου δεν μπορούσα να γράφω για τον εαυτό μου παρά μόνο να μεταφράζω, μ' έναν άνθρωπο πάντα δίπλα μου, αμπάρωσαν τα πάντα. Άφησαν μόνο ένα διαμέρισμα για την οικογένειά μου. Υποφέραμε πολύ, είν' αλήθεια, αλλά είναι ένα καλό παράδειγμα για την ανθρωπότητα, ένας καλός καθρέφτης».

Τρίτη, Οκτωβρίου 18, 2005

Mια κατσαρόλα, ένα σαπούνι, ένας χυμός



H ιδέα ήταν απλή: κάθε άνεργος να φωτογραφηθεί με το αντικείμενο που περιγράφει καλύτερα την κατάστασή του. Τα ταιριαστά ζευγάρια έγιναν στη συνέχεια βιβλίο, με τίτλο «Αντικείμενα - Ανεργίες».

Νάσερ K., 67 ετών. Ένα εισιτήριο του μετρό, μια τηλεφωνική κάρτα και ένα γραμματόσημο. «Δεν είναι τίποτα, αλλά είναι τα πάντα. Συμβολίζουν το "κάτεργο". Χωρίς αυτά, δεν μπορείς να ψάξεις για δουλειά. H κατοχή τους, όμως, είναι από μόνη της ένα κάτεργο».

Κριστίν Z., 50 ετών. Μια κατσαρόλα. «Αποφάσισα για λόγους αρχής να ξεπληρώσω όλους τους τρέχοντες λογαριασμούς, καθώς και τον φόρο που αντιστοιχούσε στο εισόδημά μου τη χρονιά πριν από την απόλυσή μου. Ως εκ τούτου, το τέλος του μήνα είναι πάντα δύσκολο και το 2004 αισθάνθηκα για πρώτη φορά πείνα, καθώς δεν είχα πλέον χρήματα για να αγοράσω φαΐ. Όλα είναι ζήτημα προτεραιοτήτων. Όταν ψάχνεις για δουλειά και προσέχεις την εμφάνισή σου στις συνεντεύξεις, ανακαλύπτεις ότι βρίσκεσαι μπροστά σ' έναν πιθανό εργοδότη αλλά έχεις άδειο στομάχι».

Φιλίπ Σ., 38 ετών. Ένας χυμός πορτοκαλιού. «Μου δίνει βιταμίνη C και μου ανεβάζει έτσι το ηθικό απέναντι στις καθημερινές δυσκολίες και την αβεβαιότητα για το μέλλον. H βιταμίνη C μού επιτρέπει να βλέπω τη ζωή πιο ήρεμα, να τη βλέπω ρόδινη (ή μάλλον πορτοκαλιά), και πάνω απ' όλα με γλιτώνει από τα αντικαταθλιπτικά».

Οντίλ T., 45 ετών. Μια σακούλα από το Lidl. «Ανεργία σημαίνει περιορισμοί, κι εγώ αναρωτιέμαι διαρκώς πώς μπορώ να μειώσω τα καθημερινά μου έξοδα (το νοίκι και τα σχετικά είναι σταθερά). Μειώνω έτσι κατά 40% τα έξοδα διατροφής μου. Ψωνίζω από το Lidl, αφού η ποιότητα των τροφίμων που καταναλώνω δεν με απασχολεί πλέον. Τις στιγμές εκείνες αισθάνομαι ασήμαντη, άδεια, και αναρωτιέμαι τι θα απογίνω».

Μαρκ Μπ., 51 ετών. Ένα σαπούνι. «Σου γλιστράει μόλις νομίζεις ότι το πιάνεις. Καταβάλλεις την αναγκαία προσπάθεια για να συντάξεις την επιστολή που ανταποκρίνεται καλύτερα στην αγγελία, για να δεις το ηθικό σου να πέφτει κατακόρυφα όταν λαμβάνεις αρνητική απάντηση ή δεν λαμβάνεις καμιά απάντηση. Κι αυτό γίνεται δέκα, είκοσι φορές. Στο τέλος γλιστράς πάνω στο σαπούνι και τραυματίζεσαι σοβαρά, κινδυνεύοντας να μην ξανασηκωθείς ή να παραιτηθείς».

Φρανσουάζ A., 64 ετών. Ένα ζευγάρι παιδικά καλτσάκια. «Το μήνυμά μου είναι αισιόδοξο. Καθώς είχα την τύχη να βρεθώ άνεργη δύο φορές, το 1972 και το 1976, μπόρεσα να ασχοληθώ αποκλειστικά με τα δύο μου παιδιά τον πρώτο χρόνο της ζωής τους. Είμαι πολύ ευχαριστημένη απ' αυτό, γιατί δεν χρειάστηκα ούτε παιδικό σταθμό ούτε γυναίκα. Διατηρώ από την εποχή εκείνη μια υπέροχη ανάμνηση, καθώς δεν γνώρισα ούτε στερήσεις ούτε προκαταλήψεις...».

Λένε πως αν δεν γνωρίσεις την ανεργία, δεν μπορείς να την καταλάβεις. Αυτό το βιβλίο και οι μαρτυρίες που αναδημοσιεύθηκαν στη Λιμπερασιόν, μας βοηθούν να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι.

Δευτέρα, Οκτωβρίου 17, 2005

Προπαντός μην πανικοβάλλεστε...



Οι φόβοι μας επιβεβαιώθηκαν. H γρίπη των πουλερικών είναι προ των πυλών. H πανδημία είναι θέμα χρόνου. Δεκάδες εκατομμύρια θα πεθάνουν. Τα εμβόλια έχουν τελειώσει. Αλλά μην πανικοβάλλεστε, προπαντός μην πανικοβάλλεστε.

Αυτή τη φορά κανείς δεν θα κατηγορηθεί για προσπάθεια συγκάλυψης ή υποβάθμισης του προβλήματος. Οι επιστήμονες και οι πολιτικοί συναγωνίζονται σε δηλώσεις, υπολογισμούς, εκτιμήσεις και προβλέψεις για την πορεία που θα έχει η γρίπη των πουλερικών. Τι εξυπηρετεί όμως αυτή η απόλυτη «διαφάνεια»; Τι κέρδος αποκομίζει ο πολίτης και σε τι τον βοηθούν όλες αυτές οι γνώσεις που αποκομίζει για να προφυλαχθεί από τον κίνδυνο; Το μόνο πρακτικό μέτρο που έχουν συστήσει οι ειδικοί είναι να πλένουμε συχνά τα χέρια μας. Κοτόπουλο μπορούμε να τρώμε άφοβα, εδώ έφαγε μπροστά στις κάμερες κοτζάμ Ερντογάν. Εμβόλιο δεν χρειάζεται να κάνουμε αν δεν ανήκουμε σε ομάδα υψηλού κινδύνου, αλλά και να θέλαμε να κάνουμε δεν υπάρχει πια στα φαρμακεία. Άφαντα είναι και τα φάρμακα. Πώς πρέπει λοιπόν να αντιμετωπίσουμε τον καθημερινό μας βομβαρδισμό με την τρομοκρατική φράση «η πανδημία είναι θέμα χρόνου»; Να γεμίσουμε τα σπίτια μας με κονσέρβες και να κλειστούμε μέσα μέχρι να περάσει το κακό; Ή μήπως να το ρίξουμε στην προσευχή;

H ενημέρωση αποτελεί ασφαλώς χρέος των κυβερνώντων και κατάκτηση των πολιτών στις προηγμένες χώρες. Αυτή η ενημέρωση πρέπει όμως να χαρακτηρίζεται και από αίσθημα ευθύνης. Όταν ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας προβαίνει στην εκτίμηση ότι η γρίπη των πουλερικών θα σκοτώσει 150 εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, και στη συνέχεια αποσύρει την εκτίμηση αυτή, τι πρέπει να σκεφτεί ο πολίτης; Ότι έγινε λάθος; Ότι οι αρμόδιοι τρόμαξαν με τα ίδια τους τα νούμερα και έσπευσαν να τα διορθώσουν; Όπως επισημαίνει στην Ελ Παϊς ο Μανουέλ Ονιόρμπε, γενικός διευθυντής Δημόσιας Υγείας της Ισπανίας, ο ΠΟΥ εφοδίασε τα μαθηματικά του μοντέλα με τις παραμέτρους της ισπανικής γρίπης του 1918. Τότε όμως ο κόσμος έβγαινε από έναν Παγκόσμιο Πόλεμο και ολόκληρος ο παγκόσμιος πληθυσμός ανήκε στην «ομάδα υψηλού κινδύνου». Οι περισσότεροι θάνατοι, άλλωστε, δεν προκαλούνται ευθέως από τη γρίπη, αλλά από δευτερεύουσες μολύνσεις, και το 1918 δεν υπήρχαν ούτε αντιβιοτικά ούτε τα σημερινά νοσηλευτικά συστήματα. Οι δύο καταστάσεις δεν μπορούν κατά συνέπεια να συγκριθούν.

Μήπως λοιπόν όλες αυτές οι δηλώσεις και οι προειδοποιήσεις αποσκοπούν στη συγκάλυψη ευθυνών; Ένα από τα μέτρα που αποφάσισε τώρα η Κομισιόν είναι να περιοριστούν τα πουλερικά στα κοτέτσια, ώστε να μην έρχονται σε επαφή με τα αποδημητικά πουλιά. Μα αυτό ακριβώς δεν είχε ζητήσει πριν από λίγους μήνες, μόνη τότε, η Ολλανδία; Το χειρότερο με την υστερία που έχει δημιουργηθεί είναι ότι αρχίζει να καλλιεργείται η νοοτροπία «ο σώζων εαυτόν σωθήτω». Να βγαίνουν δηλαδή στην επιφάνεια τα χειρότερα ένστικτα του ανθρώπου.

Σάββατο, Οκτωβρίου 15, 2005

Tο προζάκ εκθρόνισε τον Mπωντλαίρ



H πρώτη αίθουσα, που είναι αφιερωμένη στην αρχαιότητα, είναι κόκκινη, κόκκινη σαν τη φωτιά των εποποιών. Όπως έγραφε άλλωστε ο Αριστοτέλης, η μελαγχολία είναι ίδιον όλων εκείνων που ξεχωρίζουν στη φιλοσοφία, στην πολιτική, στην ποίηση ή στις τέχνες. Όλων των ηρώων, όπως εκείνος ο Αίας που απεικονίζεται σ' έναν αμφορέα να ετοιμάζει την αυτοκτονία του. Στον Μεσαίωνα, όπου είναι αφιερωμένη η επόμενη αίθουσα, η μελαγχολία προσλαμβάνει μάλλον αρνητικό χαρακτήρα: ο Δάντης μιλά στην Κόλαση για έναν «σκοτεινό βούρκο». Ύστερα αλλάζει ξανά, συνδέεται άλλοτε με τη διάνοια κι άλλοτε με την παράνοια, όπως είναι ο τίτλος της έκθεσης που εγκαινιάστηκε πριν από λίγες ημέρες στο Παρίσι («Melancolie, genie et folie en Occident», Galeries nationales du Grand Palais). Μα είναι πάντα παρούσα στην τέχνη, από τον Πετράρχη μέχρι τον Μπωντλαίρ, από την αγορά των Αθηνών μέχρι την Αγγλία της Ελισάβετ κι από τη Ρωσία του Ντοστογιέφσκι μέχρι το Παρίσι του Ζαν-Πωλ Σαρτρ.

Κεντρική θέση στην έκθεση έχει η «Μελαγχολία» του Άλμπρεχτ Ντύρερ (1514), ένας πίνακας που προκαλούσε πάντα αντιφατικά συναισθήματα και πολλές συζητήσεις. Ο «Δον Γκασπάρ Μελτσόρ ντε Χοβεγιάνος» (Φρανθίσκο Γκόγια, 1798) μας παρατηρεί στηρίζοντας το κεφάλι του στο αριστερό του χέρι, ενώ η «Γυναίκα στον ήλιο» (Έντουαρντ Χόπερ, 1961) προτιμά να κοιτάζει τον τοίχο. H μελαγχολία δεν ταυτίζεται όμως πάντα με τη δυστυχία: στο «Πορτραίτο του Ανρί Περσύ» (Νίκολας Χίλιαρντ, 1594), ένας όμορφος νέος άνδρας έχει βγάλει τα γάντιά του και απολαμβάνει το τοπίο ξαπλωμένος στο γρασίδι, δίπλα σ' ένα κλειστό βιβλίο.

Όσο κι αν άλλαζε μορφές, πάντως, η μελαγχολία ακολουθούσε πάντα λίγο έως πολύ τον ορισμό του Ιπποκράτη: «Όταν ο φόβος ή η δυστυχία επιμένει για καιρό, πρόκειται για μια μελαγχολική κατάσταση». Και αποτελούσε μόνιμο χαρακτηριστικό της Δύσης, τροφοδοτούμενη σε μεγάλο βαθμό από το σφάλμα και την ενοχή στα οποία στηρίζεται ο ιουδαιοχριστιανισμός. Μα έπεσε κι αυτή θύμα της παγκοσμιοποίησης. Στην τέταρτη έκδοσή του, το «Διαγνωστικό και στατιστικό εγχειρίδιο των πνευματικών διαταραχών», που εκδίδεται στις Ηνωμένες Πολιτείες και αποτελεί τη μοναδική πηγή αναφοράς για όλον τον κόσμο, καταργεί ουσιαστικά τη μελαγχολία και την εντάσσει στην ευρύτερη κατηγορία της κατάθλιψης. Πρόκειται για το «φάντασμα Κόκα-κόλα Μακντόναλντ», λέει στη Φιγκαρό ο Γάλλος καθηγητής Ψυχιατρικής Εντουάρ Ζαριφιάν, για την απαίτηση δηλαδή των αγορών να υπάρχει ένα προϊόν, μια εικόνα, μια λέξη. Ο «μαύρος ήλιος» της μελαγχολίας που είχε εξυμνηθεί από τον ποιητή Ζεράρ ντε Νερβάλ, οδηγώντας τον και στον θάνατο, δεν εμπνέει πια τους σημερινούς καλλιτεχνικούς δημιουργούς. Το μόριο αντικατέστησε την ποίηση. Το προζάκ εκθρόνισε τον Μπωντλαίρ.

Παρασκευή, Οκτωβρίου 14, 2005

Aστυνομικό κράτος



«Δεν υπήρχε φυσικά τρόπος να γνωρίζεις κατά πόσον παρακολουθείσαι μια δεδομένη στιγμή. Το πόσο συχνά, ή σε ποιο σύστημα, παρακολουθούσε κάποιον η Αστυνομία της Σκέψης ήταν αντικείμενο εικασιών. Πολλοί μάλιστα πίστευαν ότι παρακολουθούνταν όλοι, συνεχώς».

Το παραπάνω απόσπασμα ανήκει βέβαια στο προφητικό βιβλίο του Τζωρτζ Όργουελ με τίτλο «1984». Και η Ιντιπέντεντ το ανέσυρε χθες με αφορμή τη δημοσιοποίηση του τελευταίου αντιτρομοκρατικού νομοσχεδίου της βρετανικής κυβέρνησης, που δίνει μεταξύ άλλων το δικαίωμα στην αστυνομία να κρατά ώς και 90 ημέρες (από 14 ημέρες που είναι σήμερα) έναν ύποπτο για τρομοκρατία, χωρίς να του απαγγείλει κατηγορία. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Όργουελ ήταν Βρετανός πολίτης, σχολιάζει η καλή εφημερίδα. Γνώριζε έτσι πολύ καλά ότι οι συμπατριώτες του χαρακτηρίζονταν ανέκαθεν από μια παθητικότητα απέναντι στην κυβέρνησή τους. Και ότι η τελευταία μπορούσε πάντα να εκμεταλλευθεί αυτήν τη στάση για να δημιουργήσει χωρίς μεγάλη αντίσταση ένα αστυνομικό κράτος.

Ανάλογα μέτρα έχει λάβει βέβαια και ο Μπους. Όλο και κάτι κινείται όμως στην Αμερική, όλο και κάποιο άρθρο γράφεται στις εφημερίδες για την παραβίαση των ατομικών δικαιωμάτων, όλο και κάποια διαδήλωση γίνεται για την κρατική καταστολή. Στη Βρετανία, αντίθετα, το περισσότερο που μπορεί να κάνει ένας πολίτης είναι να στείλει μια επιστολή σε μια εφημερίδα με την υπογραφή «Yours outraged», κάτι σαν «Οργισμένα δικός σας». Ακόμη κι αν ήθελε όμως να διαδηλώσει μπροστά στο Κοινοβούλιο, δεν θα μπορούσε - με βάση τα τελευταία μέτρα - να πλησιάσει σε απόσταση μικρότερη του ενός χιλιομέτρου. Οι δυνάμεις της τάξης έχουν επίσης κάθε δικαίωμα να λαμβάνουν και να αποθηκεύουν τα αποτυπώματα και το DNA οποιουδήποτε συλλαμβάνεται για οποιονδήποτε λόγο, ακόμη και αν αποδεικνύεται ότι είναι αθώος. Την ώρα που η αστυνομία κατηγορείται ότι σκότωσε εν ψυχρώ έναν αθώο και άοπλο Βραζιλιάνο, βλέπει τις εξουσίες της να αυξάνονται ακόμη περισσότερο. Την ώρα που η κυβέρνηση προστατεύει με κάθε τρόπο την ιδιωτικότητα των θεσμών, παραβιάζει όλο και πιο κατάφωρα την ιδιωτικότητα των πολιτών.

Μία άλλη διάταξη του νέου νομοσχεδίου που προκαλεί μεγάλες αντιδράσεις είναι η δυνατότητα έκδοσης υπόπτων για τρομοκρατία σε χώρες όπου επιτρέπονται τα βασανιστήρια. Ακόμη και η Αμερική του Μπους δεν τόλμησε να νομιμοποιήσει αυτή τη διαδικασία: οι περίφημες πτήσεις της CIA γίνονταν με πλήρη μυστικότητα, κι όταν αποκαλύφθηκαν από τον Τύπο σταμάτησαν. H Γερμανία δεν επιτρέπει τέτοιες απελάσεις, η Ιταλία παρέχει προστασία όταν υπάρχει κίνδυνος δίωξης του υπόπτου στη χώρα του, η Γαλλία απαγορεύει την απέλαση κάποιου στον οποίο έχει παρασχεθεί πολιτικό άσυλο και η Ισπανία έκρινε πρόσφατα ότι δεν πρέπει να εκδοθεί ένας Κούρδος στην Τουρκία, αφού κινδυνεύει να κακοποιηθεί. Είναι δυνατόν να μην καταλαβαίνει ο Τόνυ Μπλαιρ ότι η μετατροπή της χώρας του σε αστυνομικό κράτος θα ήταν μια μνημειώδης νίκη των τρομοκρατών;

Πέμπτη, Οκτωβρίου 13, 2005



Καθώς οι νεκροί από τον πρόσφατο σεισμό στην Ινδία και το Πακιστάν αυξάνονται συνεχώς, πολλοί κάνουν συγκρίσεις με τις καταστροφές από το τσουνάμι. Και οι δύο τραγωδίες είναι τιμωρία Θεού.

Για τους μουλάδες του Πακιστάν, τα πράγματα είναι απλά: ο σεισμός της 8ης Οκτωβρίου ήταν η δεύτερη εκδήλωση της οργής του Αλλάχ εναντίον των αμαρτωλών ανθρώπων. H πρώτη ήταν βέβαια το τσουνάμι που σάρωσε τον περασμένο Δεκέμβριο τις ακτές του Ινδικού Ωκεανού. «Ο Αλλάχ τιμωρεί όσους μετέτρεψαν τη γη Του σε αυλή του διαβόλου», είπε ένας μουλάς στην τηλεόραση. Κι όταν τον ρώτησαν πώς εξηγεί τόση οργή εναντίον ευσεβών μουσουλμάνων, και μάλιστα λίγο μετά την έναρξη του Ραμαζανιού, απάντησε ότι «η βούληση του Αλλάχ δεν χρειάζεται εξηγήσεις».

Βολική δικαιολογία, είναι αλήθεια. Ρίχνοντας στον Θεό τις ευθύνες για τις τραγωδίες, αποφεύγεις τη συζήτηση για τον ρόλο των ανθρώπων. Γιατί όσοι γνωρίζουν την κατάσταση στο «ελεύθερο» (δηλαδή ελεγχόμενο από το Πακιστάν) Κασμίρ επισημαίνουν ότι τουλάχιστον οι μισοί από τους θανάτους στον πρόσφατο σεισμό οφείλονται στην κατάρρευση σπιτιών που είχαν κτιστεί με ακατάλληλα υλικά και κατά παράβαση των οικοδομικών κανονισμών - όπου υπάρχουν τέτοιοι κανονισμοί. Στην ορεινή αυτή περιοχή, όπου σημειώνονται συχνά σεισμοί, ο καθένας μπορεί να χρησιμοποιήσει υλικά όπως τσιμέντο και χάλυβα, αγνοώντας ή περιφρονώντας τις επιπτώσεις τους στη σταθερότητα του εδάφους. Μιλώντας προχθές στην τηλεόραση του BBC, ο υπουργός Πληροφοριών του Πακιστάν έμοιαζε να μη γνωρίζει τίποτα για την κίνηση των τεκτονικών πλακών και για το γεγονός ότι το βόρειο τμήμα της χώρας του «κάθεται» πάνω σε ένα ασταθές ρήγμα. Το μόνο που γνώριζε ήταν ότι ο σεισμός είναι θέλημα Θεού.

Οι μεγαλύτερες ζημιές από τον σεισμό προκλήθηκαν στο Μουζαφαραμπάντ, την πρωτεύουσα του πακιστανικού Κασμίρ, και λίγο βορειότερα στο Μπαλακότ. Όπως γράφει ο Μαρούφ Χουάζα στον δικτυακό τόπο Open Democracy, τα περισσότερα σπίτια στις πόλεις αυτές κτίστηκαν με χρήματα που στάλθηκαν από την Αγγλία για να αποτελέσουν δεύτερη κατοικία των μεταναστών. Τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν, όμως, δεν ήταν τα ενδεδειγμένα και η άμμος ήλθε από τη θάλασσα. Το πραγματικό όνομα του «Αλλάχ» είναι λοιπόν «διαφθορά». Και το μάθημα που μπορεί να πάρει το Πακιστάν από την Ινδονησία δεν είναι περισσότερες προσευχές, αλλά λιγότερες γραφειοκρατικές διαδικασίες. «Το Άτσεχ μετατράπηκε από Βόρεια Κορέα σε Γούντστοκ μέσα σε δύο εβδομάδες», λέει ένας αξιωματούχος από τη Διεθνή Οργάνωση Μετανάστευσης. Ύστερα όμως άρχισαν οι ανταγωνισμοί και οι αντιδικίες μεταξύ των διεθνών οργανισμών. Το Αναπτυξιακό Πρόγραμμα του ΟΗΕ τα έβαλε με την Υπάτη Αρμοστεία για τους Πρόσφυγες, που τα έβαλε με το Παγκόσμιο Πρόγραμμα Τροφίμων, που τα έβαλε με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Στο μεταξύ, δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι εξακολουθούν να μένουν σε αντίσκηνα...


Τετάρτη, Οκτωβρίου 12, 2005

«Ρuto negro, puto negro!»



Ένα περίεργο πράγμα συμβαίνει με τους ξυπόλητους Αφρικανούς που τολμούν να ονειρεύονται. Απέναντί τους, ακόμη κι ένας εξευγενισμένος σοσιαλιστής όπως ο Θαπατέρο χάνει το στυλ του και τραβάει πιστόλι.

Αυτή τη φορά ήταν πιο οργανωμένοι. Αντί να αναζητήσουν μεμονωμένα τη σωτηρία τους, συγκεντρώθηκαν σε ομάδες των 500 έως 600 ατόμων και προσπάθησαν να πηδήξουν τα διπλά συρματοπλέγματα και να περάσουν στους θυλάκους της Ισπανίας στο Μαρόκο. Δεν είχαν υπολογίσει όμως ότι είχαν απέναντί τους την ιερή συμμαχία του βασιλικού Μαρόκου και της σοσιαλιστικής Ισπανίας. Από τα πυρά που δέχθηκαν στη Θέουτα σκοτώθηκαν πέντε λαθρομετανάστες. Σε ανάλογα επεισόδια που έγιναν μια εβδομάδα αργότερα στη Μελίγια σκοτώθηκαν άλλοι έξι. «Οι μαροκινές δυνάμεις συνεργάστηκαν μαζί μας, όπως ακριβώς τους το είχαμε ζητήσει», δήλωσε ο κυβερνήτης της Μελίγια Χουάν Χοσέ Ιμπρόδα.

Όμως αυτό ήταν μόνο η αρχή. Το επόμενο πρόβλημα που κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν οι δύο κυβερνήσεις ήταν τι θα κάνουν τους ξεροκέφαλους που μπλέχτηκαν στα πόδια τους. Ο Θαπατέρο έδωσε εντολή να εφαρμοστούν οι συμφωνίες επαναπατρισμού που έχει υπογράψει η Ισπανία, το κακό όμως είναι ότι οι περισσότεροι από τους λαθρομετανάστες προέρχονταν από χώρες (Μάλι, Σενεγάλη, Νιγηρία, Ισημερινή Γουινέα) που δεν έχουν υπογράψει τέτοιες συμφωνίες. H ισπανική κυβέρνηση ξέθαψε τότε ένα πρωτόκολλο του 1992 που προβλέπει ότι όλοι οι λαθρομετανάστες θα παραδίδονται στο Μαρόκο, το οποίο στη συνέχεια θα τους ξαποστέλνει στις πατρίδες τους. H παράδοση συνοδεύτηκε από κραυγές που δεν χρειάζονται μετάφραση: «Puto negro, puto negro!» Οι πτήσεις για το Ντακάρ ξεκίνησαν προχθές. Σήμερα αναμένεται να στηθεί η «εναέρια γέφυρα» προς το Μάλι και τηv Γκάμπια. Μέσα στη σύγχυση όμως, μερικές εκατοντάδες ψυχές χάθηκαν. Να έγινε λάθος στο μέτρημα; Να κρύφτηκαν πουθενά οι απελπισμένοι μέχρι να περάσει η μπόρα;

Το μυστήριο το έλυσαν οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα. Οι μαροκινές αρχές φόρτωσαν την τελευταία εβδομάδα εκατοντάδες λαθρομετανάστες σε λεωφορεία και τους μετέφεραν στην έρημο της Σαχάρας, όπου τους εγκατέλειψαν, χωρίς τρόφιμα και νερό, για να βρουν τον θάνατο που τους αξίζει. «Προσπαθήσαμε να εμποδίσουμε τα λεωφορεία να φύγουν», διηγείται ένας λαθρομετανάστης. «Μας κτύπησαν κι έφυγαν. Περπατήσαμε προς τα σύνορα, αλλά εκεί μας περίμεναν πάνοπλοι Αλγερινοί. Ανάμεσά μας υπάρχουν πολλές γυναίκες και παιδιά». Σύμφωνα με μια ισπανική Μη Κυβερνητική Οργάνωση, τις τελευταίες μέρες μεταφέρθηκαν στην έρημο 2.400 Αφρικανοί. «Έτσι θα μάθουν να μην ξανάρθουν στο Μαρόκο», λέει ένας αξιωματούχος του βασιλείου.

Ο Μπερνάρ Κουσνέρ είναι έξαλλος. «Το να κλείνεις την πόρτα δεν είναι λύση», έλεγε τις προάλλες ο πρώην υπουργός Υγείας της Γαλλίας σε έναν ραδιοφωνικό σταθμό. «Θα περάσουν από το παράθυρο. Θα σπάσουν την πόρτα. Θα πέσουν στη θάλασσα. Τέσσερις χιλιάδες λαθρομετανάστες θα έχουν πνιγεί μέχρι το τέλος του χρόνου. Αυτή την Ευρώπη θα κτίσουμε;».

Τρίτη, Οκτωβρίου 11, 2005

Bιολογικός τρόμος



«Οικολογικό τρομοκράτη» χαρακτήρισε τη γρίπη των πτηνών ο υπουργός Υγείας του Χονγκ Κονγκ. Και ο πρόεδρος Μπους περιέπεσε σε σύγχυση. Πώς να στείλει τους πεζοναύτες εναντίον μιας τόσο ιδιόρρυθμης απειλής;

Το πρώτο καμπανάκι κτύπησε το 1996, με τον εντοπισμό του πρώτου κρούσματος μετάδοσης της ασθένειας των «τρελών αγελάδων» στον άνθρωπο. Τότε, οι ειδικοί είχαν προειδοποιήσει ότι η ασθένεια συνδέεται άμεσα με την εντατική εκτροφή των ζώων. Το καλοκαίρι κτύπησε το δεύτερο καμπανάκι, κι ας το άκουσαν πολύ λίγοι: από τις 24 Ιουνίου μέχρι τις 3 Αυγούστου, ο στρεπτόκοκκος suis σκότωσε 38 ανθρώπους στην κινεζική επαρχία Σισουάν. Ήταν η πρώτη φορά που ένα βακτήριο ιδιαίτερα διαδεδομένο μεταξύ των χοίρων προσέβαλλε τον άνθρωπο. Επειδή όμως οι θάνατοι περιορίστηκαν στην Κίνα, κανείς δεν έδωσε σημασία. Δεν συμβαίνει το ίδιο με το τρίτο καμπανάκι, την ανακάλυψη ύποπτων κρουσμάτων γρίπης των πτηνών στην Τουρκία και τη Ρουμανία. Αυτό που μας κάνει να ανησυχούμε αυτή τη φορά είναι τα αποδημητικά πουλιά. H εντεινόμενη ανησυχία, όμως, ίσως να αποτελέσει και μια ευκαιρία για να επανεξεταστεί η μέθοδος της εντατικής κτηνοτροφίας.

Όπως εξηγεί στη Ρεπούμπλικα ο Ενρίκο Μορικόνι, πρόεδρος της ιταλικής Ένωσης Κτηνιάτρων για τη Δημόσια Υγεία, δύο είναι οι παράγοντες που συνδέουν αυτή τη μέθοδο με την καλλιέργεια μολυσματικών ιών. Ο πρώτος είναι ο μεγάλος αριθμός ζώων που είναι κλεισμένα σε περιορισμένο χώρο: η συγκέντρωση ιών και βακτηρίων σε τέτοιες συνθήκες είναι πολύ υψηλή. Ο δεύτερος παράγων είναι η μαζική χρήση αντιβιοτικών, τα οποία χορηγούνται για να αντισταθμιστούν οι βλάβες από τις αφύσικες συνθήκες εκτροφής. Ο συνδυασμός αυτών των παραγόντων διευκολύνει τη μετάλλαξη των ιών και των βακτηρίων. Αν ληφθεί υπόψη και ο πολλαπλασιασμός των μετακινήσεων ανθρώπων και αγαθών, γίνεται αντιληπτό το μέγεθος του προβλήματος. H τελευταία επιδημία αφθώδους πυρετού, για παράδειγμα, έφτασε στην Ιταλία από δύο φορτηγατζήδες που αγόρασαν στην Ασία ένα σάντουιτς με μολυσμένο κρέας. Φτάνοντας στην Ευρώπη, έκαναν καθαριότητα στο φορτηγό και τα υπολείμματα κατέληξαν σε ένα μέρος όπου εκτρέφονταν γουρούνια.

Πώς θα αντιμετωπιστεί, λοιπόν, αυτός ο νέος κίνδυνος; Οι κυβερνήσεις παραγγέλλουν αντιγριπικά φάρμακα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας βρίσκεται σε επιφυλακή για την παρασκευή του κατάλληλου εμβολίου, οι ειδικοί ελπίζουν ότι ο συνδυασμός καραντίνας, φαρμάκων και εμβολίων θα επιτρέψει την ανάσχεση της επιδημίας - με την προϋπόθεση να εντοπιστεί εγκαίρως. Πολλοί λένε ότι ο κίνδυνος έχει διογκωθεί, ότι η γρίπη των πτηνών θα περάσει όπως έγινε και με τον SARS: στο κάτω κάτω, δεν έχουν καταγραφεί παρά 69 θάνατοι στην Ασία τα τρία τελευταία χρόνια. Το βέβαιο είναι ότι αν δεν αντιμετωπιστεί δραστικά η εντατική κτηνοτροφία, όλο και περισσότεροι ιοί θα περνούν από τα ζώα στον άνθρωπο. Και η συσσώρευση αυτή θα φέρει αργά ή γρήγορα την καταστροφή.







Δευτέρα, Οκτωβρίου 10, 2005

Ξεχνούν, αλλά δεν συγχωρούν



Κάποτε, τον ρόλο της διάλυσης των μύθων γύρω από τους Άραβες τον είχε αναλάβει ο Παλαιστίνιος Έντουαρντ Σαΐντ. Μετά τον θάνατό του, αναλαμβάνει να καλύψει το κενό με εξίσου πειστικό τρόπο η Ιρανή Μαργιάνε Σατράπι.

Υπάρχουν μουσουλμάνες που φορούν μίνι φούστα; Συναντά κανείς μουσουλμάνους με λιγότερες από δυο-τρεις συζύγους; Έχει νόημα ο όρος «εκκοσμικευμένος μουσουλμάνος;». Στο μυαλό των Δυτικών, γράφει η συγγραφέας της δημοφιλούς σειράς κόμικς «Περσέπολις» στο τελευταίο τεύχος του ιταλικού περιοδικού MicroMega, οι απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά είναι κατά το μάλλον ή ήττον αρνητικές. Κάθε μουσουλμάνος έχει μακριά γένια και είναι φανατικός. Κάθε μουσουλμάνα φορά μαντίλα. Αυτή η εικόνα που έχει η Δύση για το ισλάμ αποτελεί ένδειξη μιας δημοκρατικής κρίσης στις ίδιες τις δυτικές κοινωνίες. Αν οι μουσουλμάνοι θεωρούνται «μη ανθρώπινοι», είναι πιο εύκολο να τους κάνει κανείς ό,τι θέλει. Και αυτό είναι πολύ επικίνδυνο, αφού πέφτουν οι ηθικοί φραγμοί. H Δύση δεν καταλαβαίνει πως όταν χρησιμοποιεί με ισοπεδωτικό τρόπο το ισλάμ, καταλήγει να το αντιμετωπίζει όπως ακριβώς και ο Μπιν Λάντεν.

Μέχρι την επανάσταση του 1979, το Ιράν ήταν η χώρα του Χίλιες και Μια Νύχτες, των ιπτάμενων χαλιών και της Σοράγια. Μέσα σε μια νύχτα, όλα άλλαξαν. Τα ιπτάμενα χαλιά έγιναν πύραυλοι και η Σοράγια έγινε μια υστερική. Κανείς στη Δύση δεν θυμάται ότι, πριν από το 1979, οι Ιρανοί είχαν κάνει στη διάρκεια του εικοστού αιώνα άλλες δύο επαναστάσεις: το 1906 με τη συνταγματική μοναρχία και το 1951 με την εθνικοποίηση του πετρελαίου. Κανείς δεν θέλει να παραδεχθεί ότι αν οι ΗΠΑ και η Βρετανία δεν είχαν ανατρέψει τον Μοσαντέκ το 1953, το Ιράν θα είχε εξαγάγει στην περιοχή τη δημοκρατία και όχι, όπως συνέβη 26 χρόνια αργότερα, την ισλαμική επανάσταση. Κανείς δεν κάθησε να αναλύσει γιατί αυτή η επανάσταση στράφηκε γρήγορα κατά της Δύσης. Οι Ευρωπαίοι, περισσότερο και από τους Αμερικανούς, λησμονούν ότι τα 200 τελευταία χρόνια έχουν εμπλακεί ενεργά σε κατακτήσεις και βιαιότητες. Αλλά οι λαοί έχουν ένα είδος γενετικής μνήμης. Θα έπρεπε να συγχωρούν, αλλά να μην ξεχνούν. Στην πραγματικότητα, ξεχνούν αλλά δεν συγχωρούν. Έτσι, πολλοί Ιρανοί μισούν σήμερα τους Άγγλους, χωρίς να γνωρίζουν γιατί.

Στο Ιράν, τονίζει η Μαργιάνε Σατράπι, υπάρχει σήμερα ένα 15% εξτρεμιστών. Μα τέτοιοι άνθρωποι υπάρχουν και στην Ευρώπη: αρκεί να σκεφτεί κανείς πόσοι ψηφίζουν στη Γαλλία τον Λεπέν. H διαφορά είναι ότι στο Ιράν αυτή η μειοψηφία διαθέτει όπλα, διαθέτει εξουσία. Και το Σύνταγμα είναι φτιαγμένο με τέτοιο τρόπο, ώστε να αποκλείει οποιαδήποτε αλλαγή μέσω της ψήφου. Από πότε όμως συγχέουμε τους λαούς με τις ηγεσίες τους; Τι νόημα θα είχε άραγε να περιγράφουν οι μουσουλμάνοι συλλήβδην τους Δυτικούς με τον όρο «χριστιανοί»;






Σάββατο, Οκτωβρίου 08, 2005

Mια σιωπηλή επιθυμία για την αιωνιότητα



Ένα μεσημέρι του 1967, ο Γεργκ Ίμεντορφ έδεσε στο αριστερό του πόδι ένα ξύλο που το είχε βάψει μαύρο, κόκκινο και χρυσό, βγήκε από το σπίτι του στη Βόννη και κατευθύνθηκε στο κτίριο του δυτικογερμανικού Κοινοβουλίου. Εκεί, άρχισε να περπατάει πάνω-κάτω σέρνοντας μαζί του το ξύλο. Ενας ταξιτζής σταμάτησε και του είπε ότι έπρεπε να βάλει στο ξύλο ρόδες, θα ήταν πιο εύκολο. Χρειάστηκε να περάσουν τριάντα ολόκληρα λεπτά για να πετύχει επιτέλους ο καλλιτέχνης τον στόχο του: να σταματήσει μια κλούβα, να κατεβούν δέκα αστυνομικοί, να του βάλουν χειροπέδες και να τον οδηγήσουν στο τμήμα. H κατηγορία ήταν η εξής: «Με το σύρσιμο του κούτσουρου στο πεζοδρόμιο, ξεθώριασαν τα χρώματα της Γερμανίας».

Ήταν άλλα χρόνια εκείνα. Ο Ίμεντορφ, ο πιο πολιτικός ζωγράφος στη σύγχρονη ιστορία της Γερμανίας, ήθελε να συμμετάσχει ενεργά στην πάλη των μαζών κατά του ιμπεριαλισμού, θέτοντας μεταξύ άλλων την τέχνη του στην υπηρεσία της εργατικής τάξης. «H ζωγραφική πρέπει να είναι σαν την πατάτα», έλεγε. Στο Πανεπιστήμιο όπου δίδασκε, ζωγράφιζε τις διδακτικές του μεθόδους. «Σταματήστε να ζωγραφίζετε», έγραψε μία ημέρα σε έναν καμβά, για να πάρει τα εύσημα του Γιόζεφ Μπόις, του δασκάλου του. Αλλά συνέχισε να ζωγραφίζει. Ήταν ένας εικονοκλάστης που λάτρευε τις εικόνες, γράφει η Ντι Τσάιτ. Παράλληλα δούλευε σε ένα μπαρ, ασχολιόταν με το θέατρο και σκανδάλιζε το Bunte και το Vogue συμμετέχοντας κάθε τόσο σε όργια με πόρνες και κοκαΐνη. Δεν έκρυψε ποτέ τις αντιφάσεις του. Ούτε αρνήθηκε ότι τον γοήτευαν η εξουσία κι αυτοί που την κατέχουν. Τα τελευταία χρόνια έκανε πολλή παρέα με τον καγκελάριο Σρέντερ, ταξίδεψε μαζί του σε μακρινά μέρη, φιλοτέχνησε και το πορτρέτο του.

Στην ταινία του «Οι ασυγχώρητοι», ο Κλιντ Ήστγουντ υποδύεται τον ανώνυμο ξένο που φτάνει στην πόλη Λάγκο και υποχρεώνει τους κατοίκους να τη βάψουν κόκκινη. «Ζωγράφισε το Λάγκο» ονόμασε και ο Ίμεντορφ την αναδρομική έκθεσή του, που εγκαινιάστηκε πριν από λίγες ημέρες στο Βερολίνο και θα διαρκέσει μέχρι τις 22 Ιανουαρίου. Αντίθετα από τον πρωταγωνιστή της ταινίας, όμως, που τα βάζει με τον διεφθαρμένο σερίφη, ο 60χρονος ζωγράφος είναι καθηλωμένος σε μια αναπηρική καρέκλα, θύμα της ανίατης ασθένειας του Γκέριγκ. Τα άκρα του έχουν παραλύσει, τα κολλάζ που βλέπει ο επισκέπτης στην έκθεση τα έχουν κατασκευάσει οι βοηθοί του υπό την καθοδήγησή του. Υπό μία έννοια, σημειώνει (ή μήπως ειρωνεύεται;) η Ντι Τσάιτ, έγινε αυτό που πάντα ήθελε να γίνει: μια κοοπερατίβα, μια επιχείρηση για την κοινωνικοποίηση της τέχνης. Μόνο που η επιχείρηση αυτή δεν παράγει πια έργα διδακτικά ή ανατρεπτικά, παρά μονάχα μια σιωπηλή επιθυμία για την αιωνιότητα.





Παρασκευή, Οκτωβρίου 07, 2005

Ο Kατρίνα και το Saab



Έχει κάποιος το δικαίωμα να ξοδέψει ένα σωρό λεφτά για να επισκευάσει μια ασήμαντη ζημιά στο αυτοκίνητό του όταν χιλιάδες άνθρωποι έμειναν άστεγοι λόγω του Κατρίνα; Μέγα ηθικό δίλημμα, που μόνο στην Αμερική θα μπορούσε να τεθεί.

Πριν από μερικές εβδομάδες, η Τζένιφερ Φίλμπιν οδηγούσε την BMW της στο κέντρο του Λος Άντζελες, όταν αφαιρέθηκε προς στιγμήν από ένα τροχαίο και έπεσε πάνω στο Saab του μπροστινού. H ζημιά δεν ήταν ορατή με γυμνό μάτι, αλλά ο οδηγός του Saab επέμεινε να κληθεί η τροχαία και να συνταχθεί έκθεση. Λίγες ημέρες αργότερα τηλεφώνησε στην κοπέλα και της είπε ότι είχε γίνει μια «ζάρα» στον προφυλακτήρα του και ότι για να την επισκευάσει ήθελε 836,96 δολάρια. Όχι, αυτό το είδος της ζημιάς δεν φαίνεται σε ψηφιακές φωτογραφίες. Ο αρραβωνιαστικός της κοπέλας αποφάσισε τότε να επισκεφθεί τον «τύπο με το Saab», όπως τον ονόμασε, και να συζητήσουν το ζήτημα από κοντά.

Ο Μάικλ Σουρ δεν εξεπλάγη όταν έμαθε ότι ο οδηγός του Saab ήταν δικηγόρος. Τη «ζάρα», όμως, μόλις και μετά βίας μπορούσε να τη διακρίνει. Πρότεινε τότε μια συμβιβαστική λύση: να καταθέσει, στο όνομα του τύπου, τα 836,96 δολάρια στον Ερυθρό Σταυρό υπέρ των θυμάτων του κυκλώνα Κατρίνα. Ο δικηγόρος όμως ήταν ανένδοτος: ήθελε να φτιάξει τον προφυλακτήρα του. Ο Σουρ πήγε και βρήκε μερικούς φίλους, οι οποίοι συμφώνησαν να συνεισφέρουν και αυτοί στη δωρεά. Μέσα σε μία ώρα, ο Σουρ είχε συγκεντρώσει 1.936 δολάρια. Συνειδητοποίησε τότε ότι είχε μια ευκαιρία να εξευτελίσει τον τύπο. Αν συμφωνούσε με την πρότασή του, η δωρεά θα γινόταν στο όνομά του. Σε αντίθετη περίπτωση, τα χρήματα θα στέλνονταν υπέρ των αστέγων με την επωνυμία «Ο τύπος με το Saab είναι μαλάκας».

Ο Σουρ άρχισε να στέλνει email σε όλο τον κόσμο. Μέσα σε 24 ώρες είχε μαζέψει 30.000 δολάρια (!). Ήδη, όμως, είχε αρχίσει να αισθάνεται άβολα. Ήταν ηθικά σωστό να κάνει έναν τέτοιο εκβιασμό; Μήπως έπρεπε να πουλήσει το ακριβό ρολόι του, να αγοράσει ένα φθηνότερο και να δωρίσει εκείνος τη διαφορά υπέρ των θυμάτων του Κατρίνα; Το σκέφτηκε, το ξανασκέφτηκε, άνοιξε βιβλία, ρώτησε καθηγητές, αλλά απάντηση δεν πήρε. Έκανε τότε την καρδιά του πέτρα και τηλεφώνησε πάλι στον δικηγόρο. Ο τελευταίος το είχε σκεφτεί και είχε έτοιμη αντιπρόταση: να χρησιμοποιήσει μέρος των χρημάτων για να φτιάξει τον προφυλακτήρα του και τα υπόλοιπα να τα στείλει στους αστέγους της Νέας Ορλεάνης. Ο Σουρ σχεδόν ανακουφίστηκε. Την άλλη μέρα έστειλε την επιταγή. «Είναι ένας πολύ εντάξει κύριος», είπε ο δικηγόρος στον Νιου Γιόρκερ, που δημοσιεύει την ιστορία στο τελευταίο του τεύχος. Όσο για την επιταγή, ακόμη την έχει στο κομοδίνο του, σκέπτεται αν θα την εισπράξει ή αν θα την επιστρέψει.




Πέμπτη, Οκτωβρίου 06, 2005

Οι δίδυμοι ακούνε πάντα τη μαμά



Ένας νεοφιλελεύθερος αναμετράται την Κυριακή για την προεδρία της Πολωνίας με έναν φανατικό εχθρό των ομοφυλοφίλων. Άλλο ένα πλήγμα για το μέλλον της Ευρώπης.

Κάθε εκλογική αναμέτρηση έχει κι ένα «κλειδί» που επιτρέπει την κατανόηση του κλίματος που επικρατεί στη χώρα. Στη Γαλλία, για παράδειγμα, τσακώνονταν πριν από μερικούς μήνες για το αν η έγκριση του Ευρωσυντάγματος θα φέρει περισσότερους «Πολωνούς υδραυλικούς» που θα φάνε τις δουλειές των ντόπιων. Στη Γερμανία προβληματίζονταν για το αν μπορεί να γίνει καγκελάριος μια τόσο κακοντυμένη γυναίκα. Στην Πολωνία, πάλι, ασχολούνται με τη θέση των ομοφυλόφιλων στον σημερινό κόσμο.

Την αρχή έκανε πριν από λίγο καιρό ο δήμαρχος της Βαρσοβίας και υποψήφιος για την προεδρία Λεχ Κατσύνσκι, απαγορεύοντας τις παρελάσεις για την Ομοφυλόφιλη Υπερηφάνεια. Ακολούθησε ο δίδυμος αδελφός του Γιάροσλαβ Κατσύνσκι, που ως επικεφαλής του κεντροδεξιού κόμματος «Νόμος και Δικαιοσύνη» πρότεινε να απαγορευτεί στους ομοφυλόφιλους να διδάσκουν. H δήλωση αυτή φαίνεται πως έπαιξε καταλυτικό ρόλο στο αποτέλεσμα των πρόσφατων βουλευτικών εκλογών: το κόμμα άρπαξε απροσδόκητα την πρώτη θέση από τη νεοφιλελεύθερη «Πλατφόρμα των Πολιτών», που έχει κατηγορηθεί από καθολικούς φονταμενταλιστές για υπερβολική χαλαρότητα απέναντι στην ομοφυλοφιλία και τις αμβλώσεις. Το γλυκό έδεσε με τη δήλωση ενός άλλου στελέχους του κόμματος «Νόμος και Δικαιοσύνη», του υποψήφιου πρωθυπουργού Καζιμιέρζ Μαρτσίνκιεβιτς. «H ομοφυλοφιλία είναι κάτι το αφύσικο», είπε στην πολωνική έκδοση του Νιούζγουικ. «Φυσιολογική είναι μόνο η οικογένεια, και αυτήν πρέπει να προστατεύσει το κράτος».

Αν όμως στην Πολωνία η απέχθεια προς τους γκέι «βγάζει» πρωθυπουργό, ο πήχυς φαίνεται να είναι ψηλότερα τοποθετημένος για τον πρόεδρο. Χθεσινή δημοσκόπηση φέρει τον νεοφιλελεύθερο υποψήφιο της «Πλατφόρμας των Πολιτών» να προηγείται του Λεχ Κατσύνσκι κατά 11 ολόκληρες μονάδες. Οι δίδυμοι κατέφυγαν έτσι στο έσχατο μέσο: τη μαμά. Με δηλώσεις της προς το Γαλλικό Πρακτορείο, η 78χρονη Γιαντβίγκα Κατσύνσκα βεβαιώνει πως τα παιδιά έχουν πολύ στενή σχέση τόσο μεταξύ τους όσο και με την ίδια, και θα ήταν κρίμα να μην κυβερνήσουν μαζί την Πολωνία. «Όταν ο Γιάροσλαβ είναι να βγει στην τηλεόραση, μου ζητάει πάντα να τον ακούσω. Μένουμε στο ίδιο σπίτι, εκείνος στον πρώτο, εγώ στο ισόγειο, κάθε Κυριακή πάμε μαζί στην εκκλησία. Είναι εργένης, η οικογένειά του είναι το κόμμα του. Ο Λεχ, αντίθετα, είναι παντρεμένος, αλλά αυτό δεν τον εμποδίζει να μου τηλεφωνεί κάθε μέρα, στις 10 το πρωί και στις 2 το μεσημέρι ακριβώς».

Είναι πράγματι πολύ συγκινητική αυτή η σχέση. «Αυτός ο ανταγωνισμός για την επιβίωση στην κοιλιά της μάνας, για το στήθος της, για την αγάπη της, είναι συγκλονιστικός», βεβαιώνει ένας διδυμολόγος. Τόσο συγκινητική είναι η σχέση, που ο Γιάροσλαβ έκανε την υπέρτατη θυσία να αποσυρθεί προσωρινά από τη διεκδίκηση της πρωθυπουργίας ώστε να μην πλήξει τις προεδρικές ελπίδες του Λεχ. Όλη η Πολωνία κλαίει. Όταν συνέλθει, θα είναι αργά.



Τετάρτη, Οκτωβρίου 05, 2005

Tο χαμόγελο του σκόρερ



Ένα σύνθετο πρόβλημα ή μια τεράστια κρίση μπορεί μερικές φορές να αποτυπωθεί σε μια φωτογραφία. Τα πρόσωπα των πρωταγωνιστών, το χαμόγελό τους, το βλέμμα τους, είναι πιο εκφραστικά από χίλιες δηλώσεις.

Το στιγμιότυπο που απαθανάτισε η κάμερα είναι από την άφιξη του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών Αμπντουλάχ Γκιουλ στο Λουξεμβούργο. Είχαν προηγηθεί πολύωρες διαβουλεύσεις όπου διακυβεύονταν αρκετά σημαντικά πράγματα, όπως η αξιοπιστία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η επιτυχία της σημερινής της προεδρίας, αλλά και η βιωσιμότητα της τουρκικής κυβέρνησης. Δικαιολογημένα, λοιπόν, τα συναισθήματα είναι έντονα. Ο Τζακ Στρω δεν μπορεί να κρύψει τη χαρά του. Αγκαλιάζει τον Τούρκο ομόλογό του και του λέει, τα καταφέραμε καρντάσι, φοβηθήκαμε βέβαια λίγο με την Αυστρία, καθάρισε όμως η ντελ Πόντε, ποιος το περίμενε, όσο για την απαίτησή σας να διατηρήσετε εσαεί το βέτο σας για την Κύπρο και τους διεθνείς οργανισμούς ξέραμε ότι δεν είναι σοβαρή, το ξέρατε κι εσείς, βρήκαμε λοιπόν μια συμβιβαστική φόρμουλα κι είναι όλοι ευχαριστημένοι. Πάντα σας θέλαμε στην Ευρώπη, σε μια Ευρώπη όπως τη φανταζόμαστε εμείς, ισχυρή αλλά χαλαρή, πολυσυλλεκτική και όχι πολύ δεσμευτική. Και θα κάνουμε τα πάντα για να μπείτε.

Ο Αμπντουλάχ Γκιουλ, πάλι, μοιάζει με τον ποδοσφαιριστή που μόλις έχει βάλει ένα γκολ. Ο παίκτης που του έστρωσε την μπάλα τρέχει να τον αγκαλιάσει, αλλά εκείνος κοιτάζει αλλού, προς τον κόσμο, και φυσικά προς τον προπονητή του. Ο τελευταίος είναι στην περίπτωσή μας γυναίκα, τη λένε Κοντολίζα Ράις, κι έκανε την κρίσιμη παρέμβαση την πιο κρίσιμη στιγμή. Τα τηλεφωνήματά της είχαν ως αποτέλεσμα να αρθούν όλες οι επιφυλάξεις, να διαλυθούν όλες οι αντιρρήσεις. Ο Γκιουλ το ξέρει, και μετανιώνει για άλλη μια φορά που η χώρα του δυσαρέστησε τόσο πολύ τη σύμμαχό της εκείνες τις δύσκολες ώρες που ετοιμαζόταν η εισβολή στο Ιράκ. Έχει τον τρόπο όμως να διορθώσει εκείνα τα λάθη. Σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Ένωση, μπορεί ας πούμε να ασκήσει την επιρροή της στη Συρία και το Ιράν, δύο χώρες που προβληματίζουν ιδιαίτερα την Ουάσινγκτον. Ή να αναλάβει μεσολαβητικό ρόλο στην ισραηλο-παλαιστινιακή κρίση.

«H Ευρώπη είναι το πιο προχωρημένο μέρος του κόσμου, γεμάτο πανέμορφες πόλεις, από τις οποίες η πιο όμορφη είναι η Ισταμπούλ», έγραφε ένας Τούρκος διανοητής του 19ου αιώνα. Ο Στρω μάλλον δεν συμφωνεί ότι η Κωνσταντινούπολη είναι πιο όμορφη από το Λονδίνο. Είναι σίγουρος όμως ότι η τουρκική πρωτεύουσα είναι πιο «όμορφη» από τη Βαγδάτη ή την Καμπούλ. Με άλλα λόγια, ότι η τουρκική δημοκρατία μπορεί να αποτελέσει πρότυπο για άλλες χώρες της Μέσης Ανατολής. Διατηρεί όμως κάποιες ελπίδες και για την ίδια του τη χώρα, που το περασμένο καλοκαίρι έχασε την πίστη της στο πολυ-πολιτιστικό μοντέλο. Αναζητούνται λοιπόν άλλες λύσεις, άλλες συνταγές, η Τουρκία μπορεί να έχει καμιά καλή ιδέα.


Τρίτη, Οκτωβρίου 04, 2005

Eκστρατεία κατά του ζόφου



Ούτε η ολοκλήρωση του εκλογικού μαραθωνίου ούτε η επέτειος της ενοποίησης είναι αρκετές για να τονώσουν το ηθικό των Γερμανών. Έτσι, ανέλαβε δράση ο μηχανισμός εθνικής προπαγάνδας.

Έχει γυρίσει κουρασμένος από τη δουλειά, έχει καληνυχτίσει τα παιδιά, έχει ξαπλώσει στον καναπέ περιμένοντας να ετοιμαστούν τα βουρστ και χαλαρώνει βλέποντας τηλεόραση. Ξαφνικά, μια φωνή τον κάνει να πεταχτεί όρθιος. «Είσαι το θαύμα της Γερμανίας!», του πετάει κάποιος μέσα από το γυαλί, ενώ η οθόνη αρχίζει να αναβοσβήνει. Εγώ; «Εσύ, όχι οι άλλοι. Εσύ είσαι η Γερμανία!». Προσπαθεί να καταλάβει τι συμβαίνει, είναι σίγουρος ότι έχει γίνει κάποιο λάθος, όταν εμφανίζεται στην οθόνη ένας δεύτερος τύπος και τον διατάζει: «Πάρε τα πόδια σου από το φρένο!». Αμέσως μετά βγαίνει μια γυναίκα που μοιάζει με μια γνωστή συγγραφέα, τον κοιτάζει ίσια στα μάτια και τον ρωτά: «Τι θα έλεγες να βάλεις λίγο αέρα στα πανιά σου;». Μα εγώ, ξέρετε, είμαι λίγο κουρασμένος, το μόνο που θέλω είναι να φάω και να κοιμηθώ... «Λάθος! Είσαι ο Άλμπερτ Αϊνστάιν! Είσαι ο Λούντβιχ βαν Μπετόβεν! Είσαι ο Άλμπρεχτ Ντύρερ! Είσαι ο Μίχαελ Σουμάχερ!».

Τέτοιες σκηνές εκτυλίσσονται τον τελευταίο καιρό σε όλα τα γερμανικά σπίτια. Ενώ οι πολιτικοί προσπαθούν να συμφωνήσουν για το ποιος θα είναι ο επόμενος καγκελάριος, 25 μεγάλα μέσα ενημέρωσης και διαφημιστικές εταιρείες αποφάσισαν να ενώσουν τις δυνάμεις τους και να αρχίσουν εκστρατεία για να βγει η χώρα από τον εθνικό της ζόφο. H εκστρατεία, που γίνεται με τηλεοπτικά σποτ και δισέλιδες διαφημιστικές καταχωρήσεις, αναμένεται να κοστίσει 30 εκατομμύρια ευρώ. Ο τίτλος της είναι: «Εσύ είσαι η Γερμανία!». Διάφορες διασημότητες από τον χώρο της μουσικής, της λογοτεχνίας, της επιστήμης, μετέχουν στη φιλόδοξη προσπάθεια με συνθήματα που διακρίνονται για την πρωτοτυπία τους: «Κούνα τα φτερά σου και ξερίζωσε τα δένδρα. Είσαι τα φτερά. Είσαι το δένδρο. Είσαι η Γερμανία!».

H επιστράτευση βροντερών ονομάτων, όμως, δεν είναι βέβαιο ότι θα καταφέρει να ντοπάρει τους Γερμανούς. H αισιοδοξία και η αυτοπεποίθηση, γράφει ο Χάραλντ Γιόνερ στην «Μπερλίνερ Τσάιτουνγκ», στηρίζονται πράγματι στην αρχή της επιτυχίας, που τόσο έντονα προβάλλεται σε αυτή την εκστρατεία. Όσοι πιστεύουν ότι οι προσπάθειές τους είναι εποικοδομητικές είναι πιο ευκίνητοι, πιο ευέλικτοι, πιο τολμηροί. Το κακό είναι ότι οι Γερμανοί έχουν πολλά χρόνια να νιώσουν μια τέτοια εμπειρία. Αν εξαιρέσει κανείς τη μαύρη αγορά, ελάχιστες είναι οι δουλειές που επιτρέπουν σε κάποιον να αποδείξει την ευρηματικότητά του. Όλο και περισσότεροι αντιλαμβάνονται ότι το μέλλον τους δεν έχει καμιά σχέση με το πόσο σκληρά δουλεύουν. Υπό αυτές τις συνθήκες, το να καλείς κάποιον να αρχίσει να ξεριζώνει δέντρα δεν απέχει πολύ από το να ενθαρρύνεις τον βανδαλισμό. Τέτοιες κραυγές περισσότερο άγχος προκαλούν, παρά αισιοδοξία.




Δευτέρα, Οκτωβρίου 03, 2005

Έλλειμμα εντιμότητας



H Τουρκία έχει αλλάξει αρκετά τα τελευταία χρόνια. Το κακό γι' αυτήν είναι ότι μαζί της άλλαξε και η Ευρώπη.

Κοντά σαράντα χρόνια κράτησαν οι συζητήσεις της Ευρώπης με την Τουρκία. Και την παραμονή της προγραμματισμένης έναρξης των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, η ευρωπαϊκή ηγεσία δεν ήταν ακόμη σε θέση να υποσχεθεί στον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών ότι μπορεί να πάρει το αεροπλάνο και να μεταβεί στις Βρυξέλλες χωρίς να βρεθεί μπροστά σε δυσάρεστες εκπλήξεις. Το κλίμα που δημιούργησαν οι αντιδικίες στο Ευρωκοινοβούλιο και οι αντιρρήσεις της Αυστρίας θύμισαν την εποχή της διάλυσης της Γιουγκοσλαβίας, όταν η Ευρώπη αλληλοσπαρασσόταν ανάμεσα σε αντιτιθέμενα συμφέροντα για να καταλήξει τελικά να ζητήσει από την Ουάσιγκτον να βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά. H ξαφνική ανακάλυψη της Κύπρου, των Αρμενίων, της καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στις φυλακές ή στα ψυχιατρεία, επιβεβαιώνει πλήρως όσους είχαν υποστηρίξει την άρση του ελληνικού βέτο: μόλις οι Ευρωπαίοι ηγέτες χάσουν το άλλοθι που τους έδινε η ελληνική ακαμψία - την οποία φρόντιζαν βέβαια με κάθε ευκαιρία να κατακεραυνώνουν - θα αρχίσουν να τρέχουν για να βρουν λόγους να κρατήσουν την Τουρκία μακριά τους.

Τέτοιοι λόγοι υπάρχουν ασφαλώς πολλοί, τόσο ουσιαστικοί όσο και τυπικοί. H Τουρκία απέχει πολύ από το να μπορεί να χαρακτηριστεί δημοκρατική χώρα. Τα βασανιστήρια συνεχίζονται. H δίωξη του Ορχάν Παμούκ επειδή μίλησε για τις σφαγές των Κούρδων και των Αρμενίων θα ήταν αστεία, αν δεν έδειχνε ότι το λεγόμενο «βαθύ κράτος» εξακολουθεί να έχει βάρος στις εξελίξεις. H αλαζονική άρνηση της Άγκυρας να συζητήσει έναν τρόπο αναγνώρισης της Κύπρου δημιουργεί πρωτοφανή δεδομένα στην Ευρώπη. Την ίδια ώρα, όμως, ένας Τούρκος πρωθυπουργός τολμά για πρώτη φορά να αναγνωρίσει δημοσίως ότι η χώρα του έκανε λάθη στην αντιμετώπιση των Κούρδων και να καταδικάσει δημοσίως την προσπάθεια ενός δικαστηρίου να ακυρώσει την πραγματοποίηση ενός φόρουμ για την Αρμενία. H στάση αυτή έχει εξοργίσει τους Τούρκους εθνικιστές, για τους οποίους κάθε καινούργιο ευρωπαϊκό «χαστούκι» είναι βούτυρο στο ψωμί τους.

Ορισμένοι Ευρωπαίοι ηγέτες επισημαίνουν ότι δεν μπορούν να αγνοήσουν τη βούληση της κοινής τους γνώμης. Και είναι γεγονός ότι τόσο στα δημοψηφίσματα της Γαλλίας και της Ολλανδίας για το Ευρωσύνταγμα όσο και σε διάφορες δημοσκοπήσεις, η πλειοψηφία των Ευρωπαίων πολιτών εμφανίζεται να αντιτίθεται στην ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Όσο και αν αυτό δεν βρίσκει όμως σύμφωνο τον Έλληνα Πρωθυπουργό, η πολιτική δεν ασκείται με δημοσκοπήσεις. Επιπλέον, κανείς δεν έχει εγγυηθεί ότι η έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων θα έχει σώνει και καλά θετικό αποτέλεσμα. Το πιθανότερο είναι ότι η Τουρκία δεν θα πάρει τελικά αυτό που θέλει. Τουλάχιστον ας έχουν επιδείξει στο μεταξύ οι δύο πλευρές εντιμότητα, ειλικρίνεια και ευθυκρισία.



Σάββατο, Οκτωβρίου 01, 2005

Προληπτικές απολύσεις



Οκτώ μήνες μετά την «εισβολή» του Εντουάρ ντε Ρότσιλντ στη Λιμπερασιόν, η άλλοτε πρωτοποριακή γαλλική εφημερίδα διαπιστώνει ότι δεν μπορεί να ξεπεράσει την κρίση της. H ζημιά της αναμένεται να φτάσει φέτος τα 6 εκατομμύρια ευρώ (έναντι 4 εκατομμυρίων το 2004) και η κυκλοφορία της συνεχίζει να μειώνεται (9,8% το πρώτο εξάμηνο του έτους, 17,4% από το 2001). Οι λόγοι είναι πολλοί: το Internet και οι δωρεάν εφημερίδες έχουν αλλάξει ριζικά τη συμπεριφορά του αναγνωστικού κοινού, ενώ μείωση παρουσιάζουν και τα έσοδα από τις διαφημίσεις (το πρώτο οκτάμηνο του 2005 οι σελίδες των διαφημίσεων στον γαλλικό Τύπο μειώθηκαν κατά 8,5%). Ο ντε Ρότσιλντ, που κατέχει το 38,8% του κεφαλαίου της εφημερίδας, δεν είναι καθόλου ευχαριστημένος. Στους διαδρόμους της εφημερίδας κυκλοφορεί ότι έχει ζητήσει να φύγουν ογδόντα ώς εκατό από τους 340 εργαζομένους...

Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, η κατάσταση των εφημερίδων είναι θεωρητικά καλύτερη. H κυκλοφορία τους παραμένει σταθερή από το 2000, με τη Νιου Γιορκ Τάιμς μάλιστα να την αυξάνει. Τα έσοδα από τις διαφημίσεις αυξάνονται, αν και σε μικρότερο ποσοστό από το 2004 και οι μεγάλοι εκδότες εξακολουθούν να εμφανίζουν κέρδη. Παρά ταύτα, οι απολύσεις όχι μόνο δεν έχουν σταματήσει, αλλά επεκτείνονται πλέον και στους συντάκτες. H Σαν Χοσέ Μέρκιουρι Νιουζ, μια από τις μεγαλύτερες καθημερινές εφημερίδες της Καλιφόρνιας, ανακοίνωσε την περασμένη Παρασκευή την απομάκρυνση 60 εργαζομένων, οι 52 από τους οποίους είναι δημοσιογράφοι. Στις 20 Σεπτεμβρίου, ο όμιλος της Νιου Γιορκ Τάιμς έκανε γνωστό ότι σκοπεύει να απολύσει 500 άτομα, περιλαμβανομένων 45 δημοσιογράφων της νεοϋορκέζικης εφημερίδας και 35 της Μπόστον Γκλόουμπ. Την ίδια ημέρα, ο όμιλος Νάιτ Ρίντερ ανακοίνωσε 100 απολύσεις σε δύο καθημερινές εφημερίδες της Φιλαδέλφειας.

Ο λόγος είναι πάντα ο ίδιος: οι μέτοχοι (14 αμερικανικοί όμιλοι μέσων ενημέρωσης είναι εισηγμένοι στο χρηματιστήριο) ανησυχούν ότι με την άνοδο της τιμής του χαρτιού και την υποχώρηση των διαφημίσεων το μέρισμά τους θα μειωθεί. Πιέζουν έτσι τους εκδότες να μειώσουν το κόστος τους και εκείνοι απαντούν με προληπτικές απολύσεις δημοσιογράφων. «Αναζητούμε τρόπους να γίνουμε πιο αποτελεσματικοί», λέει με νόημα η Κάθριν Μάτις, αντιπρόεδρος της Νιου Γιορκ Τάιμς, για την οποία 45 απολύσεις δεν είναι δα και τόσο πολλές όταν ο όμιλος απασχολεί 1.200 δημοσιογράφους... Ήδη, πάντως, πολλοί επισημαίνουν ότι με τις απολύσεις δημοσιογράφων θα πέσει η ποιότητα των εφημερίδων, κάτι που θα οξύνει ακόμη περισσότερο την κρίση (και θα οδηγήσει σε νέες απολύσεις). «Μέχρι τώρα, μπορέσαμε να κρατήσουμε την ποιότητά μας», λέει ο Λούθερ Τζάκσον, πρόεδρος του συνδικάτου δημοσιογράφων του Σαν Χοσέ. «Κάθε νέα μείωση του προσωπικού, όμως, θα συνοδεύεται από εκπτώσεις στο περιεχόμενο».