Σάββατο, Οκτωβρίου 30, 2010

Εχουµε κι άλλες δουλειές





Ο πρώην καγκελάριος Χέλµουτ Κολ συνήθιζε να λέει ότι υποκλινόταν πάντα δύο φορές µπροστά στη γαλλική σηµαία. Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Γιόσκα Φίσερ πίστευε ότι η Γερµανία πρέπει να παίζει ηγετικό ρόλο, αλλά διακριτικά, χωρίς να το παίρνει χαµπάρι κανείς. Η σηµερινή καγκελάριος, πάλι, είναι πιο ωµή. Αυτά που πιστεύει, τα λέει. Και τώρα πιστεύει δύο πράγµατα. Πρώτον, ότι πρέπει να αναθεωρηθεί η Συνθήκη της Λισαβώνας, καθώς η οικονοµική κρίση έχει αλλάξει τα δεδοµένα του παιχνιδιού. Δεύτερον, ότι εκτός από τις οικονοµικές κυρώσεις εναντίον όσων παραβιάζουν το Σύµφωνο Σταθερότητας, πρέπει να υπάρχουν και πολιτικές κυρώσεις. Που θα φτάνουν ώς την αναστολή του δικαιώµατος ψήφου.

Η Ανγκελα Μέρκελ δεν είναι η µόνη που έχει αυτήν την άποψη. Συµφωνεί µαζί της και ο Νικολά Σαρκοζί (εντάξει, και οι Εσθονοί µε τους Σλοβάκους). Κι όπως έγραφαν προχθές οι «Τάιµς», όταν ευθυγραµµίζονται το Παρίσι και το Βερολίνο, η Ευρωπαϊκή Ενωση συνήθως ακολουθεί. Μόνο που στη συγκεκριµένη περίπτωση υπάρχουν ορισµένα προβλήµατα. Πρώτα απ' όλα, οι εκπρόσωποι του γαλλογερµανικού άξονα δεν είναι ακριβώς αυτό που θα λέγαµε λαοφιλείς ηγέτες. Ο Σαρκοζί παρουσιάζει αρνητικό ρεκόρ δηµοτικότητας στη χώρα του (µόλις το 29% συµφωνεί µε την πολιτική του) και η Μέρκελ είναι καγκελάριος υπό προθεσµία (αν χάσει τον Μάρτιο στη Βάδη-Βυρτεµβέργη ίσως αναγκαστεί να δώσει τη θέση της στον τροµερό Τσου Γκούτενµπεργκ). Επιπλέον, η Γαλλία δύσκολα είναι σε θέση να δώσει µαθήµατα στην υπόλοιπη Ευρώπη. Θα µπορούσε µάλιστα να υποστηριχθεί ότι πρέπει εκείνη να στερηθεί πρώτη του δικαιώµατος ψήφου στα κοινοτικά όργανα, «για παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωµάτων, και ιδιαίτερα των δικαιωµάτων ανθρώπων που ανήκουν σε µειονότητες». Η επίτροπος Βίβιαν Ρέντινγκ το είπε καθαρά σε συνέντευξή της στη «Μοντ»: «Σε ό,τι αφορά τους Ροµά, η Γαλλία παραµένει υπό επιτήρηση».

Η ριζική τροποποίηση της Συνθήκης της Λισαβώνας προκαλεί όµως ανατριχίλα και για τις γραφειοκρατικές επιπτώσεις που θα είχε. Αντε πάλι δηµοψηφίσµατα στην Ιρλανδία (και στη Γαλλία;), εκβιασµοί από την Τσεχία και την Πολωνία, φτάνει, έχουµε κι άλλες δουλειές, ο Νικολά και η Ανγκελα µπορούν να πάρουν τα κουβαδάκια τους και να παίξουν αλλού.

Παρασκευή, Οκτωβρίου 29, 2010

Ο ίλιγγος της ελευθερίας





«Από την ποίηση της επανάστασης περάσαµε στην πρόζα της κοινωνικής ασφάλισης. Κι έχουµε να αντιµετωπίσουµε τον ίλιγγο της ελευθερίας». Μαρσέλ Γκωσέ

Πριν από λίγες ηµέρες κυκλοφόρησε στη Γαλλία ο τρίτος τόµος της «Ανόδου της δηµοκρατίας», ενός έργου του ιστορικού και φιλοσόφου Μαρσέλ Γκωσέ που είναι αφιερωµένο στην ιστορία της δηµοκρατίας στην Ευρώπη. Ο τόµος αυτός (θα κυκλοφορήσει στα ελληνικά, όπως και οι δύο προηγούµενοι, από τις Εκδόσεις Πόλις) πραγµατεύεται τους τρεις ολοκληρωτισµούς του 20ού αιώνα, τον µπολσεβικισµό, τον φασισµό και τον ναζισµό, τους οποίους ο συγγραφέας αποκαλεί «κοσµικές θρησκείες». Κι αυτό - λέει ο Γκωσέ στον «Νουβέλ Οµπζερβατέρ» - επειδή προσπάθησαν να αποκαταστήσουν την παλιά µορφή των κοινωνιών που είχαν οργανωθεί από τη θρησκεία. Εκείνη την αρχιτεκτονική δανείστηκαν, εµβολιάζοντάς την µ' ένα καινούργιο περιεχόµενο. Εξ ου η προσφυγή σε «ενσαρκωτές», που αποτελούν αντικείµενο λατρείας. Η επιµονή στη σχέση του Κράτους µε τις µάζες, µε µεσολαβητή το κόµµα που εξασφαλίζει την ιεραρχική και οργανική συνοχή της κοινωνίας. Η προπαγανδιστική εµµονή στην οµοφωνία του πνεύµατος.

Απαντώντας στην πρόκληση των ολοκληρωτισµών, οι ευρωπαϊκές δηµοκρατίες προχώρησαν µετά το 1945 σε µια πραγµατική επανάσταση - και µάλιστα χωρίς να το καταλάβουν!
Τρεις ήταν οι µεγάλες µεταρρυθµίσεις που έγιναν, λέει ο συνιδρυτής και αρχισυντάκτης του περιοδικού «le Debat». Η πρώτη ήταν η κοινωνική προστασία µε την ευρεία έννοια, δηλαδή ένα σύστηµα που επέτρεψε την ατοµική ελευθερία σ' ένα συλλογικό πλαίσιο. Η δεύτερη ήταν ο έλεγχος της οικονοµίας χωρίς την εγκατάλειψη της αρχής του ελεύθερου συνεταιρίζεσθαι. Και η τρίτη ήταν η µεταρρύθµιση του πολιτικού συστήµατος σε σχέση µε τον κλασικό κοινοβουλευτισµό και τις δυσλειτουργίες του. Χάρις σ' αυτές τις µεταρρυθµίσεις, οι δηµοκρατίες αντιστάθηκαν στον σοβιετικό ολοκληρωτισµό που είχε βγει κι αυτός νικητής από τον πόλεµο. Και απέδειξαν ότι είχαν καλύτερες λύσεις στα προβλήµατα που εκείνος ισχυριζόταν ότι θα έλυνε.

Τι έχουν πάθει λοιπόν σήµερα; Από ποια µυστηριώδη ασθένεια υποφέρουν; Το καινούργιο µας πρόβληµα - τονίζει ο Γκωσέ - είναι πώς να κυβερνηθεί µια κοινωνία ατόµων που δεν γνωρίζει πλέον καν ότι είναι µια κοινωνία. Το πρόβληµα της σηµερινής δηµοκρατίας είναι αποτέλεσµα της επιτυχίας της. Γιατί το βασικό της χαρακτηριστικό που την καθιστά δηµοφιλή, δηλαδή το ότι δεν ζητά τίποτα από τους πολίτες της, και κυρίως δεν τους ζητά να ασχοληθούν µε τα κοινά, είναι το ίδιο που την εµποδίζει να λειτουργήσει αποτελεσµατικά. Εχουµε φτάσει σ' ένα στάδιο όπου γυρίζουµε την πλάτη στο πραγµατικό πνεύµα της δηµοκρατίας, που είναι η από κοινού λήψη αποφάσεων. Οµως η άρνηση του συλλογικού από το άτοµο δεν είναι πιο ικανοποιητική από την άρνηση του ατοµικού από το σύνολο. Πρέπει να βρεθεί µια ισορροπία ανάµεσα στα δύο. Αυτό θα είναι το πολιτικό ζήτηµα του 21ου αιώνα.

Τετάρτη, Οκτωβρίου 27, 2010

Φιλοσοφώντας στην Τεχεράνη





Είναι, οµολογουµένως, λίγο σουρεαλιστικό: ένα παγκόσµιο συνέδριο φιλοσοφίας µε πρόεδρο τον σκληροπυρηνικό συµπέθερο του αγιατολάχ Αλί Χαµενεΐ, θρησκευτικού ηγέτη του Ιράν!

Ετσι τα 'φερε η τύχη. Ή η ευφυΐα των Ιρανών. Από το 2002, συµµετέχουν κάθε χρόνο στις εκδηλώσεις που γίνονται σε διαφορετική πόλη την τρίτη Πέµπτη του Νοεµβρίου, Παγκόσµια Ηµέρα Φιλοσοφίας. Οταν λοιπόν πρότειναν να φιλοξενηθεί φέτος το συνέδριο στην Τεχεράνη, η Unesco δέχθηκε αµέσως. Κάτι που δεν άρεσε καθόλου σε έναν από τους πιο γνωστούς ιρανούς φιλοσόφους στον κόσµο, τον Ραµί Τζαχανµπεγκλού. Τον Απρίλιο του 2006, ο συγγραφέας του Διαβάζοντας τον Γκάντι στην Τεχεράνη συνελήφθη και φυλακίστηκε µε την κατηγορία ότι είχε επαφές µε ξένους φιλοσόφους όπως ο Χάµπερµας και ο Ρίτσαρντ Ρόρτι, µε σκοπό την προετοιµασία µιας «βελούδινης επανάστασης». Εµεινε στη φυλακή τέσσερις µήνες και απελευθερώθηκε µόνο όταν κινητοποιήθηκε η διεθνής κοινότητα. Σήµερα διδάσκει στο Πανεπιστήµιο του Τορόντο. Και όταν έµαθε ότι το φετινό συνέδριο φιλοσοφίας διοργανώνεται στην Τεχεράνη, αποφάσισε µαζί µε δύο συναδέλφους του από την ιταλική επιθεώρηση «Reset» να γράψει στη γενική διευθύντρια της Unesco και να της ζητήσει να το ξανασκεφτεί. «Η κυβέρνηση αυτή έχει φυλακίσει πλήθος διανοουµένων και συγγραφέων την τελευταία πενταετία, ενώ απαγορεύει πλήρως την ελεύθερη σκέψη», τονίζει ο Τζαχανµπεγκλού. «Είναι σαν να οργανώνεις το 1938 συνέδριο φιλοσοφίας στο Βερολίνο, µε πρόεδρο τον Γκαίµπελς!»

Ωστόσο, αυτές οι συγκρίσεις είναι λίγο ψυχροπολεµικές. Kαι το βασικό επιχείρηµά του, ότι η Τεχεράνη θα αποκλείσει όποιον φιλόσοφο δεν της αρέσει, προς το παρόν δεν επιβεβαιώνεται. Η Unesco επιµένει ότι το Ιράν δεν έχει αρνηθεί να χορηγήσει βίζα σε κανέναν από τους συνέδρους. Αν ο Αχµαντινετζάντ θέλει να χρησιµοποιήσει το συνέδριο για προπαγανδιστικούς λόγους, θα πρέπει να το παίξει έξυπνα.

Τα µποϊκοτάζ ήταν πάντα πολύπλοκη υπόθεση, σηµειώνει ο Ντ. Ντ. Γκάτενπλαν στους «Νιου Γιορκ Τάιµς». Κανείς δεν έχει µπορέσει να αξιολογήσει τις ακριβείς επιπτώσεις που είχε το πολιτιστικό µποϊκοτάζ της Νότιας Αφρικής του απαρτχάιντ. Και οι ανάλογες πρωτοβουλίες που λαµβάνονται κατά καιρούς εναντίον του Ισραήλ σίγουρα δεν το έχουν αναγκάσει να αλλάξει την πολιτική του. «Διαφωνώ ριζικά µε οποιαδήποτε επίσηµη επαφή µε τους εκπροσώπους της σηµερινής ιρανικής κυβέρνησης», λέει στην αµερικανική εφηµερίδα ο Γιούργκεν Χάµπερµας, ο µεγαλύτερος εν ζωή φιλόσοφος της Γερµανίας. «Πρέπει να προσέχουµε όµως να µην παρεµβαίνουµε στην εσωτερική πολιτική σκηνή του Ιράν».

Τελικά, η Unesco φαίνεται ότι βρήκε τη µέση λύση. Παράλληλα µε το συνέδριο της Τεχεράνης, θα πραγµατοποιηθεί στις 18 Νοεµβρίου και ένα συνέδριο στο Παρίσι, ενώ θα γίνουν εκδηλώσεις και σε άλλες πόλεις όπως το Ντακάρ, η Τύνιδα και η Πόλη του Μεξικού. Αν λοιπόν ένας φιλόσοφος δεν θέλει να πάει σε µια πόλη, µπορεί να πάει σε µια άλλη. Και αν βαριέται τις µετακινήσεις, θα υπάρξει ανταλλαγή απόψεων online. Ετσι, όλοι θα µείνουν ευχαριστηµένοι.

Τρίτη, Οκτωβρίου 26, 2010

Ε, όχι και ρατσιστές





Οι ενδιάµεσες εκλογές της 2ας Νοεµβρίου αποτελούν πάνω απ' όλα µια µάχη µεταξύ Δηµοκρατικών και Ρεπουµπλικανών. Πίσω απ' αυτήν, όµως, µαίνεται η αντιπαράθεση του Κινήµατος του Τσαγιού µε τα µέσα ενηµέρωσης.

Η σκηνή εκτυλίχθηκε την προπερασµένη Κυριακή σ' ένα σχολείο του Ανκορεϊτζ, στην Αλάσκα. Στη διάρκεια µιας προεκλογικής συγκέντρωσης του Τζο Μίλερ, υποψηφίου των Ρεπουµπλικανών για τη Γερουσία που υποστηρίζεται από το Κίνηµα του Τσαγιού, ο δηµοσιογράφος Τόνι Χοπφίνγκερ τόλµησε να κάνει µια ερώτηση που δεν άρεσε στον υποψήφιο. Πριν ακόµη ολοκληρώσει, τρεις σωµατοφύλακες του Μίλερ τον διέταξαν να εγκαταλείψει αµέσως την αίθουσα. Εκείνος επέµεινε, και άρχισε να βιντεοσκοπεί τον υποψήφιο. Οι σωµατοφύλακες έβγαλαν αµέσως τα όπλα τους, πέρασαν στον δηµοσιογράφο χειροπέδες και του είπαν ότι τελεί υπό κράτηση. «Ο τύπος αυτός µου έκλεινε τον δρόµο», θα έλεγε αργότερα ο Μίλερ στο Fox Νews.

Το κανάλι αυτό είναι το µόνο που «αναγνωρίζουν» οι υποψήφιοι του Τea Ρarty, οι περισσότεροι από τους οποίους άλλωστε πληρώνονται απ' αυτό. Ολα τα άλλα κανάλια, καθώς και οι περισσότερες εφηµερίδες, είναι όργανα των liberals - λέξη που για τη Σάρα Πέιλιν και τους οµοϊδεάτες της ισοδυναµεί µε βρισιά. «Οι δηµοσιογράφοι επιτίθενται εναντίον των υποψηφίων µας µε χυδαίο τρόπο και κτυπήµατα κάτω από τη ζώνη», είπε πρόσφατα η πρώην υποψήφια για την αντιπροεδρία της Αµερικής σε µια συγκέντρωση στη Νεβάδα. «Μην περιµένετε πια από κάποιον αντικειµενικό διαιτητή να σφυρίξει τα φάουλ. Εσείς έχετε την εξουσία, αµερικανοί πολίτες».

Είναι αλήθεια ότι τα µέσα ενηµέρωσης δεν χαρίζονται σε πολλούς από τους υποψηφίους του Κινήµατος του Τσαγιού. Αλλά κι εκείνοι πάνε γυρεύοντας. Πάρτε, για παράδειγµα, την Κριστίν Ο' Ντόνελ, υποψήφια στο Ντελάγουερ, που κλήθηκε να σχολιάσει ένα βίντεο του 1999 όπου µιλούσε για τελετές µαύρης µαγείας στις οποίες λάµβανε µέρος στα νιάτα της. «Δεν είµαι µάγισσα», είπε. «Είµαι εσείς». Οι υποστηρικτές του Κινήµατος έσπευσαν να την υπερασπιστούν. «Ετσι είµαστε εµείς οι Αµερικανοί», λέει ο Ουέιν Ντορν, συνταξιούχος καθηγητής στο Ορλάντο, που έστειλε και χρήµατα στην υποψήφια. «Επειδή δηλαδή πήγαινα στις συγκεντρώσεις της Κου Κλουξ Κλαν όταν ήµουν 20 ετών, θα µε πείτε ρατσιστή;».

Ή µήπως είναι ρατσιστής ο υποψήφιος των Ρεπουµπλικανών στο Οχάιο Ριτς Γιοτ, που του αρέσει να φορά σε διάφορες εκδηλώσεις στολές των SS; Ο άνθρωπος εξήγησε ότι το κάνει για να συσφίξει τις σχέσεις του µε τον γιο του… Πάρτε ακόµη τη Σάρον Ανγκλ, υποψήφια στη Νεβάδα, που θέλει να νικήσει τον επικεφαλής των Δηµοκρατικών στη Γερουσία Χάρι Ριντ. Σε µια προσπάθεια να βελτιώσει την εικόνα της µεταξύ των Λατίνων, εξήγησε στους µαθητές ενός ισπανόφωνου σχολείου ότι «έχουν ασιατικό στυλ». Ε, πώς να µην της κάνουν καζούρα τα «φιλελεύθερα» µίντια;

Δευτέρα, Οκτωβρίου 25, 2010

Ο τελευταίος των αισιόδοξων





Ποια είναι η συνταγή για ένα βιβλίο που θα αρέσει τόσο στους εφήβους όσο και στους µεγάλους; Να περιγράφεις έναν κόσµο που δεν υπάρχει πια.

Οταν ο Ζαν-Μισέλ Γκενασιά ήταν µικρός, η αγαπηµένη του ασχολία ήταν το ποδοσφαιράκι. Μόλις τελείωνε το σχολείο, στο προάστιο Ντανφέρ-Ροσρό του Παρισιού, πήγαινε σε κάποιο από τα µπαρ της περιοχής κι έπαιζε ποδοσφαιράκι. Μια µέρα, σ' ένα µπιστρό που σήµερα έχει γίνει ανθοπωλείο, βρήκε τον Σαρτρ και τον Ζοζέφ Κεσέλ να παίζουν σκάκι. Αν και πολιτικοί αντίπαλοι, οι δυο τους περνούσαν πολύ ωραία µαζί, όλο πλάκες και πειράγµατα. Στο µπαρ σύχναζαν και πρόσφυγες από την Ανατολική Ευρώπη. Ενας από αυτούς, που καταγόταν από την Ουγγαρία και φυσικά µισούσε τον Σαρτρ, θα έλεγε αρκετά χρόνια αργότερα στον Γκενασιά ότι οι δύο συγγραφείς έδιναν τακτικά χρήµατα στους απάτριδες.

Η σκηνή µε το σκάκι έκανε µεγάλη εντύπωση στον Γκενασιά. Και σαράντα χρόνια αργότερα την απαθανάτισε στο πρώτο του µυθιστόρηµα, τον Οµιλο των Αθεράπευτα Αισιόδοξων. Εκανε 25 χρόνια να το γράψει. Εγραφε, έσβηνε, πέταγε, ξανάγραφε. Ηθελε να τα βάλει όλα µέσα, τα παιδικά του χρόνια στην Αλγερία, την εισβολή των ρωσικών τανκς στην Ουγγαρία, τον τύπο που παραποιούσε τις φωτογραφίες κατά τη σταλινική εποχή, την ιστορία της γυναίκας του Οσιπ Μάντελσταµ που µετά τον θάνατό του σε στρατόπεδο συγκέντρωσης αποµνηµόνευσε τα ποιήµατά του για να µη χαθούν. Τελικά επέλεξε να διηγηθεί όλες αυτές τις ιστορίες µέσα από τα µάτια ενός γάλλου εφήβου, του Μισέλ Μαρινί. Το βιβλίο κυκλοφόρησε πέρυσι στη Γαλλία κι έχει πουλήσει πάνω από 200.000 αντίτυπα, ενώ τιµήθηκε και µε το βραβείο Γκονκούρ των µαθητών.

«Τι περίεργο να αποτίεις φόρο τιµής σ' έναν άνθρωπο που έσφαλε σχεδόν σε όλα, που ακολούθησε σταθερά τον λάθος δρόµο και χρησιµοποίησε το ταλέντο του για να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα», µονολογεί ο ήρωας στην κηδεία του Σαρτρ, το 1980. Διόλου περίεργο, «απαντά» ο συγγραφέας σε συνέντευξή του στην «Ελ Παΐς». Ο Σαρτρ µπορεί να έσφαλε σε όλα, αλλά ήταν ο τελευταίος των αισιόδοξων, εκείνων που πίστευαν ότι µπορούσαν να αλλάξουν τα πράγµατα. Και η χώρα του αποτελούσε τότε καταφύγιο τόσο γι' αυτούς που ήθελαν να αλλάξουν τον κόσµο όσο και για εκείνους που δεν είχαν καµιά τέτοια όρεξη. «Αυτό που τους ένωνε ήταν η εξορία», λέει ο Γκενασιά. «Εγώ γνώρισα πολλούς πρόσφυγες, από τη Χιλή, από την Ελλάδα. Αλλά αυτό έχει πια τελειώσει. Η Γαλλία δεν είναι πια φιλόξενη µε τους εξόριστους. Και το Παρίσι έχει γίνει µια πόλη για τους πλούσιους».

Αυτό δεν συµβαίνει βέβαια µόνο µε το Παρίσι. Ολα έχουν αλλάξει, όλα έχουν γίνει λίγο χειρότερα, αλλά οι αισιόδοξοι δεν έχουν εκλείψει, απλώς είναι λιγότερο διάσηµοι και λιγότερο αλαζόνες.

Σάββατο, Οκτωβρίου 23, 2010

Μαθήµατα αξιοπρέπειας





Το ντοκιµαντέρ λέγεται «Στα χέρια µας» (Εntre nos mains), διαρκεί µόλις µία ώρα και 28 λεπτά και δεν έχει να διαφηµίσει ούτε διάσηµους ηθοποιούς ούτε special effects.Παρά ταύτα, όποιος το δει βγαίνει από την αίθουσα απίστευτα ελαφρύς και σίγουρα καλύτερος άνθρωπος. Το βεβαιώνει µε άρθρο του στο «Μarianne» ο γάλλος δηµοσιογράφος Αλέν Ρεµόν, που συστήνει σε όλους τους συµπατριώτες του να βρουν χρόνο ανάµεσα στις διαδηλώσεις και να σπεύσουν να τo δουν (οι υπόλοιποι µπορούµε να καταφύγουµε στις υπηρεσίες του Διαδικτύου).

Η δράση εκτυλίσσεται στη Starissima, ένα εργοστάσιο γυναικείων εσωρούχων κοντά στην Ορλεάνη που βρίσκεται σε διαδικασία δικαστικής εκκαθάρισης και κινδυνεύει να κλείσει. Οι πενήντα εργαζόµενες, που έχουν περάσει εδώ όλη τους τη ζωή κόβοντας και ράβοντας σουτιέν και κιλότες, κινδυνεύουν να πεταχτούν στον δρόµο. Και τότε κάποιος ρίχνει µια ιδέα: να δηµιουργήσουν ένα Scop, δηλαδή έναν Εργατικό Παραγωγικό Συνεταιρισµό. Οι γυναίκες θα βάλουν στο κοινό ταµείο από έναν µισθό, θα εκλέξουν πρόεδρο, αλλά στην ψηφοφορία θα είναι όλες ίσες. «Μέχρι τώρα, κανείς δεν είχε ζητήσει τη γνώµη µας», ψιθυρίζει µία από αυτές…

Η σκηνοθέτρια Μαριάνα Οτερό παρακολουθεί διακριτικά τις γυναίκες να προβληµατίζονται. Τα χρήµατα, ο µισθός, η εξουσία, η ιεραρχία, η λήψη αποφάσεων, ο ρόλος του συζύγου, η θέση των γυναικών στην κοινωνία, το νόηµα της εργασίας, η κατεύθυνση της ζωής. Αµφιβολίες, επιφυλάξεις, φόβοι, ελπίδες, δισταγµοί, ενθουσιασµός, και πολύ χιούµορ. Οι εργαζόµενες µιλούν για τον εαυτό τους, ανακαλύπτουν η µία την άλλη και στο τέλος υπερψηφίζουν την πρόταση. Σχεδόν τροµάζουν µε την απόφασή τους. Αλλά είναι υπερήφανες γι' αυτήν. Κρατούν επιτέλους την τύχη τους στα χέρια τους.

Δύο λεπτοµέρειες. Η πρώτη αφορά τη σκηνοθέτρια: αν και γνωρίζει όλες τις γυναίκες προσωπικά, η Οτερό τούς µιλά στον πληθυντικό. Είναι θέµα ευγένειας, είναι θέµα σεβασµού. Η δεύτερη αφορά τις εργαζόµενες: από τις συζητήσεις τους προκύπτει ότι αγαπούν τη δουλειά τους! Κάποιες µπήκαν στη δουλειά στην εφηβεία, θα βγουν στην εµµηνόπαυση, και παρά ταύτα - ή ακριβώς γι'αυτό - αγαπούν αυτό που κάνουν. Να ένα µάθηµα για στυγνούς εργοδότες και κυνικούς συνδικαλιστές.

Παρασκευή, Οκτωβρίου 22, 2010

Η εργασία δεν επιµερίζεται





Οι νέοι της Γαλλίας σιχαίνονται τον Σαρκοζί - και καλά κάνουν. Ανησυχούν για το µέλλον τους - κι έχουν δίκιο. Αλλά το βασικό επιχείρηµά τους είναι λανθασµένο.

Πριν από τριάµισι χρόνια, οι Γάλλοι έκαναν ένα µοιραίο λάθος: εξέλεξαν πρόεδρο τον Νικολά Σαρκοζί. Είναι αλήθεια βέβαια ότι η αντίπαλός του, η Σεγκολέν Ρουαγιάλ, δεν ήταν αυτό που λέµε χαρισµατική. Ούτε ήταν ιδιαίτερα πειστική. Οσο για το αν θα ήταν καλύτερη πρόεδρος, µάλλον δεν θα το µάθουµε ποτέ, αφού ο υποψήφιος των σοσιαλιστών το 2012 φαίνεται ότι θα είναι ο Ντοµινίκ Στρος-Καν. Αυτό που µάθαµε ήδη, πάντως, είναι ότι ο Σαρκοζί δεν τήρησε τις υποσχέσεις του. Είχε υποσχεθεί να µειώσει τις ανισότητες. Είχε υποσχεθεί ότι «όποιος δουλεύει περισσότερο θα κερδίζει περισσότερο». Είχε επίσης υποσχεθεί ότι δεν θα αυξήσει την ηλικία συνταξιοδότησης. Τίποτα δεν έκανε απ' όλα αυτά. Και τελικά αναγκάστηκε από την κρίση να υποτάξει πλήρως την πολιτική στην οικονοµία.

Οι νέοι διαµαρτύρονται για όλα αυτά. Διαµαρτύρονται επειδή θεωρούν τη σύνταξη στα 60 ένα κεκτηµένο δικαίωµα, για το οποίο αγωνίστηκαν οι πατεράδες τους και οι παππούδες τους. Διαµαρτύρονται επειδή δεν δέχονται ότι πρέπει να πληρώσουν αποκλειστικά εκείνοι για την κρίση, ενώ οι τραπεζίτες και οι πλούσιοι θα συνεχίσουν να κάνουν µεγάλη ζωή. Οταν λένε όµως ότι η αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης τιµωρεί αυτοµάτως τους ίδιους µε µεγαλύτερη ανεργία, έχουν άδικο. Η εργασία δεν είναι κάτι που επιµερίζεται, αλλά κάτι που δηµιουργείται. Για να το αποδείξει, ο δηµοσιογράφος και συγγραφέας Ερίκ Λε Μπουσέ («Οικονοµικά απρεπές») παραθέτει στον ιστότοπο Slate.fr αρκετά παραδείγµατα από την ιστορία. Το 1962, οι γαλλικές αρχές ανησυχούσαν ότι ο επαναπατρισµός 400.000 ανθρώπων από την Αλγερία θα εκτόξευε την ανεργία στα ύψη, αφού οι «κενές» θέσεις στη Γαλλία εκείνη την εποχή δεν ξεπερνούσαν τις 35.000. Στην πραγµατικότητα, οι επαναπατρισθέντες δηµιούργησαν θέσεις εργασίας και η οικονοµία πήγε καλύτερα. Ανάλογους φόβους είχε το 1980 το Μαϊάµι, όταν ο Κάστρο άνοιξε τα σύνορα κι έφυγαν 125.000 άνθρωποι. Η ανεργία πράγµατι αυξήθηκε από το 5% στο 7%, αλλά γρήγορα επέστρεψε στα προηγούµενα επίπεδα. Η πόλη κατόρθωσε να απορροφήσει πλήρως τους πρόσφυγες.

Το ίδιο απατηλή αποδείχθηκε η υπόσχεση των γάλλων σοσιαλιστών ότι η µείωση των ωρών εργασίας από 40 σε 39 το 1982, όπως και η καθιέρωση του 35ώρου το 2000, θα δηµιουργούσε θέσεις εργασίας. Και για τους ίδιους ακριβώς λόγους είναι ψευδής η προπαγάνδα της Ακροδεξιάς σύµφωνα µε την οποία πρέπει να φύγουν οι ξένοι για να ξαναβρούν οι ντόπιοι τις δουλειές τους. Οσο περισσότεροι θέλουν να δουλεύουν σε µια οικονοµία τόσο το καλύτερο. Οι µαθητές θα πρέπει να γνωρίζουν ότι οι «µεγάλοι» που παραµένουν στη δουλειά τους µετά τα 60 τους χρόνια δεν τους κλέβουν τη θέση.

Πέμπτη, Οκτωβρίου 21, 2010

Παιδαγωγικά πειράµατα





Μπορεί η στήλη να είναι επηρεασµένη από την κατάληψη του σχολείου του Φ., που συνεχίζεται χωρίς να φαίνεται φως στον ορίζοντα. Ετσι κι αλλιώς όµως, ορισµένα παιδαγωγικά πειράµατα που γίνονται στις Ηνωµένες Πολιτείες παρουσιάζουν ενδιαφέρον.

1. Quest to Learn: Αναζητώντας τη Γνώση. Ετσι λέγεται ένα δηµόσιο σχολείο που άνοιξε πέρυσι στη Νέα Υόρκη, δίνοντας έµφαση στα ηλεκτρονικά παιχνίδια. Για να µάθουν την ιστορία της αρχαίας Ελλάδας - διαβάζουµε στην ιστοσελίδα Slate - οι 11χρονοι µαθητές χρησιµοποιούν ένα videogame όπου υποδύονται τους σπαρτιάτες κατασκόπους οι οποίοι αναζητούν πληροφορίες για την Αθήνα. Στο µάθηµα της Γεωγραφίας, οι µαθητές γίνονται παραγωγοί της τηλεόρασης που ψάχνουν τον ιδανικό τόπο για την επόµενη εκποµπή τους. Με άλλα λόγια, η γνώση συνδέεται πάντα µε έναν πρακτικό σκοπό.

2. Για να κάνει τους µαθητές να αγαπήσουν την Αλγεβρα, ένας καθηγητής Μαθηµατικών από την Καλιφόρνια µεταµορφώνεται σε ράπερ. Μέσα από 25 τραγούδια και δύο CD, ο Αλεξ Κατζιτάνι διδάσκει όλη την ύλη της Αλγεβρας, από τα κλάσµατα µέχρι τις δυνάµεις. Και οι µαθητές όχι µόνο τραγουδούν και χορεύουν στους ρυθµούς της χιπ χοπ, αλλά πραγµατοποιούν και σηµαντικές προόδους. Το 2009, ο Κατζιτάνι εξελέγη καθηγητής της χρονιάς στην Καλιφόρνια, γεγονός που του χάρισε µια χειραψία µε τον Μπαράκ Οµπάµα.

3. Τα τελευταία δέκα χρόνια, καµιά εκατοστή αµερικανικά σχολεία προχώρησαν σε ένα µέτρο που συζητήθηκε πολύ: να αµείβουν µε χρηµατικά ποσά τους µαθητές που παίρνουν καλούς βαθµούς. Το 2007, ο οικονοµολόγος Ρόναλντ Φράιερ εκπόνησε µια µελέτη για να δει τα αποτελέσµατα αυτής της πρωτοβουλίας. Οπως διαπίστωσε, το να πληρώνεις έναν µαθητή µε 25 δολάρια όταν παίρνει έναν καλό βαθµό δεν βελτιώνει το επίπεδό του. Το να δίνεις όµως σε παιδιά 7 ετών δύο δολάρια για κάθε βιβλίο που διαβάζουν και κάθε τεστ που περνούν έχει πολύ θετικά αποτελέσµατα.

4. Το νέο σχολείο Εquity Ρroject της Νέας Υόρκης προσφέρει στους καθηγητές του µισθό 8.000 ευρώ τον µήνα και πριµ 20.000 ευρώ σε περίπτωση που καταφέρνουν να βελτιώσουν το γενικό επίπεδο των µαθητών. Κατόρθωσε έτσι να προσελκύσει καθηγητές από τα καλύτερα πανεπιστήµια, µεταξύ των οποίων και τον πρώην προπονητή του σταρ των Λέικερς Κόµπε Μπράιαντ. Αλλά τα αποτελέσµατα είναι προς το παρόν µάλλον απογοητευτικά.

5. Από τότε που η καλιφορνέζα σεφ Αλις Ουότερς αποφάσισε να µυήσει τους µαθητές στη µαγειρική και την κηπουρική, το 1995, τα σχολεία - λαχανόκηποι κάνουν θραύση στις Ηνωµένες Πολιτείες. Το τελευταίο άνοιξε στο Μπρούκλιν, διαθέτει ένα κοτέτσι, µια κουζίνα και ένα θερµοκήπιο και λειτουργεί εξ ολοκλήρου µε ηλιακή ενέργεια. Κάθε εβδοµάδα, οι µαθητές περνούν µερικές ώρες φυτεύοντας λαχανικά και µαγειρεύοντας. Με τον τρόπο αυτό, και µαθαίνουν και δεν γίνονται παχύσαρκοι.

Τετάρτη, Οκτωβρίου 20, 2010

Ενας Ελληνας µεταξύ των Ρωµαίων





Οι κορµοί των δέντρων - το ξέρουµε πια καλά - δεν έχουν κυλινδρικό σχήµα, τα βουνά δεν µοιάζουν µε κώνους και τα σύννεφα δεν είναι σφαιρικά. Εκτός από τον Ευκλείδη, υπάρχουν και τα φράκταλ.

Για πολλές δεκαετίες, οι επιστήµονες βασανίζονταν από ένα παράδοξο. Είχαν διαπιστώσει ότι οποιαδήποτε συσκευή παραγωγής θερµότητας τη διαχέει µέσα από την εξωτερική της επιφάνεια. Με άλλα λόγια, η θερµότητα παράγεται σε όλα τα σηµεία του εσωτερικού ενός τρισδιάστατου όγκου, αλλά διαχέεται από όλα τα σηµεία της δισδιάστατης επιφάνειας που περικλείει αυτόν τον όγκο. Κατά συνέπεια, κάθε µέγεθος που συσχετίζεται µε µια εσωτερική παραγωγή συνδέεται µε τη διάχυση προς τα έξω µε το κλάσµα 2/3. Αυτό συµβαίνει µε µια σόµπα, έναν φούρνο, αλλά όχι µε τους ζωντανούς ορ γανισµούς. Εκεί, το αντίστοιχο κλά σµα είναι 3/4. Πώς εξηγείται αυτή η αναντιστοιχία; Πού βρίσκεται το λάθος; Οι νόµοι της φυσικής δεν είναι οι ίδιοι για την αδρανή και για τη ζώσα ύλη; Την απάντηση έδωσαν οι Τζ. Μπ. Ουέστ, Τζ. Χ. Μπράουν και Μπ. Τζ. Ενκιστ µε µια δηµοσίευσή τους στην επιθεώρηση Science το 1997: τα ζώα - και οι άνθρωποι - δεν παράγουν ίση ποσότητα θερµότητας σε όλα τα σηµεία του σώµατός τους. Το µεγαλύτερο µέρος της παράγεται στο εσωτερικό της µορφοκλασµατι κής (fractal) δοµής του αναπνευστι κού τους συστήµατος. Λύση του µυστηρίου.

Ο όρος fractal ήταν σχετικά καινούργιος: τον είχε επινοήσει µόλις δεκαπέντε χρόνια νωρίτερα ένας από τους µεγαλύτερους µαθηµατικούς του 20ού αιώνα, ο πολωνογάλ λος Μπενουά Μπ. Μάντελµπροτ (το «Μπ.» δεν σήµαινε τίποτα, απλώς του άρεσε να το προσθέτει στο ονοµατεπώνυµό του). Η γεωµετρία, έλεγε, είναι κάπως ψυχρή επειδή δεν µπορεί να εξηγήσει παρά κανονικά σχήµατα όπως το τετράγωνο, ο κύλινδρος και ο κώνος. Ηδη από τον 19ο αιώνα, όµως, έχει γίνει σαφές ότι στη φύση υπάρχουν κι άλλα σχήµατα, που είναι ακανόνιστα αλλά επαναλαµβανόµε να. Με άλλα λόγια, εµπεριέχουν τον εαυτό τους. Ενα παράδειγµα, όπως το παρουσίασε ο ίδιος πριν από λίγους µήνες σε ένα συνέδριο, είναι το κουνουπίδι. «Αν κόψουµε ένα από τα λουλούδια του, εξακολουθούµε να βλέπουµε όλο το κουνουπίδι, αλλά µι κρότερο. Υστερα κόβουµε κι άλλα λουλούδια, ξανά και ξανά, και εξακο λουθούµε να παίρνουµε µικρά κουνουπίδια. Είναι λοιπόν φανερό ότι υπάρχουν ορισµένα σχήµατα µε αυτή την ιδιαιτερότητα, ότι κάθε µέρος µοιάζει µε το όλον, αλλά είναι µικρότερο».

Ο Μάντελµπροτ, που πέθανε την περασµένη Πέµπτη σε ηλικία 85 ετών, εφάρµοσε τις θεωρίες του και στο πεδίο της οικονοµίας, επισηµαίνοντας ότι το χρηµατοπιστωτικό σύστηµα δεν είναι µια γραµµική, έλλογη µηχανή όπως νοµίζουν οι τράπεζες. Τιµώντας τη µνήµη του, ο πρώην χρηµατιστής και συγγραφέας του Μαύρου Κύκνου Νασίµ Νίκολας Ταλέµπ άφησε την ιστοσελίδα του κενή, µε αυτή µόνο τη φράση: «Μπενουά Μπάντελµπροτ, 1924-2010: Ενας Ελληνας µεταξύ των Ρωµαίων».

Τρίτη, Οκτωβρίου 19, 2010

Ο Οζίλ και οι άλλοι





Το πολυπολιτισµικό µοντέλο απέτυχε, βροντοφώναξε η Ανγκελα Μέρκελ. Προφανώς δεν αναφερόταν στη γερµανο-τουρκο-πολωνοτυνησιο-σερβο-βραζιλιάνικη Εθνική Γερµανίας.

Η γερµανίδα καγκελάριος έχει ένα πρόβληµα: ο συνασπισµός της δεν τραβάει. Πολλοί λένε µάλιστα ότι αν τον ερχόµενο Μάρτιο χάσει τις εκλογές στη ΒάδηΒυρτεµβέργη, θα αναγκαστεί να δώσει τη θέση της στον δηµοφιλή υπουργό Αµύνης Καρλ-Τέοντορ τσου Γκούτενµπεργκ. Επρεπε λοιπόν να βρει επειγόντως µια ατάκα, ένα σύνθηµα από το οποίο να πιαστεί. Και βρήκε την εύκολη λύση: τους µετανάστες. «Αν θέλουν να ενταχθούν στην κοινωνία µας, να µάθουν γερµανικά», είπε το περασµένο Σάββατο στο συνέδριο της Χριστιανοδηµοκρατικής Νεολαίας, στο Πότσδαµ. Και - επιτέλους - καταχειροκροτήθηκε. Για ξεκάρφωµα, χαρακτήρισε λίγο αργότερα τον ποδοσφαιριστή Μεσούτ Οζίλ «απόδειξη ότι το ισλάµ αποτελεί µέρος της Γερµανίας». Και δεν τη χειροκρότησαν ούτε οι µισοί.

Είχε προηγηθεί, µια εβδοµάδα νωρίτερα, το παραλήρηµα του Βαυαρού Χορστ Ζεεχόφερ, επικεφαλής των Χριστιανοκοινωνιστών οι οποίοι συµµετέχουν στον κυβερνητικό συνασπισµό. «Η χώρα µας», δήλωσε, «δεν έχει πια ανάγκη από µετανάστες που ανήκουν σε διαφορετικές κουλτούρες, όπως είναι οι Τούρκοι και οι Αραβες». Τη συζήτηση είχε ανοίξει, βέβαια, από τον Αύγουστο ο σοσιαλδηµοκράτης Τίλο Σαρατσίν, πρώην στέλεχος της Μπούντεσµπανκ, µε το βιβλίο του «Η Γερµανία σκάβει τον τάφο της». Σε µια προσπάθεια να ανακτήσει το χαµένο έδαφος, η καγκελάριος σπεύδει έτσι να ευθυγραµµιστεί µε τη σκληρή άποψη για τη µετανάστευση. Μια πρόσφατη δηµοσκόπηση, άλλωστε, δείχνει ότι το 35% των Γερµανών θεωρεί πως η χώρα έχει ξεχειλίσει από ξένους. Το 50% δεν αντέχει τους µουσουλµάνους. Και το 10% θα ήθελε να αναλάβει τα ηνία της χώρας ένας φύρερ...

Μάταια φωνάζει το Εµπορικό Επιµελητήριο ότι η Γερµανία χρειάζεται 400.000 µηχανικούς και τεχνικούς υψηλής ειδίκευσης. Μάταια δηµοσιεύονται στατιστικές που δείχνουν ότι οι τούρκοι µετανάστες που µπήκαν το 2008 στη Γερµανία ήταν όσοι και το 1983, και ότι ο αριθµός των αιτήσεων για άσυλο είναι σήµερα το ένα έκτο του αντίστοιχου αριθµού στα µέσα της δεκαετίας του '90. «Δεν πρέπει να µας φοβίζουν οι µετανάστες που µπαίνουν στη Γερµανία, αλλά οι Γερµανοί που επιλέγουν να µεταναστεύσουν», τονίζει η υπουργός Παιδείας Ανέτε Σαβάν. «Ωστε απέτυχε το πολυπολιτισµικό µοντέλο; Θα το πω στην αδελφή µου που έκανε τρία παιδιά µε τον περουβιανό σύζυγό της, στον αδελφό µου που έκανε παιδιά µε τη γιαπωνέζα σύζυγό του, και στην αγγλίδα σύντροφό µου», σαρκάζει µε σηµείωµά του ο (γερµανός) συντάκτης της «Γκάρντιαν» Φίλιπ Ολτερµαν. Η Ευρώπη ολόκληρη στρέφεται προς τα δεξιά, το έχουµε καταλάβει. Ο Σαρκοζί ακολουθεί το παράδειγµα του Μπερλουσκόνι, η Μέρκελ το παράδειγµα του Σαρκοζί, και όλοι µαζί λοξοκοιτάζουν προς την Ολλανδία και τη Δανία, όπου η ακροδεξιά κάνει πάρτι.


Δευτέρα, Οκτωβρίου 18, 2010

Η καινοτοµία θέλει αυθάδεια





Μέτρα λιτότητας ή κίνητρα για την αύξηση της ζήτησης; Η συζήτηση έχει φουντώσει και στις δύο όχθες του Ατλαντικού, η διάκριση µεταξύ Δεξιάς και Αριστεράς έρχεται και πάλι στο προσκήνιο.

«Ανησυχία προκαλεί το γεγονός ότι κύµα λιτότητας σαρώνει την Ευρώπη, απειλώντας να φτάσει και στις ακτές της Αµερικής. Με τόσες χώρες να µειώνουν πρόωρα τις δαπάνες τους, η διεθνής ζήτηση θα µειωθεί και η ανάπτυξη θα επιβραδυνθεί, κάτι που µπορεί να προκαλέσει νέα ύφεση». Αυτά γράφει ο αµερικανός οικονοµολόγος Τζόζεφ Στίγκλιτς στη νέα έκδοση του βιβλίου του «Ελεύθερη πτώση», που κυκλοφόρησε αυτό τον µήνα. Ζοφερές προβλέψεις κάνει και ο χρηµατιστής Τζορτζ Σόρος. Ο καλύτερος τρόπος να οδηγηθεί η οικονοµία σε µόνιµη καθίζηση είναι η λεγόµενη «δηµοσιονοµική πειθαρχία», τόνισε κατά τη διάρκεια συζήτησης που έγινε πρόσφατα - µε τη συµµετοχή και του Στίγκλιτς - στο Πανεπιστήµιο Κολούµπια, µε θέµα τις νέες µορφές του καπιταλισµού. «Επιτέλους, σταµατήστε να προσκυνάτε τη µείωση του χρέους!».

Η τελευταία φορά που οι Αµερικανοί γνώρισαν τη µαζική ανεργία ήταν τη δεκαετία του '30. Από τότε, αποφάσισαν πως δεν θα επιτρέψουν την επιστροφή αυτής της µάστιγας. Η τελευταία φορά που οι Ευρωπαίοι εφήρµοσαν τολµηρά προγράµµατα ανάκαµψης ήταν το 1981.
Από τότε, αποφάσισαν πως ο βασικός εχθρός είναι ο πληθωρισµός. Οι δύο αυτές σχολές συνυπήρξαν τις τελευταίες δεκαετίες, αλλά µε το ξέσπασµα της χρηµατοπιστωτικής κρίσης τέθηκαν σε αντιπαράθεση. Το αστείο - ή το τραγικό - είναι ότι στην πραγµατικότητα το σηµερινό πλαίσιο της οικονοµικής πολιτικής της Ευρώπης στηρίζεται στις απόψεις που εξέφρασε το 1946 ο (αµερικανός) Μίλτον Φρίντµαν - και τις οποίες απέρριψε τη δεκαετία του '70 η αµερικανική Γερουσία...

Σύµφωνα µε τον οικονοµολόγο Ζαν-Πολ Φιτουσί, πρόεδρο του γαλλικού Παρατηρητηρίου οικονοµικών συγκυριών, η έλλειψη δυναµισµού της Ευρωπαϊκής Ενωσης οφείλεται ακριβώς στην αποδοχή ότι η µαζική ανεργία είναι αναπόφευκτη. Ενας πληθυσµός που φοβάται δεν παίρνει ρίσκα. Ενας άνθρωπος που έχει ακόµη σήµερα δουλειά φοβάται τόσο πολύ µη την χάσει ώστε αρνείται να βγει από την πεπατηµένη. Η καινοτοµία προϋποθέτει ένα βαθµό αυθάδειας, µια ελευθερία απέναντι στην ιεραρχία. Υπάρχει όµως κάτι ακόµη, λέει ο Φιτουσί στο περιοδικό «Μαριάν». Η εφαρµογή µέτρων λιτότητας στη σηµερινή συγκυρία σηµαίνει ότι η Ευρώπη στηρίζεται στον υπόλοιπο κόσµο για να βγει από την κρίση. Μειώνοντας τις εξαγωγές της και επιδιώκοντας να γίνει πλεονασµατική, θέλει να αναγκάσει τους άλλους να έχουν εξωτερικά ελλείµµατα. Περίεργη λογική, είναι αλήθεια: στο εσωτερικό να συναινείς µε την αύξηση της ανεργίας και στο εξωτερικό να βλάπτεις σκοπίµως τους άλλους…

Και η αποθέωση της υποκρισίας: οι Ρεπουµπλικανοί, που µέχρι πρόσφατα είτε αγνοούσαν την Ευρώπη είτε την αντιµετώπιζαν ως µίασµα, πιέζουν τώρα τον πρόεδρο Οµπάµα να ακολουθήσει το παράδειγµά της και να επιβάλει αυστηρή λιτότητα!

Σάββατο, Οκτωβρίου 16, 2010

Τα γονίδια είναι αριστερά





Ο Κρεγκ Βέντερ το είχε πει από την αρχή: ας µην περιµένουν οι φαρµακευτικές εταιρείες να βγάλουν λεφτά από το ανθρώπινο γονιδίωµα. Τα γονίδιά µας είναι όλα κι όλα 25.000 κι έτσι οι ψυχολογικές διαφορές ανάµεσά µας δεν µπορεί παρά σε µικρό βαθµό να προσδιορίζονται από αυτά. «Αυτό που έχει αποφασιστική σηµασία είναι το περιβάλλον», είχε τονίσει. Δέκα χρόνια µετά την παρουσίαση του χάρτη του ανθρωπίνου γονιδιώµατος, ο αµερικανός γενετιστής δικαιώνεται. Αντίθετα µε τις προσδοκίες πολλών ψυχιάτρων, σήµερα γνωρίζουµε ότι τα γονίδια παίζουν µικρό ρόλο στο κατά πόσον ένα µέλος µιας οικογένειας, µιας εθνότητας ή µιας κοινωνικής τάξης έχει περισσότερες πιθανότητες να παρουσιάσει διανοητικά προβλήµατα από ένα άλλο. Ακόµη και οι πιο φανατικοί γενετιστές αρχίζουν να παραδέχονται ότι για τα περισσότερα προβλήµατα πνευµατικής υγείας δεν υπάρχουν µεµονωµένα γονίδια. «Είναι το περιβάλλον, βλάκα!» έγραψε τον Φεβρουάριο στο κύριο άρθρο της η Επιθεώρηση Ψυχολογίας και Ψυχιατρικής του Παιδιού.

Σύµφωνα µε µια ιδιαίτερα δηµοφιλή θεωρία, ορισµένα γονίδια µας κάνουν πιο ευάλωτους σε διάφορες διαταραχές. Μέχρι πρόσφατα, για παράδειγµα, οι επιστήµονες πίστευαν ότι οι άνθρωποι µε ένα συγκεκριµένο γονίδιο είναι πιθανότερο να πάθουν κατάθλιψη αν στην παιδική τους ηλικία είχαν πέσει θύµατα κακοποίησης. Μια ανάλυση όµως που έγινε σε 14.250 ανθρώπους έδειξε ότι όσοι είχαν το γονίδιο δεν κινδύνευαν περισσότερο από κατάθλιψη. Και αυτός ο κίνδυνος δεν υπήρχε ούτε όταν το γονίδιο συνδυαζόταν µε κακοποίηση στην παιδική ηλικία.

Οι λόγοι για τους οποίους εξακολουθούµε να διογκώνουµε τον ρόλο των γονιδίων είναι πολιτικοί, γράφει ο βρετανός συγγραφέας Ολιβερ Τζέιµς στην Γκάρντιαν. Η Δεξιά επιµένει ότι στα γονίδια οφείλεται το ότι οι φτωχοί είναι φτωχοί και το ότι κινδυνεύουν δύο φορές περισσότερο από τους πλούσιους να υποστούν διανοητικές διαταραχές. Οµως η επιστήµη τούς διαψεύδει. Οι έρευνες για το ανθρώπινο γονιδίωµα προσφέρουν µια επιστηµονική βάση στην Αριστερά. Ο βασικός παράγων που καθορίζει τις διανοητικές ασθένειες είναι οι οικονοµικές ανισότητες. Και η µόνη θεραπεία είναι η κρατική παρέµβαση για τη µείωσή τους.

Παρασκευή, Οκτωβρίου 15, 2010

Τα όνειρα θα γίνουν καλύτερα





Το ότι ενδεχοµένως µελαγχολήσατε µε τις χθεσινές προβλέψεις του καναδού συγγραφέα Ντάγκλας Κόουπλαντ για την επόµενη δεκαετία δεν αποτελεί δικαιολογία για να µη διαβάσετε τον άλλο µισό κατάλογο. Πάντα από την Τhe Globe and Μail.

21.Η αίσθηση που έχετε για τον χρόνο θα συνεχίσει να κατακερµατίζεται. Τα χρόνια θα µοιάζουν µε ώρες.

22.Θα είναι όλο και πιο εύκολο να εξηγείτε γιατί είστε αυτό που είστε. Αυτό που σήµερα αποκαλούµε «προσωπικότητα» θα εξηγείται µε βάση δοµικές και χηµικές λειτουργίες του εγκεφάλου.

23.Θα εξακολουθούν να µας ενοχλούν οι άνθρωποι που κάνουν λογοπαίγνια, αλλά θα τους αντιµετωπίζουµε µε επιείκεια γιατί θα αποδειχθεί ότι δεν µπορούν από ιατρική άποψη να κάνουν διαφορετικά.

24.Τα όνειρα θα γίνουν καλύτερα.

25.Το να είµαστε µόνοι θα είναι ευκολότερο.

26.Θα γίνεται όλο και πιο δύσκολο να αντιµετωπίζετε τη ζωή σας σαν να είναι κάτι το ιδιαίτερο. Στην πραγµατικότητα, η ζωή σας θα ισοδυναµεί µε πόσους φίλους έχετε online.

27.Θα έχετε µεγαλύτερο λόγο για το πόσο µακρά ή βραχεία θέλετε να µοιάζει η ζωή σας. Η αντίληψη του χρόνου έχει να κάνει σε µεγάλο βαθµό µε την αλληλουχία των δραστηριοτήτων σας, την επικάλυψή τους και τα κενά που αφήνετε ανάµεσά τους.

28.Η απόλαυση από τη µουσική θα σπάσει όλους τους ηλικιακούς φραγµούς.

29.Θα νοσταλγήσετε τη δεκαετία του '90 περισσότερο απ' όσο πιστέψατε ποτέ.

30.Οι βλάκες που είναι στα πράγµατα θα δώσουν τη θέση τους σε ακόµη πιο βλάκες. Θα ζείτε σε έναν κόσµο χωρίς βασιλιάδες, µόνο πρίγκιπες, προς τους οποίους η πίστη σας θα έχει κλονιστεί.

31.Οι λέξεις που γεννά η τεχνολογία θα περνούν σε νέες σφαίρες, όπου θα υπακούουν σε διαφορετικούς γραµµατικούς κανόνες.

32.Οι άνθρωποι θα πάψουν να ενδιαφέρονται για το πώς τους βλέπουν οι άλλοι. Οι κατηγορίες στις οποίες µπορεί να ανήκει κανείς θα γίνουν απεριόριστες.

33.Το να ξέρει κάποιος τα πάντα θα γίνει βαρετό.

34.Το ΙΚΕΑ θα αποτελεί ένα όλο και πιο πνευµατικό καταφύγιο.

35.Το µέλλον της πολιτικής είναι η προσεκτική και αποτελεσµατική εµφύτευση στα µυαλά των ψηφοφόρων εικόνων που δεν θα είναι δυνατό να αφαιρεθούν.

36.Θα δαπανάτε πολύ χρόνο ψωνίζοντας online από το κελί της φυλακής σας. Αυτοί θα είναι οι δύο πόλοι της κοινωνίας: τα ψώνια και η φυλακή.

37.Η µετάβαση στη δουλειά θα είναι πλούσια σε προκλήσεις: λακκούβες, εποχικοί σωµατοφύλακες, τρελές κυρίες που σας βρίζουν, κλέφτες οργάνων, επιδειξιοµανείς και πολύς καθαρός αέρας.

38.Οι άνθρωποι που σνοµπάρουν τις νέες τεχνολογίες θα µοιάζουν µε τις χορτοφάγους έφηβες της δεκαετίας του '80

39.Θα γίνουµε πιο πεζοί σε σχέση µε τα σώµατά µας

40.Θα αποδεχθούµε την προφανή αλήθεια ότι εµείς τα προκαλέσαµε όλα αυτά.

Πέμπτη, Οκτωβρίου 14, 2010

Να περιµένετε λιγότερα





Εγινε γνωστός από το πρώτο του κιόλας µυθιστόρηµα, µε τον τίτλο «Γενιά Χ» (1991).Ο 49χρονος καναδός συγγραφέας Ντάγκλας Κόουπλαντ κάνει τώρα µερικές προβλέψεις για την επόµενη δεκαετία. Αντιγράφουµε - σε δύο δόσεις - από την Τhe Globe and Μail.

1.Τα πράγµατα θα γίνουν χειρότερα. Ο ανελκυστήρας πηγαίνει µόνο προς τα κάτω. Το καλό είναι ότι σε κάποιο σηµείο θα σταµατήσει.

2.Το µέλλον είναι απρόβλεπτο. Το µόνο σίγουρο είναι πως θα είναι αλλόκοτο. Και ο λόγος είναι πως πολλά πράγµατα αλλάζουν πολύ γρήγορα.

3.Το µέλλον θα έλθει ό,τι κι αν κάνουµε εµείς. Η τεχνολογία µπορεί να µην υπαγορεύει κατ' ανάγκη το µέλλον, στο τέλος όµως αφήνει πάντα τη σφραγίδα της.

4.Μετακοµίστε στο Βανκούβερ, το Σαν Ντιέγκο, το Σάνον ή στο Λίβερπουλ. Στις δυτικές ακτές δεν θα αποφύγετε τα ακραία καιρικά φαινόµενα, αλλά τουλάχιστον δεν θα βράσετε ούτε θα παγώσετε.

5.Nα αισθάνεστε όλο και συχνότερα σαν το σκυλί που το έδεσαν σε ένα στύλο έξω από το µπακάλικο. Το σύνδροµο του χωρισµού θα γίνει η µόνιµη συναισθηµατική κατάστασή σας.

6.Η µεσαία τάξη είναι σαν τα ταξιδιωτικά πρακτορεία: πέθανε. Και δεν πρόκειται να αναστηθεί.

7.Τα ψώνια θα µοιάζουν µε την εµπειρία από ένα µεξικάνικο φαρµακείο. Εκεί, άµα θέλετε µια οδοντόβουρτσα, τη διαλέγετε από µια γυάλινη προθήκη και ο υπάλληλος τρέχει να σας τη φέρει. Δεν είναι πολύ αποτελεσµατικό, αλλά βοηθά στη µείωση της ανεργίας.

8.Προσπαθήστε να µείνετε κοντά σε ένα σταθµό του Μετρό. Καθώς το πετρέλαιο τελειώνει, είναι µια ασφαλής λύση για τη µετακίνησή σας.

9.Τα προάστια δεν έχουν µέλλον. Η αυξηµένη εγκληµατικότητα θα τα κάνει ακατοίκητα.

10.Οπως δεν µπορείτε να γυρίσετε σε έναν πιο αργό υπολογιστή, έτσι δεν µπορείτε να γυρίσετε και σε ένα κατώτερο επίπεδο συνδεσιµότητας.

11.Οι γέροι δεν θα είναι πια άχρηστοι. Και αυτό, γιατί θα είναι λίγο νεώτεροι.

12.Να περιµένετε λιγότερα. Μην παραιτηθείτε εντελώς. Απλώς, να περιµένετε λιγότερα.

13.Απολαύστε το µαρούλι όσο είναι καιρός. Σε λίγο δεν θα το βρίσκετε.

14.Ερχεται κάτι πιο έξυπνο από εµάς.

15.Εξασφαλίστε ότι θα έχετε κάποιον να σας αλλάζει την πάνα.

16.Να ξέρετε ότι θα µετατραπείτε σε ένα νέφος δεδοµένων που θα περιστρέφεται γύρω από τον πλανήτη.

17.Ισως να καείτε στην προσπάθεια να διαφυλάξετε την ατοµικότητά σας. Στη νέα τάξη, είστε µια τελίτσα. Δεν υπάρχει διαφυγή.

18.Η Αρκτική θα γίνει σαν την Ανταρκτική: ένας τόπος που θα ανήκει σε όλους και σε κανένα.

19.Η Βόρεια Αµερική θα διαµελιστεί το ίδιο γρήγορα µε το Σύµφωνο της Βαρσοβίας. Το Κεµπέκ θα αποχωρήσει από τον Καναδά. Η Κούβα θα γίνει ένα Club Μed µε όπλα. Οι Πολιτείες του Μίσους θα συγκροτήσουν συµµαχία.

20.Ολοι θα νιώθουν όπως εσείς.

Τετάρτη, Οκτωβρίου 13, 2010

Υπό το φως του φάρου





Λέγαµε για µας, αλλά τελευταία οι Γάλλοι είναι εκείνοι που δεν µας αφήνουν να βαρεθούµε. Οι µαζικές απελάσεις των Ροµά. Οι επαναλαµβανόµενες απεργίες για τις συντάξεις. Και τώρα, οι εκθέσεις που χαρακτηρίζονται ακατάλληλες για ανηλίκους.

Πριν από λίγες ηµέρες, η Λιµπερασιόν προκάλεσε αίσθηση δηµοσιεύοντας στην πρώτη της σελίδα µια φωτογραφία του Λάρι Κλαρκ που έδειχνε ένα αγκαλιασµένο γυµνό ζευγάρι. Ο τίτλος ήταν «Απαγορευµένο στους κάτω των 18 ετών» και αναφερόταν στην απόφαση του Δήµου του Παρισιού να θέσει ηλικιακό όριο στην αναδροµική έκθεση του αµερικανού φωτογράφου και σκηνοθέτη που παρουσιάζεται στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης του Παρισιού.
«Πρόκειται για µια επίθεση της γενιάς των µεγάλων εναντίον των νέων», σχολίασε ο 67χρονος Κλαρκ. «Αν έπρεπε να απαγορεύσουν σε κάποιους την είσοδο, αυτοί είναι οι άνω των 18».

Η Μοντ αποκαλύπτει τώρα ένα νέο κρούσµα λογοκρισίας (ή, καλύτερα, σεµνοτυφίας) στην Πόλη του Φωτός. Στο Φεστιβάλ Κόµικς του Σαιν-Μαλό, που συµπληρώνει αυτή την εβδοµάδα τα 30 του χρόνια και είναι το δεύτερο σε σηµασία µετά το Φεστιβάλ της Ανγκουλέµ, υπήρχε µια αίθουσα αφιερωµένη στον Ρεζέρ (ή Ράιζερ), τον αιρετικό γάλλο σκιτσογράφο που πέθανε το 1983 σε ηλικία µόλις 42 ετών. Στην είσοδο αυτής της αίθουσας υπήρχε µια επιγραφή που έλεγε: «Η είσοδος απαγορεύεται στους ανηλίκους που δεν συνοδεύονται από τους γονείς τους. Μερικά από τα έργα που εκτίθενται, πραγµατεύονται το θέµα της σεξουαλικότητας και ενδέχεται να σοκάρουν τους νεώτερους». Δύο είναι τα ερωτήµατα που προκύπτουν. Αν πρέπει οπωσδήποτε οι ανήλικοι να συνοδεύονται - προφανώς για να µπορεί κάποιος να λύνει επιτόπου τις απορίες τους - γιατί να είναι οπωσδήποτε οι γονείς τους και όχι, ας πούµε, ένας θείος ή µια θεία; Και το σηµαντικότερο: ποια είναι τα συγκεκριµένα έργα του δαιµόνιου σκιτσογράφου που «ενδέχεται να σοκάρουν»; Η γυναίκα που χουφτώνει ένα όργανο της τάξης; Το γουρούνι που παίρνει από πίσω τον κυνηγό που σκότωσε το ταίρι του και πρέπει τώρα να το αναπληρώσει; Ο πιλότος της Αιρ-Φρανς που αρνείται να πηδήξει την αεροσυνοδό επειδή κάνει απεργία;

Οχι. Υστερα από εκτενές ρεπορτάζ, η γαλλική εφηµερίδα ανακάλυψε ότι το σκίτσο για το οποίο έγινε όλη η φασαρία λέγεται «Μοναξιά», περιλαµβάνεται στο άλµπουµ «Τρελοί από έρωτα» και απεικονίζει έναν φαροφύλακα να αυνανίζεται κάτω από το φως του φάρου. «Αναλαµβάνω τις ευθύνες µου», δήλωσε κατηγορηµατικά ο υπεύθυνος της έκθεσης Φρεντ Λεκώ. «Δεν µπορούσα όµως να δείξω σε ένα παιδί κάποιον που αυνανίζεται». Γιατί άραγε; Για να µην παίρνει ιδέες; Για να µη δει πώς γίνεται; Ή µήπως επειδή ο αυνανισµός αποτελεί αµάρτηµα, όπως υποστηρίζει εκείνη η απίθανη υποψήφια του Ρεπουµπλικανικού Κόµµατος στο Ντελαουέρ;

Τρίτη, Οκτωβρίου 12, 2010

Τα πολιτικά ιδανικά του Γουέν Τζιαµπάο





Η κινεζική κυβέρνηση µαταίωσε χθες προγραµµατισµένη συνάντηση µε τη νορβηγή υπουργό Αλιείας σε αντίποινα για την απονοµή του Νόµπελ Ειρήνης στον Λιου Σιαοµπό. Είναι αυτό που λέµε ορθή, έγκαιρη και καλά ζυγισµένη αντίδραση.

Σε αποκλειστική του συνέντευξη στο τελευταίο τεύχος του περιοδικού «ΤΙΜΕ», του οποίου κοσµεί και το εξώφυλλο, ο κινέζος πρωθυπουργός Γουέν Τζιαµπάο λέει µερικά πολύ ενδιαφέροντα πράγµατα. Eκφράζει, για παράδειγµα, την πεποίθηση ότι η ελευθερία της έκφρασης είναι απαραίτητη σε οποιαδήποτε χώρα. Τονίζει επίσης ότι δεν πρέπει απλώς να επιτρέπεται η ελεύθερη έκφραση, αλλά να υπάρχουν οι συνθήκες και για την άσκηση κριτικής κατά της κυβέρνησης. Συµπυκνώνει, τέλος, τα πολιτικά του ιδανικά σε τέσσερις προτάσεις: Να µπορούν όλοι οι πολίτες να διάγουν ευτυχισµένη ζωή µε αξιοπρέπεια. Να αισθάνονται όλοι ασφαλείς. Να επικρατεί στην κοινωνία ισότητα και δικαιοσύνη. Να έχουν όλοι εµπιστοσύνη στο µέλλον.

Μετά τη δηµοσίευση αυτής της συνέντευξης σηµειώθηκαν ορισµένες σηµαντικές εξελίξεις. Απονεµήθηκε το φετινό Νοµπέλ Ειρήνης σ'έναν κρατούµενο κινέζο διαφωνούντα, παρά το γεγονός ότι η υφυπουργός Εξωτερικών Φου Γιν είχε επισκεφθεί νωρίτερα το Οσλο για να προειδοποιήσει τη νορβηγική κυβέρνηση ότι κάτι τέτοιο θα είχε επιπτώσεις στις σχέσεις των δύο χωρών (µάταια της είπαν ότι η Επιτροπή δεν εξαρτάται από την κυβέρνηση _ αυτό για τους Κινέζους είναι ακατανόητο). Το Πεκίνο χαρακτήρισε τη βράβευση του Λιου Σιαοµπό «αθλιότητα», επέβαλε κατ' οίκον περιορισµό στη σύζυγό του (αφού της επέτρεψε να τον επισκεφθεί και να του ανακοινώσει την είδηση), της έκοψε το τηλέφωνο και απαγόρευσε σε αξιωµατούχους της Ευρωπαϊκής Ενωσης να της διαβιβάσουν τα συγχαρητήρια του Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο. Οι κινεζικές εφηµερίδες, αφού αγνόησαν για δύο µέρες το θέµα, έγραψαν χθες ότι η απόφαση της Επιτροπής του Νοµπέλ αντανακλά τους φόβους και τις προκαταλήψεις της Δύσης. Δεκαεπτά διανοούµενοι και µπλόγκερ που συγκεντρώθηκαν σε ένα σπίτι για να γιορτάσουν το γεγονός συνελήφθησαν, ενώ µπλοκαρίστηκαν όλα τα σχόλια, τα µηνύµατα και οι αναζητήσεις µέσω Ιnternet που είχαν το όνοµα του Λιου.

Πώς συµβιβάζονται οι δηλώσεις του Γουέν Τζιαµπάο στο «ΤΙΜΕ» µε την οργισµένη αντίδραση της χώρας του για τη βράβευση ενός ανθρώπου που καταδικάστηκε σε κάθειρξη 11 ετών επειδή ζητούσε περισσότερη δηµοκρατία; Δεν συµβιβάζονται. Αν η Κίνα θέλει τον παγκόσµιο σεβασµό, σηµειώνει σε κύριο άρθρο της η «Μοντ», δεν µπορεί να παίζει συνεχώς σε όλα τα ταµπλό. Το µοντέλο του αυταρχικού καπιταλισµού που αγνοεί το κράτος δικαίου δεν είναι µακροπρόθεσµα βιώσιµο. Η κινεζική κοινωνία κινείται, διεκδικεί, απαιτεί καθηµερινά περισσότερο χώρο. Αντί να λειτουργούν υπό το κράτος του πανικού, οι κινέζοι ηγέτες καλά θα έκαναν να αρχίσουν να εφαρµόζουν τα πολιτικά ιδανικά του πρωθυπουργού τους. Προχωρώντας, ως πρώτο βήµα, στην απελευθέρωση του Λιου Σιαοµπό.

Δευτέρα, Οκτωβρίου 11, 2010

Οµορφιά, µια οικουµενική αξία





Η τρόικα αποτελεί έναν εύκολο αντίπαλο και, ως εκ τούτου, το αγαπηµένο µας θέµα. Κι όµως, οι δηµοτικές εκλογές είναι ένα προνοµιακό πεδίο για µια συζήτηση γύρω από την ταυτότητα.

Στην Ιταλία έχει ξεκινήσει εδώ και καιρό µια δηµόσια συζήτηση ανάµεσα στον πρώην διευθυντή της Ρεπούµπλικα Εουτζένιο Σκάλφαρι και τον λογοτέχνη Αλεσάντρο Μπαρίκο µε αντικείµενο τους λεγόµενους «νέους βαρβάρους». Οι δύο συνοµιλητές συµφωνούν ότι οι πρωτοπόροι κάθε νέας εποχής θεωρούνταν από τους συγχρόνους τους κάτι σαν βάρβαροι.
Διαφωνούν όµως για τη σηµασία αυτού του φαινοµένου. Για τον δηµοσιογράφο, µπορεί η «γενιά του Ιnternet» να µη διαβάζει τα βιβλία µας και να µην ακούει τα τραγούδια µας, µπορεί ακόµη να µην ενδιαφέρεται καθόλου για την ιστορική µας µνήµη, αλλά αυτό δεν την καθιστά ούτε εντελώς βάρβαρη ούτε εντελώς καινούργια. Ανάλογες ρήξεις έχουν σηµειωθεί και άλλοτε. Ισως, απαντά ο συγγραφέας. Αλλά οι νέοι βάρβαροι εφευρίσκουν τη λατρεία του στιγµιαίου, της ταχύτητας και του επιφανειακού. Μας αποκαλύπτουν έτσι ότι χάσαµε τον χρόνο µας αναζητώντας το βαθύ και το αυθεντικό.

Στη Γαλλία, πάλι, ο συγγραφέας Ζαν-Κλοντ Καριέρ και ο διευθυντής του Νουβέλ Οµπζερβατέρ αναρωτιούνται στο τελευταίο τεύχος του περιοδικού πώς είναι δυνατόν να συνυπάρχουν έθνη τόσο διαφορετικά µεταξύ τους, καθώς και να ζουν στην ίδια χώρα κοινότητες που δεν µοιράζονται τις ίδιες αξίες. Η ίδια η λέξη «αξία», λέει ο Καριέρ, δεν µπορεί να µεταφραστεί στα τέσσερα πέµπτα των γλωσσών του πλανήτη. Πώς µπορούµε να µιλήσουµε για οικουµενικότητα όταν η λέξη αυτή δεν υπάρχει καν στα σανσκριτικά, τα κινέζικα, τα γιαπωνέζικα, τα περσικά; Μερικές φορές η αίσθηση είναι αρκετή, απαντά ο Ντανιέλ. Βλέπεις, ας πούµε, ότι σε πολλές δυτικές συµφωνικές ορχήστρες υπάρχουν ασιάτες µουσικοί. Πώς εισπράττει η Ασία τα µυστικά της µουσικής του Μάλερ ή του Βάγκνερ; Τι είναι αυτό που κάνει την Κάρµεν την πιο πολυπαιγµένη όπερα στον κόσµο; Μήπως όλα αυτά καθιστούν την οµορφιά, πέραν πάσης αµφιβολίας, µια οικουµενική αξία;

Ανάλογοι προβληµατισµοί υπάρχουν και σε άλλες περιοχές του κόσµου. Οπως παρατηρεί ο βετεράνος γάλλος δηµοσιογράφος, είναι χαρακτηριστικό πως αν παλιότερα οι συζητήσεις αφορούσαν το µέλλον, σήµερα αφορούν την ταυτότητα. Αυτό οφείλεται εν µέρει στην κατάρρευση των ιδεολογιών. Στο τέλος των βεβαιοτήτων. Και, βέβαια, στην αδιάκοπη µείξη πολιτισµών, παραδόσεων, γλωσσών. Για αρκετούς αιώνες, σηµειώνει ο Καριέρ, οι δυτικές αρχές διακήρυσσαν ότι ο κόσµος ήταν προορισµένος να γίνει µια µέρα χριστιανικός. Αλλά η πρόβλεψή τους διαψεύστηκε. Με την ίδια βεβαιότητα, φανατικές µουσουλµανικές οργανώσεις προβλέπουν ότι το µέλλον του πλανήτη είναι το ισλάµ, και ότι η «σωτηρία» θα προέλθει από τις δικές του αξίες. Ούτε αυτό πρόκειται να συµβεί. Θα καταστεί ποτέ δυνατόν ο νοµοθέτης να συµβιβάσει όλους τους πολιτισµούς που συνωστίζονται στη γη; Και θα είναι αυτό άραγε το αποτέλεσµα: ένας συµβιβασµός;

Σάββατο, Οκτωβρίου 09, 2010

Η κληρονομιά του Λεφόρ





Με τους ολοκληρωτισμούς έχουμε πια λύσει τους λογαριασμούς μας – όσοι τουλάχιστον δεν ζούμε με παρωπίδες. Ο γάλλος φιλόσοφος Κλωντ Λεφόρ, που πέθανε την περασμένη Κυριακή σε ηλικία 86 ετών, το είχε κάνει όμως ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του ‘60, όταν αποχώρησε από το κίνημα «Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα». Το οριστικό διαζύγιο με την ιδεολογία στην οποία πίστεψε στα νιάτα του το πήρε όταν διάβασε το «Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ» του Αλεξάντρ Σολζενίτσιν. Σ’ αυτόν αφιέρωσε και το βιβλίο του «Ενας άνθρωπος που περισσεύει» (1973).

Ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον όμως για τις συζητήσεις που γίνονται αυτήν την εποχή στη Δύση έχουν οι θέσεις του Λεφόρ για τη δημοκρατία. Οπως σημειώνει η γαλλίδα φιλόσοφος Μυριάμ Ρεβώ Ντ’Αλόν στη «Λιμπερασιόν», πάνω από τρόπος διακυβέρνησης, πάνω από τρόπος κατανομής της εξουσίας, η δημοκρατία ήταν γι’ αυτόν μια εμπειρία. Η εξουσία στο σύστημα αυτό όχι μόνο δεν «ανήκει» σε κανέναν, αλλά και εκείνοι που την ασκούν δεν κατέχουν την απόλυτη γνώση για την παγκόσμια τάξη. Ενα δημοκρατικό σύστημα αντάξιο του ονόματός του είναι έτσι αφοσιωμένο στο να εισπράττει και να θεσμοποιεί τη σύγκρουση, καθώς και να οργανώνει συνεχώς συζητήσεις για το δίκαιο και το άδικο, το θεμιτό και το αθέμιτο. Το «κοινό» δεν εκφράζεται παρά μέσα από σημάδια αταξίας και σύγκρουσης. Η προσπάθεια εξαφάνισης αυτών των σημαδιών, μέσα από την υποταγή τους στην ενιαία σκέψη, αντίκειται στη δημοκρατική δυναμική που τρέφεται από την ετερογένεια.

Στη δημοκρατική εμπειρία, έλεγε ο Λεφόρ, αντιπαρατίθενται ταυτοχρόνως δύο τάσεις. Η μία απορρέει από την εξουσία και επιδιώκει τη σταθεροποίηση του συστήματος και τη διατήρηση της κυριαρχίας. Η άλλη αμφισβητεί τις ταυτότητες και τις κατηγοριοποιήσεις, τις διαχέει στον κοινωνικό χώρο και ανοίγει νέα πεδία παρέμβασης. Σε μια εποχή που οι κυβερνώντες αναμασούν συνεχώς τη διάκριση ανάμεσα στο «εθνικό» και το «ξένο», είναι χρήσιμο να θυμηθούμε ότι ο Λεφόρ θεωρούσε τη δημοκρατική κοινωνία μια μορφή ύπαρξης που γκρεμίζει διαρκώς τις βεβαιότητες. «Ο τρόπος που προσδιορίζει κανείς την ταυτότητά του στο δημοκρατικό πολίτευμα», έγραψε κάποτε με αφορμή την υπόθεση Σαλμάν Ρούσντι, «είναι τέτοιος, που του επιτρέπει να ταυτίζεται με κάποιον από τον οποίο άλλοι, αλλού, στερούν την ταυτότητα». Λιου Σιαομπό, χαίρε!

Παρασκευή, Οκτωβρίου 08, 2010

Αναζητώντας τον αληθινό Μπλούµκβιστ





Ο Μίκαελ Μπλούµκβιστ είναι ο ιδανικός δηµοσιογράφος-ερευνητής: γενναίος (χωρίς να αποφεύγει τα σφάλµατα), αποφασιστικός, άτεγκτος µε την οικονοµική διαφθορά, που τον αγαπούν και οι γυναίκες και οι αναγνώστες.

Είναι ήδη προφανές ότι ο Μπλούµκβιστ δεν ανήκει στον κόσµο των ανθρώπων, αλλά αποτελεί επινόηση ενός συγγραφέα: του Στιγκ Λάρσον, δηµιουργού της πολύ δηµοφιλούς τριλογίας «Μillennium». Για την ακρίβεια, ο σουηδός ρεπόρτερ δεν θα µπορούσε σήµερα να είναι αληθινός. Δεν θα βρισκόταν κανείς να τον πληρώσει. Κι ίσως να µη βρισκόταν κανείς να τον διαβάσει. Ετσι είναι αυτά τα πράγµατα, αµφίδροµα. Κάποτε, όταν οι εφηµερίδες είχαν χρήµατα και ο κόσµος ενδιαφερόταν να µάθει την αλήθεια, η ερευνητική δηµοσιογραφία είχε πέραση. Σήµερα, το είδος αυτό - όπως όλα και όλοι - είναι θύµα µιας γενικευµένης κρίσης. Οπως υπολογίζει ο Πολ Λάσµαρ, ένας από τους πιο έµπειρους ερευνητικούς δηµοσιογράφους της Βρετανίας που σήµερα διδάσκει δηµοσιογραφία στο Πανεπιστήµιο του Μπρουνέι, ο αριθµός των συναδέλφων του που απασχολούνται πραγµατικά µε αυτό το αντικείµενο έχει µειωθεί από 150 τη δεκαετία του '80 σε λιγότερους από 90. Πάλι καλά.

Η βρετανική εκδοχή του Μπλούµκβιστ - γράφει η «Ιντιπέντεντ» - λέγεται Μαζέρ Μαχµούντ, εργάζεται στη σκανδαλοθηρική «Νews of the World» και είναι ο άνθρωπος που µεταξύ άλλων αποκάλυψε το σκάνδαλο µε τους στηµένους αγώνες κρίκετ στο Πακιστάν. Η εφηµερίδα αυτή, όµως, προκαλεί έντονες αντιδράσεις για τις µεθόδους που χρησιµοποιούν οι δηµοσιογράφοι της για να παγιδεύουν ανθρώπους και τηλέφωνα. Πολλά πρόσωπα από τον χώρο της πολιτικής, του αθλητισµού και της ψυχαγωγίας έχουν καταθέσει αγωγές εναντίον της. «Κάπως έτσι έφτασε σήµερα η κοινή γνώµη να ταυτίζει την ερευνητική δηµοσιογραφία µε το σεξ, τις διασηµότητες και τη λάσπη», λέει µια άλλη έµπειρη βρετανή ρεπόρτερ, η Ρόουζι Ουότερχαουζ.

Υπάρχουν πάντως και µερικές οάσεις. Οπως το Τµήµα Ερευνητικής Δηµοσιογραφίας του City University, που δηµιουργήθηκε χάρις στη δωρεά των φιλανθρώπων Ντέιβιντ και Ελαϊν Πότερ και απασχολεί 20 µε 25 δηµοσιογράφους. Δέκα από αυτούς, δουλεύοντας επί επτά µήνες, «έβγαλαν» το σκάνδαλο µε τις αµοιβές των δηµοσίων υπαλλήλων που δηµοσιευόταν για µέρες στις πρώτες σελίδες της «Ντέιλι Τέλεγκραφ» και της «Ντέιλι Μέιλ». Το ίδιο τµήµα συνεργάστηκε µε το Αλ Τζαζίρα και τη Βρετανική Ιατρική Επιθεώρηση για να ερευνήσει την παγκόσµια φαρµακευτική βιοµηχανία, ενώ ερεύνησε από κοινού µε την «Γκάρντιαν» και την κακοµεταχείριση των διαφωνούντων στο Ιράν. Αλλά δεν µπορούν να κάνουν πια πολλοί αυτή τη δουλειά. Δεν είναι µόνο το κόστος, είναι και οι δικηγόροι που κινητοποιούνται αµέσως µόλις γίνει γνωστό ότι άρχισε µια έρευνα για µια µεγάλη εταιρεία, είναι και οι εταιρείες δηµοσίων σχέσεων που µπαίνουν στο παιχνίδι, είναι δυστυχώς και οι αναγνώστες, το είπαµε στην αρχή, «ακόµα κι εγώ δυσκολεύοµαι να διαβάσω πολυσέλιδες έρευνες στα περιοδικά» παραδέχεται ο βετεράνος δηµοσιογράφος Τοµ Μάνγκολντ του ΒΒC, πόσω µάλλον οι επαγγελµατίες τηλεθεατές…

Πέμπτη, Οκτωβρίου 07, 2010

Η οργή της µεσαίας τάξης





Η προσωρινή, έστω, αναστολή του προγράµµατος «Στουτγάρδη 21» πέρασε στα ψιλά. Η κινητοποίηση όµως των «καθωσπρέπει» κατοίκων της πόλης ισοδυναµεί, ούτε λίγο ούτε πολύ, µε την επανεφεύρεση της δηµοκρατίας.

Ο Βάλτερ Σίτλερ είναι 57 ετών, αλλά φαίνεται νεώτερος. Ζει στη Στουτγάρδη πάνω από δέκα χρόνια. Και τους τελευταίους µήνες, κάθε Δευτέρα, δίνει το «παρών» στις µαχητικές διαδηλώσεις κατά της κοπής 300 δέντρων και της καταστροφής του παλιού (ηλικίας 100 ετών) σιδηροδροµικού σταθµού, προκειµένου να κατασκευαστεί καινούργιος που θα εξυπηρετεί τα τρένα υψηλής ταχύτητας. Το επιχείρηµα που παρουσίασε τις προάλλες µπροστά στις κάµερες ήταν αφοπλιστικό: «Δεν θέλουµε να κληροδοτήσουµε στα παιδιά µας µια πόλη που ο σταθµός της θα λάµπει και όλα τα υπόλοιπα θα καταρρέουν». Γιατί είναι αλήθεια ότι µε την ίδια ευκολία που έχουν βρεθεί 5 δισ. ευρώ για την κατασκευή του υπερσύγχρονου υπόγειου σταθµού δεν βρίσκεται ούτε ένα ευρώ για τα σχολεία, τους παιδικούς σταθµούς, το πυροσβεστικό σώµα ή την ανακαίνιση των κτιρίων της πόλης.

Ο απεσταλµένος της Ζιντόιτσε Τσάιτουνγκ που παρέστη σε µια από τις διαδηλώσεις της Δευτέρας δεν πίστευε στα µάτια του. Οι άνθρωποι που συνάντησε δεν είχαν καµιά σχέση µ' εκείνους που διαδήλωναν παλιά στις συγκεντρώσεις της Αριστεράς κατά της πυρηνικής ενέργειας. Είδε ευκατάστατους άνδρες κάποιας ηλικίας να φορούν στο σακάκι τους πράσινες κονκάρδες µε το σύνθηµα «Οben bleiben!» (Μένουµε πάνω!). Είδε γυναίκες µε σφυρίχτρες στο στόµα και κοσµήµατα στον λαιµό, ώστε να µη µένει καµιά αµφιβολία για την κοινωνική τους τάξη. «Ε, όχι και να µπαίνω σε τούνελ για να γυρίζω στο σπίτι µου χωρίς να βλέπω καν την πόλη», είπε η 77χρονη Ντόρις Κίνκελ, που πήγε στη διαδήλωση µαζί µε όλες τις γειτόνισσες. Κάτι του θύµιζαν όλα αυτά. Το σκέφτηκε, το σκέφτηκε, και τελικά το βρήκε: τις διαδηλώσεις που γίνονταν πριν από είκοσι χρόνια, κάθε Δευτέρα και εκείνες, στη Λειψία, και σε διάστηµα λίγων εβδοµάδων οδήγησαν στην πτώση του Τείχους. Και τότε, όπως και τώρα, οι διαδηλωτές δεν ήταν έµπειροι. Δεν ήταν επαγγελµατίες της αµφισβήτησης. Αλλά πέτυχαν τον στόχο τους.

Οι κυβερνώντες άργησαν να συνειδητοποιήσουν τη σηµασία των κινητοποιήσεων. «Μια χούφτα διαδηλωτές δεν µπορούν να παριστάνουν ότι εκπροσωπούν τον λαό», δήλωσε ο Χάιντς Ντιρ, πρώην διευθυντής της Deutsche Βahn και εµπνευστής του σχεδίου «Στουτγάρδη 21». Η Ανγκελα Μέρκελ επέµενε µέχρι πρόσφατα ότι οι περιφερειακές εκλογές της Βάδης - Βυρτεµβέργης θα αποτελέσουν ένα είδος δηµοψηφίσµατος για το σχέδιο. Υστερα κάποιος τής ψιθύρισε ότι οι διαδηλωτές δεν ήταν τίποτα περιθωριακοί, ένα µεγάλο µέρος τους ήταν ψηφοφόροι του δικού της κόµµατος, και ήταν βέβαιο ότι στις εκλογές θα την τιµωρούσαν. Εδωσε, έτσι, εντολή να σταµατήσουν οι µπουλντόζες. Τα δέντρα πήραν παράταση.

Τετάρτη, Οκτωβρίου 06, 2010

Συνταγή για την καταστροφή





Αν όλοι οι Κινέζοι πηδούσαν ψηλά ταυτοχρόνως, η Γη θα αποµακρυνόταν απότοµα από τον άξονά της. Και το γεγονός αυτό θα είχε συντριπτικές συνέπειες.

Οταν ήταν µικρός, ο Τζόναθαν Ουότς θυµάται ότι η ιστορία αυτή είχε γίνει ο εφιάλτης που τάραζε τον ύπνο του. Ανταποκριτής σήµερα της «Γκάρντιαν» στην Ασία για θέµατα περιβάλλοντος, γνωρίζει ότι ο κίνδυνος αυτός δεν υπάρχει, ακόµη και για στατιστικούς λόγους. Υπάρχει όµως ένας άλλος, πολύ σοβαρός κίνδυνος. Ολοι οι Κινέζοι (και µιλάµε για 1,3 δισεκατοµµύριο ψυχές) προσβλέπουν σήµερα στον δυτικό τρόπο ζωής. Ολοι θέλουν, και δικαιολογηµένα, να αποκτήσουν ένα βιοτικό επίπεδο ανάλογο της Ευρώπης, της Αµερικής και της Ιαπωνίας, που ο συνολικός τους πληθυσµός είναι µικρότερος του ενός δισεκατοµµυρίου. Θέλουν να καίνε τις ίδιες ποσότητες πετρελαίου και άνθρακα, να έχουν εξίσου πολλά αυτοκίνητα, κούκλες Μπάρµπι και γκάτζετ και να απορρίπτουν εξίσου πολύ διοξείδιο του άνθρακα. «Η Κίνα υπόσχεται να καταστρέψει στο µέλλον τον πλανήτη όπως τον κατέστρεψαν στο παρελθόν οι πλούσιες χώρες», γράφει ο Ουότς στο βιβλίο του «Οταν πηδήξουν ένα δισεκατοµµύριο Κινέζοι» (Εκδ. Faber and Faber). «Κάτι τέτοιο θα είναι απολύτως δικαιολογηµένο. Και πέρα για πέρα καταστροφικό».

Η ατµόσφαιρα του βιβλίου δίνει την εντύπωση ενός ταξιδιού που έχει οργανωθεί από το χειρότερο πρακτορείο του κόσµου, σηµειώνει ο βιβλιοκριτικός των «Φαϊνάνσιαλ Τάιµς». Ο συγγραφέας παίρνει από το χέρι τον αναγνώστη και τον µεταφέρει στα λεηλατηµένα δάση του Γιουνάν, στα δηλητηριασµένα βιοµηχανικά τοπία του Χενάν, στα ρυπογόνα εργοστάσια του Γκουανγκντόνγκ και στις ανθρακοπαραγωγούς περιοχές του Σανσί και του Σαανσί. Επισκέπτεται τις πόλεις, όπου µόνο το 1% του αέρα είναι καθαρό, και την ύπαιθρο, όπου οι κάτοικοι αφήνουν ξεκλείδωτες τις πόρτες των σπιτιών τους και ασφαλίζουν τις βρύσες τους, αφού το νερό είναι λιγοστό. Συναντά τους υπεύθυνους ενός ζωολογικού κήπου που ταΐζουν τα ζώα στην καφετέρια, αφού τους λείπει και ο χώρος και το χρήµα. Ακούει περιπτώσεις παιδιών που γεννήθηκαν παραµορφωµένα από τη βιοµηχανική ρύπανση. Και συµπεραίνει ότι η Κίνα δεν µπορεί να ακολουθήσει τον δρόµο άλλων βιοµηχανικών χωρών, που πρώτα µόλυναν κι ύστερα καθάρισαν.

Κάποτε έλεγαν ότι λόγω της πολιτικής του ενός παιδιού, η Κίνα θα γεράσει προτού πλουτίσει. Ο Ουότς προβαίνει σε µια διαφορετική εκτίµηση: ότι η Κίνα, που από την άποψη τού κατά κεφαλήν εισοδήµατος εξακολουθεί να είναι φτωχή, θα εξαντλήσει τους περιβαλλοντικούς της πόρους προτού πλουτίσει. Για να µη συµβεί αυτό, δεν είναι αρκετό να αλλάξει το δικό της καταναλωτικό µοντέλο. Πρέπει να αναζητηθεί µια εναλλακτική λύση έναντι της γενικότερης ψύχωσης µε τη διαρκή αύξηση του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος. Η ανθρώπινη ποσότητα δεν µπορεί να εξακολουθήσει να κυριαρχεί έναντι της περιβαλλοντικής ποιότητας. Η συνταγή αυτή οδηγεί κατευθείαν στην καταστροφή.

Τρίτη, Οκτωβρίου 05, 2010

Βουλγαρική εποποιία





Η παρακάτω ιστορία αποτελεί µια λαµπρή διπλωµατική εποποιία της Βουλγαρίας που αποδεικνύει πως, όταν ένας ηγέτης υψώσει το ανάστηµά του, κανείς και τίποτα δεν µπορεί να του αντισταθεί.

Ο Μπόικο Μπορίσοφ έχει µια αδυναµία: το φαΐ. Αν και αθλητικός τύπος, ο βούλγαρος πρωθυπουργός δεν λέει ποτέ όχι σε µια καλοψηµένη µπριζόλα. «Πεινάω», είχε δηλώσει στους δηµοσιογράφους λίγο πριν από το δείπνο του µε τον Μπαράκ Οµπάµα την περασµένη άνοιξη στην Πράγα. Κι όταν µετά το τέλος της συνάντησης, της πρώτης µετά την κυβερνητική αλλαγή στη Σόφια, τον ρώτησαν πώς πήγε, απάντησε: «Ηταν πολύ καλά. Εκτός από τα ορεκτικά και το επιδόρπιο, υπήρχαν και δύο κύρια πιάτα, κρέας και ψάρι».

Πώς εξηγείται λοιπόν ότι αυτός ο άνθρωπος δεν άγγιξε το πιάτο του στο δείπνο που παρέθεσε στις 22 Σεπτεµβρίου ο Αµπντουλάχ Γκιουλ στο σικ ξενοδοχείο Αstoria Waldorf της Νέας Υόρκης; Στο δείπνο που έγινε στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωµένων Εθνών παραβρέθηκαν 200 προσωπικότητες του πολιτικού και επιχειρηµατικού κόσµου από τα Βαλκάνια και τις Ηνωµένες Πολιτείες (µεταξύ των οποίων και ο ελληνας υπουργός Εξωτερικών). «Ο µπαρόκ διάκοσµος της αίθουσας, το πλούσιο δείπνο και η µεγαλοπρεπής ατµόσφαιρα αντανακλούσαν την πολιτική και οικονοµική ισχύ της Τουρκίας» είπε µια (βουλγαρική προφανώς) πηγή στην εφηµερίδα «Τρουντ». «Ηταν τρεις φορές πιο σικ από το δείπνο που παρέθεσε η Μέρκελ». Ο Μπορίσοφ, που η χώρα του έχει αρκετά περίπλοκες σχέσεις µε την Τουρκία, δεν µπορούσε να το χωνέψει. Πολύ περισσότερο που όταν µπήκε καθυστερηµένος ο Γκιουλ, τον υποδέχθηκαν ως ήρωα. Σύµφωνα µε αυτόπτες µάρτυρες, ο πρόεδρος της ΠΓΔΜ και ο πρωθυπουργός της Αλβανίας έπεσαν κυριολεκτικά στην αγκαλιά του.

Οργισµένος, προσβεβληµένος, ο Μπορίσοφ αποφάσισε να µη σηκωθεί από την καρέκλα του. Η συνέχεια της αφήγησης ανήκει στον ίδιο: «Προχωρώντας ανάµεσα στα τραπέζια, ο Γκιουλ πρόσεξε ότι παρέµενα καθιστός και συνειδητοποίησε ασφαλώς ότι αυτή η επίδειξη δύναµης σε µια συνάντηση όπου ήµασταν όλοι ίσοι δεν ήταν καλή ιδέα. Ηρθε έτσι προς το µέρος µου και µου έσφιξε το χέρι». Αλλά φυσικά δεν έφτανε αυτό για να αποκατασταθεί η πληγωµένη υπερηφάνεια των Βουλγάρων. Οπως γράφει στο µπλογκ του ο δηµοσιογράφος της «Μοντ» Αλεξάντρ Λεβί, οι τούρκοι οργανωτές φρόντισαν να αλλάξουν τη σειρά των οµιλητών ώστε ο Μπορίσοφ να µιλήσει αµέσως µετά τον κυβερνήτη της Νέας Υόρκης. Κι όταν έφτασε η σειρά του, ο πρώην σωµατοφύλακας πήρε την εκδίκησή του. Πρώτον, ευχήθηκε στον βουλγαρικό λαό χρόνια πολλά για την 102η επέτειο της ανεξαρτητοποίησής του (από την Οθωµανική Αυτοκρατορία). Δεύτερον, εξέφρασε την κατανόησή του για τις δυσκολίες που αντιµετωπίζουν ορισµένες χώρες που θέλουν να ενταχθούν στην Ευρώπη (ονόµατα δεν λέµε). Στη συνέχεια είπε ότι έχει µια σοβαρή δουλειά και αποχώρησε - χωρίς να φάει µπουκιά.

Αυτά είδε ο Ερντογάν και καθόταν σούζα χθες στη Σόφια.

Δευτέρα, Οκτωβρίου 04, 2010

Η «Μαύρη Πέµπτη» της Ιρλανδίας





Η χώρα αυτή δεν µπορεί να υποτιµήσει το νόµισµά της γιατί ανήκει στην ευρωζώνη. Δεν θέλει όµως ούτε να προσφύγει στον περιβόητο τριπλό µηχανισµό στήριξης. Μόνη της θα σώσει τις τράπεζες, µε όποιο κόστος.

Την περασµένη Τετάρτη το πρωί, µια µπετονιέρα µε βαµµένες τις λέξεις «Τοξική Τράπεζα» εισέβαλε στο ιρλανδικό Κοινοβούλιο. Ο οδηγός συνελήφθη, το φορτηγό αποµακρύνθηκε, αλλά οι µπελάδες των Αρχών δεν σταµάτησαν εκεί. Το απόγευµα έγινε µεγάλη διαδήλωση στο Δουβλίνο, όπου έλαβε µέρος και ο Τζέρυ Ανταµς. Τα αιτήµατα δεν είχαν όµως σχέση µε τη Βόρεια Ιρλανδία. Από τις ντουντούκες ακούγονταν συνθήµατα για «τους 455.000 συµπολίτες µας που τους πετούν στις χωµατερές».

Τα δύο τελευταία χρόνια, γράφει η Αµέλια Τζέντλµαν στην Γκάρντιαν οι Ιρλανδοί υπέµεναν µάλλον στωικά τις δραστικές περικοπές των µισθών τους. Τα µεγάλα συνδικάτα συµβού λευαν τα µέλη τους να µη ρίχνουν πέτρες στο πλοίο γιατί θα βυθιζόταν και θα τους έπαιρνε όλους µαζί του. Η Ιρλανδία θεωρούνταν πρότυπο σε όλη την Ευρώπη για την ωρι µότητα και την αποφασιστικότητα µε την οποία αντιµετώπιζε τη χρηµατοπιστωτική κρίση. Καθώς όµως οι πολιτικοί αρχίζουν να συζητούν για ένα νέο πακέτο διάσωσης των τραπεζών, προϋπόθεση του οποίου είναι νέο πρόγραµµα περικοπών, η οργή φου ντώνει. Οχι τόσο µεταξύ αυτών που έχουν δουλειά κι ένα κουτσουρεµέ νο έστω εισόδηµα, αλλά µεταξύ των νέων ανέργων, που η µόνη τους προοπτική είναι η µετανάστευση.

Τα τρία τελευταία χρόνια, το εθνικό εισόδηµα του άλλοτε κελτικού «τίγρη» έχει µειωθεί κατά 17% - η µεγαλύτερη µείωση σε χώρα της Δύσης µετά την Υφεση του 1929. Οι τιµές των ακινήτων έχουν συρρικνωθεί κατά 40%. Και οι πολίτες έχουν βαρεθεί να ακούνε ότι κάθε φορά που αποφασίζεται µια επίθεση στο εισόδηµά τους θα είναι η τελευταία. Το πρόγραµµα τόνωσης των τραπεζών, του οποίου η επέκταση αποφασίστηκε την περασµένη εβδοµάδα, θα αυξή σει το έλλειµµα από το 12% στο 32% του ΑΕΠ! Και θα κοστί σει σε κάθε ιρλανδό πολίτη 11.000 ευρώ.

«Αν πέσει η Αnglo Ιrish, θα καταρρεύσει όλο το σύστηµα», προειδοποιεί ο υπουργός Οικονοµικών Μπράιαν Λένιχαν, αναφερόµενος στην άλλοτε αγαπηµένη τράπεζα των επενδυτών, που θα ενισχυθεί συνολικά µε του λάχιστον 30 δισ. ευρώ. Πολλοί οικονοµολόγοι όµως διαφωνούν µαζί του και συντάσσονται µε την εκτίµηση του Εργατικού Κόµµατος ότι η επέκταση του πακέτου βοήθειας που αποφασίστηκε την περασµένη εβδοµάδα ισοδυναµεί µε µια «Μαύρη Πέµπτη» της Ιρλανδίας. Η συζήτηση είναι - και εδώ - µονόπλευρη, το µειονέκτηµα των Ιρλανδών σε σχέση µε τους Ελληνες είναι ότι δεν µπορούν να ρίξουν το φταίξιµο στους «ξένους», το «µνηµόνιο» εδώ είχε άλλες υπογρα φές και διαφορετική µορφή, το αποτέλεσµα όµως είναι το ίδιο: η µια πλευρά πληρώνει, η άλλη µένει αλώβητη, αν δεν βγαίνει κερδισµένη.

Σάββατο, Οκτωβρίου 02, 2010

Εµείς, οι βάρβαροι





Κάποτε, το να δέρνει ένας πατέρας τη γυναίκα του και τα παιδιά του θεωρούνταν δικαίωµά του - αν όχι καθήκον του. Η οµοφυλοφιλία αποτελούσε έγκληµα που τιµωρούνταν µε απαγχονισµό. Το βασανιστήριο του πνιγµού είχε την έγκριση της Καθολικής Εκκλησίας - αν δεν εφευρέθηκε από αυτήν. Μέχρι τα µέσα του 19ου αιώνα, οι Ηνωµένες Πολιτείες και µερικές ακόµη χώρες θεωρούσαν νόµιµη τη δουλεία στις φυτείες. Και µέχρι σχεδόν τα µέσα του 20ού, συµµορίες βασάνιζαν, απαγχόνιζαν και έκαιγαν ανθρώπους επειδή δεν τους άρεσε το χρώµα τους.

Οταν αναλογίζεται κανείς αυτά τα πράγµατα, η ερώτηση που του έρχεται στο µυαλό είναι: τι να σκέφτονταν άραγε οι άνθρωποι τότε; Την ίδια ερώτηση θα κάνουν προφανώς και οι απόγονοί µας για µερικές από τις δικές µας βάρβαρες πρακτικές. Ποιες είναι αυτές; Ο καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πρίνστον Κουάµε Αντονι Απάια, του οποίου µόλις κυκλοφόρησε το νέο βιβλίο µε τίτλο «Ο κώδικας τιµής: πώς γίνονται οι ηθικές επαναστάσεις», ξεχωρίζει τέσσερις. Αφορούν βέβαια πρωτίστως τις Ηνωµένες Πολιτείες. Αλλά δεν θα εξέπλητταν αν τις ανέφερε και ένας Ευρωπαίος. Πρόκειται για το σύστηµα των φυλακών, τη βιοµηχανική παραγωγή κρέατος, τη µεταχείριση της τρίτης ηλικίας και το περιβάλλον.

Σε ό,τι αφορά τις φυλακές, είναι γεγονός ότι αποτελούν έναν αναχρονιστικό και αντιπαραγωγικό τρόπο σωφρονισµού, που ανακυκλώνει το πρόβληµα αντί να το λύνει. Η κλιµατική αλλαγή, πάλι, είναι κάτι που αν δεν αντιµετωπιστεί µε ριζικό τρόπο θα ακυρώσει όλα τα υπόλοιπα προβλήµατα. Η στάση της κοινωνίας απέναντι στους ηλικιωµένους µάλλον θα γίνεται ακόµη χειρότερη όσο η επιστήµη πλησιάζει στην κατάκτηση της αθανασίας. Μένει η κατανάλωση κρέατος. Η ηθική της καταδίκη γίνεται δυσκολότερη από το γεγονός ότι ο άνθρωπος τρώει κρέας εδώ και χιλιάδες χρόνια. Κρέας έτρωγαν όλοι οι πολιτισµοί από τότε που γεννήθηκαν. Οι συνθήκες παραγωγής του είναι βέβαιο ότι θα γίνουν πιο ανθρώπινες. Οπως και ότι θα ψηφιστούν σχετικοί νόµοι. Αλλά η πλήρης εξαφάνιση του κρέατος είναι απίθανη. Ο Μάικλ Τοµάσκι της Γκάρντιαν, πάλι, πιστεύει ότι σε 100 χρόνια δεν θα υπάρχει ποδόσφαιρο, όπως τουλάχιστον το γνωρίζουµε σήµερα. Το παιχνίδι των προβλέψεων είναι ενδιαφέρον, άλλωστε δεν θα ζήσουµε για να τις δούµε να διαψεύδονται.

Παρασκευή, Οκτωβρίου 01, 2010

Η επέλαση της Ακροδεξιάς





Δύο χώρες που φηµίζονταν κάποτε για το κλίµα ελευθερίας και ανοχής αποκτούν «ξαφνικά» µια αξιόλογη και επικίνδυνη Ακροδεξιά. Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος αντιµετώπισής της;

Στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας στη Σουηδία, τα κόµµατα τόσο της Δεξιάς όσο και της Αριστεράς αρνιόντουσαν να έχουν επαφές µε τους ακροδεξιούς. Ορισµένα σχολεία απαγόρευσαν την είσοδο σε εκπροσώπους των Δηµοκρατών της Σουηδίας (όπως λέγονται οι ακροδεξιοί). Ενα κανάλι δεν δέχθηκε να µεταδώσει το σποτάκι τους. Και τη νύχτα των εκλογών, ο ηγέτης του Αριστερού κόµµατος Λαρς Ολι αρνήθηκε να τον µακιγιάρουν την ίδια ώρα µε τον ακροδεξιό ηγέτη Τζίµι Οκεσον. Η συλλογική αυτή αντίσταση δεν εµπόδισε όµως το SD να κερδίσει 6% των ψήφων και να εισέλθει δυναµικά στη Βουλή µε 20 έδρες.

Ο Χένινγκ Μανκέλ είναι έξαλλος. Η στρατηγική αυτή, γράφει ο γνωστός συγγραφέας αστυνοµικών µυθιστορηµάτων στην «Γκάρντιαν», δεν ήταν απλώς λανθασµένη και αντιπαραγωγική. Ηταν ηλίθια. Ο µόνος τρόπος να αντιµετωπίσεις ανθρώπους µε ρατσιστικές, ξενόφοβες και λαϊκίστικες απόψεις είναι να κάνεις έναν επίµονο και αποφασιστικό διάλογο µαζί τους. Με το να σωπαίνεις ή να χώνεις το κεφάλι σου στην άµµο, απλώς κουκουλώνεις το πρόβληµα. Και αρνείσαι να δεις την πραγµατικότητα.

Οι Ολλανδοί ακολουθούν διαφορετική στρατηγική. Κι εκείνοι έπαθαν σοκ µε την άνοδο της Ακροδεξιάς: το κόµµα του Γκέερτ Βίλντερς (κυριολεκτικά, αφού είναι το µοναδικό του µέλος) αναγορεύτηκε στις πρόσφατες εκλογές σε τρίτη δύναµη της χώρας. Ακολούθησαν θυελλώδεις διαπραγµατεύσεις που κράτησαν τρεις µήνες. Και αυτή την εβδοµάδα, οι Φιλελεύθεροι και οι Χριστιανοδηµοκράτες ανακοίνωσαν ότι θα σχηµατίσουν κυβέρνηση µειοψηφίας µε την ανοχή του Κόµµατος της Ελευθερίας (οι ακροδεξιοί διαλέγουν παντού παραπλανητικά ονόµατα). Χθες έγινε γνωστή η πρώτη «παραχώρηση» προς τους τελευταίους: η απαγόρευση της µπούρκας.

Το πείραµα είναι ενδιαφέρον, όσο και επικίνδυνο. Αν µη τι άλλο, θα αποδείξει αν ο Μανκέλ έχει δίκιο. Οπως έγραφε πάντως η ολλανδή καθηγήτρια Καρίν Λέσνικ-Οµπερσταϊν σε ένα σηµείωµά της, επίσης στην «Γκάρντιαν», η αντιµετώπιση της Ακροδεξιάς στη χώρα της είναι τελείως διαφορετική απ' ό,τι στη Σουηδία. Εδώ, τα µέσα ενηµέρωσης ασχολούνται υπερβολικά µε κάθε δήλωση του Βίλντερς επειδή έχει αποδειχθεί ότι «πουλάει». Επιπλέον, αποτελεί ταµπού να επικρίνει κάποιος τις απόψεις του επειδή υποτίθεται ότι «δαιµονοποιεί» όσους τον ψήφισαν και κινδυνεύει να αποµονωθεί πολιτικά και κοινωνικά. Κι όχι µόνο αυτό: οι απόψεις αυτές πρέπει να γίνονται «σεβαστές» επειδή αποτελούν τον πραγµατικό δείκτη της κατάστασης της χώρας… Συµπέρασµα: κάθε χώρα έχει τις ιδιαιτερότητές της. Ενιαία στρατηγική για την αντιµετώπιση των εξτρεµιστών δεν υπάρχει, ούτε µπορεί να υπάρξει. Αυτό που µπορεί να γίνει µε ενιαίο και συγκροτηµένο τρόπο είναι να αναζητηθούν τα αίτια της επέλασης της Ακροδεξιάς. Το φαινόµενο δεν αφορά δύο χώρες, αλλά όλη την Ευρώπη.