Δευτέρα, Ιουνίου 30, 2008

Το δικαίωμα στο χαστούκι



«Χαστούκι: τα υπέρ και τα κατά». Θα πίστευε κανείς ότι ένα τέτοιο εξώφυλλο χρονολογείται από τα παλιά, εκεί γύρω στο ΄68 ας πούμε, όμως όχι, είναι της περασμένης εβδομάδας, σύμφωνα με τον Νουβέλ Ομπζερβατέρ ένα χαστούκι μπορεί να έχει και υπέρ.

Στις 28 του περασμένου Ιανουαρίου, ο 49χρονος δάσκαλος τεχνολογίας Ζοζέ Λαμπουρέρ ετοιμαζόταν να δείξει ένα πείραμα, αλλά ο 11χρονος Αλεξάντρ είχε αφήσει τα πράγματά του πάνω στο τραπέζι, ο δάσκαλος τού είπε να τα μαζέψει, εκείνος κωλυσιεργούσε, ο δάσκαλος κάνει μία με το χέρι του και τα πετάει κάτω, ο μαθητής διαμαρτύρεται, τον πιάνει λοιπόν από την μπλούζα και τον σηκώνει ψηλά, «Connard» του λέει ο μαθητής, «μαλάκα» δηλαδή, τρώει ένα χαστούκι, βάζει τα κλάματα, ζητά συγγνώμη, τέλος; Όχι. Ο πατέρας κάνει μήνυση, τυχαίνει να είναι αστυνομικός ο πατέρας, ο δάσκαλος συλλαμβάνεται, να οι ανακρίσεις, να και τα αλκοτέστ, κάποτε είχε συλληφθεί να οδηγεί μεθυσμένος, η Γαλλία ξεσηκώνεται, όχι, δεν καταδικάζει τον αυταρχισμό κάθε είδους, κρατικό και εκπαιδευτικό, η Γαλλία ολόκληρη υπερασπίζεται τον δάσκαλο. Ο πρωθυπουργός εκφράζει την κατανόησή του, ο φιλόσοφος και πρώην υπουργός Παιδείας Λικ Φερί δηλώνει ότι εκείνος θα είχε ρίξει δύο χαστούκια στον ανυπάκουο μαθητή, το συνδικάτο των δασκάλων καταγγέλλει την αδιαφορία απέναντι στις συνθήκες που αντιμετωπίζουν καθημερινά τα μέλη του, πάνω από 80.000 άνθρωποι υπογράφουν on line υπέρ του δασκάλου, μόλις μερικές εκατοντάδες τολμούν να υπερασπιστούν τον μαθητή, οι περισσότεροι είναι συνάδελφοι του πατέρα του στην αστυνομία.

Η συζήτηση παίρνει φωτιά, μήπως παραχαϊδέψαμε τα παιδιά μας, φυσικά και τα παραχαϊδέψαμε, δεν μπορεί δηλαδή ένας δάσκαλος να χάσει την ψυχραιμία του, φυσικά και μπορεί, αλλά τι σχέση έχουν όλα αυτά με τη δικαιολόγηση της βίας ως μέσου σωφρονισμού; Πριν από λίγες ημέρες ξεκίνησε από το Ζάγκρεμπ μια πανευρωπαϊκή εκστρατεία του Συμβουλίου της Ευρώπης με σύνθημα «Σήκωσε το χέρι σου κατά του ξύλου», η γενική γραμματέας παρουσίασε στοιχεία σύμφωνα με τα οποία η σωματική τιμωρία είναι η τρίτη αιτία θανάτου των παιδιών στον κόσμο και ζήτησε από τα 47 μέλη του Συμβουλίου να απαγορεύσουν αυστηρά το ξύλο, τόσο στο σχολείο όσο και στην οικογένεια. Αλλά οι Γάλλοι δεν έστειλαν εκπρόσωπο στη σύνοδο, μόνο ο πρέσβης ήταν παρών αλλά δεν είχε άποψη, μια δημοσκόπηση που έγινε πρόσφατα αποκάλυψε όμως ότι το 54% των Γάλλων χαστουκίζουν συστηματικά τα παιδιά τους, και τώρα θυμηθήκαμε τον Sempe, τον συμπαθέστατο δημιουργό του μικρού Νικόλα, που μας είχε κοιτάξει τις προάλλες στο Ναύπλιο με έκπληξη και ελαφρά ειρωνεία όταν είχαμε υποστηρίξει ότι το χαστούκι είναι ασυμβίβαστο με την εποχή και με τον πολιτισμό μας.

Κι ύστερα σκεφτήκαμε πόσοι Λαμπουρέρ δουλεύουν στα ελληνικά σχολεία, και πόσες εκατοντάδες χιλιάδες γονείς θα υπερασπίζονταν έναν Έλληνα Λαμπουρέρ, και μελαγχολήσαμε.

Κυριακή, Ιουνίου 29, 2008

Το ταξίδι στο παρελθόν είναι αδύνατο



Τι κοινό μπορεί να έχουν ένας κβαντικός υπολογιστής, το σκάκι, μια μηχανή του χρόνου και ο νέος επιταχυντής στοιχειωδών σωματιδίων της Γενεύης; Κατ΄ αρχάς τίποτα, εκτός από το ότι απασχολούν τον Έντουαρντ Φάρχι, διευθυντή του τμήματος Θεωρητικής Φυσικής του ΜΙΤ, που έλαβε πρόσφατα μέρος σε ένα συνέδριο στη Μαδρίτη. Όπως και χιλιάδες συνάδελφοί του σε όλο τον κόσμο, ο Φάρχι περιμένει με αγωνία να ξεκινήσει ο επιταχυντής που θα αναπαραγάγει τις συνθήκες οι οποίες επικρατούσαν λίγες στιγμές μετά το Μπιγκ Μπανγκ. Στο μεταξύ, όμως, δεν χάνει την ώρα του: μελετά τους κβαντικούς υπολογιστές, έχει μάλιστα ήδη κατασκευάσει ένα μικρό αλλά δεν κάνει πολλά πράγματα, το πολύ πολύ να υπολογίσει ότι 3 επί 5 κάνει 15. Σ΄ αυτούς τους υπολογιστές βρίσκεται πάντως το μέλλον, λέει ο Φάρχι σε συνέντευξή του στην Ελ Παΐς. Ένας συμβατικός υπολογιστής δεν είναι παρά ένα μηχάνημα που διαχειρίζεται άσους και μηδενικά. Τι γίνεται όμως όταν κάτι είναι εν μέρει μηδέν και εν μέρει ένα; Έχει αποδειχθεί ότι η φύση βασίζεται στους νόμους της κβαντικής φυσικής, σύμφωνα με τους οποίους ένα στοιχειώδες σωματίδιο δεν βρίσκεται κατ΄ ανάγκη στην κατάσταση spin up ή spin down, αλλά μπορεί να βρίσκεται και στις δύο καταστάσεις ταυτοχρόνως.

Εν τάξει, ο Αμερικανός επιστήμονας γνωρίζει ότι δεν μιλά σε ανθρώπους εξοικειωμένους με αυτά τα πράγματα, οπότε χρησιμοποιεί το παράδειγμα του σκακιού. Σ΄ ένα παιχνίδι αυτού του τύπου, που χαρακτηρίζεται από διαδοχικές κινήσεις, ένας συμβατικός υπολογιστής αργεί πολύ να προσδιορίσει ποια στρατηγική είναι νικηφόρα, αφού ο αριθμός των πιθανών κινήσεων είναι τεράστιος. Ένας κβαντικός υπολογιστής, αντίθετα, εκδίδει την ετυμηγορία του πολύ πιο γρήγορα, αφού είναι σε θέση να εξετάζει κάθε φορά περισσότερες από μία θέσεις.

Ο Φάρχι έχει όμως πειραματιστεί και με κάτι πολύ πιο ελκυστικό: τη μηχανή του χρόνου. Από τη θεωρία της σχετικότητας γνωρίζουμε ότι ο χρόνος λειτουργεί διαφορετικά ανάλογα με το αν κάποιος βρίσκεται στη Γη ή σε ένα διαστημόπλοιο που κινείται με μεγάλη ταχύτητα. Το παράδειγμα των διδύμων είναι γνωστό: αν ο ένας επιστρέψει στη Γη ύστερα από ένα ταξίδι στο Διάστημα, θα βρίσκεται στο μέλλον σε σχέση με τον αδελφό του. Η διαφορά βέβαια είναι μικρή, κάπου ένα χιλιοστό του δευτερολέπτου. Αν όμως τα διαστημόπλοια κινούνταν πολύ γρήγορα, ας πούμε με την ταχύτητα του φωτός, ένας αστροναύτης θα μπορούσε να φύγει το 2008 και να επιστρέψει ένα χρόνο αργότερα γι΄ αυτόν, μόνο που στη Γη θα είχε περάσει στο μεταξύ ένας αιώνας, θα ήταν το 2100, κι έτσι θα γνώριζε τα δισέγγονά του. Το μόνο που δεν θα μπορούσε να κάνει θα ήταν να επιστρέψει στο 2008: είναι αδύνατο να κατασκευαστεί μια μηχανή του χρόνου που θα μας ταξιδεύει στο παρελθόν.

Παρασκευή, Ιουνίου 27, 2008

Οι φιλόσοφοι βγαίνουν απ΄ το καβούκι τους



Τότε, ο Αντόρνο εξηγούσε γιατί η τζαζ είναι μια εμπορική μουσική. Σήμερα, οι μαθητές του προσπαθούν να εξηγήσουν πώς είναι δυνατόν σε έναν τέτοιο γίγαντα της σκέψης να μην άρεσε η τζαζ.

«Είμαι άνθρωπος, και τίποτα ανθρώπινο δεν μου είναι ξένο»: τη φράση αυτή του Τερέντιου, ενός Ρωμαίου κωμωδιογράφου που έζησε δύο αιώνες πριν από τον Χριστό, οι φιλόσοφοι χρειάστηκαν εκατοντάδες χρόνια για να την καταλάβουν. Και μόλις τελευταία άρχισαν να ασχολούνται με τα καθημερινά και τα «ανθρώπινα». Βλέπει, έτσι, κανείς τον Σλοβένο Σλαβόι Ζίζεκ να εμπλουτίζει τα κείμενά του με αναφορές στον κινηματογράφο και τον Γάλλο Μισέλ Ονφρέ να ιδρύει ένα «λαϊκό πανεπιστήμιο της γεύσης». Οι πανεπιστημιακές εκδόσεις ΡUF εξέδωσαν πρόσφατα ένα λεξικό της πορνογραφίας με τη συμμετοχή φιλοσόφων, που ασφαλώς δεν εκθέτουν μόνο τις θεωρητικές τους γνώσεις. Το τελευταίο βιβλίο του Αλέξις Φιλονένκο, ενός πανεπιστημιακού που είναι γνωστός για τις μελέτες του γύρω από τον γερμανικό ιδεαλισμό, δεν είναι για τον Καντ, αλλά για τον Μοχάμεντ Άλι.

Κάποτε, οι φιλόσοφοι σιχαίνονταν τα μέσα ενημέρωσης και καταδίκαζαν τον ρόλο τους στη χειραγώγηση της κοινής γνώμης. Ο Ντεριντά δεν έβγαινε ποτέ στην τηλεόραση, ο Λακάν εμφανίστηκε μία και μοναδική φορά για να διαβάσει ένα κείμενο και ο Ζιλ Ντελέζ δέχθηκε να δώσει μία συνέντευξη μπροστά σε κάμερα υπό τον όρο να παρουσιαστεί ως συζήτηση με την παλιά φοιτήτρια και φίλη του Κλαιρ Παρνέ. Σήμερα, οι περισσότεροι φιλόσοφοι δυσφορούν όταν ΔΕΝ τους καλούν στο τηλεοπτικό στούντιο. Πριν από μερικές εβδομάδες, η Λιμπερασιόν κυκλοφόρησε με όλες τις στήλες της γραμμένες από φιλοσόφους: άλλη μια δικαίωση του Μαρξ, που ήταν από τους λίγους διανοούμενους της εποχής του οι οποίοι δεν περιφρονούσαν τη δημοσιογραφία.

Στην πραγματικότητα, γράφει ο Κριστιάν Γκοντέν στο περιοδικό Μarianne, η φιλοσοφία ακολουθεί με μεγάλη καθυστέρηση τον δρόμο που άνοιξε το μυθιστόρημα του 19ου αιώνα, όταν εισήγαγε τη δημοκρατία στη λογοτεχνία: ένας τυχαίος άνδρας και μια οποιαδήποτε γυναίκα μπορούσαν πλέον να είναι οι ήρωες ενός είδους που ώς τότε ακολουθούσε αυστηρά τις ιεραρχίες. Οι πλαστικές τέχνες πραγματοποίησαν την ίδια επανάσταση κατά το πρώτο τέταρτο του 20ού αιώνα: ο Βαν Γκογκ ζωγράφισε μια καρέκλα, ο Πικάσο περιέλαβε ένα κομμάτι μιας αληθινής καρέκλας σε μια σύνθεσή του, άλλοι χρησιμοποίησαν στα έργα τους άδειες κονσέρβες. Αλλά έπρεπε να έρθει ο 21ος αιώνας για να γράψει ένας φιλόσοφος ένα βιβλίο για τον πρόεδρο της χώρας του: το έκανε ο Αλαίν Μπαντιού για τον Σαρκοζύ, και έχει πουλήσει ώς τώρα περισσότερα από 15.000 αντίτυπα...

Παρακολουθούμε άραγε την «ήττα της σκέψης», όπως προειδοποιούσε πριν από 20 χρόνια ο Αλαίν Φίνκιελκροτ; Μήπως η δημαγωγία είναι το τελευταίο στάδιο της πνευματικής δημιουργίας; Ή απλώς η φιλοσοφία ενηλικιώθηκε; Η στήλη δεν είναι ασφαλώς η αρμοδιότερη να απαντήσει.

Πέμπτη, Ιουνίου 26, 2008

Η πιο δυσάρεστη κωμικοτραγωδία



Ήταν πάντα ένας διεφθαρμένος και φαντασμένος, μόνο που όσοι τον υποστηρίζαμε δεν το καταλαβαίναμε; Τον κατέστρεψε η εξουσία; Ή έπεσε κι αυτός θύμα της αρχής σύμφωνα με την οποία η επανάσταση τρώει τα παιδιά της;

Η Ντόρα Μαρία Τέγιες είναι μια πολύ αξιόλογη γυναίκα. Γνωστή ως «Κομαντάντε Ντος», ήταν από τα ηγετικά στελέχη της εξέγερσης κατά του δικτάτορα Σομόζα της Νικαράγουας, τη δεκαετία του ΄70. Πρωταγωνίστησε στη βραχύβια κατάληψη της Εθνοσυνέλευσης, τον Αύγουστο του 1978, ενώ δέκα μήνες αργότερα ηγήθηκε των μονάδων των Σαντινίστας που κατέλαβαν τη Λεόν, την πρώτη πόλη που πέρασε στον έλεγχο των επαναστατών. Ο Ντανιέλ Ορτέγκα την έκανε υπουργό Υγείας, με αυτήν της την ιδιότητα της είχαμε πάρει συνέντευξη στη Μανάγκουα και μας είχε τόσο πολύ εντυπωσιάσει, τότε, λίγες μέρες πριν από την απροσδόκητη εκλογική ήττα του 1990. Πέντε χρόνια αργότερα εγκατέλειψε τους Σαντινίστας για να ιδρύσει δικό της Κίνημα, εκείνη είχε καταλάβει, εμείς ακόμα κοιμόμασταν, αλλά εδώ δεν μιλάμε για μας, μιλάμε γι΄ αυτήν τη σπάνια γυναίκα, που οι αμερικανικές αρχές της απαγόρευσαν την είσοδο στις Ηνωμένες Πολιτείες το 2004 με το επιχείρημα ότι είναι τρομοκράτις, και ο πρόεδρος της Νικαράγουας της απαγόρευσε αυτόν τον μήνα τη συμμετοχή στις δημοτικές εκλογές με το επιχείρημα ότι έχασε τις προθεσμίες.

Πρόεδρος της Νικαράγουας, αν δεν το είχατε προσέξει, είναι από τον Νοέμβριο του 2006 και πάλι ο Ορτέγκα, μόνο που σήμερα προτιμά να πολεμά τις αμβλώσεις παρά τη φτώχεια. Η Τέγιες, αντίθετα, δεν έχει αλλάξει: στις 4 Ιουνίου ξεκίνησε απεργία πείνας για να καταγγείλει τη «δικτατορία» του πρώην συντρόφου της, άντεξε δώδεκα μέρες και σταμάτησε όταν οι γιατροί την προειδοποίησαν ότι η υγεία της κινδύνευε να υποστεί ανεπανόρθωτη βλάβη. Η περίπτωσή της, όμως, αφύπνισε ορισμένους διανοούμενους που τη δεκαετία του ΄80 είχαν υποστηρίξει την επανάσταση των Σαντινίστας και σήμερα αισθάνονται προφανώς την ανάγκη να κάνουν την αυτοκριτική τους. «Η πολιτική εκπροσώπηση αποτελεί δικαίωμα, όπως αποτελεί δικαίωμα και η διαμαρτυρία εναντίον των μηχανισμών που εμποδίζουν αυτήν την εκπροσώπηση», τονίζεται σε ανοιχτή επιστολή που υπογράφουν μεταξύ άλλων ο Νόαμ Τσόμσκι, ο Σαλμάν Ρούσντι, η Μπιάνκα Τζάγγερ, ο Εδουάρδο Γκαλεάνο και ο Τομ Χέιντεν. «Η Ντόρα Μαρία αντιπροσωπεύει ευρέα στρώματα της νικαραγουανής κοινωνίας που έχουν δικαίωμα να ακούγονται».

Αλλά στην επιστολή αυτή δεν απάντησε ούτε ο Ορτέγκα ούτε η εκπρόσωπός του, που κατά σύμπτωση είναι και σύζυγός του. Ο πρώην επαναστάτης δεν έκρινε σκόπιμο να σχολιάσει ούτε την απαίτηση του θρυλικού μουσικοσυνθέτη Κάρλος Μεχία Γκοντόι («Άι Νικαράγουα, Νικαραγουίτα»...) να σταματήσει η κυβέρνηση να χρησιμοποιεί τη μουσική του σε διάφορες συγκεντρώσεις, αφού «δεν είναι δυνατόν τραγούδια που άντλησαν την έμπνευσή τους από τη θυσία χιλιάδων Νικαραγουανών να χρησιμοποιούνται ως μουσικό υπόβαθρο για την πιο δυσάρεστη κωμικοτραγωδία των τελευταίων ετών»...

Τετάρτη, Ιουνίου 25, 2008

Αλίτσε και Ματία



Οι πρώτοι αριθμοί ξέρουμε τι είναι: όσοι διαιρούνται μόνο με τον εαυτό τους και με το ένα. Είναι μοναχικοί, είναι ιδιαίτεροι, αλλά οι πιο ιδιαίτεροι απ΄ όλους είναι σίγουρα οι λεγόμενοι «δίδυμοι», αυτοί που μόνο ένα νούμερο τους εμποδίζει να αγγιχτούν. Ας πούμε, το 11 και το 13.

Η Αλίτσε και ο Ματία μοιάζουν με δύο δίδυμους πρώτους αριθμούς. Έχουν πολλά κοινά σημεία, αισθάνονται κοντά ο ένας στον άλλο, αλλά δεν μπορούν να αγγιχτούν. Αυτό που τους ενώνει και ταυτόχρονα τους εμποδίζει είναι μια τραγική εμπειρία που είχαν στην παιδική τους ηλικία. Ο Ματία είχε μια αδελφή, τη Μικέλα, που ήταν διανοητικά καθυστερημένη. Ντρεπόταν τόσο πολύ γι΄ αυτήν, ώστε μια μέρα που ένας συμμαθητής του τους κάλεσε στα γενέθλιά του, την παρακάλεσε να τον περιμένει σ΄ ένα πάρκο. Αλλά το πάρκο το διέσχιζε ένα ποτάμι κι εκείνη εξαφανίστηκε στα νερά του. Ο Ματία, για να τιμωρήσει τον εαυτό του, έκανε μια βαθιά χαρακιά στο χέρι του. Και συνέχισε να ακρωτηριάζεται για πολλά χρόνια, προσπαθώντας μάταια να απαλλαγεί από το τρομερό βάρος της ενοχής του.

Το πρωινό που αποδείχθηκε μοιραίο για την Αλίτσε ήταν συννεφιασμένο, το βουνό ήταν σκεπασμένο από την ομίχλη κι εκείνη δεν ήθελε να πάει για σκι. Αλλά ο πατέρας της επέμενε. Κάποια στιγμή αισθάνθηκε άσχημα, έκανε εμετό, έχασε τον δρόμο- κι ύστερα ήρθε το ατύχημα. Έμεινε παράλυτη και ανορεξική. Έπαψε να έχει ενδιαφέρον για τη ζωή. Όταν ήθελε να κοιμηθεί δεν κατέβαζε τις περσίδες, απλώς έκλεινε τα μάτια και αγνοούσε το φως, τα αντικείμενα που την περιέβαλλαν και το μισητό της σώμα. Ώσπου μια μέρα γνώρισε τον Ματία, έναν άνθρωπο εξίσου απροσάρμοστο, εξίσου μόνο κι εξίσου απελπισμένο μ΄ εκείνη. Ένωσαν τις μοναξιές τους και τις στερήσεις τους, πιστεύοντας ότι θα μπορούσαν έτσι να συνάψουν μια ερωτική σχέση. Διαψεύστηκαν.

Η Αλίτσε και ο Ματία είναι οι πρωταγωνιστές του πρώτου βιβλίου του 25χρονου Ιταλού Πάολο Τζορντάνο, που κυκλοφόρησε τον περασμένο Ιανουάριο από τις εκδόσεις Μondadori με τον τίτλο «Η μοναξιά των πρώτων αριθμών» κι από τότε δεν έχει ξεκολλήσει από τη λίστα των μπεστ σέλερ. Η σοβαρότητα και η ακρίβεια με την οποία ένας νέος άνθρωπος προσεγγίζει ένα τόσο επικίνδυνο θέμα προκαλούν κατάπληξη, γράφει η Ρεπούμπλικα . Ίσως να έχει να κάνει με το ότι ο Τζορντάνο σπούδασε φυσική των σωματιδίων στο Πανεπιστήμιο του Τορίνο, όπου πήρε διδακτορικό, και στη συνέχεια θήτευσε στη Scuola Ηolden, το εργαστήρι δημιουργικής γραφής που διευθύνει ο Αλεσάντρο Μπαρίκο. Ίσως ο συγγραφέας να κρύβει κάποιο μυστικό και από τη δική του παιδική ηλικία. Η συνάντηση των μαθηματικών με τη ζωή είναι έτσι κι αλλιώς γοητευτική, και οι πρώτοι αριθμοί μπορεί να σε παρασύρουν σε ατέλειωτες περιπλανήσεις.

Τρίτη, Ιουνίου 24, 2008

Η τελευταία σιέστα



Ήταν ένας κοσμοπολίτης διανοούμενος, ένας συγγραφέας που σκεπτόταν στα αραβικά και έγραφε στα γαλλικά, ένας άνθρωπος που αδιαφορούσε παντελώς για την εξουσία και την ιδιοκτησία. Την περασμένη Κυριακή εγκατέλειψε για πάντα το αγαπημένο του ξενοδοχείο. Ήταν 95 ετών.

Μια μέρα, συνάντησε στον δρόμο μια παλιά του ερωμένηκαι είχε πολλές. «Σαράντα χρόνια έχω να σε δω», της είπε. «Πώς τα πέρασες;». «Από πού να αρχίσω και πού να τελειώσω. Τρία παιδιά, δύο διαζύγια, τέσσερις μετακομίσεις. Εσύ;». «Α, τίποτα το ιδιαίτερο», απάντησε εκείνος. «Εξακολουθώ να κάνω σιέστα, στο ίδιο κρεβάτι όπου είχα ξαπλώσει όταν με άφησες». Πράγματι. Από το 1945, που έφτασε στη Γαλλία από την Αίγυπτο, μέχρι την περασμένη Κυριακή, ο Αλμπέρ Κοσσερύ έμενε στο μικροσκοπικό δωμάτιο 77 του ξενοδοχείου La Louisiane, στην καρδιά του Σαιν-Ζερμαίν-ντε-Πρε. Δεν τον ενδιέφερε να μείνει σε κανένα άλλο μέρος του κόσμου. Δεν τον ενδιέφερε να έχει τίποτα στην ιδιοκτησία του- μόνο τα ρούχα του, τίποτα άλλο.

Οι φίλοι του έχουν φύγει εδώ και καιρό. Ο Χένρυ Μίλερ, που τον έκανε γνωστό εκδίδοντας στην Αμερική το πρώτο του βιβλίο, μια συλλογή διηγημάτων με τον τίτλο «Ξεχασμένοι από τον Θεό». Ο Καμύ, ο Κενώ, ο Ζενέ, ο Μπορίς Βιάν, ο Τζιακομέτι, ο Μαστρογιάννι, ο Λώρενς Ντάρελ. Από εκείνη την εποχή, μόνο η Ζυλιέτ Γκρεκό είναι ακόμη ζωντανή. Κι από το Σαιν-Ζερμαίνντε-Πρε εκείνης της εποχής, δεν είχε μείνει παρά ο Κοσσερύ. Ένας πρίγκιπας, όπως γράφει στον επικήδειό της η Λιμπερασιόν. Κάθε μέρα έβγαινε για φαγητό. Κοστούμι, χαρούμενη γραβάτα, λουστραρισμένα παπούτσια, χτενισμένος, παρφουμαρισμένος, άψογος. Έτρωγε στο Lipp ή στο εστιατόριο του Εmporium Αrmani, κι ύστερα πήγαινε στο Flore για να πιει καφέ και να κοιτάξει τις γυναίκες. Τον κοίταζαν κι αυτές, δεν είχε παράπονο. Τις Κυριακές, για να μη βλέπει τους τουρίστες, κατέφευγε σ΄ ένα παραδοσιακό καφέ, το Chais de l΄Αbbaye. Πριν από δέκα χρόνια έχασε τη φωνή του ύστερα από μια εγχείρηση στον λάρυγγα. Αλλά δεν έχασε το χιούμορ του. «Η ζωή είναι ωραία», σφύριζε. Κι όταν δεν καταλάβαιναν αυτά που έλεγε, έπαιρνε ένα στιλό και τα έγραφε.

Ο Αλμπέρ Κοσσερύ ήταν ένας τεμπέλης, δεν υπάρχει αμφιβολία. Αλλά ένας φιλόσοφος τεμπέλης. Αποφάσισε νωρίς ότι η ιδιοκτησία δεν ισοδυναμεί απλώς με κλοπή, αλλά κυρίως με φυλακή, με τη δουλεία εκείνου που κατέχει. Κι έτσι έζησε χάρις στη γενναιοδωρία των φίλων του και τα συγγραφικά δικαιώματα από τα βιβλία του. Έγραψε μόλις οκτώ μέσα σε εξήντα πέντε χρόνια (με πιο γνωστό το «Ζητιάνοι και Περήφανοι»), αλλά κάθε φράση ήταν δουλεμένη χίλιες φορές. Όταν τον ρώτησαν κάποτε γιατί γράφει, απάντησε: «Με την ελπίδα ότι κάποιος που θα με διαβάσει δεν θα πάει την άλλη μέρα στη δουλειά». Όσοι τον γνώριζαν είχαν πιστέψει ότι δεν θα πέθαινε ποτέ. Τους κορόιδεψε κι αυτούς.

Δευτέρα, Ιουνίου 23, 2008

Οι Βρυξέλλες δεν υπάρχουν



Όταν έπρεπε να αποφασίσουν διάφορα σαδιστικά μέτρα για τους μετανάστες, ήταν αποφασιστικοί και αποτελεσματικοί. Αλλά όταν κλήθηκαν να δώσουν κάποια λύση στο αδιέξοδο της Ευρώπης, οι ηγέτες της σήκωσαν τα χέρια ψηλά.

«Δεν φταίω εγώ, το επέβαλαν οι Βρυξέλλες»: το κλισέ αυτό το χρησιμοποιούν όλο και συχνότερα οι Ευρωπαίοι ηγέτες για να δικαιολογήσουν διάφορες δυσάρεστες αποφάσεις στην κοινή τους γνώμη. Αλλά πρόκειται για μύθο- ή, καλύτερα, για τέχνασμα.
Οι Βρυξέλλες δεν υπάρχουν, επισημαίνει ο Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ σε μια συζήτηση που είχε την περασμένη εβδομάδα με Γάλλους πολίτες μέσα από τις στήλες της Μοντ. Αυτό που υπάρχει είναι ένα ευρωπαϊκό Συμβούλιο, όπου λαμβάνουν μέρος όλες οι κυβερνήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και ένα ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όπου λαμβάνονται αποφάσεις με πλειοψηφία. Οι περισσότερες από τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν σήμερα δεξιό προσανατολισμό. Το Ευρωκοινοβούλιο, πάλι, είναι κεντροδεξιό σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο, και μάλλον κεντροαριστερό σε επίπεδο ατομικών ελευθεριών.

Έτσι εξηγείται γιατί υπερψηφίστηκε πρόσφατα από την «Ευρώπη» μια πολύ σκληρή οδηγία για τους μετανάστες. Ο άνεμος που φυσά σήμερα σε όλο τον κόσμο είναι ένας άνεμος συντήρησης, περιχαράκωσης και φόβου. Αν γινόταν δημοψήφισμα στη Γαλλία για τους μετανάστες, η πλειοψηφία θα τασσόταν υπέρ ακόμη πιο σκληρών μέτρων. Είναι λάθος λοιπόν να λέμε ότι οι λαοί θέλουν το καλό και οι κυβερνήσεις το κακό. Την περασμένη εβδομάδα, αποφασίστηκε ότι στο όνομα του πολέμου κατά της τρομοκρατίας, οι μυστικές υπηρεσίες της Σουηδίας θα έχουν από τον ερχόμενο Ιανουάριο το δικαίωμα να υποκλέπτουν χωρίς δικαστική άδεια τηλεφωνικές συνομιλίες, φαξ και e-mail προς το εξωτερικό. Την απόφαση δεν την έλαβε η κυβέρνηση, αλλά το Κοινοβούλιο. Και πού θα προσφύγουν οι αντίπαλοι του νόμου, ζητώντας την ακύρωσή του; Στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ανθρωπίνων δικαιωμάτων, φυσικά.

Ακόμη και οι πιο καχύποπτοι απέναντι στην Ευρώπη αναγνωρίζουν ότι προβλήματα όπως η ακρίβεια, η υπερθέρμανση του πλανήτη ή η τρομοκρατία δεν μπορούν να επιλυθούν σε εθνικό επίπεδο. Πώς να οικοδομηθεί όμως μια κοινή ευρωπαϊκή πολιτική όταν υπονομεύεται συνεχώς από κάποιο δημοψήφισμα; Ο Κον-Μπεντίτ προτείνει να συνταχθεί μία απλή, περιεκτική και κατανοητή συνθήκη, καμιά δεκαπενταριά σελίδες το πολύ, που θα ορίζει την πολιτική Ευρώπη του μέλλοντος και θα υποβληθεί σε ένα πανευρωπαϊκό δημοψήφισμα. Για να περάσει, θα πρέπει να εγκριθεί από μια διπλή πλειοψηφία: πλειοψηφία των λαών και πλειοψηφία του ΝΑΙ στις μισές τουλάχιστον χώρες συν μία. Οι χώρες που θα την απορρίψουν θα κληθούν στη συνέχεια να αποφασίσουν, σε ένα εθνικό δημοψήφισμα, αν θέλουν να μετέχουν σε αυτή τη νέα ευρωπαϊκή ομοσπονδία με αυτή τη συνθήκη ή αν προτιμούν να έχουν μαζί της μια προνομιακή σχέση.

Μια αληθινή συζήτηση, όπου η ευρωπαϊκή φαντασία θα είναι στην εξουσία: σαράντα χρόνια μετά τον Μάη, αυτή είναι η νέα ουτοπία του αρχηγού του.

Σάββατο, Ιουνίου 21, 2008

Η δύναμη της αισθητικής



«Μια νύχτα του χειμώνα του 1970, όταν σπούδαζα στην Οξφόρδη, ο Ρομπ μου πρότεινε να πάμε να δούμε το “Χειμερινό φως”, του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, που θα προβαλλόταν σε μια τοπική εκκλησία. Ούτε εγώ πήγαινα στην εκκλησία ούτε εκείνος, αλλά κανείς από τους δύο δεν είχε δει την ταινία· ήταν Μπέργκμαν, ήταν δωρεάν, κι έτσι πήγαμε. Έκανε κρύο, και ήμασταν καμιά τριανταριά. Ο ιερέας μας καλωσόρισε, μας ζήτησε να προσευχηθούμε μαζί του- άρα δεν ήταν ακριβώς δωρεάν- και η προβολή άρχισε. Ο Τόμας, ένας λουθηρανός πάστορας, περνά μια κρίση πίστης και δεν μπορεί να προσφέρει λόγια παρηγοριάς στον ενορίτη του, που έχει έμμονη ιδέα με την πυρηνική καταστροφή. Ο ενορίτης αφαιρεί τη ζωή του και όσοι εμπλέκονται στην ιστορία βλέπουν τον πόνο τους να μετενσαρκώνεται σε ακόμη βαθύτερη πίστη και αγάπη.

Όταν τελείωσε η ταινία, ήμασταν όλοι συγκλονισμένοι. Ο ιερέας μάς παρουσίασε τη δική του ανάγνωση: η ανθρωπότητα σε κίνδυνο, όλοι μόνοι και φοβισμένοι, κρυβόμαστε ο ένας από τον άλλο κι από αυτό που πραγματικά θέλουμε και που θα μας έδινε δύναμη, κι όμως εδώ είναι, κτυπά την πόρτα μας- ένα νεύμα στον μηχανικό προβολής και στην οθόνη εμφανίζεται ένας πίνακας του Ουίλιαμ Χόλμαν Χαντ, το “Φως του κόσμου”. Μέχρι τότε άκουγα προσεκτικά, σαν τον ενορίτη που αναζητούσε απαντήσεις, και ο ιερέας αυτός ήταν πολύ πιο σίγουρος για τον εαυτό του απ΄ ό,τι ο Τόμας, είχα αρχίσει να αισθάνομαι τα πρώτα δείγματα παράδοσης, ώσπου αυτός ο πίνακας με προσγείωσε. Δεν μου άρεσε, ήταν μελοδραματικός και κακόγουστος, και η αντίθεση με την αυστηρή, τίμια τέχνη του Μπέργκμαν με έκανε να ανατριχιάσω. “Πάμε για μια μπίρα;” είπα στον Ρομπ, αλλά εκείνος βρισκόταν αλλού. Εκείνο το βράδυ άλλαξε τη ζωή του. Άρχισε να παρακολουθεί μαθήματα για τη Βίβλο κι ύστερα έγινε ιεραπόστολος στην Αφρική.

Εγώ στράφηκα στην αντίθετη κατεύθυνση, προσωρινά τουλάχιστον. Ένας άλλος πίνακας- για παράδειγμα, η “Μεταστροφή του Αποστόλου Παύλου”, του Καραβάτζιο- θα με είχε άραγε κρατήσει στην εκκλησία; Συνήθως πιστεύουμε ότι οι πεποιθήσεις μας, ή η απουσία τους, στηρίζονται στον ορθό λόγο και την προσεκτική παρατήρηση. Σπανίως υποπτευόμαστε πόσο πολύ διαμορφώνει τη ζωή μας η δύναμη της αισθητικής. Και τι ήταν αυτό που αρκετά χρόνια αργότερα με έκανε να επιστρέψω στην πιθανότητα της πίστης; Η ποίηση. Ένα βράδυ, εμφανώς συγκινημένος, διάβαζα σ΄ έναν φίλο τούς τελευταίους στίχους του “Little Gidding”, του Έλιοτ. Όταν τελείωσα και τον κοίταξα, με ρώτησε χαμογελώντας: “Αλήθεια, σου αρέσει αυτό το πράγμα;”».

[Απόδοση άρθρου του Τομπάιας Γουλφ που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Νιου Γιόρκερ, στο πλαίσιο της σειράς «Πίστη και Αμφιβολία»].

Παρασκευή, Ιουνίου 20, 2008

Σαφάρι στη Νεκρά Θάλασσα



Η εκεχειρία που ξεκίνησε χθες στη Γάζα δεν είναι τίποτα. Το μεγάλο θέμα των ημερών στην περιοχή, που θα ωφελήσει ταυτόχρονα την ειρήνη και το περιβάλλον, είναι το κανάλι που θα συνδέσει τη Νεκρά Θάλασσα με την Ερυθρά Θάλασσα.

Oι οικολόγοι στο Ισραήλ είναι έξαλλοι με τον Σαρκοζί. Επειδή του αρέσει η Ερυθρά Θάλασσα, και πέρασε εκεί υπέροχες ημέρες με την Κάρλα τον περασμένο Δεκέμβριο, έχει βαλθεί τώρα να φτιάξει το «κανάλι της ειρήνης». Την ερχόμενη Δευτέρα, μάλιστα, θα ταξιδέψει στο Ισραήλ μαζί με μια ομάδα επιχειρηματιών για να εγκαινιάσει την έναρξη της κατασκευής αυτού του γιγαντιαίου καναλιού, που θα έχει μήκος 200 χιλιόμετρα και θα κοστίσει 5 δισεκατομμύρια δολάρια. «Η στάση της Γαλλίας είναι σχιζοφρενική», λέει στον ιστότοπο Rue89 ο Γκιντεόν Μπρόνμπεργκ, διευθυντής των Φίλων της Γης στη Μέση Ανατολή. «Από τη μια διαφημίζει το σχέδιο κι από την άλλη συνεισφέρει με 3 εκατομμύρια δολάρια σε μια μελέτη της Παγκόσμιας Τράπεζας που ακόμη δεν έχει ξεκινήσει, θα κρατήσει δύο χρόνια και θα αποφασίσει για τη σκοπιμότητα αυτού του σχεδίου. Κι αν η απόφαση είναι αρνητική;».

Το σχέδιο κατασκευής του καναλιού προβλέπει το άνοιγμα 200.000 ξενοδοχειακών δωματίων (περισσότερα απ΄ όσα υπάρχουν σήμερα στο Ισραήλ), την κατασκευή κεντροηλεκτρικών σταθμών (η Νεκρά Θάλασσα βρίσκεται 420 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας) και τη δημιουργία ενός σταθμού αφαλάτωσης που θα παρέχει πόσιμο νερό στους τοπικούς πληθυσμούς. Θα ενισχύσει την ειρήνη, αφού υποστηρίζεται από το Ισραήλ, την Παλαιστινιακή Αρχή και την Ιορδανία. Θα ενισχύσει όμως, σύμφωνα με τους υποστηρικτές του, και το περιβάλλον: η στάθμη της Νεκράς Θάλασσας μειώνεται κατά ένα μέτρο τον χρόνο και υπάρχει κίνδυνος να ξεραθεί εντελώς.

Αλλά ο Μπρόνμπεργκ έχει διαφορετική άποψη γι΄ αυτό «το μείγμα ξενοδοχειακού παραλογισμού του Ντουμπάι και κιτς φρίκης του Λας Βέγκας». Η ανάμειξη των υδάτων- τονίζει - θα αλλοιώσει το οικοσύστημα της Νεκράς Θάλασσας. Ορισμένα σπάνια κοράλλια του κόλπου της Άκαμπα, απ΄ όπου θα αντλείται νερό, υπάρχει κίνδυνος να αφανιστούν. Η δημιουργία τεχνητών λιμνών μπορεί να προκαλέσει επικίνδυνα μεγάλη εξάτμιση του νερού. «Δεν είναι αστείο. Τέτοια τεράστια προγράμματα πρέπει να μελετώνται με προσοχή», λέει ο διευθυντής των Φίλων της Γης, που καταγγέλλει ότι με πρόσχημα το «κανάλι της ειρήνης» οι επιχειρηματίες θέλουν να κατασκευάσουν καζίνο, ξενοδοχεία και πάρκα για σαφάρι. Το κακό όμως είναι ότι η Νεκρά Θάλασσα πεθαίνει και οι οικολόγοι δεν προτείνουν μια εναλλακτική λύση. Οι αντίπαλοι του σχεδίου, έγραψε η Χααρέτζ, μοιάζουν με την οικογένεια του ετοιμοθάνατου που αρνείται να συναινέσει σε μια εγχείρηση επειδή φοβάται ότι θα του αφήσει σημάδι.

Το θέμα, βέβαια, είναι όχι μόνο ο άνθρωπος να επιζήσει, αλλά και να τον αναγνωρίζουν οι συγγενείς του μετά την εγχείρηση.

Πέμπτη, Ιουνίου 19, 2008

Με γάντια θα χαϊδέψεις μια γυναίκα;



Ο πατέρας του ήταν τερματοφύλακας της Ρεάλ και της Εθνικής Ισπανίας. Αλλά στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1920 δεν έλαβε μέρος γιατί είχε κάτι δουλειές και στη θέση του έπαιξε κάποιος Ρομπέρτο Θαμόρα.

Για τον Αντώνη Νικοπολίδη, σίγουρα η λανθασμένη έξοδος στον αγώνα με τη Ρωσία ήταν μια από τις χειρότερες στιγμές της ποδοσφαιρικής του σταδιοδρομίας. Αλλά αυτά συμβαίνουν και στους καλύτερους ποδοσφαιριστές- απλώς στους τερματοφύλακες αποδεικνύονται συχνά μοιραία. Την επομένη είδαμε τον Πετρ Τσεχ, τερματοφύλακα της Εθνικής Τσεχίας και της Τσέλσι, να «κρεμάει» με μια καταστροφική απόκρουση την ομάδα του στον αγώνα με την Τουρκία. Ο Ινιάκι Εϊθαγκίρε πιστεύει πως ξέρει τι φταίει: «Οι τερματοφύλακες στις μέρες μας δεν μπλοκάρουν πια. Και δεν καταλαβαίνω γιατί. Ούτε καταλαβαίνω αυτή την ιστορία με τα γάντια. Θα βάλεις ποτέ γάντια για να χαϊδέψεις μια γυναίκα; Ένας τερματοφύλακας πρέπει να χαρακτηρίζεται από λεπτότητα».

Ο Εϊθαγκίρε είχε από μικρός ένα πάθος: την μπάλα. Άνοιγε τη βιτρίνα όπου φύλαγε τις μπάλες ο πατέρας του, έπαιρνε μία και πήγαινε στην παραλία για να προπονηθεί. Όταν επέστρεφε, την έπλενε σχολαστικά και την ξανάβαζε στη θέση της. «Ο ποδοσφαιριστής που παίζει μέσα πρέπει να φτάνει ή να ξεπερνά την ταχύτητα του αντιπάλου του», λέει στην Ελ Παΐς. «Ο τερματοφύλακας, αντίθετα, πρέπει να φτάνει ή να ξεπερνά την ταχύτητα της μπάλας. Στα όνειρά μου βλέπω ακόμα μπάλες που μου ξεφεύγουν μέσα από τα χέρια, όπως βλέπω και α πίθανες αποκρούσεις». Το παιχνίδι που σημάδεψε την καριέρα του ήταν με την Εθνική Ισπανίας εναντίον των Ηνωμένων Πολιτειών, στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 1950 που έγινε στη Βραζιλία. Σε μια φάση, η μπάλα αναπήδησε μπροστά του, κτύπησε στον ώμο του και μπήκε γκολ. Ο διαιτητής θα έγραφε αργότερα στη FΙFΑ για να καταγγείλει ότι οι μπάλες σ΄ εκείνο το Μουντιάλ ήταν ελαττωματικές- κάτι που, όσο να ΄ναι, ήταν για τον Εϊθαγκίρε μια παρηγοριά.

Από τότε, πάντως, αποφάσισε να μην αφήνει τίποτα στην τύχη. Όταν έπαιζε στην Οσασούνα, από το 1956 ώς το 1960, πήγαινε κάθε φορά που είχε αγώνα στην παραλία, γέμιζε δύο σάκους με άμμο και το απόγευμα τους άδειαζε με ένα φτυάρι στη μικρή περιοχή των δύο τερμάτων. Μισή ώρα πριν αρχίσει ο αγώνας, έβγαινε με ένα ποτιστήρι και μαλάκωνε τα σημεία όπου συνήθιζε να πέφτει. Με αυτό το σύστημα έπαιξε 19 ολόκληρα χρόνια στην Πρώτη Κατηγορία. Και τα είχε με όλους καλά, συμπαίκτες και αντιπάλους. «Ο μόνος που με εξόργιζε ήταν ο Ντι Στέφανο. Σε ένα παιχνίδι έφτασα μέχρι τη μέση του γηπέδου και του ζήτησα να σταματήσει πια να προσβάλλει τους αμυντικούς μου. Ούτε καν γύρισε να με κοιτάξει. Αλλά ο Αλφρέδο ήταν ο καλύτερος παίκτης που έχω δει στη ζωή μου».

Τετάρτη, Ιουνίου 18, 2008

Σπασμωδικές κινήσεις



Τα μέλη του κόμματος έχουν μειωθεί σχεδόν στο μισό μέσα σε μια εικοσαετία. Από αυτά που έχουν απομείνει, 36% αναγνωρίζουν ότι εξετάζουν το ενδεχόμενο να επιστρέψουν την κομματική τους ταυτότητα. Και 6% είναι αποφασισμένα να το κάνουν.

Το κόμμα αυτό έχει βυθιστεί σε μεγάλη και παρατεταμένη κρίση. Οι εσωτερικές αντιθέσεις οξύνονται, οι δημοσκοπήσεις είναι όλο και χειρότερες και ο αρχηγός ελάχιστους πλέον πείθει. Σε μια προσπάθεια να αντιστρέψει την κατάσταση, ο τελευταίος αναθεωρεί τις αποφάσεις που είχε λάβει ο προκάτοχός του και στρέφεται προς τα αριστερά. Εκεί όμως κυριαρχεί ένα κόμμα που τον τελευταίο καιρό έχει υπερδιπλασιάσει τη δύναμή του, υπερβαίνει πια σαφώς το 10% και απειλεί να μετατραπεί σε ρυθμιστικό παράγοντα των εξελίξεων στις επόμενες εκλογές. Ο ηγέτης αυτού του μικρού κόμματος, αντίθετα από τον άλλο, είναι περιζήτητος στα μέσα ενημέρωσης. Και στην πάγια ερώτηση που του κάνουν όλοι, αν υπάρχει περίπτωση να λάβει μέρος σε μια προοδευτική κυβέρνηση, απαντά: «Η συμμετοχή σε μια κυβέρνηση αποτελεί μέσο για ένα σκοπό. Αν το μέσο αυτό μας επιτρέψει να ασκήσουμε την πολιτική μας, θα το χρησιμοποιήσουμε. Αν αισθανθούμε ότι η προσφορά εκείνων που θέλουν να συνεργαστούν μαζί μας είναι ανεπαρκής, θα μείνουμε απ΄ έξω».

Όχι, δεν μιλάμε για το ΠΑΣΟΚ και τον ΣΥΡΙΖΑ, πώς σας πέρασε από το μυαλό κάτι τέτοιο, αυτή η στήλη δεν ασχολείται με ελληνικά θέματα. Είναι αλήθεια, όμως, ότι ο Γιώργος Παπανδρέου θα πρέπει να αισθάνεται λιγότερο μόνος όταν βλέπει την κρίση που περνά το αδελφό κόμμα της Γερμανίας. Η τελευταία δημοσκόπηση που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Στερν δίνει στο Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα 20%, που είναι το μικρότερο ποσοστό του από τότε που ιδρύθηκε η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, το 1949. Ο ηγέτης του κόμματος Κουρτ Μπεκ προσπαθεί να αντιδράσει, αλλά οι κινήσεις του είναι σπασμωδικές. Άλλοτε στρέφεται προς τους Φιλελεύθερους με την ελπίδα να συγκροτηθεί μια τριμερής συμμαχία με τους Πράσινους η οποία θα μπορούσε να κυβερνήσει το 2009, και άλλοτε εμφανίζεται αριστερότερος των αριστερών σε μια προσπάθεια να κλέψει ψήφους από το κόμμα του Όσκαρ Λαφονταίν. Αυτή την εβδομάδα, για παράδειγμα, οι Σοσιαλδημοκράτες ανακοίνωσαν ότι αίρουν τη στήριξή τους προς την αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης από τα 65 στα 67, που είχε αποφασίσει ο πρώην καγκελάριος Γκέρχαρντ Σρέντερ στο πλαίσιο της Ατζέντας 2010.

Από την κρίση αυτή επωφελείται φυσικά η καγκελάριος Μέρκελ, που την είδαμε προχθές το βράδυ να παρακολουθεί σε υψηλά κέφια την αναμέτρηση της εθνικής ομάδας της χώρας της με την Αυστρία. Επωφελείται όμως ακόμη περισσότερο ο Λαφονταίν, ο «μυστικός καγκελάριος» όπως τον αποκαλούν τα μίντια, αφού εκείνος καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την ημερήσια διάταξη των δύο μεγάλων κομμάτων. Κινδυνεύει πάντως και αυτός από την αλαζονεία του, κάτι μας θυμίζει, κάτι μας θυμίζει, αλλά είπαμε, κάθε ομοιότητα με ελληνικές καταστάσεις είναι παραπλανητική.

Τρίτη, Ιουνίου 17, 2008

Εφόσον ο εργαζόμενος το επιθυμεί;



Το πιο απίστευτο απ΄ όλα δεν είναι ότι οι Ιρλανδοί απέρριψαν την Ευρωσυνθήκη. Αλλά ότι στην απόφασή τους δεν έπαιξαν ρόλο ζητήματα όπως η ακρίβεια ή η κατάργηση του 48ώρου.

Τα μηνύματα που λαμβάνει ο Ευρωπαίος εργαζόμενος είναι εξόχως αντιφατικά. Από τη μία ακούει ότι οι επιχειρήσεις λαμβάνουν πλέον σοβαρά υπόψη την ανάγκη συμφιλίωσης της εργασίας με την ιδιωτική ζωή, ότι οι πιο παραγωγικές χώρες δεν είναι αυτές όπου ο κόσμος δουλεύει περισσότερο, ότι τον 21ο αιώνα ο ελεύθερος χρόνος θα ανακαλυφθεί ξανά. Από την άλλη πληροφορείται ότι η πλειοψηφία των ευρωπαϊκών χωρών αποφάσισε να ανοίξει ένα παράθυρο στο 48ωρο και να επιτρέψει την πρόσκαιρη εργασία έως και για... 78 ώρες την εβδομάδα- εφόσον βέβαια ο εργαζόμενος το «επιθυμεί». Το επιχείρημα που χρησιμοποιήθηκε είναι η ανάγκη να αυξηθεί η ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης. Ώστε υπάρχει τελικά σχέση μεταξύ ωρών εργασίας και ανταγωνιστικότητας; Και οι χώρες όπου οι εργαζόμενοι φέρονται να δουλεύουν περισσότερο (48,5 ώρες την εβδομάδα στη Νότια Κορέα, 43,6 στο Μεξικό και 42,7 στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του ΟΟΣΑ) είναι οι πιο ανταγωνιστικές;

Είναι σαν να έχουν περάσει αιώνες από τότε που η σοσιαλιστική κυβέρνηση της Γαλλίας αποφάσιζε την καθιέρωση του 35ώρου, όχι τόσο- ή όχι μόνο- για να καταπολεμηθεί η ανεργία, αλλά και για να υπάρχει μια καλύτερη ισορροπία ανάμεσα στην επαγγελματική και την ιδιωτική ζωή των εργαζομένων. Σύμφωνα με διάφορες μελέτες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εργασίας, η εργασία για περισσότερες από 50 ώρες την εβδομάδα αυξάνει το στρες και την κούραση, οδηγεί σε διαταραχές στον ύπνο και, μακροπρόθεσμα, προκαλεί καρδιαγγειακές και διανοητικές παθήσεις. Μα η αύξηση των ωρών εργασίας θα είναι προαιρετική, ισχυρίζονται οι υποστηρικτές του γενικευμένου φιλελευθερισμού, με πρώτο τον «Εργατικό» Γκόρντον Μπράουν. «Η ιδιωτική διαπραγμάτευση μεταξύ επιχείρησης και εργαζομένου, την οποία προβλέπει η νέα οδηγία, δεν είναι μια σχέση ίσου προς ίσο», απαντά ο γενικός διευθυντής Εργασίας της Ισπανίας Ραούλ Ριέσκο. «Ο εργαζόμενος βρίσκεται σε πλήρη αδυναμία».

Η ισπανική κυβέρνηση, όπως και η ελληνική, βεβαιώνει ότι δεν θα αλλάξει τίποτα. Όπως επισημαίνει όμως ο Ριέσκο, «όταν περιβάλλεσαι από χώρες όπου η πολύωρη εργασία αποτελεί κανόνα, δεν μπορείς να αντισταθείς για πολύ». Ο όρος flexicurity έχει νόημα όταν τα δύο συστατικά του (flexibility, ελαστικότητα, και security, ασφάλεια) βρίσκονται σε ίσες δόσεις. Το ένα δεν μπορεί να μεγαλώσει εις βάρος του άλλου, γιατί τότε το οικοδόμημα που χρειάστηκε δεκαετίες για να ολοκληρωθεί, και λέγεται κοινωνική Ευρώπη, κινδυνεύει να καταρρεύσει.

Οι Ιρλανδοί, πάντως, δεν ασχολούνται με τέτοια πράγματα. Αυτό που βάρυνε στο ΟΧΙ τους ήταν ο φόβος ότι θα νομιμοποιηθούν οι αμβλώσεις, θα απαγορευτεί η μπίρα και θα υποχρεωθούν όλοι οι νέοι να υπηρετήσουν στον νέο ευρωπαϊκό στρατό...

Σάββατο, Ιουνίου 14, 2008

Στα άδυτα της Λέσχης



Δ ύσκολα τα πράγματα για τη Λέσχη Μπίλντερμπεργκ. Όχι μόνο οι μεγάλες εφημερίδες δεν έγραψαν τίποτα φέτος για την ετήσια σύνοδό της, αλλά και ένα εξέχον στέλεχός της αναγκάστηκε να παραιτηθεί από την ομάδα του Μπάρακ Ομπάμα. Διπλό πλήγμα για την οργάνωση που διοικεί μυστικά τον πλανήτη από τα παρασκήνια. Ή μήπως όλα αυτά έχουν στόχο να θολώσουν τα νερά και να μπερδέψουν όσους προσπαθούν να αποκαλύψουν την παγκόσμια συνωμοσία;

Η 56η σύνοδος της Λέσχης έγινε το περασμένο Σαββατοκύριακο στο Σαντιγύ της Βιρτζίνια, δέκα χιλιόμετρα από το Διεθνές Αεροδρόμιο της Ουάσινγκτον. Σύμφωνα με τον κατάλογο που δημοσίευσε στο μπλογκ του ο δημοσιογράφος Άλεξ Τζόουνς (www. infowars. com), έλαβαν μέρος γνωστά ονόματα από την Αμερική και την Ευρώπη, όπως ο Χένρι Κίσινγκερ, ο Ντέηβιντ Ροκφέλερ, ο Μπεν Μπερνάνκε, ο Χοακίν Αλμούνια και ο Αλί Μπαμπατζάν. Οι Έλληνες πολιτικοί που φέρονται να συμμετέσχον ήταν ο Γιώργος Αλογοσκούφης και η Άννα Διαμαντοπούλου. Αλλά δεν μάθαμε τι συζήτησαν. Ακόμη κι οι δημοσιογράφοι που ήταν παρόντες, και ήταν αρκετοί, δεν δικαιούνται να αποκαλύψουν αυτά που διαμείφθηκαν. Ιδιωτική συζήτηση διεθνών θεμάτων, αυτός είναι ο κανόνας της Λέσχης Μπίλντερμπεργκ.

Είναι αλήθεια ότι οι εφημερίδες κάνουν ό,τι μπορούν. Οι Νιου Γιορκ Τάιμς έχουν αναφέρει την Μπίλντερμπεργκ πάνω από 20 φορές από το 1981, μια χρονιά μάλιστα δημοσίευσαν ένα άρθρο με τίτλο «Η μυστική σύνοδος που πιστεύεται ότι διοικεί τον κόσμο». Τον περασμένο μήνα, η Αν-Μαρί Σλότερ συσχέτισε σε μια κριτική της στην Ουάσινγκτον Ποστ τη Λέσχη Μπίλντερμπεργκ με ένα καινούργιο βιβλίο που τιτλοφορείται «Υπερτάξη: Η Παγκόσμια Ελίτ της Εξουσίας και ο Κόσμος που Κατασκευάζει». Πέραν αυτών, όμως, τι άλλο να γραφτεί για μια μυστική συνάντηση που γίνεται κάτω από αυστηρά μέτρα ασφαλείας; Και, σε τελευταία ανάλυση, γιατί θα πρέπει κάτι να γραφτεί; Επειδή κυκλοφορούσαν ανέκαθεν για την Μπίλντερμπεργκ οι πιο απίθανες και οι πιο ανόητες θεωρίες συνωμοσίας;

Όπως παρατηρεί το περιοδικό Slate, δύσκολα μια σκιώδης παγκόσμια κυβέρνηση θα συνεδρίαζε μια φορά τον χρόνο σε ένα ξενοδοχείο για να χαράξει τις τύχες του κόσμου. Κι αν είχε τέτοιες βλέψεις, μάλλον δεν θα περιλάμβανε στις τάξεις της μόνο Αμερικανούς και Ευρωπαίους. Θα καλούσε και κανέναν άνθρωπο από την Κίνα, την Ιαπωνία ή την Ινδία. Αλλά η μεγαλύτερη ψυχρολουσία για τους συνωμοσιολόγους ήταν αυτό που έπαθε ο Τζέημς Τζόνσον. Γνωστός «Μπιλντερμπέργκερ», είχε προτείνει το 2004 ως υποψήφιο του Δημοκρατικού Κόμματος για την αντιπροεδρία έναν άνθρωπο που είχε εντυπωσιάσει με την ομιλία του στη σύνοδο της... Μπίλντερμπεργκ: τον Τζων Έντουαρντς. Φέτος, του είχε ανατεθεί από τον Ομπάμα μια ανάλογη αποστολή, αλλά αναγκάστηκε να παραιτηθεί εξαιτίας κάποιων σκοτεινών δανείων. Τι σόι παντοδύναμη λέσχη είναι η Μπίλντερμπεργκ αν δεν μπορεί να προστατεύσει ένα στέλεχός της;

Παρασκευή, Ιουνίου 13, 2008

Κλοπή ταυτότητας



«Πρόκειται για την ιστορία τριών ανθρώπων που προσπαθούν να επιβιώσουν σε μια πόλη γεμάτη με τον ακραίο φόβο της απόγνωσης και του περίλυπου βιολοντσελίστα που παίζει απτόητος ανάμεσά τους».

Έτσι περιγράφει ο εκδοτικός οίκος Random Ηouse τον «Τσελίστα του Σαράγεβο», ένα βιβλίο του 32χρονου Καναδού Στήβεν Γκάλογουεϊ που κυκλοφόρησε πρόσφατα και έχει ήδη διθυραμβικές κριτικές. Ο συγγραφέας, που διδάσκει δημιουργική γραφή στο Βανκούβερ, εμπνεύστηκε από την ιστορία του Βόσνιου μουσικού Βέντραν Σμαΐλοβιτς, που έπαιζε το 1992 με το τσέλο του επί 22 συνεχείς ημέρες το Αdagio του Αλμπινόνι ανάμεσα στα ερείπια του Σαράγεβο για να τιμήσει τη μνήμη 22 συμπολιτών του που είχαν σκοτωθεί από Σέρβους ελεύθερους σκοπευτές ενώ περίμεναν στην ουρά για να αγοράσουν ψωμί. Το βιβλίο μεταφέρει τον αναγνώστη στην παράνοια εκείνου του πολέμου, με μια κοσμοπολίτικη πόλη να πολιορκείται και να βομβαρδίζεται επί δύο χρόνια, και τους 400.000 κατοίκους της να προσπαθούν να διασώσουν τα παιδιά τους, τα σπίτια τους, την αξιοπρέπειά τους, τη ζωή τους.

Η φωτογραφία του Σμαΐλοβιτς να κρύβει συντετριμμένος το πρόσωπό του ανάμεσα στους τάφους του Κοιμητηρίου των Ηρώων έκανε τον γύρο του κόσμου. Καλλιτέχνες σαν τον Ντέιβιντ Μπάουι, τον Πωλ ΜακΚάρτνεϊ και τους U2 ζήτησαν να παίξουν μαζί του. Η Τζόαν Μπαέζ τον επισκέφθηκε στο Σαράγεβο, όπου επιστρέφει τον άλλον μήνα για τις ανάγκες ενός ντοκιμαντέρ για τη ζωή της. Αλλά εκείνος δεν ζει πια εκεί. Έχει μετακομίσει εδώ και χρόνια στο Ουόρενποϊντ, στα σύνορα ανάμεσα στη Βόρεια Ιρλανδία και την Ιρλανδική Δημοκρατία, όπου γράφει μουσική και παίζει σκάκι. Εκεί έλαβε ένα αντίτυπο του βιβλίου, με αφιέρωση του συγγραφέα και τη διευκρίνιση ότι ο ήρωας δεν είναι βασισμένος στο πρόσωπό του. Ο Σμαΐλοβιτς έγινε έξαλλος. «Έκλεψαν το όνομα και την ταυτότητά μου», λέει στους Τάιμς. «Διαφημίζουν το προϊόν τους με το δικό μου όνομα. Γράφουν ανοησίες, όπως ότι έπαιζα μόνο για 22 ημέρες, αλλά εγώ έπαιζα όλη μου τη ζωή στο Σαράγεβο, κι όσο διαρκούσε η πολιορκία έπαιζα κάθε μέρα. Εμένα δεν με ενδιαφέρει αυτή η ματωμένη μυθιστοριογραφία, με ενδιαφέρει η πραγματικότητα».

Ο Σμαΐλοβιτς απειλεί τώρα να επιστρέψει στο Σαράγεβο και να κάψει το τσέλο του στο ίδιο σημείο όπου έπαιζε για τους νεκρούς. Όσο για τον Γκάλογουεϊ, δεν καταλαβαίνει τίποτα. Τα στοιχεία τα πήρε από το Ιnternet. Τους ήρωες τους έφτιαξε μόνος του. Με τον καλλιτέχνη δεν θεώρησε αναγκαίο να έλθει σε επαφή αφού τον βάζει να παίζει μόνο στις πέντε πρώτες σελίδες. Κι ούτε πιστεύει πως πρέπει να τον πληρώσει, αφού θα έπρεπε τότε να κάνει το ίδιο και με τους 25 ανθρώπους που τους πήρε συνέντευξη για να γράψει το βιβλίο. Απλή λογική, τετράγωνη. Η σύγκρουση των πολιτισμών.

Πέμπτη, Ιουνίου 12, 2008

Ζητείται φαντασία



Μια εποχή, ο Ταγίπ Ρετζέπ Ερντογάν θεωρούνταν ένας από τους ικανότερους πολιτικούς στην Ευρώπη. Αλλά είχε υπερβολική εμπιστοσύνη στον εαυτό του. Και τώρα κινδυνεύει να βγει στη σύνταξη.

Η μάχη που διεξάγεται αυτόν τον καιρό στην Τουρκία μπορεί να διαβαστεί με πολλούς τρόπους. Μπορεί να θεωρηθεί μια επίθεση του «βαθέος κράτους», που βλέπει να αναδύεται μια καινούργια μεσαία τάξη, την οποία δεν ελέγχει. Μπορεί να αποτελεί μια σύγκρουση ανάμεσα σε δύο Δεξιές, την κυβέρνηση και την αντιπολίτευση, όπως έλεγε τις προάλλες στη Ρεπούμπλικα ο καθηγητής Μουράτ Μπελγκέ. Μπορεί να πρόκειται για μια εκστρατεία εναντίον θεμελιωδών δικαιωμάτων, όπως είναι το δικαίωμα μιας φοιτήτριας να φορά μαντίλα στο Πανεπιστήμιο: το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων διαμαρτυρήθηκε έντονα για την πρόσφατη απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου. Μπορεί ακόμα να είναι μια μάχη για την «ψυχή» της Τουρκίας, όπως γράφει η Ζεϊνό Μπαράν στο χθεσινό φύλλο της Χέραλντ Τρίμπιουν.

Σύμφωνα με την 36χρονη Μπαράν, που είναι Τουρκο-Αμερικανίδα και είχε προκαλέσει αίσθηση πριν από δύο χρόνια όταν έγραψε στο Νιούζουικ ότι οι πιθανότητες να γίνει πραξικόπημα στην Τουρκία είναι 50%, οι μεταρρυθμίσεις που έχει κάνει ο Ερντογάν αποσκοπούν αποκλειστικά στη διεύρυνση των ελευθεριών της συντηρητικής θρησκευτικής βάσης. Ελάχιστη προσοχή έχει δοθεί στα προβλήματα φιλελεύθερων Μουσουλμάνων όπως είναι οι Αλεβίτες, που αποτελούν το 20% του πληθυσμού. Η διαφωνία τιμωρείται. Και οι γυναίκες εξαφανίζονται σταδιακά από τον χώρο της εργασίας: το ποσοστό της συμμετοχής τους στην εργατική δύναμη έχει μειωθεί σε 22%, έναντι 34% που ήταν το 1990.

Οι ιδεολόγοι και οι προβοκάτορες που ηγούνται σήμερα των δύο αντιπάλων στρατοπέδων απειλούν να ξεσκίσουν την Τουρκία, σημειώνει η αρθρογράφος. Και η Δύση κάνει τα πράγματα χειρότερα με δηλώσεις που έχουν στόχο την ενίσχυση της δημοκρατίας, αλλά στην πράξη οδηγούν στο αντίθετο αποτέλεσμα: σπρώχνουν την Τουρκία στην αγκαλιά της Ρωσίας και του Ιράν. Το κλίμα που επικρατεί σήμερα στη χώρα χαρακτηρίζεται από ένταση, ανταγωνισμό, καχυποψία και παράλυση, το ακριβώς αντίθετο δηλαδή του κλίματος σταθερότητας και ηρεμίας που επικρατούσε πριν από 18 μήνες. Και πολλοί από τους νέους ανθρώπους που είχαν επενδύσει στο κυβερνών κόμμα αισθάνονται σήμερα απογοητευμένοι και προδομένοι. «Κάνω απλώς αυτό που μου λένε», ομολογεί ένας νεαρός βουλευτής του ΑΚΡ στον ανταποκριτή των Φαϊνάνσιαλ Τάιμς.

Ποιος φταίει γι΄ αυτή την καταστροφική αλλαγή κλίματος; Ο τυχοδιωκτισμός της αντιπολίτευσης και τα στρατηγικά λάθη της κυβέρνησης. Τι μπορεί να γίνει; Όχι πολλά. Το κλείσιμο του κυβερνώντος κόμματος, που είναι και η πιθανότερη εξέλιξη, θα οδηγήσει σε ακόμη μεγαλύτερη αστάθεια και αβεβαιότητα. Η Ευρώπη δεν μπορεί να παραμείνει θεατής των εξελίξεων και να αρκείται σε γενικόλογες διακηρύξεις. Επιτέλους, κάποιος πρέπει να επιδείξει λίγη φαντασία.

Τετάρτη, Ιουνίου 11, 2008

Ο Κάφκα στην Αμερική



Ο ένας κρατήθηκε για 19 ημέρες. Ο άλλος για 2.000. Και οι δύο άδικα. Ο Αμερικανός αποζημιώθηκε, ο Σουδανός όχι. Δύο παραδείγματα της εισβολής τού Κάφκα στην Αμερική.

O Μπράντον Μέιφιλντ είχε καταλάβει ότι κάτι δεν πήγαινε καλά αρκετές εβδομάδες πριν από τη σύλληψή του. Η γυναίκα του και τα παιδιά του είχαν διακρίνει ίχνη μυστικών εισβολέων στο σπίτι, ενώ ένα βράδυ ένα από τα παιδιά τρομοκρατήθηκε όταν άκουσε το πόμολο της πόρτας να τρίζει. Μία ημέρα του Μαΐου του 2004, πράκτορες του FΒΙ συνέλαβαν τον Μέιφιλντ με την κατηγορία ότι δακτυλικά του αποτυπώματα είχαν βρεθεί στο σακίδιο ενός από τους τρομοκράτες που είχαν ανατινάξει τα τρένα στην Ισπανία. Άδικα ο 37χρονος δικηγόρος διαμαρτυρήθηκε ότι ήταν αθώος. Και τότε γιατί παντρεύτηκε μια γυναίκα αιγυπτιακής καταγωγής που είχε έρθει στην Αμερική σε ηλικία πέντε ετών; Γιατί ασπάστηκε το Ισλάμ; Και πώς εξηγείται ότι σύχναζε στο ίδιο τζαμί του Πόρτλαντ με κάποιους Άραβες μετανάστες που είχαν συλληφθεί ως τρομοκράτες;

Όπως γράφει ο Έρικ Λίχτμπλαου στο βιβλίο του «Ο νόμος του Μπους» (εκδ. Ρantheon Βooks), ο Μέιφιλντ κρατήθηκε για 19 ημέρες και απειλήθηκε με τη θανατική ποινή. Αυτό που τον έσωσε ήταν η σύλληψη στην Ισπανία ενός Αλγερινού στον οποίο ανήκαν τα θανατικά αποτυπώματα. Έκανε μήνυση και του επιδικάστηκε αποζημίωση 2 εκατομμυρίων δολαρίων. Στην περίπτωση βέβαια που δεν είχε συλληφθεί ο Αλγερινός, θα σάπιζε ακόμη σε κάποια φυλακή- αν δεν τον είχαν εκτελέσει.

Δικηγόρος του Μέιφιλντ ήταν ο Στίβεν Όυοξ, ένας Εβραίος που ο παππούς του είχε διαφύγει από τις διώξεις του Τσάρου Νικολάου Β΄. Ο Όυοξ κλήθηκε από την αμερικανική κυβέρνηση για να υπερασπιστεί κι έναν άλλο ύποπτο για τρομοκρατικές πράξεις, τον Σουδανό Αντέλ Χασάν Χαμάντ. Μ΄ αυτόν, τα πράγματα ήταν πιο δύσκολα. Συνελήφθη στο Πεσαβάρ από την πακιστανική μυστική αστυνομία, παραδόθηκε στους Αμερικανούς, μεταφέρθηκε στο Γκουαντάναμο και έμεινε εκεί χωρίς οποιαδήποτε νομική προστασία επί δύο χρόνια. Για την κυβέρνηση Μπους, δεν είχε κανένα δικαίωμα, αφού δεν ήταν ούτε Αμερικανός πολίτης ούτε νόμιμος κάτοικος Ηνωμένων Πολιτειών ούτε αιχμάλωτος πολέμου- ήταν απλώς τρομοκράτης. Η βοήθεια του Όυοξ ζητήθηκε μόνο όταν η κυβέρνηση έχασε μια υπόθεση στο Ανώτατο Δικαστήριο.

«Ο Κάφκα ήλθε στην Αμερική: Μάχη για τη Δικαιοσύνη στον Πόλεμο κατά του Τρόμου» (εκδ. Οther Ρress): έτσι τιτλοφορεί το βιβλίο του o Όυοξ, εξιστορώντας αυτές τις δύο υποθέσεις και πολλές άλλες. Όταν ρωτήθηκε γιατί ένας Εβραίος όπως αυτός υπερασπίστηκε με πάθος έναν μουσουλμάνο, απάντησε: «Υπερασπίζομαι μια αρχή που μας προστατεύει όλους, το κράτος δικαίου που μας κρατά ασφαλείς». Αναρωτιέται κανείς τι θα απαντούσε ο πρόεδρος Μπους στη διάρκεια της αποχαιρετιστήριας περιοδείας του στην Ευρώπη αν ένας δημοσιογράφος τον ρωτούσε ποια ακριβώς ήταν την τελευταία οκταετία η σχέση του με το κράτος δικαίου.

Τρίτη, Ιουνίου 10, 2008

Πάντως οι φοιτητές σχηματίζουν ουρές



«Το ξέρετε ότι ο συγγραφέας χαρακτηρίζει τη χώρα σας παρανοϊκή;», ρωτά ο δημοσιογράφος μια κοπέλα που βγαίνει από το βιβλιοπωλείο Αkademon με το βιβλίο ανά χείρας. «Κι όμως», απαντά εκείνη χαμογελώντας, «για το δικό του βιβλίο κάνουμε ουρά».

Oι Ευμενίδες, το συγκλονιστικό βιβλίο του Τζόναθαν Λίτελ για το Ολοκαύτωμα, έχουν προκαλέσει αίσθηση σε όλο τον κόσμο. Σύμφωνα με τον Ισπανό ιστορικό Χόρχε Σεμπρούν, επιζήσαντα του στρατοπέδου Μπούχενβαλντ και μέλος της επιτροπής που απένειμε στον συγγραφέα το βραβείο Goncourt, κάθε βιβλίο που θα γράφεται τα είκοσι επόμενα χρόνια για το Ολοκαύτωμα θα συγκρίνεται αναγκαστικά με το έργο του Λίτελ. Από ένα περίεργο παιχνίδι της τύχης, όμως, οι Ευμενίδες μεταφράστηκαν μόλις τώρα στα εβραϊκά. Και στα βιβλιοπωλεία του Ισραήλ σχηματίζονται ουρές για την αγορά του, κυρίως από φοιτητές. Η νεολαία θέλει να διαβάσει, θέλει να μάθει, θέλει κυρίως να καταλάβει.

Όπως ήταν λογικό, οι εφημερίδες αναζήτησαν τον Λίτελ για να τους μιλήσει για την έρευνά του, τις εντυπώσεις του, τα συμπεράσματά του. Αλλά ο 40χρονος συγγραφέας, που γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη από μια εβραϊκή οικογένεια ρωσικής καταγωγής, δεν περιορίστηκε σ΄ αυτά. Σε συνέντευξή του στη Χααρέτζ, έκανε τρεις επίμαχες παρατηρήσεις. Πρώτον, ότι τον ενδιαφέρουν περισσότερο οι δήμιοι από τα θύματα, αφού οι πρώτοι αλλάζουν την πραγματικότητα ενώ τα δεύτερα την υφίστανται. Δεύτερον, ότι δεν έχει κανέναν λόγο να αισθάνεται Εβραίος- μια ιδιότητα που, όπως του έλεγε ο πατέρας του, ήθελαν να του επιβάλουν αυτοί που ήθελαν να τον σκοτώσουν. Τρίτον, ότι οι κληρονόμοι των ναζιστικών εγκλημάτων φορούν σήμερα τη στολή του ισραηλινού στρατού. «Όλοι λένε, κοιτάξτε τι έκαναν οι Γερμανοί στους Εβραίους πριν από το Ολοκαύτωμα: τους ξύριζαν, τους εξευτέλιζαν, τους ανάγκαζαν να καθαρίζουν τους δρόμους. Δεν θέλω να κάνω συγκρίσεις, αλλά το ίδιο ακριβώς συμβαίνει κάθε αναθεματισμένη μέρα στα παλαιστινιακά εδάφη».

Ο Λίτελ έχει φυσικά δίκιο. Αλλά η σύγκριση που έκανε αποτελεί ταμπού στο Ισραήλ. «Το Ολοκαύτωμα είναι μοναδικό, δεν μπορεί να συγκριθεί με τίποτα άλλο», λέει στη Στάμπα ένας από τους προοδευτικότερους συγγραφείς του Ισραήλ, ο Αβραάμ Γεοσούα, που του άρεσε πολύ το βιβλίο αλλά θεωρεί τις δηλώσεις του συγγραφέα εξωφρενικές. «Δεν ξέρει λοιπόν ότι στη δεύτερη Ιντιφάντα σκοτώθηκαν σε τέσσερα χρόνια 4.000 Παλαιστίνιοι και 1.000 Ισραηλινοί, όσοι σκοτώνονταν από τους SS σε μία ώρα;». Ο Γεοσούα δεν συμφωνεί ούτε με την αποκήρυξη του εβραϊσμού από τον συγγραφέα. «Είναι φανερό ότι ο Λίτελ έχει ένα πρόβλημα με τη θρησκευτική και πολιτιστική του ταυτότητα, αρκεί να δει κανείς ότι παρουσιάζει τον πρωταγωνιστή χωρίς τύψεις, χωρίς πόνο, χωρίς κάθαρση».

Όπου ακόμη και οι πιο φωτισμένοι διανοούμενοι του Ισραήλ παραμένουν δέσμιοι ορισμένων αθάνατων στερεοτύπων. Θλίψη.

Δευτέρα, Ιουνίου 09, 2008

Οι αγγελιαφόροι της κρίσης



Φταίνε τα λεφτά. Φταίνε τα λάθη. Φταίει ο σεξισμός. Φταίει ο σύζυγος. Φταίει η υπερβολική σιγουριά. Πάνω απ΄ όλα όμως, dear Ηillary, φταίει ο αντίπαλος.

Η ανάδειξη ενός μιγάδα ως υποψηφίου για την προεδρία των Ηνωμένων Πολιτειών διαλύει δύο μεγάλους μύθους. Ο ένας είναι ότι το ΄68 έχει πεθάνει. Διάφοροι «ρεαλιστές» Ευρωπαίοι πολιτικοί, με πρώτο τον Νικολά Σαρκοζί, έχουν σπεύσει να σκοτώσουν και να θάψουν τη δεκαετία του ΄60, κτίζοντας μάλιστα πάνω σ΄ αυτόν τον φόνο την πολιτική τους σταδιοδρομία. Στην Αμερική, η επίθεση ξεκίνησε πολύ νωρίτερα, από τον Νίξον, συνεχίστηκε από τους Ρεπουμπλικανούς του Νιουτ Γκίνγκριτς και τώρα δείχνει να κλείνει τον κύκλο της. Πολλοί από τους πρωτεργάτες των επιθέσεων είναι παλιοί εξεγερμένοι, που στη συνέχεια «είδαν το φως». Η Μπάρμπαρα Σπινέλλι, της Στάμπα, τους παρομοιάζει με τη μαντάμ Περνέλ, που καταδικάζει με μανία όλους τους νέους και υπερασπίζεται μονάχα τον φαύλο και υποκριτή Ταρτούφο, στο ομώνυμο έργο του Μολιέρου.

Ο Μπάρακ Ομπάμα δεν έλαβε μέρος στο ΄68, ήταν μόλις επτά ετών. Είναι όμως προϊόν ενός κινήματος που αγωνίστηκε για την ποικιλία και την ανάμειξη με το διαφορετικό. Προϊόν, αλλά όχι σκλάβος των στερεοτύπων όπως ήταν η αντίπαλός του. Την ώρα λοιπόν που στην Ευρώπη κοντεύουμε να πιστέψουμε ότι το μέλλον ανήκει σε όσους δυσφημούν τη δεκαετία του ΄60, η Αμερική αφήνει πίσω της αυτήν την εικονοκλαστική άποψη και ενστερνίζεται μια άλλη: ότι θα μπορούσε να αναλάβει τις τύχες της ένας φυλετικά «ακάθαρτος». Όπως δείχνουν άλλωστε οι στατιστικές, στη χώρα αυτή οι λευκοί θα πάψουν το 2050 να αποτελούν πλειοψηφία.

Ο δεύτερος μύθος, ιδιαίτερα διαδεδομένος στη χώρα μας, είναι ακριβώς αυτό: ότι η Αμερική δεν αλλάζει, ότι το μόνο που αλλάζει είναι τα πρόσωπα, αλλά η πολιτική μένει η ίδια, αλαζονική, επιθετική, αρπακτική. Όπως αποδεικνύεται, η Αμερική όχι μόνο αλλάζει, αλλά παράγει και αντισώματα. Ο Ομπάμα είναι ένα τέτοιο αντίσωμα, ένας αγγελιαφόρος της κρίσης, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αντιλαμβάνεται πλήρως τις συνέπειες αυτής της κρίσης. Τόσο εκείνος όσο και ο ΜακΚέιν περιγράφουν μια χώρα σε παρακμή, θέλοντας ταυτόχρονα να πείσουν το ακροατήριό τους ότι αυτή η εικόνα μπορεί να αντιστραφεί. Ο ένας πιστεύει ότι μπορεί να οικοδομηθεί μια «νέα δυτική κοινότητα» χωρίς τη Ρωσία, και με επικεφαλής φυσικά τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο άλλος πιστεύει ότι με τον διάλογο μπορούν να λυθούν όλα τα προβλήματα, δηλαδή να πειστούν οι «κακοί» ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν καλές προθέσεις.

Αν ο ένας θα μπορούσε να χαρακτηριστεί επικίνδυνος και ο άλλος αφελής, κανείς δεν μπορεί να κατηγορηθεί για υποκρισία. Αντίθετα, δύσκολα θα μπορούσε να βρει κανείς μια άλλη λέξη για την πρόσφατη ομιλία του Νικολά Σαρκοζί στο ελληνικό Κοινοβούλιο. Η μαντάμ Περνέλ θα ήταν πολύ υπερήφανη για τον συμπατριώτη της.

Σάββατο, Ιουνίου 07, 2008

Το διπλό γκολ του «Πάντσο»



Το 1942, στη διάρκεια της γερμανικής Κατοχής, οι παίκτες της Δυναμό Κιέβου τόλμησαν να κερδίσουν την ομάδα του Χίτλερ. Καθώς είχαν προειδοποιηθεί ότι αν νικούσαν θα εκτελούνταν αμέσως, ξεκίνησαν αποφασισμένοι να χάσουν. Δεν ήταν δύσκολο: φοβόντουσαν και πεινούσαν. Στο τέλος, όμως, νίκησε η ανάγκη τους για αξιοπρέπεια. Μόλις τελείωσε ο αγώνας, μεταφέρθηκαν στην άκρη μιας πλαγιάς και τουφεκίστηκαν, φορώντας ακόμα τις φανέλες της ομάδας τους.

Ο Αμπντόν Πόρτε, που έπαιξε περισσότερα από 200 παιχνίδια με τη Νασιονάλ του Μοντεβιδέο σε διάστημα τεσσάρων χρόνων, αποθεωνόταν πάντα από τους φιλάθλους. Κάποια στιγμή, όμως, το άστρο του άρχισε να ξεθωριάζει. Στην άμυνα σερνόταν, στην επίθεση δεν μπορούσε να βάλει ούτε ένα γκολ. Έπαψε να είναι βασικός. Αλλά στον αγώνα με την Τσάρλεϊ, τον Μάρτιο του 1918, έβγαλε όλο το παιχνίδι και βοήθησε την ομάδα του να κερδίσει 3-1. Αφού γιόρτασε τη νίκη με τους συμπαίκτες του, τους χαιρέτησε, επέστρεψε στο γήπεδο, κατευθύνθηκε στη σέντρα και τίναξε τα μυαλά του στον αέρα. Κανείς δεν θα τον απέκλειε πια από τη βασική ενδεκάδα.

Στον ημιτελικό του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 1938, η Ιταλία αντιμετωπίζει τη Βραζιλία. Κάποια στιγμή ο Ιταλός επιθετικός Σίλβιο Πιόλα σωριάζεται φαρδύς πλατύς, δείχνοντας με το δάκτυλο τον Βραζιλιάνο αμυντικό Ντομίνγκος ντα Γκία. Ο διαιτητής δίνει αμέσως πέναλτι και ο Τζουζέπε Μεάτσα τοποθετεί την μπάλα στη γραμμή. Κοντός, όμορφος, ένας Λατίνος εραστής, ο Μεάτσα ανασηκώνει το πιγούνι του προς τη μεριά του τερματοφύλακα σαν τον ταυρομάχο πριν από την τελική επίθεση. Δεν έχει χάσει πέναλτι ποτέ- αλλά κι ο Βραζιλιάνος τερματοφύλακας είναι σπεσιαλίστας. Παίρνει φόρα, και την ώρα που αρχίζει να τρέχει, του πέφτει το σορτσάκι. Οι θεατές μένουν άναυδοι, ο διαιτητής παρά λίγο να καταπιεί τη σφυρίχτρα του, αλλά ο Μεάτσα δεν σταματά: σηκώνει το σορτσάκι με το ένα χέρι και κατατροπώνει τον ξεκαρδισμένο στα γέλια τερματοφύλακα. Η Ιταλία είναι στον τελικό.

Ήταν το 1961 και η Ρεάλ έπαιζε στην έδρα της εναντίον της Ατλέτικο Μαδρίτης. Δεν είχε καλά καλά αρχίσει ο αγώνας, όταν ο Φέρεντς Πούσκας έβαλε ένα διπλό γκολ. Κτύπησε ένα φάουλ από τη γραμμή της περιοχής, η μπάλα μπήκε γκολ, ο Πούσκας άρχισε να πανηγυρίζει, αλλά ο διαιτητής το ακύρωσε γιατί δεν είχε σφυρίξει. Ο θρυλικός «Πάντσο» έστησε τότε την μπάλα στο ίδιο σημείο, σούταρε ξανά με το αριστερό και έστειλε την μπάλα να ακολουθήσει ακριβώς την ίδια πορεία, περνώντας πάνω από το τείχος και καταλήγοντας στο αριστερό Γάμα, όπου έπεσε ο Μαντιναμπέιτια όπως και πριν, χωρίς να καταφέρει όπως και πριν να την αποκρούσει.

(Με αφορμή την έναρξη του Εuro, μερικές ιστορίες από το βιβλίο του Εδουάρδο Γκαλεάνο με τίτλο «Τα χίλια πρόσωπα του ποδοσφαίρου», Εκδ. Ελληνικά Γράμματα)

Παρασκευή, Ιουνίου 06, 2008

Ας μάθουμε να τρώμε λιγότερο



«Είναι σαν οι εύποροι γείτονές μου να έχουν ένα πλουσιοπάροχο γεύμα. Ύστερα να με καλούν για καφέ. Κι όταν τελειώσουμε, να μου ζητούν να μοιραστούμε τον λογαριασμό».

Έτσι σχολιάζει ένας Βραζιλιάνος αναλυτής το επιχείρημα που χρησιμοποιούν πολλοί Δυτικοί - πρόσφατα το διατύπωσε και ο πρόεδρος Μπους- ότι για την αύξηση των τιμών των τροφίμων ευθύνεται εν μέρει η αύξηση της ζήτησης στις αναπτυσσόμενες χώρες. Το επιχείρημα είναι αληθές. Όσο η Κίνα και η Ινδία αναπτύσσονται, η μεσαία τους τάξη απαιτεί αυτά που απολαμβάνουν οι συνάνθρωποί τους στη Δύση: αυτοκίνητα, πλυντήρια και φυσικά κρέας. Η εξέλιξη αυτή, που συμβάλλει στην αύξηση των τιμών των προϊόντων, είναι φυσιολογική και θετική. Κανείς δεν έχει δικαίωμα να ζητά από τους ανθρώπους στον Τρίτο Κόσμο να παραμείνουν φτωχοί. Αντίθετα, πρέπει να ληφθούν μέτρα ώστε να αντιμετωπιστούν οι καταστροφικές συνέπειες της αύξησης των τιμών στις αναπτυσσόμενες χώρες. Γιατί αν στη Δύση αναγκαζόμαστε να σφίξουμε λίγο το ζωνάρι, σ΄ ένα μεγάλο μέρος του πλανήτη ο κόσμος πεινάει. Και 30 χώρες απειλούνται με λιμό.

Στη διεθνή σύνοδο που πραγματοποιήθηκε αυτή την εβδομάδα στη Ρώμη συζητήθηκαν διάφορα τέτοια μέτρα, από την αύξηση της βοήθειας μέχρι την άρση των εμποδίων στο εμπόριο. Δεν θα μπορούσε βέβαια να λείπει και η συζήτηση για τα γενετικά τροποποιημένα προϊόντα. Όπως γράφει ο ιστορικός Φελίπε Φερνάντες-Αρμέστο στους Τάιμς, τα προϊόντα αυτά θα μπορούσαν ενδεχομένως να λύσουν το πρόβλημα των βιοκαυσίμων. Αλλά η ανάπτυξή τους με σκοπό τη σίτιση θα οδηγούσε σε διεύρυνση του χάσματος μεταξύ πλουσίων και φτωχών, θα καταδίκαζε τους φτωχούς αγρότες σε εξάρτηση από συγκεκριμένες εταιρείες και θα πολλαπλασίαζε τους κινδύνους για το περιβάλλον. Υπάρχουν άλλοι δρόμοι που μπορεί να ακολουθήσει η τεχνολογία: η θάλασσα, για παράδειγμα, είναι σε μεγάλο βαθμό ανεκμετάλλευτη. Οι ιχθυοκαλλιέργειες μπορούν να πολλαπλασιάσουν χιλιάδες φορές την απόδοση συγκεκριμένων ειδών. Ακόμη και το πλαγκτόν θα μπορούσε να αξιοποιηθεί για κατανάλωση.

Ο δυτικός πολιτισμός δεν πρόκειται λοιπόν να χαθεί εξαιτίας της πείνας, όπως χάθηκε ο Νατούφιος Πολιτισμός πριν από 14.000 χρόνια ή η αυτοκρατορία των Αζτέκων στις αρχές του 16ου αιώνα. Αργά ή γρήγορα, μια καινούργια πράσινη επανάσταση θα δώσει τις διεξόδους που απαιτούνται. Αυτό που φαίνεται να τελειώνει, όμως, είναι η εποχή του φτηνού φαγητού, που κράτησε λίγο αλλά υπήρξε καταστρεπτική. Καταστρεπτική για τους πολίτες της Δύσης, αφού μας οδήγησε στην παχυσαρκία και σε διάφορες ασθένειες. Καταστρεπτική για το περιβάλλον, που το φορτώσαμε χημικά και σκοτώσαμε τη βιοποικιλότητά του. Καταστρεπτική πάνω απ΄ όλα για τους αγρότες του αναπτυσσόμενου κόσμου, οι οποίοι υποχρεώθηκαν να παράγουν υπερπληθώρα φτηνών προϊόντων και να εγκαταλείψουν τα σπανιότερα προϊόντα που θα «έπιαναν» μια καλή τιμή στην παγκόσμια αγορά.

Θα πληρώνουμε λοιπόν στο εξής ακριβότερα το φαγητό μας. Ίσως έτσι να μάθουμε και να το εκτιμούμε περισσότερο.

Πέμπτη, Ιουνίου 05, 2008

Ο υποψήφιος της διανόησης



«Ο Μπάρακ Ομπάμα είναι ο υποψήφιος της λογοτεχνικής ιντελιγκέντσιας της Αμερικής. Θα έλεγα ότι είναι ο καλύτερος συγγραφέας που έχει βάλει ποτέ υποψηφιότητα για την προεδρία των Ηνωμένων Πολιτειών».

Τα λόγια του Τζόναθαν Σάφραν Φόερ χαρακτηρίζονται χωρίς αμφιβολία από κάποια υπερβολή. Την ίδια υπερβολή που χαρακτήριζε πριν από δέκα χρόνια μια άλλη Αμερικανίδα συγγραφέα, τη νομπελίστα Τόνι Μόρισον, όταν αποκαλούσε τον Μπιλ Κλίντον «τον πρώτο μαύρο πρόεδρο της Αμερικής». Η Μόρισον μάλλον μετάνιωσε στη συνέχεια, αφού τάχθηκε υπέρ του Ομπάμα, με την ελπίδα προφανώς ότι θα γίνει ο πρώτος πραγματικά μαύρος πρόεδρος της Αμερικής. Ίσως σε δέκα χρόνια να το μετανιώσει και ο Φόερ. Προς το παρόν, πάντως, ο 30χρονος συγγραφέας τού «Όλα είναι φωτισμένα» δεν κρύβει τον ενθουσιασμό του για την υποψηφιότητα του Ομπάμα. Ούτε την έκπληξή του για το ότι και οι τριάντα συγγραφείς με τους οποίους ήλθε σε επαφή προκειμένου να συγκεντρώσει χρήματα για τον υποψήφιό «του»- από τον Μάικλ Κάνινγκχαμ μέχρι τον Γουόλτερ Μόσλι κι από τον Δομινικανό Χούνο Ντίας μέχρι την Ιρανή Αζάρ Ναφίζι και την Ινδή Τζούμπα Λαχίρι- δήλωσαν ένθερμοι οπαδοί του Ομπάμα.

Πώς εξηγείται αυτή η έλξη που ασκεί στους διανοουμένους ο 46χρονος γερουσιαστής; Ένας παράγων είναι ασφαλώς οι λόγοι που έχει εκφωνήσει: τόσο ο λόγος του στο Συνέδριο των Δημοκρατικών το 2004 (που χαρακτηρίστηκε ο πιο παθιασμένος λόγος στην ιστορία αυτών των συνεδρίων) όσο και η ομιλία του στις 18 Μαρτίου στη Φιλαδέλφεια για το φυλετικό θέμα (που παρομοιάστηκε με το θρυλικό «Ι have a dream» του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ) έμειναν στην Ιστορία. «Ο Ομπάμα χρησιμοποιεί με μεγαλειώδη τρόπο την αγγλική γλώσσα, όχι ως εργαλείο χειραγώγησης αλλά ως μέσο πνευματικής, πολιτιστικής και συναισθηματικής επικοινωνίας», λέει ο Φόερ στην Κοριέρε ντέλα Σέρα. Στον τομέα αυτό, ξεπερνά ακόμη και τον δάσκαλο του είδους, τον Μπιλ Κλίντον.

Κάποιοι κακεντρεχείς παρομοίασαν την πολιτική περιπέτεια του Ομπάμα με τον «Άνθρωπο της Μαντζουρίας», το πολιτικό θρίλερ όπου ο πρωταγωνιστής υποβάλλεται σε πλύση εγκεφάλου και καθοδηγείται από ένα σκοτεινό κέντρο. Αλλά ο Φόερ χαρακτηρίζει τη σύγκριση βλακώδη: «Οποιοσδήποτε είχε συναντήσει τον Ομπάμα πριν από δύο ή τρία χρόνια, θα είχε καταλάβει ότι έχει τη στόφα του προέδρου. Είναι δαιμόνιος και ταλαντούχος». Έχει όμως και την αχίλλειο πτέρνα του, που θα μπορούσε να ονομαστεί το σύνδρομο του Κικέρωνα. Όπως ο μεγάλος φιλόσοφος της αρχαιότητας έμεινε στην Ιστορία ως ένας μεγάλος ρήτορας, έτσι και τα ρητορικά προσόντα του Ομπάμα μπορεί να κρύψουν τις άλλες αρετές του.

Αυτό που θέλουν πάντως πραγματικά ο Φόερ και οι άλλοι διανοούμενοι δεν είναι τόσο έναν πρόεδρο που να διαβάζει βιβλία, όσο έναν υπερασπιστή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των δημοκρατικών ελευθεριών: αν εκλεγεί, ο Ομπάμα θα είναι ο πρώτος πρόεδρος που είναι μέλος της Αμερικανικής Ένωσης Πολιτικών Ελευθεριών. Δεν είναι λίγο.

Τετάρτη, Ιουνίου 04, 2008

Τρόπος ζωής



Τα ανθρώπινα δικαιώματα παραβιάζονται κατάφωρα. Η λογοκρισία ανθεί. Παρ΄ όλα αυτά (ή χάρις σε αυτά), η Κίνα αποτελεί σήμερα τη μεγαλύτερη αγορά εφημερίδων, με ημερήσια κυκλοφορία 107εκατομμυρίων φύλλων.

Αν η φράση αυτή μεταδιδόταν από κάποιο οπτικοακουστικό μέσο, θα ηχούσε σαν βόμβα. Ευτυχώς, η αποτύπωσή της στο χαρτί μειώνει κάπως τις εκρηκτικές επιπτώσεις της. Ο «αναπόδραστος θάνατος των εφημερίδων» είναι προφανής στους συμμετέχοντες στο 61ο συνέδριο της Παγκόσμιας Ένωσης Εφημερίδων (WΑΝ), μας πληροφορεί ο Δημήτρης Ψυχογιός από το χθεσινό Βήμα. Και δεν μας παρηγορεί καθόλου η παρατήρησή του ότι ο διάδοχος των εφημερίδων, δηλαδή το Ιnternet, δεν θα είναι εύκολο να λογοκρίνεται και άρα να σερβίρει προπαγάνδα και αναλήθειες. Για όσους από εμάς είναι πρωτίστως «γραφιάδες» και δευτερευόντως ή ακόμη λιγότερο «ηλεκτρονικοί», η επαφή με το χαρτί είναι τρόπος ζωής- ακόμη κι αν μαυρίζει τα δάκτυλα.

Μοιάζει παράδοξο, αλλά σε εκείνες ακριβώς τις περιοχές του πλανήτη όπου η λογοκρισία είναι αυστηρότερη, δείχνει να μεγαλώνει τα τελευταία χρόνια και η δίψα για έντυπη ενημέρωση. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της WΑΝ που παρουσιάστηκαν αυτή την εβδομάδα στο Γκέτεμποργκ, η αύξηση πωλήσεων των εφημερίδων στις «αναδυόμενες» χώρες- Ινδία, Βραζιλία, Κίνα- είναι μεγαλύτερη από τη μείωσή τους στις Ηνωμένες Πολιτείες και μεγάλο μέρος της Δυτικής Ευρώπης. Το αποτέλεσμα είναι οι συνολικές πωλήσεις κατά το 2007 να παρουσιάζονται αυξημένες κατά 2,57% σε σχέση με το 2006, φτάνοντας τα 532 εκατομμύρια φύλλα. Αν μάλιστα ληφθούν υπόψη και οι εφημερίδες που διανέμονται δωρεάν, η αύξηση φτάνει το 3,65%. Το ποσοστό της αύξησης την τελευταία πενταετία φτάνει το 9,39% (και το 14,3% αν συνυπολογιστεί το free press). Όσο για την Ελλάδα, η κυκλοφορία των εφημερίδων παρουσιάζει αύξηση κατά 1,91% το 2007, αλλά μείωση κατά 0,62% την τελευταία πενταετία.

«Λένε πως οι εφημερίδες είναι νεκρές, αλλά εγώ δεν συμφωνώ», δήλωσε ο πρόεδρος της Ένωσης Τίμοθυ Μπόλντινγκ. Αν δεν παινέψεις το σπίτι σου, άλλωστε, θα πέσει να σε πλακώσει. Αυτό στο οποίο συμφωνούν όλοι, πάντως, είναι ότι όσο περνούν τα χρόνια τόσο μεγαλύτερη σημασία θα αποκτά η σύγκλιση ανάμεσα στο χαρτί και την οθόνη. Σύμφωνα με έρευνα που παρουσίασε το Παγκόσμιο Φόρουμ Διευθυντών Εφημερίδων, το 83% των διευθυντών πιστεύει ότι σε πέντε χρόνια οι δημοσιογράφοι θα παράγουν ειδήσεις για διάφορα είδη μέσων. Παράλληλα, θα μεγαλώνει το βάρος που έχουν η ανάλυση και η άποψη στη δουλειά των δημοσιογράφων, με αποτέλεσμα να βελτιώνεται η ποιότητα της δημοσιογραφίας.

Ίσως, οι εφημερίδες να χάνουν σιγά-σιγά τον κυρίαρχο ρόλο που είχαν για έναν αιώνα. Θα αναγκαστούν λοιπόν να ανασυνταχθούν, να αλλάξουν, να προσαρμοστούν. Αλλά δεν θα πεθάνουν. Βέβαια, αν δεν παινέψεις το σπίτι σου θα πέσει να σε πλακώσει.

Τρίτη, Ιουνίου 03, 2008

Όλοι ίσοι ενώπιον του νόμου



Ο Χιλιανός κατηγορείται για αντίσταση κατά της αρχής. Ο Μαροκινός, για εμπόριο ναρκωτικών.
Ο Ουκρανός και ο Μολδαβός, για την κλοπή έξι τηλεοράσεων και 30 ζευγαριών παπουτσιών. Είναι οι πρώτοι ξένοι που δικάστηκαν στο Μιλάνο με βάση τον νέο νόμο για τη λαθρομετανάστευση.

Νάπολι, πρώτο υπουργικό συμβούλιο της νέας κυβέρνησης Μπερλουσκόνι. Ο υπουργός Εσωτερικών Ρομπέρτο Μαρόνι παρουσιάζει τα νέα μέτρα για τους λαθρομετανάστες: 18μηνη κράτηση σε στρατόπεδα, αυξημένες εξουσίες στις τοπικές αστυνομικές αρχές συμπεριλαμβανομένων των προληπτικών εφόδων στα μέσα μεταφοράς, αύξηση της ποινής έως και κατά το ένα τρίτο για όσους παραβιάζουν τον νόμο. Όταν τελειώνει η ενημέρωση, ακούγεται μια γυναικεία φωνή. «Και τι θα γίνει με τη γυναίκα που βοηθά τη μητέρα μου;» ρωτά η Μάρα Καρφάνια, πρώην μοντέλο, πρώην τηλεοπτικός αστέρας και νυν υπουργός Ίσων Ευκαιριών. «Τι θέλεις να γίνει;» απαντά ένας υπουργός. «Να νομιμοποιήσουμε όλες τις βοηθούς των ηλικιωμένων για να μην έχει πρόβλημα η δικιά σου;».

Λίγο αργότερα, τα μέτρα ανακοινώνονται και επισήμως στον Τύπο. Στο Μιλάνο ξεκινούν οι πρώτες δίκες. Αλλά η Καρφάνια δεν το βάζει κάτω και ζητά ειδική ρύθμιση για όσους προσέχουν παιδιά, ηλικιωμένους και αναπήρους. «Πρέπει να κάνουμε διάκριση ανάμεσα στους μετανάστες-λύση και τους μετανάστεςπρόβλημα», τονίζει σε μια συνέντευξή της. Και αντίθετα με αυτό που συνέβη στο υπουργικό συμβούλιο, οι συνάδελφοί της αρχίζουν να μεταπείθονται. Άλλωστε η υπουργός δεν είναι τυχαία, είναι η γυναίκα για την οποία ο Μπερλουσκόνι είχε πει ότι αν δεν ήταν παντρεμένος, θα την παντρευόταν αμέσως...

Σύμφωνα με στοιχεία που επικαλείται η Ελ Παΐς, μόνο στη Ρώμη υπάρχουν 100.000 ξένοι χωρίς χαρτιά οι οποίοι εμπίπτουν στην κατηγορία που ανέφερε η υπουργός και κερδίζουν 600 με 800 ευρώ τον μήνα. Αν η κυβέρνηση επιμείνει στην ποινικοποίηση της λαθρομετανάστευσης, 700.000 οικογένειες σε όλη την Ιταλία κινδυνεύουν όχι μόνο να χάσουν έναν πολύτιμο βοηθό τους, αλλά και να μετατραπούν σε συνενόχους ενός αδικήματος που τιμωρείται με ένα έως τέσσερα χρόνια φυλακή. Όπως είπε ο πρώην δικαστής Αντόνιο Ντι Πιέτρο, που σήμερα ηγείται της Ιταλίας των Αξιών, η κυβέρνηση αυτή μπορεί μια μέρα να χρειαστεί να βάλει τρία εκατομμύρια ανθρώπους στη φυλακή.

Κι έτσι ο πολύς κ. Μαρόνι αναγκάζεται να κάνει πίσω, «ώστε να μη μείνουν οι γιαγιάδες χωρίς τις νοσοκόμες τους». Οι δήμαρχοι και οι νομάρχες, μαζί με τους αγανακτισμένους πολίτες, μπορούν θαυμάσια να ξεσπάσουν εναντίον των Τσιγγάνων, για τους οποίους δεν θα διαμαρτυρηθεί κανείς. Στην Ιταλία τουλάχιστον- γιατί στο Ευρωκοινοβούλιο υπάρχει μια Ουγγαρέζα τσιγγάνικης καταγωγής, η Βικτόρια Μοχάκσι, που προωθεί νόμο για την ενσωμάτωση των Τσιγγάνων στις χώρες όπου κατοικούν. Και θυμίζει ότι, τουλάχιστον στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, «είμαστε όλοι ίσοι ενώπιον του νόμου».

Δευτέρα, Ιουνίου 02, 2008

Η αχλύς του πόνου



«Τα μόνα για τα οποία είμαι σίγουρος», λέει ο αφηγητής, «είναι η χρονολογία και ο τόπος: Σικάγο, 2 Μαρτίου 1908. Πέρα απ΄αυτά, υπάρχει η αχλύς της ιστορίας και του πόνου, και τώρα βυθίζομαι σ΄ αυτήν».

O Σούλζο επισκέπτεται μια μέρα τον Μούζο, που πήγε στην Αμερική στις αρχές της δεκαετίας του ΄90 για να γλιτώσει από τους πολέμους στην πατρίδα του, τη Γιουγκοσλαβία. Ο Μούζο τον παραλαμβάνει από το αεροδρόμιο με μια λιμουζίνα και τον πηγαίνει σε μια βίλα. «Βλέπεις αυτό το σπίτι;» του λέει. «Είναι το σπίτι μου». Του δείχνει την πισίνα και μια σέξι γυναίκα που κάνει ηλιοθεραπεία. «Αυτή είναι η γυναίκα μου». «Υπέροχα», αναφωνεί ο Σούλζο. «Και ποιος είναι αυτός ο γεροδεμένος, ηλιοκαμένος νεαρός που της κάνει μασάζ;». «Αυτός είμαι εγώ», απαντά ο Μούζο.

Το πρόβλημα της ταυτότητας, δοσμένο μέσα από πολύ χιούμορ και πολλή θλίψη, είναι φυσικό να δεσπόζει στο βιβλίο ενός ανθρώπου που μεγάλωσε στο Σαράγιεβο, βρέθηκε για μια επίσκεψη στο Σικάγο και επέλεξε να μείνει εκεί όταν ξέσπασε πόλεμος στην πατρίδα του. Στο μυθιστόρημα του Αλεξάνταρ Χέμον «Σχέδιο Λάζαρος» (Εκδ. Riverhead Βooks), τα ανέκδοτα τα λέει μια Βόσνια φωτογράφος, η Ρόρα, με την οποία ο συμπατριώτης της- και κεντρικός ήρωας- Βλαντίμιρ Μπρικ επισκέπτεται την Ανατολική Ευρώπη ακολουθώντας τα ίχνη ενός μετανάστη που σκοτώθηκε το 1908. Όπως γράφουν οι Νιου Γιορκ Τάιμς, ο Λάζαρος Άβερμπουχ ήταν υπαρκτό πρόσωπο, ένας νεαρός Εβραίος που διέφυγε το 1903 από το πογκρόμ στο Κισινάου (στο σημερινό Μόλδοβα) και κατέφυγε στο Σικάγο. Αν και η ιστορία του καλύπτεται από μυστήριο, το βέβαιο είναι ότι στις 2 Μαρτίου 1908 κτύπησε την πόρτα του αρχηγού της αστυνομίας Τζωρτζ Σίππυ, ο οποίος λίγο αργότερα τον πυροβόλησε και τον σκότωσε, λέγοντας ότι ήταν αναρχικός. Το Σικάγο, που δεν είχε συνέλθει ακόμη από τις αιματηρές ταραχές στο Χέιμαρκετ, βυθίστηκε σε μια κατάσταση ξενοφοβικής υστερίας. «Ο πόλεμος κατά του αναρχισμού ήταν σαν τον σημερινό πόλεμο κατά του τρόμου», σημειώνει ο συγγραφέας. «Οι παλιές συνήθειες δεν πεθαίνουν ποτέ».

Αναζητώντας μια επιχορήγηση για να γράψει ένα βιβλίο για τον Λάζαρο, ο Μπρικ ταυτίζεται όχι μόνο με τον νεκρό μετανάστη, αλλά και με τον Λάζαρο της Βίβλου, που ήταν πρόσφυγας κι αυτός, όχι από τη Γιουγκοσλαβία αλλά από τον θάνατο. Θέλει να γράψει αυτή την ιστορία σε μια προσπάθεια να προσδιορίσει τη δική του θέση, τη δική του ταυτότητα. Δεν κερδίζει χρήματα. Δεν είναι αφοσιωμένος στον γάμο του με τον σαφή και ξεκάθαρο τρόπο που είναι αφοσιωμένη η Αμερικανίδα σύζυγός του. Εκείνη είναι μια νευροχειρουργός που σώζει ζωές. Εκείνος είναι βυθισμένος σε μια διαρκή σύγχυση, από την οποία δεν υπάρχει διέξοδος. «Οι εφιάλτες σου σε ακολουθούν για πάντα, σαν σκιά», σημειώνει. Όταν φτάνει στο Σαράγιεβο με τη Ρόρα, ανακαλύπτει ότι οι ιστορίες της είναι ίδιες με τις ιστορίες της πόλης. Όσο για τη δική του ιστορία, ο Λάζαρος-Μπρικ-Χέμον συνειδητοποιεί ότι πρέπει να αρχίσει επιτέλους να τη γράφει ο ίδιος.