Πέμπτη, Απριλίου 19, 2012

Η δίκη του Μπρέιβικ και η νορβηγική ψυχή





«Περισσότερη δημοκρατία, περισσότερα ανοίγματα, περισσότερη ανθρωπιά»: η δήλωση αυτή του νορβηγού Πρωθυπουργού Γενς Στόλτενμπεργκ μετά τη δολοφονία 77 ανθρώπων από τον Αντερς Μπρέιβικ, τον περασμένο Ιούλιο, είχε συγκλονίσει. Να ένας πολιτικός που απαντά στην τρομοκρατία όχι με κρατικό τρόμο και παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων - όπως έκανε ο υιός Μπους μετά την 11η Σεπτεμβρίου - αλλά με τα μέσα που προσφέρουν η δημοκρατία και ο δυτικός πολιτισμός. «Να πάμε μαζικά και να ψηφίσουμε στις δημοτικές εκλογές του Σεπτεμβρίου» είχε διακηρύξει ο πρωθυπουργός. Και όλοι οι πολιτικοί απ' όλα τα κόμματα είχαν συνταχθεί μαζί του.

Αλλά οι εκκλήσεις τους δεν εισακούστηκαν. Η συμμετοχή δεν ήταν μεγαλύτερη από άλλες φορές. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι Νορβηγοί ταράχτηκαν πολύ από το μακελειό, πραγματοποίησαν συγκεντρώσεις, εξέφρασαν δημοσίως τη λύπη τους. Δεν θα αντιδρούσαν όμως άραγε με τον ίδιο τρόπο και ύστερα από μια τρομερή φυσική καταστροφή ή ένα πολύνεκρο δυστύχημα; Η δίκη του δολοφόνου που άρχισε αυτή την εβδομάδα κυριαρχεί ασφαλώς στις συζητήσεις και τα μέσα ενημέρωσης. Αλλά στην ατμόσφαιρα είναι ήδη αισθητά κάποια σημάδια κόπωσης. Η ιστοσελίδα της εφημερίδας Ντάγκμπλαντετ δίνει τη δυνατότητα στους χρήστες να περάσουν με ένα κλικ σε μια εκδοχή «χωρίς τρομοκρατία». Εκεί δεν θα δουν τον Μπρέιβικ να χαιρετά προκλητικά. Ούτε θα διαβάσουν τις ακροδεξιές του κορόνες. Ενας εξτρεμιστής είναι, ένας άνθρωπος ξένος προς τη νορβηγική κουλτούρα, όσο πιο γρήγορα λοιπόν τον ξεχάσουν τόσο το καλύτερο.

Μακάρι να ήταν έτσι. Κάποια στοιχεία που αναφέρει όμως στην Γκάρντιαν η Ασλακ Σίρα Μίρε, διευθύντρια του Οίκου της Λογοτεχνίας στο Οσλο, δείχνουν ότι η άρρωστη ιδεολογία του Μπρέιβικ μπορεί και να κατάφερε να διαποτίσει τη νορβηγική ψυχή. Τον χειμώνα, η κυβέρνηση υπέγραψε μια συμφωνία για την επιστροφή νεαρών παράνομων μεταναστών στην Αιθιοπία. Μια συμμαχία οργανώσεων προσπάθησε να σταματήσει αυτή τη διαδικασία αλλά οι απελάσεις σύντομα θα ξεκινήσουν. Επιπλέον, όσοι υποστηρίζουν ότι το Ισλάμ απειλεί τη Νορβηγία και την Ευρώπη, και παρουσιάζουν τα τελευταία 1.500 χρόνια ως μια διαρκή πάλη ανάμεσα στον χριστιανικό πολιτισμό και την ισλαμική βαρβαρότητα, κραυγάζουν το ίδιο δυνατά με πριν. Και το χειρότερο είναι ότι οι κραυγές τους θεωρούνται μέρος του τοπίου.

Οι Νορβηγοί γνωρίζουν πλέον τα πάντα για τις ιδέες του Αντερς Μπρέιβικ, τα όπλα του, τις στολές του, την οικογένειά του και τους φίλους του. Οπως επισημαίνει όμως η Σίρα Μίρε, αποφεύγουν να απαντήσουν στο βασικό, και πιο δύσκολο, ερώτημα που έθεσε αυτό το μακελειό: πώς πρέπει να αντιμετωπίσουμε ένα μέλλον όπου συνυπάρχουν στην Ευρώπη άνθρωποι διαφορετικών θρησκευμάτων και πολιτισμών; Και τι θέση επιφυλάσσουμε στην ιδεολογία που μας βεβαιώνει ότι μια τέτοια συνύπαρξη είναι αδύνατη;

Κι επειδή ο κόσμος είναι μικρότερος απ' ό,τι συχνά νομίζουμε, καλό είναι να θέσουμε εγκαίρως και στην Ελλάδα το αντίστοιχο ερώτημα: πώς θα αντιμετωπίσουμε ενδεχόμενη είσοδο της Χρυσής Αυγής στη Βουλή;

Τετάρτη, Απριλίου 18, 2012

Εφήβων νεολογισμοί





Ο πιο εντυπωσιακός νεολογισμός τους είναι αναμφισβήτητα η λέξη «Ιστορία». Οι ιταλοί έφηβοι επέμειναν η λέξη να τονιστεί στην παραλήγουσα, όπως στα ελληνικά, και όχι στην προπαραλήγουσα («Ιστόρια»), όπως προφέρεται στα ιταλικά, για να φανεί ότι αποτελεί σύνθεση δύο λέξεων: της ιστορίας και της υστερίας. Με άλλα λόγια, η λέξη αυτή περιγράφει το συναίσθημα που καταργεί την ιστορική συνείδηση, μια σχέση με τα πράγματα που αρνείται τον μακρό χρόνο της ιστορίας.

Οι 15 νέοι είναι ηλικίας 14-19 ετών, ανήκουν δηλαδή σε μια γενιά από την οποία περιμένουμε να ξαναχτίσουν αυτά που γκρεμίσαμε. Η αποστολή που τους ανέθεσε ο μέντοράς τους, ο γνωστός δημοσιογράφος και συγγραφέας Αντρέα Μπαγιάνι, ήταν να περιγράψουν τον κόσμο με τον δικό τους τρόπο, με τις δικές τους λέξεις, χωρίς τα κλισέ και τα κούφια συνθήματα των μεγάλων. Να τον περιγράψουν για να τον σώσουν, όπως είναι ο τίτλος ενός διάσημου βιβλίου της Ελσα Μοράντε. Η συνεργασία κράτησε τέσσερις μήνες. Και τα αποτελέσματά της θα συζητηθούν τον άλλο μήνα στο Σαλόνι Βιβλίου του Τορίνο.

Εκτός από την Ιστορία, ένας άλλος ενδιαφέρων νεολογισμός των εφήβων είναι η λέξη Giovendu, δηλαδή Νεολαία (Gioventu) προς Πώληση (in Vendita). Στα ελληνικά θα μπορούσαμε να την αποδώσουμε, αρκετά αδέξια, ως «νεοπωλαία». Οι ιταλοί έφηβοι μιλούν ουσιαστικά για τον εαυτό τους, καταγγέλλουν τη μετατροπή της νιότης τους σε εμπόρευμα, δηλώνουν ότι κατάλαβαν το κόλπο και το απορρίπτουν. Απορρίπτουν επίσης την άποψη των παραιτημένων ενηλίκων ότι δεν θα τα καταφέρουν, δεν δικαιούνται να ονειρεύονται, δεν υπάρχει μέλλον γι' αυτούς, καλό είναι λοιπόν να φύγουν, να μεταναστεύσουν. (Κάτι ανάλογο πρότεινε στους έλληνες νέους με πρόσφατο άρθρο του στην «Καθημερινή» και ο καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Yale Στάθης Καλύβας, για άλλους λόγους όμως και ξεκινώντας από διαφορετική αφετηρία.) Η λέξη που κατασκεύασαν για την ιδεολογία της παραίτησης είναι rinuncianesimo, που θα μπορούσαμε να την αποδώσουμε ως «παραιτισμό».

Και ο βομβαρδισμός συνεχίζεται. «Νεομανείς» είναι όλοι εκείνοι που έχουν έμμονη ιδέα με το νέο και απορρίπτουν καθετί παλαιό, εκτός αν είναι αντίκα. «Υπερκινητικότητα» (ultramobilismo) είναι η νευρωτική κατάσταση που χαρακτηρίζει πολλούς σημερινούς νέους, οι οποίοι αναγκάζονται να κάνουν πολλά πράγματα συγχρόνως σε επισφαλείς θέσεις εργασίας. «Βιονοσταλγία» είναι η νοσταλγία για τον παλιό καλό καιρό, μια ζωή βιολογικά ορθή, που δυστυχώς μας τελείωσε. Δεν θα μπορούσε να λείπει από το λεξικό και ο κόσμος του Διαδικτύου: με τη λέξη «proiessenza» (ας πούμε «προβουσία») οι νέοι επισημαίνουν ότι στο web δεν προβάλλουμε την πραγματική μας εικόνα, αλλά την ουσία της εικόνας μας όπως μας την επιβάλλουν άλλοι. Δεν είναι αλήθεια, δεν είναι ψέμα, είναι κάτι ανάμεσα. Ενα πείραγμα της ταυτότητάς μας με το photoshop.

Ισως να μην μπορέσουν τελικά να αλλάξουν τον κόσμο οι πιτσιρικάδες. Αποτελούν όμως σίγουρα τη μόνη μας ελπίδα.

Τρίτη, Απριλίου 17, 2012

Αυτοκτονίες εργαζομένων, ακούσιοι φόνοι





Η δίκη έγινε στα τέλη Ιανουαρίου, στην Αμιένη. Στο εδώλιο του κατηγορουμένου βρέθηκαν τέσσερις άνδρες και μια γυναίκα, ο γενικός διευθυντής και οι λοιποί υπεύθυνοι της Ανωτάτης Σχολής Εμπορίου. Η κατηγορία ήταν ότι η επαγγελματική υποβάθμιση μιας υπαλλήλου, της Μιρέιγ Ντεμπρ, την οδήγησε τον Ιούλιο του 2009 να αυτοκτονήσει, πέφτοντας από το παράθυρο του γραφείου της. Μηνυτές ήταν επτά εργαζόμενοι. Και ένα από τα βασικά τους όπλα ήταν μια έκθεση της Επιθεώρησης Εργασίας που αναφέρει ότι το ένα τρίτο του προσωπικού της σχολής αντιμετωπίζει μεγάλα προβλήματα με τις συνθήκες εργασίας. Ακόμη και «γραφείο τιμωρημένων» επινόησε η διοίκηση, ένα γυάλινο κλουβί στην είσοδο της Σχολής όπου στέλνονται οι απείθαρχοι υπάλληλοι.

Η απόφαση του πλημμελειοδικείου αναμένεται τον Ιούνιο και οι κατηγορούμενοι αντιμετωπίζουν πρόστιμο 15.000 ευρώ και φυλάκιση ενός έτους. Μέχρι πρόσφατα, σημειώνει η «Λιμπερασιόν», τέτοιες υποθέσεις τις χειρίζονταν κατώτερα δικαστήρια και οι ποινές που επιβάλλονταν χαρακτηρίζονταν επιεικείς από τα θύματα ή τους συγγενείς τους. Αλλά οι εποχές έχουν αλλάξει. Τον Μάρτιο του 2008, δύο διευθυντικά στελέχη του Carrefour καταδικάστηκαν σε εξάμηνη φυλάκιση με αναστολή επειδή «οδήγησαν με διεστραμμένο τρόπο στα άκρα» τον επικεφαλής ενός τμήματος. Τον Ιούνιο του 2011, ο σοσιαλιστής δήμαρχος του Fontenay-aux-Roses Πασκάλ Μπισέ καταδικάστηκε σε πρόστιμο 8.000 ευρώ για ηθική παρενόχληση της υπεύθυνης επικοινωνίας του δήμου, η οποία είχε πέσει από το παράθυρο τέσσερα χρόνια νωρίτερα. Ασκησε έφεση και η ποινή του έγινε ακόμη αυστηρότερη: έξι μήνες φυλακή με αναστολή.

Οπως είναι φανερό, η αυτοκτονία για επαγγελματικούς λόγους στη Γαλλία δεν αποδίδεται πλέον μόνο σε παθολογικά αίτια. Και οι οικογένειες όσων καταφεύγουν σε μια τέτοια ακραία πράξη δεν διστάζουν να καταφύγουν στη Δικαιοσύνη μιλώντας για «ακούσιο φόνο». Αυτό έκανε ο αστυνομικός Φρανκ Μαγκό όταν η σύντροφός του, υπάλληλος της Δημοτικής Αστυνομίας, έδωσε τέλος τον Ιούλιο του 2011 στη ζωή της με το υπηρεσιακό της όπλο. «Οσο κι αν έψαξα, δεν βρήκα άλλο λόγο που να την οδήγησε στην αυτοκτονία από τη δουλειά της», αναφέρει στη μηνυτήρια αναφορά του.

Σύμφωνα με τον δικηγόρο Ζαν-Πολ Τεσονιέρ, η συμβολική αξία της δικαστικής διερεύνησης τέτοιων υποθέσεων είναι να αποδειχθεί ότι διαπράχθηκε αδίκημα και να υπάρξει έτσι μια ελπίδα να αλλάξουν τα πράγματα και να μην μπορεί ο κάθε μάνατζερ να παίζει με το ηθικό των υπαλλήλων του. Σε μια συνεδρίαση στελεχών της France Telecom, για παράδειγμα, η διεύθυνση φέρεται να ανέφερε την «αποθάρρυνση του προσωπικού» ως όπλο για εθελοντικές αποχωρήσεις. Ανάλογες μεθόδους χρησιμοποιεί και η Ρενό, όπου επίσης έχουν σημειωθεί πολλές αυτοκτονίες.

Είναι αλήθεια βέβαια ότι η εξακρίβωση μιας άμεσης σχέσης ανάμεσα στην παρενόχληση και την αυτοκτονία παραμένει εξαιρετικά δύσκολη. Αλλά η συζήτηση έχει ξεκινήσει. Και σε πολλές επιχειρήσεις της Γαλλίας έχει σημάνει συναγερμός.

Παρασκευή, Απριλίου 13, 2012

Η επιστροφή της κρίσης



Είναι φανερό πια ότι εκείνοι που είχαν κηρύξει το τέλος της κρίσης της ευρωζώνης βιάστηκαν. Η κρίση δεν περιμένει την έκβαση των ελληνικών εκλογών για να αναθερμανθεί, επιστρέφει ήδη μέσα από την Ισπανία, το κόστος δανεισμού πολλών χωρών αυξάνεται και πάλι, το χάσμα ανάμεσα στους δανειστές και τους δανειολήπτες διευρύνεται, οι αγορές απομακρύνονται από τα ευρωπαϊκά ομόλογα, οι Κασσάνδρες έκαναν και πάλι την εμφάνισή τους στον διεθνή Τύπο. Η φάση στην οποία έχει εισέλθει η κρίση, έγραφε χθες ο Τζορτζ Σόρος στους Φαϊνάνσιαλ Τάιμς, μπορεί να είναι λιγότερο ρευστή, ίσως όμως να αποδειχθεί θανατηφόρα.

Ετσι κι αλλιώς, όλα τα μάτια είναι στραμμένα αυτόν τον καιρό στη Μαδρίτη και στη δύσκολη αποστολή που έχει αναλάβει η νέα κεντροδεξιά κυβέρνηση του Μαριάνο Ραχόι. Οι συγκρίσεις της χώρας αυτής με την Ελλάδα, ακόμη και με την Πορτογαλία, είναι προς το παρόν άτοπες. Όπως επισημαίνει ο ισπανός οικονομολόγος Χοσέ Κάρλος Ντίεθ στη Λιμπερασιόν, η χρηματιστηριακή αξία μόνο της εταιρείας τηλεφωνίας Movistar είναι μεγαλύτερη απ’όλο το ελληνικό χρέος! Επιπλέον, τα κρατικά ταμεία δεν είναι άδεια και η χώρα δεν σταμάτησε να εκδίδει ομόλογα από το 2009.

Το πρόβλημα της χώρας είναι γνωστό. Τη δεκαετία του 2000 κατελήφθη από μια κρίση μεγαλείου, δανείστηκε πολύ πάνω από τις δυνατότητές της και ανοίχτηκε σε υπερβολικό βαθμό στην αγορά ακινήτων. Όταν ξέσπασε η κρίση του 2008, αυτή η φούσκα έσκασε, κάτι που μεταξύ άλλων είχε ως αποτέλεσμα να μειωθούν δραστικά τα φορολογικά έσοδα. Καθώς η Ισπανία έχει λίγες ανταγωνιστικές επιχειρήσεις, αναγκάστηκε να στραφεί στο εξωτερικό. Αλλά η ευρωπαϊκή αγορά δεν λειτουργούσε πια και οι επενδυτές είχαν χάσει την εμπιστοσύνη τους στη χώρα που μόλις πριν από δέκα χρόνια υπερηφανευόταν για το οικονομικό της θαύμα. Ταυτόχρονα, η μείωση της ζήτησης για τα εξαγωγικά της προϊόντα (στη Γαλλία, για παράδειγμα, οι πωλήσεις αυτοκινήτων έχουν μειωθεί κατά 20%) δημιούργησε την ανάγκη να αυξηθεί η εγχώρια ζήτηση. Αλλά πώς να γίνει αυτό, με μια ύφεση που συνεχίζεται και μια ανεργία που φτάνει το 25%;

Καθηγητής οικονομίας στο πανεπιστήμιο της Αλκαλά, ο Ντίεθ πιστεύει ότι η μεταρρύθμιση της αγοράς εργασίας δεν μπορεί να αποφευχθεί, όσο κι αν δημιουργεί αυτό κοινωνική οργή. Το κόστος της απόλυσης είναι στη χώρα αυτή πάνω από τον παγκόσμιο μέσο όρο. Και οι αποζημιώσεις πρέπει να μειωθούν προκειμένου να βρει η Ισπανία τη χαμένη της ανταγωνιστικότητα. Οι μισθοί δεν χρειάζεται να μειωθούν, πρέπει όμως να παγώσουν. Πρέπει επίσης να αυξηθεί ο ΦΠΑ, που είναι από τους χαμηλότερους στην Ευρώπη. Το βασικό ερώτημα για την κυβέρνηση Ραχόι είναι πώς θα καταφέρει να μειώσει κατά 10 δισεκατομμύρια ευρώ τις δαπάνες για την παιδεία και την υγεία χωρίς να θέσει σε κίνδυνο αυτές τις δύο κοινωνικές κατακτήσεις. Και ο στρατηγικός στόχος είναι να αποφευχθεί η παρέμβαση της τρόικας: γιατί όπου έχει συμβεί αυτό, τα πράγματα έχουν γίνει χειρότερα.

Πέμπτη, Απριλίου 12, 2012

Παθιασμένος με τον Μαντελστάμ





Δεκέμβριος 1938. Σ’ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης κοντά στο Βλαδιβοστόκ, ο Οσιπ Μαντελστάμ ανταλλάσσει το παλιό του πανωφόρι με δύο κύβους ζάχαρης. Ο τύφος θερίζει. Στη διάρκεια μιας σωματικής έρευνας, αναγκάζεται να γδυθεί τελείως σε ένα παγωμένο δωμάτιο. Δεν θα επιβιώσει. Το γυμνό σώμα του 47χρονου ποιητή, που πέντε χρόνια νωρίτερα είχε τολμήσει να αποκαλέσει τον Στάλιν «δήμιο και δολοφόνο Μουζίκων», θα πεταχτεί σε ένα μαζικό τάφο.

Ζυρίχη, 1971. Δεκαεπτάχρονος μαθητής, έχοντας γράψει ήδη ο ίδιος αρκετά ποιήματα, ο Ραλφ Ντούτλι ανακαλύπτει στην τύχη μια συλλογή του Μαντελστάμ σε γερμανική μετάφραση από τον Πολ Σελάν. Μαγεύεται. Αισθάνεται κάτι που δεν διαφέρει πολύ από την ερωτική έλξη. Ψάχνει κι άλλα ποιήματα, διαβάζει, ξαναδιαβάζει, μέρες, ώρες, χιλιάδες ώρες, μήνες, χρόνια. «Συνολικά, έχω αφιερώσει στον Μαντελστάμ πάνω από 25 χρόνια της ζωής μου», λέει σήμερα στη Μοντ. Εβδομήντα τρεις χιλιάδες ώρες.

Παρίσι, 1977. Δεύτερο σοκ. Σ’ένα ρωσικό βιβλιοπωλείο της rue de l’Eperon που δεν υπάρχει πια, ο Ντούτλι ανακαλύπτει τον Μαντελστάμ στη μητρική του γλώσσα. Ο θαυμασμός που νιώθει είναι ακόμη μεγαλύτερος. Συνεχίζει να ξεκοκκαλίζει ό,τι βρίσκει. Αλλά μόνο αφού διαβάσει και μεταφράσει όλο το έργο του ποιητή για μια δεκάτομη συλλογή στις εκδόσεις Amman, αισθάνεται ότι γνωρίζει τα πάντα τόσο για εκείνον όσο και για την πολιτική και λογοτεχνική σκηνή της Ρωσίας από το 1905 ως το 1938. Κι ότι είναι έτοιμος να γράψει μια βιογραφία που θα αφήσει εποχή.

Ζυρίχη, 2003. Οι γερμανοί κριτικοί δέχονται με ενθουσιασμό την έκδοση της βιογραφίας. «Υπάρχουν στιγμές που ο πόνος είναι τόσο μεγάλος, ώστε θέλεις να αφήσεις το βιβλίο στην άκρη», θα γράψει η Ντι Τσάιτ. «Κι άλλες στιγμές, που διαβάζοντας τους στίχους σού έρχεται να τραγουδήσεις από ευτυχία». Τρία χρόνια αργότερα, το βιβλίο θα κυκλοφορήσει στη Ρωσία και θα τύχει κι εκεί θερμής υποδοχής. Ο Μαντελστάμ ήταν απαγορευμένος στη χώρα του ως το 1987 και η πρώτη μη λογοκριμένη έκδοση ποιημάτων του κυκλοφόρησε το 1990. Ηταν του Ολεγκ Λεκμάνοφ, και δεν αναφέρει πουθενά τη γυναίκα του ποιητή. «Όμως, ο πραγματικός μάρτυρας είναι εκείνη», λέει ο Ντούτλι. Γι’αυτό και θα αφιερώσει στην Ναντιέζντα Μαντελστάμ (1899-1980) σημαντικό μέρος του βιβλίου.

Ναντιέζντα (Ελπίδα). «Την ώρα που έφυγε το γράμμα, ο Μαντελστάμ ήταν ήδη νεκρός, αλλά εκείνη δεν μπορούσε να το ξέρει. Το έμαθε μόλις στις 5 Φεβρουαρίου 1939, όταν ένα πακέτο που έστειλε στο στρατόπεδο τής επιστράφηκε με τη ένδειξη: `Ο παραλήπτης έχει αποβιώσει`. Κατά σύμπτωση, την ίδια ημέρα η Literatournaia gazeta δημοσιεύει έναν κατάλογο 166 συγγραφέων που παρασημοφορήθηκαν από το καθεστώς. Ανάμεσά τους, ο Στάβσκι, που είχε καταδώσει τον ποιητή ζητώντας να `ρυθμιστεί το πρόβλημά του`, και ο Παβλένκο, που σε έκθεσή του τον είχε χαρακτηρίσει `μη χρησιμοποιήσιμο`. Το σύστημα δεν μοίραζε μετάλλια χωρίς λόγο».


Τετάρτη, Απριλίου 11, 2012

Κι αυτοί δουλεύουν για τη Μέρκελ





Η Κριστίν Λαγκάρντ καλεί τους έλληνες ψηφοφόρους να προτιμήσουν τα δύο μεγάλα κόμματα ή, εν πάση περιπτώσει, να αποφύγουν να ψηφίσουν τα κόμματα του πολιτικού περιθωρίου, τα λαϊκίστικα και τα ακραία. Οι εκλογές της 6ης Μαϊου θα δείξουν αν η έκκληση αυτή (για να χρησιμοποιήσουμε μια επιεική λέξη) θα εισακουστεί. Κάτι τέτοιο δεν φαίνεται ότι θα συμβεί πάντως ούτε στην πατρίδα της, τη Γαλλία, ούτε στη Γερμανία. Στις χώρες αυτές, η εισβολή μη παραδοσιακών κομμάτων στο πολιτικό σκηνικό μπερδεύει την κατάσταση και απειλεί να ανατρέψει τα προγνωστικά.

Στη Γαλλία, ο Ζαν-Λικ Μελανσόν και η Μαρίν Λεπέν διαγκωνίζονται για την τρίτη θέση στον πρώτο γύρο, ασκώντας ήδη σημαντική πίεση στους δύο βασικούς αντιπάλους. Ο πρώτος αναγκάζει τον Ολάντ να ανακοινώσει φόρο 75% στα εισοδήματα των πλουσίων, η δεύτερη οδηγεί τον Σαρκοζί σε όλο και πιο δεξιές κορώνες. Τα ποσοστά που θα λάβουν, μαζί με το ποσοστό της αποχής, θα κρίνουν σε μεγάλο βαθμό το ποιος θα είναι ο επόμενος πρόεδρος της Γαλλίας.

Ακόμη πιο εντυπωσιακό είναι αυτό που συμβαίνει στη Γερμανία με το Κόμμα των Πειρατών. Το κίνημα αυτό, που ζητά μεγαλύτερη κυβερνητική διαφάνεια, ένα βασικό μισθό για όποιον είναι άνεργος ή επιλέγει να μη δουλέψει, νομιμοποίηση της κυβερνοπειρατείας, δωρεάν Wi Fi και δωρεάν μαζικές μεταφορές, ξεκίνησε από το μηδέν και στις εκλογές του περασμένου Σεπτεμβρίου στο Βερολίνο εκτοξεύτηκε στο 9%. Το ίδιο ποσοστό έλαβε τον περασμένο μήνα στο Σάαρ. Και δημοσκόπηση που τα αποτελέσματά της δημοσιεύτηκαν χθες του δίνει σε παγγερμανική κλίμακα 13%, τοποθετώντας το πανηγυρικά στην τρίτη θέση, πάνω από τους Πράσινους.

«Πρέπει να παραδεχθώ ότι η πορεία μας έχει καταπλήξει κι εμένα τον ίδιο», λέει στους Φαϊνάνσιαλ Τάιμς ο 33χρονος Αντρέας Μπάουμ, πρώην υπάλληλος μιας εταιρείας του Internet και ιδρυτικό στέλεχος των Πειρατών. «Φαίνεται πως πολλοί άνθρωποι διαπίστωσαν ότι είμαστε κανονικοί τύποι, ακριβώς σαν κι αυτούς. Τους προσφέρουμε κάτι που ήθελαν – να παρακολουθούν από κοντά αυτούς που τους κυβερνούν». Το κακό είναι ότι, αν επιβεβαιωθεί η δύναμη των Πειρατών, επικεφαλής «αυτών που τους κυβερνούν» θα εξακολουθήσει να είναι η Αγγελα Μέρκελ. Αυτό που θα αλλάξει θα είναι ο κυβερνητικός της εταίρος: αντί για τους Ελεύθερους Δημοκράτες, θα είναι ή οι Σοσιαλδημοκράτες ή οι Πράσινοι. Και η Κριστίν Λαγκάρντ αποκλείεται να ζητήσει με δηλώσεις της να αποτραπεί κάτι τέτοιο…

Το βασικό ατού των Πειρατών θα αιφνιδιάσει ασφαλώς όσους ισχυρίζονται ότι έχουν λύσεις για όλα τα προβλήματα. Εκείνοι λένε ακριβώς το αντίθετο: δεν έχουν απαντήσεις για όλα, για ορισμένα προβλήματα μάλιστα – όπως η κρίση της ευρωζώνης – δεν έχουν καμιά απάντηση. Θα προσπαθήσουν όμως να βρουν, με τη βοήθεια του Διαδικτύου και της κάλπης. Είναι ένα μήνυμα πρωτότυπο και προκλητικό. Η συνέχεια θα δείξει αν θα είναι και πειστικό.

Τρίτη, Απριλίου 10, 2012

Η πρόκληση του Γκρας





Ανεπιθύμητος χαρακτηρίστηκε λοιπόν ο Γκίντερ Γκρας στο Ισραήλ με την κατηγορία του αντισημιτισμού. Αλλά τα χρηματιστήρια δεν έπεσαν. Ούτε παρατηρήθηκαν στρατιωτικές κινήσεις στα σύνορα της χώρας. Ο γερμανός συγγραφέας δεν είναι άλλωστε ο πρώτος ξένος υπήκοος που χαρακτηρίζεται persona non grata στο Ισραήλ. Είχε προηγηθεί το 2004 ο βρετανός δημοσιογράφος Πίτερ Χάναμ, επειδή ήθελε να πάρει συνέντευξη από τον διαφωνούντα πυρηνικό τεχνικό Μορντεχάι Βανούνου. Τέσσερα χρόνια αργότερα ήταν η σειρά του αμερικανοεβραίου καθηγητή Νόρμαν Φίνκελσταϊν, που κατηγορήθηκε ότι ήταν υπερβολικά επικριτικός προς την ισραηλινή κατοχή. Τον Μάιο του 2010, τέλος, είχαν την τιμητική τους δύο άνθρωποι τελείως διαφορετικοί μεταξύ τους. Ο Ιβάν Πράδο, ο διασημότερος κλόουν της Ισπανίας, επειδή φέρεται να είχε σχέση με τρομοκρατικές οργανώσεις της Δυτικής Οχθης. Και ο Νόαμ Τσόμσκι, ο διασημότερος γλωσσολόγος του κόσμου, επειδή είχε ενοχλητικές απόψεις γενικώς.

Ολοι οι παραπάνω είναι για το Ισραήλ (ακριβέστερα: για την εκάστοτε κυβέρνηση του Ισραήλ) προφανώς αντισημίτες. Οποιοσδήποτε επικρίνει την ισραηλινή πολιτική δεν μπορεί παρά να το κάνει από αντισημιτισμό. Αν επιπλέον είναι γερμανός πολίτης, έχει έναν ακόμη λόγο να το βουλώνει. Κι αν έχει φορέσει τη στολή των SS όταν ήταν νέος, όπως ο Γκίντερ Γκρας, τότε «να πάει στο Ιράν να σπείρει το αντιεβραϊκό του μίσος», όπως δήλωσε ο ισραηλινός υπουργός Εσωτερικών (και επικεφαλής ενός ακραίου ορθόδοξου κόμματος στον κυβερνητικό συνασπισμό) Ελί Γισάι. Χώρια που πρέπει να του αφαιρέσουν το Νόμπελ…

Η αντίδραση αυτή είναι υστερική και επικίνδυνη. Ο 84χρονος Γκρας μπορεί να έγραψε ένα κακό ποίημα. Μπορεί να υπερέβαλε όταν είπε ότι το Ισραήλ θέλει να σβήσει το Ιράν από τον χάρτη (αν και διευκρίνισε στη συνέχεια ότι η κριτική του αφορά την κυβέρνηση Νετανιάχου). Αλλά τίποτα απ’αυτά δεν του αφαιρεί το δικαίωμα να εκφράζεται. Ούτε τον καθιστά αντισημίτη. Όπως έγραψε χθες ο Σάλμαν Ρούσντι στο Twitter, «το να έχεις υπηρετήσει στα SS δεν σημαίνει ότι είσαι Ναζί. Το να έχεις γράψει το Τενεκεδένιο Ταμπούρλο, όμως, σημαίνει ότι πρέπει να σε τιμούν».

Ασφαλώς και υπάρχουν αντισημίτες στη Γερμανία, σημειώνει στη Χααρέτζ ο πιο γενναίος ισραηλινός δημοσιογράφος, ο Γκιντεόν Λεβί. Ασφαλώς και είναι δικαιολογημένη η απαίτηση να μην ξεχάσει ποτέ η Γερμανία το παρελθόν της. Το να χαρακτηρίζεται όμως αντισημίτης όποιος ασκεί κριτική στο Ισραήλ είναι αφόρητο. Είχε συμβεί παλιά με τον Ζοζέ Σαραμάγκου, που είχε συγκρίνει την κατάσταση στα κατεχόμενα με το Αουσβιτς. Συνέβη πρόσφατα με τον ηγέτη των γερμανών σοσιαλδημοκρατών Ζίγκμαρ Γκάμπριελ, που μίλησε για απαρτχάιντ στη Χεβρώνα. Συμβαίνει τώρα με τον Γκρας. «Αφού καταδικάσουμε τις υπερβολές τους», γράφει ο Λεβί, «πρέπει να ακούσουμε αυτούς τους σημαντικούς ανθρώπους. Αντί να τους κατηγορούμε, πρέπει να σκεφτούμε τι κάναμε εμείς και προκαλέσαμε το ξέσπασμά τους».

Δευτέρα, Απριλίου 09, 2012

Ολα γίνονται για τους βαθμούς





Κάποτε, τον τίτλο των πρωταθλητών στην επιχειρηματικότητα και την καινοτομία τον κατείχαν χωρίς αμφιβολία οι Αμερικανοί. Σήμερα, τον διεκδικούν με αξιώσεις οι Γερμανοί. Είναι, ας πούμε, πρωτοπόροι στο πώς να οδηγηθεί μια χώρα που διέρχεται κρίση σε ακόμη πιο βαθειά κρίση. Οι ηγέτες τους, ως σύγχρονοι Μωυσήδες, κατάφεραν να παραμερίσουν τα ύδατα ώστε ο περιούσιος λαός τους να διασχίσει τη θάλασσα της κρίσης όχι μόνο αλώβητος, αλλά και κερδισμένος. Τρεις γερμανοί φοιτητές, τώρα, ισχυρίζονται ότι έλυσαν ένα άλλο προαιώνιο πρόβλημα: πώς να πείσουν τις συμφοιτήτριές τους ότι το να κοιμηθούν μαζί τους θα βελτιώσει ταυτόχρονα την ψυχική υγεία τους και τους βαθμούς τους.

Τα πραγματικά ονόματά τους, για ευνόητους λόγους, δεν τα αποκαλύπτουν. Χρησιμοποιούν όμως τα ψευδώνυμα Οσκαρ, Κρίστοφερ και Τζούλιους. Και για τους δύο πρώτους μαθαίνουμε από το Σπίγκελ ότι μοιάζουν σαν να είναι αδέλφια, είναι νόστιμοι, έχουν κοντό καστανό μαλλί, πράσινα μάτια, αθλητικό παράστημα και ζαρώνουν τα μάτια όταν γελάνε. Μʼάλλα λόγια, δεν είναι οι τύποι που χρειάζονται το Διαδίκτυο για να βρουν γκόμενες. Είπαμε, όμως: είναι πρωταθλητές στην καινοτομία και θέλουν το καλό των γυναικών, και του ανθρωπίνου είδους γενικότερα. Δημιούργησαν έτσι το πρόγραμμα Bib:Love (bib από Bibliothek) και γέμισαν την πανεπιστημιούπολη του Μανχάιμ με αφίσες που γράφουν: «Καλοί βαθμοί μέσα από καλό σεξ». Οποια φοιτήτρια είναι στρεσαρισμένη με τις σπουδές της, έχει τώρα τη λύση: γράφει ένα e-mail στους νεαρούς, συναντά έναν απʼαυτούς και, αν όλα πάνε καλά, καταλήγουν στο κρεβάτι. Υστερα από μια θυελλώδη νύχτα με τον πρασινομάτη Καζανόβα, είναι βέβαιο ότι θα λυτρωθεί, θα αποβάλει το άγχος και οι βαθμοί της θα απογειωθούν.

Οι τύποι λένε ότι έχουν λάβει μέχρι τώρα 82 μηνύματα και έχουν γίνει πέντε one-night-stands (μαντεύουμε ότι ο Τζούλιους δεν τραβάει). Η πρώτη ήταν η 23χρονη Λίζα. Συνάντησε τον έναν από τους τρεις (δεν λέει ποιον) στο καφέ L3 της πανεπιστημιούπολης (πάντα εκεί είναι το ραντεβού γιατί έχει πολύ κόσμο), ήπιαν μπύρες, τα είπαν και κατέληξαν στο σπίτι του. Απελευθερώθηκε; Όχι, απλώς πέρασε καλά. Ε, αυτό λέγεται αχαριστία: όλη αυτή η διανοητική προσπάθεια από τους τρεις νεαρούς, όλο αυτό το μάρκετινγκ, για να περάσει «απλώς καλά»; Μήπως φταίει η ρητή δέσμευση των εμπνευστών αυτής της εκστρατείας ότι δεν παρέχουν «ασυνήθιστες σεξουαλικές πρακτικές»; Και, εν πάση περιπτώσει, τι σημαίνει «ασυνήθιστες»;

Με τα άλλα κορίτσια δεν μάθαμε τι έγινε. Μαθαίνουμε όμως ότι ενδιαφέρον για την ιδέα αυτή έχουν δείξει φοιτητές κι από άλλες γερμανικές πόλεις και ότι σύντομα θα ανοίξουν παραρτήματα του Bib:Love στο Τίμπινγκεν και το Ουλμ. «Εχει πλάκα», λέει η εκπρόσωπος της ένωσης των φοιτητών, χωρίς να διευκρινίζει αν το λέει από προσωπική εμπειρία. Αραγε πώς θα αντιδρούσαν σε κάτι ανάλογο οι δικοί μας φοιτητοπατέρες;

Σάββατο, Απριλίου 07, 2012

Οταν ο Καουρισμάκι κάνει πλάκα





Η Φινλανδία χαρακτηρίζεται από μια θεμελιώδη αντίφαση. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, οι κάτοικοί της είναι οι πιο ευτυχισμένοι άνθρωποι στον κόσμο μετά τους Δανούς. Την ίδια ώρα, τα ποσοστά αυτοκτονίας είναι πολύ υψηλά. «Φταίει η έλλειψη φωτός», λέει ο πιο διάσημος πολίτης αυτής της χώρας, ο Ακι Καουρισμάκι. «Εχει αποδειχθεί επιστημονικά ότι οι άνθρωποι έχουν ανάγκη από βιταμίνη D. Αλλά εδώ είναι πάντα σκοτεινά, κι όταν είναι σκοτεινά, είναι σκοτεινά και στο μυαλό».

Ακόμη κι εκείνος πιστεύει ότι μια μέρα θα αυτοκτονήσει, αλλά όχι ακόμη. Ο λόγος; «Η δυστυχία». Ευτυχώς κάνει πλάκα. Σε όλη τη συνέντευξη που έδωσε στην Γκάρντιαν κάνει πλάκα. Τον ρωτούν, για παράδειγμα, αν υπάρχει λύση για τις αδικίες της ζωής. «Η μόνη λύση είναι η τρομοκρατία», απαντά. «Να σκοτώσουμε το 1% που κατέχει τα πάντα. Το 1% που μας έφερε σ’αυτή την κατάσταση όπου η ανθρώπινη ύπαρξη δεν έχει αξία. Τους πλούσιους. Και τους πολιτικούς που είναι υποχείρια των πλούσιων». Ισως και να μην κάνει πλάκα.

Σίγουρα δεν κάνει πλάκα σε δύο υπέροχες ταινίες του που αγαπήθηκαν ιδιαίτερα και από τους Ελληνες: τον «Ανθρωπο χωρίς Παρελθόν», που κέρδισε το Μεγάλο Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής των Καννών το 2002, και το «Λιμάνι της Χάβρης», έναν ύμνο στην αγάπη και την αλληλεγγύη – και την πρώτη του ταινία που δεν μισεί. Σε μια από τις κορυφαίες σκηνές, ο πρωταγωνιστής ρωτά την καρκινοπαθή γυναίκα του αν μπορεί να την επισκεφθεί στο νοσοκομείο. Εκείνη του ζητά να μείνει μακρυά μέχρι να περάσει το χειρότερο. «Ελα σε δυο εβδομάδες και φέρε μου το κίτρινο φόρεμα που φορούσα στη Λα Ροσέλ», του λέει. Πώς του ήρθε του σκηνοθέτη η Λα Ροσέλ; «Είχαμε περάσει ωραία με τη γυναίκα μου εκεί».

Ο Καουρισμάκι καπνίζει πολύ, κάπου τρία πακέτα την ημέρα, αν και μια εποχή είχε φτάσει και τα 12. Πίνει πολύ: στον δημοσιογράφο είχαν πει να του πάρει καλού-κακού συνέντευξη πρωινές ώρες. Και περνά πλέον τον μισό του χρόνο στην Πορτογαλία με τη γυναίκα του, με την οποία είναι εμφανώς ακόμη ερωτευμένος ύστερα από 26 χρόνια γάμου. Είναι κι εκείνη δυστυχισμένη; «Όχι, λατρεύει τη ζωή. Αλλιώς δεν θα βρισκόμουν εδώ». Εχει ακόμη εκείνο το κίτρινο φόρεμα; «Ναι. Στις τρεις τελευταίες μου ταινίες, όλοι οι γυναικείοι χαρακτήρες είναι η γυναίκα μου». Της αρέσει αυτό; «Δεν το κατάλαβε καν». Εχουν παιδιά; «Πολλά». Πόσα; «Κανένα».

Καταπληκτικός τύπος. Όταν ήταν νέος, άλλαζε τη μια δουλειά μετά την άλλη. Για ένα διάστημα ήταν άστεγος. Κάθε τόσο τον συλλάμβαναν για κακή συμπεριφορά και διανυκτέρευε στο τμήμα. Το πάθος του για τον κινηματογράφο είναι εξίσου μεγάλο με την απελπισία του για τις σύγχρονες ταινίες. Κι η αγαπημένη του ασχολία είναι να μαζεύει μανιτάρια στο δάσος. «Η Φινλανδία έχει τα καλύτερα μανιτάρια», βεβαιώνει. Αλλά τρώει μόνο αυτά που μαζεύει ο ίδιος.

Παρασκευή, Απριλίου 06, 2012

Η Νταλίλα δεν μπορεί να συγχωρήσει





Ο πόλεμος ξεκίνησε τον Απρίλιο του 1992, κράτησε τριάμιση χρόνια και στοίχισε τη ζωή σε 100.000 ανθρώπους. Τις άγριες ημέρες, έπεφταν στο πολιορκημένο Σαράγεβο ως και 3.500 οβίδες. Τον πρώτο χειμώνα του πολέμου, στις 15 Ιανουαρίου 1993, μια οβίδα έπεσε στο ζυθοποιείο δίπλα στο ποτάμι, ένα από τα λίγα μέρη όπου οι κάτοικοι μπορούσαν να βρουν νερό. Η 19χρονη Ντελίλα Λάτσεβιτς, ο 11χρονος αδελφός της Μπερίν και οι γονείς τους περίμεναν εκείνη την ώρα στην ουρά για να γεμίσουν τα μπιτόνια τους. Τα παιδιά σώθηκαν γιατί έπεσαν στο έδαφος, αλλά οι γονείς τους ήταν ανάμεσα στους οκτώ νεκρούς. Οι σκηνές από τον βομβαρδισμό, και από τις κηδείες που ακολούθησαν, μεταδόθηκαν σε όλο τον κόσμο. Ένα ζευγάρι συνταξιούχων στο Κάνσας συγκινήθηκε και κάλεσε τα ορφανά να ζήσουν μαζί τους. Η Ντελίλα επέστρεψε στο Σαράγεβο μόνο μια φορά από τότε, για να δείξει στον αμερικανό σύζυγό της το μέρος όπου μεγάλωσε. Ηταν να μείνουν δύο εβδομάδες, αλλά την πέμπτη ημέρα έφυγαν. «Δεν μπορώ να ξεχάσω. Δεν μπορώ να συγχωρήσω. Δεν μπορώ να το ξεπεράσω», είπε η Νταλίλα στην αμερικανίδα δημοσιογράφο Μπάρμπαρα Ντέμικ, που έμεινε στην πόλη για δύο χρόνια, από το 1994 ως το 1996, έζησε μαζί με τους κατοίκους το μακελειό, και επέστρεψε ύστερα από 20 χρόνια για να δει τι απέγιναν.

Το πρώτο ζευγάρι που γνώρισε ήταν οι Τζίνο. Ο Ζίζο ήταν ένας Μουσουλμάνος (σήμερα τους λένε Βόσνιακ) από μια παλιά οικογένεια του Σαράγεβο και η Τζέλα μια Καθολική από τις κροατικές ακτές. Η δημοσιογράφος έμεινε για ένα διάστημα στο σπίτι τους και τους γνώρισε καλά. Η αγαπημένη τους φράση στη διάρκεια του πολέμου ήταν “Nema ništa” (Δεν συμβαίνει τίποτα). Το ίδιο λένε και σήμερα. Την τρύπα που άνοιξε μια οβίδα στην κουζίνα μπόρεσαν να την σκεπάσουν με τα χρήματα που τους έστειλε η κόρη τους, η Αλμα, που εργάζεται ως ψυχίατρος στη Νότια Αφρική. Οι περισσότεροι από τους γείτονές τους δεν έχουν αυτή την πολυτέλεια. Ο μέσος μισθός εδώ είναι από τους χαμηλότερους στην Ευρώπη, 300 με 400 ευρώ. Και η ανεργία φτάνει το 46%. Με βάση τη συμφωνία του Ντέιτον, δημιουργήθηκαν 14 διαφορετικές κυβερνήσεις. Για να ανοίξει οποιαδήποτε επιχείρηση, χρειάζονται 50 έγγραφα. Και νομίζαμε ότι είχε η Ελλάδα το ρεκόρ.

Η Αλμα και ο σέρβος σύζυγός της ανησυχούν για την άνοδο των φανατικών ισλαμιστών. «Αντί να επενδύουν στη βιομηχανία», λέει, «κτίζουν τζαμιά». Δεν ζει αυτό το κλίμα, όμως, επισκέπτεται τους γονείς της μόνο τα καλοκαίρια. Ο αδελφός της, πάλι, αποφάσισε να μείνει. Δεν δηλώνει μέλος κάποιας εθνότητας, ούτε καν για να επωφεληθεί των θετικών ποσοστώσεων που ισχύουν στις δουλειές για τους Σέρβους και τους Κροάτες. Προτιμά να δηλώνει «άλλος», όπως κι η γυναίκα του. Και στο μωρό τους έδωσαν το όνομα Ντάριαν, που δεν παραπέμπει πουθενά

Πέμπτη, Απριλίου 05, 2012

Οταν η ελληνική τίγρη βρυχάται





Ο Γκίντεον Ράχμαν, ο γοητευτικότερος αρθρογράφος των Φαϊνάνσιαλ Τάιμς, αποκαλεί αυτή την ομάδα «τάση Μπούντεσμπανκ». Είναι οι γερμανοί οικονομολόγοι που είχαν από την αρχή σοβαρές επιφυλάξεις για το ευρώ, αισθάνονται δικαιωμένοι από τη σημερινή κρίση και κατά συνέπεια νιώθουν ελεύθεροι να υποστηρίξουν με μεγαλύτερη θέρμη τα καταστροφολογικά τους σενάρια. Το τελευταίο απ’αυτά υποστηρίζει ότι η Ελλάδα θα αναγκαστεί να αποχωρήσει από το ευρώ μέσα στους ερχόμενους μήνες. Την αφορμή θα τη δώσουν οι εκλογές και η ακυβερνησία που θα ακολουθήσει. Μια ωραία πρωία, λοιπόν, θα ξυπνήσουμε και θα πληροφορηθούμε ότι η υπηρεσιακή κυβέρνηση κήρυξε τη συγκεκριμένη ημέρα υποχρεωτική αργία. Οι τράπεζες θα παραμείνουν κλειστές. Και όλα τα χαρτονομίσματα σε ευρώ που βρίσκονται σ’αυτές θα σφραγιστούν προκειμένου να μετατραπούν σε δραχμές.

Δεν γνωρίζουμε αν κάτι τέτοιο είναι πρακτικά εφικτό. Δεν μπορούμε επίσης να πιστέψουμε ότι θα υπάρξει ελληνική κυβέρνηση που θα διαπράξει ένα τέτοιο έγκλημα. Επειδή όμως η μετεκλογική ακυβερνησία είναι πράγματι κάτι παραπάνω από πιθανή, κι επειδή πράγματι μπορεί να δώσει τροφή στην αχαλίνωτη φαντασία διαφόρων καλοθελητών, θα ακολουθήσουμε τον επικεφαλής οικονομολόγο της HSBC, τον Στίβεν Κίνγκ, σε ένα άλλο φουτουριστικό παραμύθι. Ένα παραμύθι που αρχίζει στα τέλη του 2015, με την «ελληνική τίγρη» να βρυχάται και πάλι (!) και τους Γερμανούς να αναρωτιούνται πώς στο καλό τα έκαναν όλα λάθος.

Την επομένη της αποχώρησης της Ελλάδας από την ευρωζώνη και την Ευρωπαϊκή Ενωση, γράφει ο Κινγκ στους Τάιμς, η κατάσταση ήταν βέβαια τραγική. Μετά την επιβολή ελέγχων στα κεφάλαια και το συνάλλαγμα, όμως, η οικονομική κατάρρευση σταμάτησε. Και η υποτίμηση του νομίσματος κατά 50% κατέστησε την Ελλάδα μαγνήτη για τους ξένους επενδυτές, κυρίως Ρώσους και Κινέζους. Η ανεργία άρχισε να μειώνεται. Οι Ισπανοί και οι Ιταλοί, που βασανίζονταν για τέταρτη συνεχόμενη χρονιά από την ύφεση, άρχισαν να σκέφτονται κι αυτοί μήπως θα ήταν καλή ιδέα να φύγουν από το ευρώ. Αντιμέτωπη με την προοπτική να διαλυθεί η ευρωζώνη, και να υπάρξουν σοβαρές επιπτώσεις για τη γερμανική βιομηχανία, η Αγγελα Μέρκελ (ναι, είναι ακόμη καγκελάριος!) κατάλαβε επιτέλους ότι η επιμονή της στη λιτότητα ήταν λάθος. Ηθελε να τιμωρήσει την Ελλάδα και κατέληξε να αυτοπυροβοληθεί.

Αν το παραμύθι αυτό λειτουργήσει διδακτικά προς την κατεύθυνση της Γερμανίας, αν δηλαδή πειστεί το Βερολίνο (με τη βοήθεια και του προέδρου Ολάντ) ότι είναι προς το δικό του συμφέρον να αλλάξει ρότα, θα είναι πράγματι χρήσιμο. Αν μας δημιουργήσει όμως την ψευδαίσθηση ότι η αποχώρησή μας από το ευρώ, ύστερα από μερικά προβληματάκια, θα μας μεταμορφώσει σε «τίγρη της Ευρώπης», τότε είναι για γέλια – ή για κλάματα. Τα σενάρια του εντεκάχρονου Ολλανδού που έλαβε μέρος στον διαγωνισμό Οικονομίας του βρετανού λόρδου είναι χίλιες φορές πιο πιστευτά.

Τετάρτη, Απριλίου 04, 2012

Ενας αυθεντικός λογοτεχνικός εξτρεμισμός





Βρισκόμαστε στην πρώτη ημέρα της νέας σχολικής χρονιάς. Τα παιδιά της Γ΄ Γυμνασίου ενός δανικού σχολείου έχουν ήδη μπει στην τάξη για να αρχίσει το μάθημα, όταν ο Πιερ Αντόν σηκώνεται όρθιος και διακηρύσσει τη δική του αλήθεια, μια ετυμηγορία που κάνει τους συμμαθητές του να μαρμαρώσουν: «Δεν υπάρχει τίποτα που να έχει νόημα. Το ξέρω εδώ και πολύ καιρό. Ο,τι και να κάνω είναι ένα βήμα προς τον θάνατο. Για τον λόγο αυτό, αποφάσισα να μην κάνω τίποτα». Στη συνέχεια βγαίνει από την αίθουσα κι ανεβαίνει σ’ένα δέντρο. Από εκεί θα εκφωνεί καθημερινά το υπονομευτικό του κήρυγμα.

Μάταια οι φίλοι του προσπαθούν να τον κατεβάσουν. Για να τον πείσουν ότι έχει άδικο, αποφασίζουν να εναποθέσουν σ’έναν εγκαταλελειμμένο μύλο αντικείμενα τόσο αγαπητά, ώστε σ’αυτά βρίσκεται για τον καθένα τους το νόημα της ζωής. Το άθροισμά τους θα αποτελέσει έτσι ένα τοτέμ, ένα μνημείο που θα αντιταχθεί στις σειρήνες του τίποτα. Η αφηγήτρια, η ΄Αγκνες, αφήνει τα αγαπημένα της παπούτσια. Ο Ντένις, τα καλύτερά του βιβλία. Ένα παιδί αφήνει το τηλεσκόπιό του, ένα άλλο το καινούργιο του ποδήλατο. Καθώς η θυσία κλιμακώνεται, κάθε παιδί προσπαθεί να εκδικηθεί ζητώντας από το επόμενο να θυσιάσει κάτι ακόμη πιο πολύτιμο. Ενας μουσουλμάνος προσφέρει το χαλί στο οποίο προσεύχεται. Ένα άλλο παιδί αναγκάζεται να αφήσει το κεφάλι του σκύλου του. Ένα αγόρι ζητά την αθωότητα ενός κοριτσιού. Εκείνο ζητά σε αντάλλαγμα κάτι ακόμη πιο ακραίο. Η φρίκη είναι αντιστρόφως ανάλογη προς το ειδυλλιακό τοπίο.

Γεννημένη το 1964 στην Κοπεγχάγη από γερμανοαυστριακή οικογένεια, η Γιάνε Τέλερ σπούδασε οικονομικά και εργάστηκε με τα Ηνωμένα Εθνη σε χώρες όπως η Τανζανία, η Μοζαμβίκη και το Μπανγκλαντές. Το 1995 εγκατέλειψε την επαγγελματική της σταδιοδρομία για να αφοσιωθεί στο γράψιμο. Προκάλεσε αίσθηση με το πρώτο της κιόλας βιβλίο, «Το νησί του ΄Οντιν», που κυκλοφόρησε το 1999 και πραγματεύεται τον πολιτικό και θρησκευτικό φανατισμό. Η απογείωσή της όμως έγινε με το δεύτερο βιβλίο της, που κυκλοφόρησε ένα χρόνο αργότερα με τίτλο «Τίποτα». Είναι ένα βιβλίο για παιδιά, που πήρε πολλά βραβεία στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες, αποκλείστηκε όμως από το σχολικό πρόγραμμα στη Νορβηγία και στη Γερμανία, ενώ ορισμένα βιβλιοπωλεία στη Γαλλία και την Ισπανία αρνούνται να το διαθέσουν. Πρόκειται για ένα τρομακτικό παραμύθι, ένα θέατρο εύθραυστων και μακάβριων μαριονετών, έναν «αυθεντικό λογοτεχνικό εξτρεμισμό», γράφει ο Εμανουέλε Τρέβι στη Ρεπούμπλικα με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου στα ιταλικά. Με άλλα λόγια, ένα συναρπαστικό αφήγημα.

Ένα αφήγημα που αφορά τον καθένα από μας, καθώς θέτει ένα βασανιστικό ερώτημα: τι είναι αυτό που έχουμε πραγματικά στην καρδιά μας και τι είμαστε διατεθειμένοι να κάνουμε για να το προστατεύσουμε από το τίποτα που απειλεί να το καταπιεί;

Τρίτη, Απριλίου 03, 2012

Τα γηρατειά δεν λυπούνται τους επαναστάτες





Το τηλεφώνημα από τον γιατρό έγινε το περασμένο καλοκαίρι. Το ζευγάρι έκανε διακοπές στη νότια Γαλλία και την ώρα εκείνη, ευτυχώς, οδηγούσε εκείνη. «Ντάνυ, έχω άσχημα νέα. Εχεις καρκίνο του θυρεοειδούς, πρέπει να κάνεις αμέσως εγχείρηση». Η πρώτη του σκέψη ήταν πως είχε μπει στην τελική ευθεία, ο τερματισμός πλησιάζει, και μετά είναι το κενό. Δεν είναι δα και παράλογο, ο «ήρωας του ‘68» κοντεύει τα εβδομήντα. Υστερα το ξανασκέφτηκε. «Αν έπρεπε να πάθω καρκίνο, το να τη βγάλω με έναν ιάσιμο όγκο στον θυρεοειδή είναι σαν να κέρδισα στο Λόττο».

Κάπως έτσι έρχονται τα γηρατειά, λέει στο Σπίγκελ ο Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ, που αύριο κλείνει τα 67 του χρόνια, αλλά το πάρτυ θα το κάνει του χρόνου, με σύνθημα «Είμαστε όλοι εξήντα οκτώ!». Κάποια μέρα, με κάποια ευκαιρία, αντιλαμβάνεσαι ότι γερνάς, κι ότι πρέπει να μάθεις να γεράσεις με αξιοπρέπεια. «Αισθάνεσαι ότι χάνεις δυνάμεις, κι εκείνη την ψυχική κατάσταση που ήταν προφανής για τη γενιά μου όταν ξέσπασε η εξέγερση. Ναι, φοβάται τον θάνατο. Κι αυτό που τον ενοχλεί περισσότερο είναι ότι δεν θα μπορέσει να παρακολουθήσει την κηδεία του, να ακούσει τους επικήδειους. «Δεν είναι εύκολο να σκέφτεται τον θάνατο κάποιος που στα 23 του είχε την αίσθηση ότι έγραφε Ιστορία».

Γηρατειά σημαίνει επίσης να χάνεις τον αυθορμητισμό σου, «κάτι που στην περίπτωσή μου δεν είναι κατ’ανάγκη κακό αν σκεφτώ τα λάθη που έκανα όταν ήμουν νέος». Να, όπως εκείνο το σύνθημα «Crs-SS», που παρομοίαζε τη γαλλική αστυνομία με τους Ναζί. Πριν από χρόνια, ο Ντάνυ είχε την ευκαιρία να ζητήσει συγγνώμη από τον τότε αρχηγό της γαλλικής αστυνομίας, που αποδείχθηκε αντιστασιακός. «Ησασταν νέοι», του είπε, «σας καταλαβαίναμε, αλλά έπρεπε να εξασφαλίσουμε την τάξη».

Επεφτε πολύ χασίς τότε; «Εγώ δεν κάπνιζα, προτιμούσα να φτιάχνω μπισκότα με χασίς. Πολλοί επίσης προτιμούσαν να πίνουν μπύρα, ήταν πολύ Γερμανοί». Αλήθεια, με πόσες γυναίκες έχει πάει στη ζωή του; «Ασφαλώς περισσότερες σε σχέση με τους γερμανούς οικογενειάρχες, αλλά όχι τόσο πολλές όσο νομίζετε». Ναι, η ιδέα του ελεύθερου έρωτα μπορεί να ήταν λυτρωτική, αλλά είχε και μια δόση αρσενικού αυταρχισμού που οδήγησε σε νέες μορφές καταπίεσης των γυναικών. Το ίδιο συμβαίνει σήμερα με το Βιάγκρα, που σου επιτρέπει να περάσεις τα σύνορα αλλά ενισχύει και μια δικτατορία του φαλλού. Ο ίδιος ζει με τη γυναίκα του εδώ και 30 χρόνια κι έχουν ένα γιο που τον βοηθάει να καταλάβει το μέλλον. «Μπαμπά», του λέει, «θέλω να γίνω εκατομμυριούχος πριν τα τριάντα μου, κι ύστερα να ασχοληθώ με τη φιλανθρωπία». Οσο για τους φίλους από παλιά, διατηρούν πολύ καλές σχέσεις, κάτι που μπορεί να αποβεί χρήσιμο όταν δεν θα μπορούν πια να πάρουν τα πόδια τους…

Δευτέρα, Απριλίου 02, 2012

Κλειδί, η "λαϊκή Γαλλία"





To βιβλίο. Λέγεται «Γαλλικά ρήγματα» (Fractures françaises), αποτελείται από 195 σελίδες, κυκλοφόρησε στα τέλη του 2010 και υποστηρίζει ότι η Γαλλία χαρακτηρίζεται από μια νέα κοινωνική γεωγραφία. Στη διάρκεια της βιομηχανικής επανάστασης, τα λαϊκά στρώματα κατοικούσαν εκεί όπου δημιουργούνταν ο πλούτος: στην καρδιά της πόλης ή στα άμεσα περίχωρά της. Εδώ και τριάντα χρόνια, όμως, έχουν εκδιωχθεί προς τις περιαστικές, αγροτικές και βιομηχανικές, ζώνες. Πρώτον, επειδή οι τιμές των κατοικιών στο κέντρο της πόλης εκτινάχθηκαν στα ύψη. Δεύτερον, επειδή στις ζώνες αυτές μετακόμισαν πολλά εργοστάσια. Εδώ ακούει κανείς τις ισχυρότερες κριτικές στην παγκοσμιοποίηση, εδώ καταγράφηκαν τα ισχυρότερα ποσοστά εναντίον του ευρωπαϊκού δημοψηφίσματος. Αυτή η λαϊκή και κοινωνικά εύθραυστη Γαλλία, που αντιπροσωπεύει το 60% περίπου του πληθυσμού, πίστεψε το 2007 το σύνθημα «Να δουλεύουμε περισσότερο για να κερδίζουμε περισσότερα» και έδωσε τη νίκη στον Σαρκοζί. Σ’αυτήν εναποθέτει ξανά ο τελευταίος τώρα τις ελπίδες του.

Ο συγγραφέας. Λέγεται Κριστόφ Γκιγουί, είναι γεωγράφος και ιδεολογικά ανήκε πάντα στην τάση της Αριστεράς που αντιπροσωπευόταν από τον Ζαν-Πιερ Σεβενμάν. Όπως λέει στη Λιμπερασιόν, η λαϊκή Γαλλία που περιγράφει δεν ενδιαφέρεται πλέον για τη διάκριση Δεξιάς-Αριστεράς. Για τη μετανάστευση, ας πούμε, πιστεύουν όλοι τα ίδια πράγματα. Βρίσκονται κοντά στα παραδοσιακά θέματα της Αριστεράς, όπως είναι το κοινωνικό κράτος, οι δημόσιες υπηρεσίες ή ο κοσμικός χαρακτήρας του κράτους. Καθώς η ζωή τους όμως απειλείται συνεχώς με υποβάθμιση, έχουν ανάγκη από ένα ισχυρό κράτος κι από προστατευτισμό.

Ο πρόεδρος. Εξι μήνες μετά την κυκλοφορία του βιβλίου, το ανακάλυψε ο Ζαν-Μπατίστ ντε Φρομάν, σύμβουλος του Σαρκοζί για εκπαιδευτικά θέματα. Εγραψε αμέσως ένα τετρασέλιδο υπόμνημα για τον πρόεδρο, ο οποίος κάλεσε τον Γκιγουί στο προεδρικό μέγαρο για να τον γνωρίσει. Υστερα από ένα μήνα τον κάλεσε και πάλι, αυτή τη φορά μαζί με τον Ζιλ Κεπέλ, για να μιλήσουν για τα banlieues. Στο μεταξύ είχε διαβάσει το βιβλίο ολόκληρο το σύστημα. Και όπως αναγνωρίζουν στο Elysée, ολόκληρη η στρατηγική του απερχόμενου προέδρου έχει στηριχθεί σ’αυτό. Οι προεκλογικές του επισκέψεις γίνονται μακριά από το κέντρο των πόλεων. Και οι συνεχείς προσκλήσεις του προς τη σιωπηρή πλειοψηφία, οι επιθέσεις εναντίον των ελίτ, η καταδίκη μιας Ευρώπης που παρομοιάζεται με σουρωτήρι, απευθύνονται σ’αυτήν ακριβώς την αόρατη και πληγωμένη από την παγκοσμιοποίηση Γαλλία που περιγράφει ο Γκιγουί στο βιβλίο του.

Οι σοσιαλιστές. Την ίδια εποχή που οι δεξιοί ανακάλυπταν το βιβλίο, το σοσιαλιστικό ίδρυμα Terra Nova σημείωνε σε έκθεσή του ότι το PS έχει χάσει οριστικά την ψήφο των λαϊκών στρωμάτων και του συνιστούσε να επικεντρωθεί στις μεσαίες τάξεις. Προκλήθηκαν ισχυρές αντιδράσεις, έγιναν συνέδρια, αλλά η αμηχανία παραμένει. Όπως λέει ο συγγραφέας, απέναντι σε ζητήματα όπως η μετανάστευση ένα κομμάτι της Αριστεράς μοιάζει με την αστική τάξη του 19ου αιώνα όταν της μιλούσαν για σεξ: ενοχλημένη, σκύβει το κεφάλι.