Τρίτη, Ιουνίου 30, 2009

Στις όχθες του Δούναβη




Το Σαββατοκύριακο που μας πέρασε βρέθηκα στη Βουδαπέστη για τα είκοσι χρόνια από την πτώση του «Σιδηρού Παραπετάσματος». Η πόλη είναι πάντα ταπεινή κι υπέροχη, ο Δούναβης πάντα λασπωμένος και γοητευτικός, το γκούλας πάντα παλιομοδίτικο και νόστιμο.

Όσο για τους Ούγγρους, έχουν κάθε λόγο να είναι υπερήφανοι αυτήν την περίοδο, φάνηκε κι από τις ομιλίες των πολιτικών τους ηγετών στο κοινοβούλιο: χάρις σε δικές τους ενέργειες κόπηκε τέτοιες μέρες του 1989 το συρματόπλεγμα που χώριζε την Ανατολή από τη Δύση και μπόρεσε κι έφυγε προς την ελευθερία το πρώτο κύμα Ανατολικογερμανών που βρίσκονταν για διακοπές στη χώρα. Τα υπόλοιπα ήταν θέμα χρόνου. «Σας ευχαριστούμε», έλεγαν ο ένας μετά τον άλλο οι πρόεδροι της Γερμανίας, της Αυστρίας, της Σλοβενίας, που ανέβηκαν στο βήμα. «Σας ευχαριστούμε γιατί κάνατε το πρώτο βήμα για την επανένωση της Ευρώπης».

Είναι ωραίες οι επέτειοι, ξαναδιαβάζεις παλιά κείμενα, ακούς ιστορίες, βλέπεις τι απέγιναν οι παλιοί πρωταγωνιστές. Ο τότε πρωθυπουργός Μίκλος Νέμετ, για παράδειγμα, ομολόγησε ότι το κομμάτι του συρματοπλέγματος που έκοψαν με τα τεράστια ψαλίδια οι τότε υπουργοί Εξωτερικών της Ουγγαρίας και της Αυστρίας είχε ουσιαστικά τοποθετηθεί ειδικά για την περίσταση, αφού τις προηγούμενες εβδομάδες οι μεθοριακοί φρουροί είχαν αφαιρέσει όλο το συρματόπλεγμα. Αλλά ο Γκάσπαρ Μίκλος Ταμάς δεν παρέστη ούτε στο κοινοβούλιο ούτε στο γκαλά που ακολούθησε στην Όπερα. «Αυτά είναι βλακείες», μου είπε το βράδυ, ενώ πίναμε «σπρίτζερ» (κρασί με σόδα) στις όχθες του φουσκωμένου Δούναβη. «Δεν υπάρχει κανείς λόγος να είμαστε χαρούμενοι. Ο Νέμετ έκανε ό,τι του είπε ο Γκορμπατσώφ. Και οι σημερινοί ηγέτες είναι εντελώς αποτυχημένοι».

Ο 60χρονος φιλόσοφος ήταν η φωνή των διαφωνούντων επί «υπαρκτού», έλαβε μέρος στα γεγονότα του 1989, εξελέγη βουλευτής με το Φιλελεύθερο Κόμμα και δύο χρόνια αργότερα συγκρούστηκε με όλους και τα βρόντηξε. «Οι παλιοί μου σύντροφοι πήραν άλλο δρόμο, έφτασαν να υποστηρίξουν και τον πόλεμο στο Ιράκ. Εγώ, πάλι, από φιλελεύθερος έγινα μαρξιστής. Και ως μαρξιστής, ερμηνεύω τη σημερινή αναταραχή στην Ευρώπη ως προϊόν της ανησυχίας της νεαρής μεσαίας τάξης ότι θα υποβιβαστεί κοινωνικά. Αντίθετα με τη γενιά μου, οι νέοι της σημερινής μεσαίας τάξης βγαίνουν στους δρόμους γιατί φοβούνται τη χειρωνακτική εργασία. Η Αθήνα δεν έχει διαφορά από τη Βουδαπέστη: απλώς, για ιστορικούς λόγους, οι δυσαρεστημένοι νέοι της πρώτης στρέφονται προς τα αριστερά, ενώ της δεύτερης προς τα δεξιά».

Την Κριστίνα Μορβάι, που εξελέγη ευρωβουλευτής με το ακροδεξιό Γιόμπικ, δεν τη φοβάται, «μια αλόγα είναι». Αλλά το μέλλον το φοβάται, ναι, βλέπει έναν σύγχρονο φασισμό να παίρνει κεφάλι, βλέπει τους Τσιγγάνους να γίνονται τα πρώτα θύματα, κι όσο για τον ίδιο, βαρέθηκε να τον σταματούν στον δρόμο και να τον απειλούν επειδή δυσφημεί τη χώρα του, αλλά δεν θα πάψει να μιλά. Α, και θα ήθελε πολύ να επισκεφθεί την Ελλάδα.

Σάββατο, Ιουνίου 27, 2009

Ευτυχία, θάνατος, δόξα




Oι περισσότερες ανταποκρίσεις από την Αθήνα που δημοσιεύτηκαν τις τελευταίες ημέρες στον διεθνή Τύπο αφορούσαν τα εγκαίνια του Νέου Μουσείου Ακρόπολης. Ορισμένες είχαν ενδιαφέρον, άλλες ήταν εξυμνητικές κι άλλες επικριτικές. Δεν ξέρουμε αν ο Αμερικανός καθηγητής Φιλοσοφίας Σάιμον Κρίτσλεϊ επισκέφθηκε το μουσείο. Το θέμα όμως του άρθρου του που δημοσιεύτηκε αυτή την εβδομάδα στη Χέραλντ Τρίμπιουν είναι τελείως διαφορετικό: αφορά τη σχέση ευτυχίας και θανάτου. Και, όπως είναι φυσικό, αντλεί την έμπνευσή του από την αρχαία Ελλάδα.

Να βελτιώσουμε τη διατροφή μας. Να κόψουμε (δηλαδή να κόψετε ) το κάπνισμα. Να κάνουμε γυμναστική. Να αποφεύγουμε τις καταχρήσεις. Όλα καλά και σωστά, τίποτα από αυτά όμως δεν θα αποτρέψει, αργά ή γρήγορα, το μοιραίο. Όλοι μια μέρα θα πεθάνουμε. Και το χειρότερο απ΄ όλα είναι ότι μέχρι να έλθει εκείνη η ημέρα, ή ακόμη κι εκείνη την αποφράδα ημέρα, μπορεί κάτι να πάει στραβά. «Μη χαρακτηρίζετε κανέναν άνθρωπο ευτυχισμένο προτού πεθάνει», έλεγε ο Σόλων. Όσο αξιοπρεπώς κι αν έχουμε ζήσει, όσο θάρρος κι αν δείξαμε στη μάχη, όσο υπεύθυνα κι αν μεγαλώσαμε τα παιδιά μας, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος το τέλος της ζωής να μην είναι αντάξιό της. Ο Ηράκλειτος, ας πούμε, πέθανε από ασφυξία μέσα σε ένα βουστάσιο. Ο Ξενοκράτης σκόνταψε μέσα στη νύχτα σε ένα μπρούντζινο οικιακό σκεύος. Ο Χρύσιππος πέθανε από τα γέλια βλέποντας μια γυναίκα να προσπαθεί να ταΐσει έναν γάιδαρο σύκα.

Κατά συνέπεια, σημειώνει ο αρθρογράφος, η ευτυχία δεν συνίσταται στο τι πιστεύεις εσύ (μετά θάνατον, μάλιστα, δεν πιστεύεις απολύτως τίποτα), αλλά στο τι πιστεύουν οι άλλοι για σένα. Τι θυμούνται δηλαδή από σένα όταν έχεις εγκαταλείψει τον μάταιο τούτο κόσμο. Είναι αυτό που οι αρχαίοι Έλληνες αποκαλούσαν «δόξα». Και έρχεται σε πλήρη αντίθεση με όλη αυτή την υστερία γύρω από την ευτυχία που παρατηρείται σε κοινωνίες όπως η αμερικανική. Κακώς συνδέουμε την ευτυχία με τον εαυτό μας: θα ήταν πολύ πιο ενδιαφέρον να προσπαθούμε να ζούμε με τέτοιο τρόπο ώστε να μας αναγνωρίσουν οι άλλοι την ευτυχία όταν πεθάνουμε. Εξίσου κακώς προσπαθούμε να απαντήσουμε στο αν υπάρχει μετά θάνατον ζωή συνδέοντάς την με τον εαυτό μας. Μετά θάνατον ζωή υπάρχει, αλλά για τους άλλους, τους λιγοστούς που αγαπήσαμε και τους πολλούς που δεν είχαμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε. Ακόμη κι ο Σωκράτης, όταν του έθεσαν στη δίκη του αυτό το ερώτημα, απάντησε ότι μόνο ο Θεός γνωρίζει την απάντηση. Τα πράγματα είναι ακόμη πιο δύσκολα για κάποιον που δεν πιστεύει καν στον Θεό. Τι του μένει; Το ευ ζην- όσο περνάει από το χέρι του φυσικά.

Παρασκευή, Ιουνίου 26, 2009

Όταν μιλούν οι ποιητές




«Παραγνωρισμένοι νομοθέτες»: έτσι είχε χαρακτηρίσει τους ποιητές ο Πέρσυ Μπυς Σέλεϋ. Ένας απ΄ αυτούς ανέλαβε λοιπόν το βαρύ έργο να υπερασπιστεί μια δυσνόητη συνθήκη.

O Σέιμους Χίνι δεν ήταν παρών στην εκδήλωση που έγινε την περασμένη Κυριακή στο Δουβλίνο με αφορμή την ίδρυση της οργάνωσης Η Ιρλανδία για την Ευρώπη. Επικοινώνησε όμως με τους παρισταμένους μέσω βίντεο. «Υπάρχουν πολλοί λόγοι να επικυρωθεί η Συνθήκη της Λισαβώνας, λόγοι που έχουν να κάνουν με την πολιτική και οικονομική μας ευημερία», τους είπε. «Αλλά το ποίημα που θα σας διαβάσω έχει να κάνει με την ευρωπαϊκή μας τιμή και την ευρωπαϊκή μας ταυτότητα». Κι άρχισε να διαβάζει ένα ποίημα που έγραψε ειδικά για την περίσταση, για την ανάγκη δηλαδή να υιοθετηθεί το φθινόπωρο σε δεύτερη ανάγνωση η Συνθήκη της Λισαβώνας από τους συμπατριώτες του και να προχωρήσει η οικοδόμηση της Ευρώπης: «Κινήστε τα χείλη, κινήστε τα μυαλά, και κάντε νέα νοήματα να λάμψουν/ όπως φέγγουν αρχαίοι φάροι, από κορυφή σε κορυφή».

Η υποστήριξη μιας συνθήκης από έναν ποιητή αυξάνει τις πιθανότητες υπερψήφισής της; Κάτι τέτοιο θα ήταν πολύ ρομαντικό, αλλά όχι και τόσο πολιτικό. Στην πραγματικότητα, γράφει ο Βρετανός ιστορικός Τίμοθι Γκάρτον Ας στην Γκάρντιαν, αυτό που φαίνεται ότι θα παίξει αποφασιστικό ρόλο είναι η οικονομική κρίση. Η άποψη που κυριαρχεί στην Ιρλανδία είναι ότι τα πράγματα θα ήταν πολύ χειρότερα αν η χώρα δεν ανήκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την ευρωζώνη. «Σε αυτή την οικονομική θύελλα, η Ε.Ε. είναι το ασφαλές καταφύγιο της Ιρλανδίας», τονίζει η νεοσυσταθείσα οργάνωση στην ιστοσελίδα της. Υπέρ του ΝΑΙ συνηγορούν επίσης η διάλυση πολλών από τους μύθους που είχαν καλλιεργηθεί την προηγούμενη φορά (όπως ότι η Ιρλανδία θα υποχρεωθεί από τις Βρυξέλλες να νομιμοποιήσει τις αμβλώσεις), η διατήρηση του Ιρλανδού επιτρόπου και η αποτυχία του κινήματος Libertas (που είχε πρωτοστατήσει στην εκστρατεία υπέρ του ΟΧΙ) στις πρόσφατες ευρωεκλογές.

Θα υπάρξουν πάλι αρκετοί, ακόμη και σ΄ αυτή τη χώρα, που θα ξιφουλκήσουν υπέρ του ΟΧΙ και θα υπερασπιστούν τους ανυπότακτους Γαλάτες της Ιρλανδίας που θα ορθώσουν το ανάστημά τους ενάντια στους διεφθαρμένους γραφειοκράτες των Βρυξελλών. Ας το πούμε λοιπόν καθαρά, μαζί με τον Ας: θα χαρούμε πολύ αν οι Ιρλανδοί ψηφίσουν υπέρ της Συνθήκης. Επειδή οι νεαροί Ιρλανδοί, Βρετανοί και Πολωνοί ζουν και εργάζονται σήμερα σε ισότιμη βάση, και δεν μπορεί ούτε πρέπει να είναι διαφορετικά. Επειδή μόνο ενωμένη μπορεί η Ευρώπη να αντιμετωπίσει τα μεγάλα προβλήματα της εποχής μας, από την οικονομική κρίση μέχρι τις κλιματικές αλλαγές κι από τον πυρηνικό ανταγωνισμό μέχρι την καταστολή στο Ιράν. Επειδή την Ευρώπη μπορεί να την εξευτελίζουν συχνά οι πολιτικοί, αλλά φτάνουν να την εξυμνούν οι ποιητές. Δεν μπορεί λοιπόν, κάτι θα αξίζει.

Δευτέρα, Ιουνίου 22, 2009

Το στοίχημα του Χαμενεΐ




Μάχη της θεοκρατίας, και για την ακρίβεια ενός μέρους της, με τη δημοκρατία: αυτό παρακολουθούμε σήμερα στο Ιράν, και όχι μια «ταξική» σύγκρουση όπως ισχυρίζονται ορισμένοι αναλυτές.

O Αλί Χαμενεΐ είναι εμφανώς ανήσυχος. Ο απρόσωπος αυτός αγιατολάχ, που αναδείχθηκε πριν από 20 χρόνια σε ανώτατο θρησκευτικό ηγέτη της χώρας χωρίς να έχει καν τα τυπικά προσόντα, βλέπει να τον αμφισβητούν όχι μόνο οι μεταρρυθμιστές ηγέτες και οι διαδηλωτές, αλλά και ένα μέρος του ιερατείου. Την αμφισβήτηση αυτή την είχε διακρίνει ήδη πριν από τις εκλογές, και για τον λόγο αυτό διάλεξε στρατόπεδο νωρίς: ο λαϊκιστής Αχμαντινεζάντ φαινόταν η ασφαλέστερη λύση. Χαρισματικοί υποψήφιοι όπως ο πρώην πρόεδρος Χαταμί και ο δήμαρχος της Τεχεράνης Μουχάμαντ Καλιμπάφ έπρεπε να «πειστούν» να μη θέσουν υποψηφιότητα, έτσι ώστε να μείνουν στην κούρσα «δεύτερης κατηγορίας» πολιτικοί που δεν θα απειλούσαν τον εκλεκτό του θρησκευτικού κατεστημένου.

Αλλά τα πράγματα εξελίχθηκαν διαφορετικά. Ο Μιρ Χοσεΐν Μουσαβί, σαφώς αλλαγμένος σε σχέση με τον άνθρωπο που χρημάτισε πρωθυπουργός στη διάρκεια του πολέμου με το Ιράκ, κατόρθωσε να ενσαρκώσει τις ελπίδες ενός μεγάλου μέρους του πληθυσμού για μια δεύτερη «άνοιξη». Κάποιοι υποστήριξαν ότι αυτοί είναι ευσεβείς πόθοι μιας καλομαθημένης μεσαίας τάξης που ζει στα πλούσια προάστια της Τεχεράνης, και ότι οι φτωχοί κάτοικοι της επαρχίας υποστηρίζουν μαζικά τον Αχμαντινεζάντ. Όμως οι πληροφορίες που φτάνουν απ΄ όλες τις γωνιές του Ιράν τούς διαψεύδουν. Ολόκληρη η χώρα βράζει, κάτι διόλου περίεργο αν σκεφτεί κανείς ότι τα δύο τρίτα των Ιρανών είναι κάτω των 30 ετών. Χρόνια τώρα καταπατούν τις απαγορεύσεις στον ιδιωτικό τους χώρο. Ήλθε η ώρα να το κάνουν και δημοσίως.

Κανείς βέβαια στο Ιράν δεν θέλει την κατάργηση του ισλαμικού χαρακτήρα της δημοκρατίας. Οι διαδηλωτές δεν καταγγέλλουν το Ισλάμ, αλλά τον σκοταδισμό και τη διαφθορά. Ο αγώνας τους δεν είναι εύκολος. Απέναντί τους δεν έχουν τόσο τον στρατό και την αστυνομία, όπως συμβαίνει σε άλλες χώρες, όσο τους Μπασιτζί, πολιτοφύλακες που στρατολογούνται στα σχολεία και τα τζαμιά με βασική αποστολή να τρομοκρατούν και να εξουδετερώνουν όσους απειλούν το σύστημα. Αυτοί εισέβαλαν στο Πανεπιστήμιο την περασμένη εβδομάδα, αυτοί ανοίγουν κεφάλια και σπάνε κόκαλα όποτε τους διατάζουν οι προϊστάμενοί τους, δηλαδή οι Φρουροί της Επανάστασης. Οι τελευταίοι είναι αποφασισμένοι να μην επιτρέψουν μια «βελούδινη επανάσταση» α λα ιρανικά. Κι αυτό σημαίνει όχι μόνο να πατάξουν τις διαδηλώσεις, αλλά και να προλάβουν τυχόν ανταρσία στις συμβατικές δυνάμεις ασφαλείας.

Τασσόμενος ανοιχτά την περασμένη Παρασκευή υπέρ του σημερινού προέδρου και εναντίον του διαλόγου, ο Αλί Χαμενεΐ υπολογίζει ότι το κύμα της αμφισβήτησης αργά ή γρήγορα θα ξεφουσκώσει και η κατάσταση θα εξομαλυνθεί. Ακόμη κι αν αυτό συμβεί, το τραύμα που έχει ανοίξει είναι δύσκολο να επουλωθεί.

Σάββατο, Ιουνίου 20, 2009

Έρωτας και μαθηματικά




Πριν από 300 χρόνια, ο Ισαάκ Νεύτων χρησιμοποίησε τις διαφορικές εξισώσεις για να αποδείξει ότι στο Διάστημα και τη Γη ισχύουν οι ίδιοι νόμοι της κίνησης. Στη συνέχεια, άλλοι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι με τον ίδιο τρόπο μπορούν να διατυπωθούν οι νόμοι που αφορούν τη ροή του νερού και του αέρα, καθώς κι εκείνοι που αφορούν τον ηλεκτρισμό και τον μαγνητισμό. Ο διαφορικός λογισμός μπορεί να εφαρμοστεί ακόμη και στο επίπεδο του ατόμου, όπου βασιλεύει η κβαντική μηχανική. Είναι δυνατόν, όμως, ανάλογες εξισώσεις να διέπουν και τον έρωτα;

Καθηγητής εφαρμοσμένων μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ, ο Στίβεν Στρόγκατς έθεσε στον εαυτό του αυτό το ερώτημα την πρώτη φορά που ερωτεύτηκε. Ήταν καλοκαίρι, είχε τελειώσει τον δεύτερο χρόνο στο πανεπιστήμιο και η συμπεριφορά της κοπέλας τον είχε τρελάνει. Όσο πιο πολύ της έδειχνε την αγάπη του τόσο εκείνη απομακρυνόταν. Και μόλις έπαιρνε τις αποστάσεις του, εκείνη του εξομολογιόταν πόσο ελκυστικό τον έβρισκε. Η αγάπη της τον άναβε, η αδιαφορία της τον ξενέρωνε. Προσπαθώντας να καταλάβει τι συνέβαινε, άρχισε να διατυπώνει μερικές διαφορικές εξισώσεις. Και τότε συνειδητοποίησε ότι τόσο ο ίδιος όσο και η αγαπημένη του συμπεριφέρονταν με βάση συγκεκριμένα μαθηματικά πρότυπα. Για λίγο καιρό χαλάρωσε. Προς το τέλος του καλοκαιριού, όμως, οι εξισώσεις του άρχισαν να διαψεύδονται. Φρίκαρε. Αλλά η εξήγηση ήταν απλή. Υπήρχε ένας παράγων που δεν είχε λάβει υπόψη: ο παλιός φίλος της κοπέλας την ήθελε πίσω.

Στα μαθηματικά, γράφει ο Στρόγκατς στη Χέραλντ Τρίμπιουν, αυτό λέγεται το «πρόβλημα των τριών σωμάτων». Το είχε πάθει κι ο Νεύτων. Μόλις έλυσε τις διαφορικές εξισώσεις για το πρόβλημα των δύο σωμάτων, εξηγώντας έτσι γιατί οι πλανήτες κινούνται σε ελλειπτική τροχιά γύρω από τον Ήλιο, έστρεψε την προσοχή του στο τριπλό πρόβλημα του Ήλιου, της Γης και της Σελήνης. Αλλά δεν μπόρεσε να το λύσει, ούτε αυτός ούτε κανένας άλλος. Όπως είπε στον φίλο του Έντμουντ Χάλεϊ, το πρόβλημα αυτό του προκαλούσε πονοκέφαλο και δεν τον άφηνε να κοιμηθεί. Αρκετά χρόνια αργότερα θα αποκαλυπτόταν ότι το πρόβλημα των τριών σωμάτων περιέχει τους σπόρους του χάους, κάτι που ο Νεύτων δεν μπορούσε να γνωρίζει.

Ο Αμερικανός καθηγητής, αντίθετα, είναι πιο υποψιασμένος. Χρησιμοποιώντας πάντα τον διαφορικό λογισμό, έχει καταλήξει με τους φοιτητές του σε διάφορους τύπους εραστών και ερωμένων: ο Ναρκισσιστής Σπασίκλας, Καλύτερα να Υποβόσκει παρά να μην Υπάρχει, ο Κακεντρεχής Μισάνθρωπος, ο Πληροφοριοδότης που Φλερτάρει. Όλα αυτά, όμως, ισχύουν μόνο στις περιπτώσεις δύο σωμάτων. Όταν υπεισέρχεται τρίτο σώμα στην εξίσωση, όλα ανατρέπονται. Και καμιά φορά έρχεται το χάος.

Παρασκευή, Ιουνίου 19, 2009

Τουλάχιστον εκείνοι κρατούσαν τα προσχήματα




Το κατάφερε κι αυτό ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι: να μας κάνει να νοσταλγήσουμε τον Αντρεότι και τα άλλα αστέρια της ιταλικής Χριστιανοδημοκρατίας.

Γιατί κέρδισε την πρώτη φορά ο Μπερλουσκόνι, παρ΄ όλο που είχε ήδη κυκλοφορήσει ένα βιβλίο για τις ανομίες του όταν ήταν επιχειρηματίας των κατασκευών στο Μιλάνο; Γιατί οι σοσιαλιστές του Μπετίνο Κράξι, που πέθανε στην εξορία κατηγορούμενος για διαφθορά, επέτρεψαν στον Μπερλουσκόνι να δημιουργήσει την τηλεοπτική του αυτοκρατορία καταπατώντας όλα τα άρθρα του Συντάγματος; Τι έκαναν, ή δεν έκαναν, οι κομμουνιστές, κληρονόμοι του αυστηρού και λιτού Μπερλίνγκουερ, όταν ανέλαβαν τελικά την εξουσία, ύστερα από 40 χρόνια που την επιδίωκαν, και τη διαχειρίστηκαν τόσο άσχημα ώστε οι Ιταλοί ξαναψήφισαν τον Μπερλουσκόνι;

Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα του Ισπανού συγγραφέα Χουάν Αρίας, που βρήκε στην Ιταλία καταφύγιο από τις διώξεις του Φράνκο και έζησε εκεί σχεδόν 50 χρόνια. Εκεί ψήφισε για πρώτη φορά, σε ηλικία 40 ετών, όταν στη χώρα του δεν ψήφιζαν λόγω του τρόμου και στην Ιταλία δεν ψήφιζαν λόγω της κόπωσης από την πολιτική. Θυμάται ότι τον είχε ρωτήσει η RΑΙ πώς αισθάνεται ένας Ισπανός που ψηφίζει για πρώτη φορά, κι εκείνος ζήτησε από όσους σκόπευαν να απόσχουν να πάνε στις κάλπες για χάρη του, για να αντισταθμίσουν τα χρόνια που δεν μπορούσε να ψηφίσει. Την επομένη του τηλεφώνησαν από το ραδιόφωνο και του είπαν ότι χιλιάδες άνθρωποι, ακόμη και οικογένειες, ήθελαν να του γνωστοποιηθεί ότι ψήφισαν για χάρη του.

Εκείνη την εποχή, ο Αρίας ήταν ένας αυστηρός επικριτής της Χριστιανοδημοκρατίας. Σήμερα, αναγνωρίζει ότι αυτό που ακολούθησε ήταν χειρότερο. Τουλάχιστον εκείνοι σέβονταν την ελευθερία έκφρασης των δημοσιογράφων, σημειώνει στην Ελ Παΐς. Κάθε φορά που έγραφε κάτι επικριτικό για τον Φανφάνι ή τον Αντρεότι, έφτανε στο γραφείο του ένας μοτοσυκλετιστής και του έφερνε μια κάρτα με την οποία τον ευχαριστούσαν γιατί είχε γράψει γι΄ αυτούς. Όταν ήταν να ενταχθεί η Ισπανία στην Ευρωπαϊκή Ένωση, κάποιος αξιωματούχος του ιταλικού υπουργείου Εξωτερικών με υπερβάλλοντα ζήλο κάλεσε τον Ισπανό πρεσβευτή και του είπε να μαζέψει τον Αρίας. «Η βοήθεια της Ιταλίας είναι απαραίτητη για την ένταξη της Ισπανίας», του επισήμανε. Όταν το έμαθε ο Αντρεότι, που ήταν τότε υπουργός Εξωτερικών, τηλεφώνησε αμέσως στον Αρίας και του πρότεινε να του δώσει συνέντευξη. Τον υποδέχθηκε με ανοιχτές αγκάλες. Του είπε ιστορίες για τη σχέση του με τον τότε Πάπα. Του αφιέρωσε ένα βιβλίο. Δεν ανέφερε τίποτα για το περιστατικό με τον πρεσβευτή. Αποχαιρετώντας τον, όμως, τον διαβεβαίωσε ότι θα στηρίξει την Ισπανία στην ευρωπαϊκή της πορεία. Και το έκανε.

Άνθρωποι της ίντριγκας, της συνωμοσίας και των συμφωνιών με τη Μαφία ήταν ασφαλώς ο Αντρεότι και η παρέα του. Αλλά τουλάχιστον κρατούσαν τα προσχήματα.

Πέμπτη, Ιουνίου 18, 2009

Γεννήθηκα το 1984




Γεννήθηκα το 1984, εν μέσω ενός καταστροφικού πολέμου. Γεννήθηκα ανάμεσα σε δύο νύχτες βομβαρδισμών. Γεννήθηκα μέσα στην απελπισία, τη φτώχεια και το δελτίο τροφίμων. Γεννήθηκα όταν οι νέοι πέθαιναν στα μέτωπα.

Αργότερα, ο πατέρας μου μού είπε ότι η χρονιά που γεννήθηκα έμοιαζε πολύ με το 1984 που είχε προβλέψει ο Όργουελ. Η γέννησή μου, όμως, έγινε ένα σημάδι ελπίδας, ελπίδας για «ένα καλύτερο μέλλον για το παιδί μου» όπως έλεγε ο πατέρας μου. Και δεν ήταν μόνο εκείνος. Την περίοδο της έκρηξης των γεννήσεων, από το 1983 ώς το 1986, εκατομμύρια από μας ήλθαμε στον κόσμο, στόματα για να τραφούν, δημιουργήματα για να αγαπηθούν. Μια νέα γενιά γεννιόταν, μια γενιά που έπρεπε να διαχειριστεί την κληρονομιά της «ισλαμικής επανάστασης».

Τα επόμενα χρόνια, στα σχολεία, στην τηλεόραση, στα βιβλία και στις εφημερίδες θα μας έλεγαν ότι πριν από μας ζούσε ένας τύραννος που κυβερνούσε με σιδηρά πυγμή τη χώρα, και ότι το γενναίο έθνος του Ιράν είχε ξεσηκωθεί και τον είχε ανατρέψει για να εγκαθιδρύσει τρία πράγματα. Ανεξαρτησία. Ελευθερία. Ισλαμική Επανάσταση. Μας έκαναν να πιστέψουμε ότι ζούσαμε στην Ουτοπία, αλλά η ψευδαίσθηση αυτή δεν κράτησε πολύ. Η αφελής γενιά του 1984, που μετατράπηκε στη λεγόμενη τρίτη γενιά της επανάστασης, συνειδητοποίησε ότι ο κόσμος στον οποίο ζούσε έμοιαζε περισσότερο με μια Δυστοπία, όπου έπρεπε να αγωνιστεί για την παραμικρή ελευθερία, το παραμικρό δικαίωμα.

Τότε εμφανίστηκε ένας άνθρωπος με τις ικανότητες ενός ήρωα που θα έβγαζε αυτή τη γενιά από τη Δυστοπία και θα την οδηγούσε στη Γη της Επαγγελίας. Τον έλεγαν Μοχάμαντ Χαταμί. Όπως αποδείχθηκε, όμως, δεν ήταν ο ήρωας που περιμέναμε, ούτε είχε την ικανότητα ή την επιθυμία να μας οδηγήσει εκεί που θέλαμε. Κι έτσι ένας ήρωας έπεσε, και άρχισε η τετραετία του Μαχμούντ Αχμαντινεζάντ. Στο τέλος αυτής της τετραετίας διψούσαμε για αλλαγή. Οι ελπίδες πήραν το σχήμα του Μιρ Χοσεΐν Μουσαβί, που έτυχε να είναι πρωθυπουργός εκείνο το ξεχασμένο 1984. Αλλά το ολοκληρωτικό καθεστώς που κυβερνά τη Δυστοπία συνέτριψε και την τελευταία μας ελπίδα.

Χθες, ανάμεσα στο πλήθος που γύριζε από το μέτωπο με τα τραύματά του, την οργή και τη θλίψη του, εντόπισα έναν παλιό φίλο. «Καλώς ήλθες στο 1984, αγαπητέ μου», μου είπε. Έγνεψα συμφωνώντας: ο κύκλος είχε κλείσει. «Ήρθαμε αντιμέτωποι με τις μονάδες αντιμετώπισης των ταραχών», συνέχισε, «όπως οι Βrothers in Αrms από το τραγούδι των Dire Straits. Εκείνη τη στιγμή κατάλαβα γιατί οι Γάλλοι επαναστάτες είχαν προσθέσει τη λέξη Αδελφοσύνη στο επαναστατικό τους τρίπτυχο. «Ελευθερία, ισότητα, αδελφοσύνη», πράγματι.

(Απόσπασμα από επιστολή που έλαβε η ιστοσελίδα Τehran Βureau από μια «επαρχία μακριά από την Τεχεράνη»)

Τρίτη, Ιουνίου 16, 2009

Ένας δρόμος γεμάτος νάρκες




Δύο επικίνδυνοι άνθρωποι- ο Αχμαντινεζάντ και ο Νετανυάχου- «κατέλαβαν» τις τελευταίες ημέρες τη διεθνή επικαιρότητα. Και είναι κι οι δύο, δυστυχώς, πάνω από μια φορά εκλεγμένοι.

Ίσως να έγινε πράγματι νοθεία στις ιρανικές εκλογές, όπως καταγγέλλει ο μεγάλος χαμένος, ο μεταρρυθμιστής Μιρχοσεΐν Μουσαβί. Ίσως πάλι να συνέβη αυτό που γράφει ο Ζορζ Μαλμπρινό στη Φιγκαρό: να κινητοποίησε το καθεστώς μια «δεξαμενή» ψήφων- που υπολογίζεται γύρω στο 10% με 15%- προκειμένου να προστατεύσει την ισλαμική δημοκρατία από τους υπονομευτές της. Το ίδιο είχε κάνει και το 2005, ανάμεσα στους δύο γύρους των προεδρικών εκλογών, με αποτέλεσμα να χάσει το φαβορί, ο Αλί Ακμπάρ Ραφσανζάνι. «Το καθεστώς ανησύχησε από τα πλήθη των νεαρών που φώναζαν συνθήματα κατά του Αχμαντινεζάντ και αποφάσισε να περάσει στη δράση», παρατηρεί ένας πρώην διπλωμάτης που ζει στο Ιράν.

Ό,τι κι αν πραγματικά συνέβη, η επανεκλογή του απερχόμενου προέδρου θέτει σε δοκιμασία τα ανοίγματα του προέδρου Ομπάμα προς τον ισλαμικό κόσμο. Αν ο Αμερικανός πρόεδρος πάρει θέση υπέρ των μεταρρυθμιστών, οι τελευταίοι θα χαρακτηριστούν αμέσως «όργανα του σατανά». Αν αποδεχθεί τα επίσημα στοιχεία, θα διαψεύσει τις ελπίδες εκατομμυρίων νεαρών Ιρανών που αισθάνονται ότι τους έκλεψαν το μέλλον. Το λέγαμε και την περασμένη εβδομάδα: η Ουάσιγκτον είναι καταδικασμένη να ρίξει γέφυρες προς τον άνθρωπο που κατέχει την πραγματική εξουσία στο Ιράν, τον ανώτατο θρησκευτικό ηγέτη Αλί Χαμενεΐ.

Η εξωτερική πολιτική του Ομπάμα, όμως, δεν διέρχεται κρίση μόνο στην Τεχεράνη. Με την ομιλία που εκφώνησε προχθές το βράδυ στο Τελ Αβίβ, την «ομιλία της ζωής του» όπως είχε χαρακτηριστεί, ο Μπέντζαμιν Νετανυάχου απέκλεισε κάθε πιθανότητα προόδου κατά τους προσεχείς μήνες. Το πρόβλημα δεν είναι ότι τάχθηκε υπέρ ενός αποστρατιωτικοποιημένου παλαιστινιακού κράτους, αυτό είναι λίγο-πολύ αποδεκτό. Τα πραγματικά αγκάθια είναι άλλα. Η επιμονή του να αποτελεί η Ιερουσαλήμ την ενιαία πρωτεύουσα του Ισραήλ. Η διακήρυξή του ότι ο «φυσικός» εποικισμός θα συνεχιστεί. Και, πάνω απ΄ όλα, η απαίτησή του να αναγνωρίσουν οι Παλαιστίνιοι το Ισραήλ ως «εβραϊκό κράτος», κάτι που θα σήμαινε εγκατάλειψη των Αράβων υπηκόων του Ισραήλ στα χέρια των ακροδεξιών και αποδοχή της σιωνιστικής προπαγάνδας ότι τα εδάφη που έχασαν οι Παλαιστίνιοι το 1948 αποτελούν «κοιτίδα του εβραϊσμού». Να γίνουν οι Παλαιστίνιοι σιωνιστές: μάλλον ο Νετανυάχου ζητάει πολλά.

Ο Ομπάμα μίλησε για ένα πρώτο βήμα, και θα μπορούσε κάποιος να το δει κι έτσι, αφού για πρώτη φορά ο Ισραηλινός πρωθυπουργός χρησιμοποίησε τη λέξη «παλαιστινιακό κράτος». Αλλά ο δρόμος είναι μακρύς και γεμάτος νάρκες. Κι απουσιάζει εντελώς αυτό που ο Άμος Οζ έχει χαρακτηρίσει «μείζονα ηθική επιταγή» και «ισχυρό αντίδοτο στον φανατισμό και το μίσος»: η κατανόηση του άλλου.

Σάββατο, Ιουνίου 13, 2009

Και εξαναστήσωμεν εξ αυτού σπέρμα




Oι προθέσεις του συγγραφέα είναι φανερές ήδη από το εξώφυλλο: «Το πρώτο βιβλίο της Βίβλου λεπτομερώς εικονογραφημένο! Τίποτα δεν έχει μείνει απ΄ έξω!». Μαζί με την απαραίτητη διευκρίνιση: «Για τους ανήλικους προτείνεται εποπτεία από ενήλικες». Στα 66 του, ο Ρόμπερτ Κραμπ δεν θέλει μπλεξίματα με τις Αρχές. Τέσσερα χρόνια το δούλευε αυτό το κόμικς, για το οποίο πήρε προκαταβολή 200.000 δολάρια. Κι όταν εκδοθεί, το ερχόμενο φθινόπωρο, θέλει να είναι όλα τέλεια, όπως τέλειο και απολύτως πιστό στο πρωτότυπο είναι το κείμενο που συνοδεύει τα σκίτσα του.

Ο θρύλος των αμερικανικών αντεργκράουντ κόμικς, και πατέρας του Φριτζ του Γάτου, υποπτεύεται ότι ο Θεός υπάρχει. Και είναι βέβαιος ότι δεν θα παρεξηγηθεί από το φιλόδοξο εγχείρημά του. «Βρίσκω τη Γένεση υπερβολικά πρωτόγονη και γεμάτη πατριαρχική προπαγάνδα», λέει στον απεσταλμένο της Ελ Παΐς που τον επισκέφθηκε στο κάστρο του, στη Νότια Γαλλία, όπου μετακόμισε στις αρχές της δεκαετίας του ΄90 μαζί με τη γυναίκα του, την κόρη του και τις γάτες του. Μόλις είχε τελειώσει το κεφάλαιο 19 και έδειξε με μεγάλη υπερηφάνεια στον δημοσιογράφο το επεισόδιο που αναφέρεται στις κόρες του Λωτ. «Είπε δε η πρεσβυτέρα προς την νεωτέραν: ο πατήρ ημών πρεσβύτερος, και ουδείς έστιν επί της γης, ος εισελεύσεται προς ημάς, ως καθήκει πάση τη γη. Δεύρο και ποτίσωμεν τον πατέρα ημών οίνον και κοιμηθώμεν μετ΄ αυτού και εξαναστήσωμεν εκ του πατρός ημών σπέρμα». Του άρεσε πολύ αυτός ο διάλογος του Κραμπ, και τον εικονογράφησε με τον γνωστό του τρόπο, εκείνο τον τρόπο που εξόργιζε κάποτε τις φεμινίστριες και είχε σκανδαλίσει ώς και τους χίπις.

Καταλυτικό ρόλο στην ολοκλήρωση του βιβλίου έπαιξε ο Πίτερ Ποπλάσκι, βιογράφος του Κραμπ και γείτονάς του στο χωριό Σοβ του Λανγκεντόκ-Ρουσιγιόν. «Ήξερα τι ήθελε», λέει στο περιοδικό Νιου Γιόρκερ, που στο τελευταίο του τεύχος δημοσιεύει τα τρία πρώτα κεφάλαια της Γένεσης. «Ήθελε λεπτομέρειες για το πώς οι βιβλικοί χαρακτήρες έτρωγαν, ντύνονταν, πολεμούσαν». Έψαξε λοιπόν και του βρήκε ταινίες όπως οι Δέκα Εντολές του Σεσίλ ΝτεΜιλ, ο Μπεν Χουρ του Ουίλιαμ Ουάιλερ και μια τηλεοπτική διασκευή του Σαμψών και Δαλιδά όπου ο Ντένις Χόπερ υποδύεται ένα Φιλισταίο στρατηγό. Το μόνο που έλειπε ήταν ένα καταφύγιο όπου να μπορεί να συγκεντρώνεται ο δημιουργός μακριά από τους καθημερινούς πειρασμούς. Του το βρήκε η γυναίκα του: ένα διαμέρισμα που νοίκιαζε κάποια κυρία Αραμπέλα Κραμπ που έχει κάνει διδακτορικό στη Γένεση! Επί τέσσερα χρόνια τον πήγαινε εκεί κάθε πρωί με το αυτοκίνητο και το απόγευμα τον έφερνε πίσω.

Και την έβδομη ημέρα, ο Ρόμπερτ Κραμπ- και κυρίως η Αλάιν Κραμπαναπαύθηκε.

Παρασκευή, Ιουνίου 12, 2009

Πράσινο τσουνάμι




Οι δημοσκοπήσεις δεν είναι αξιόπιστες. Οι προβλέψεις είναι δύσκολες. Υπάρχουν όμως σοβαρές ενδείξεις ότι το Ιράν ετοιμάζεται να γυρίσει σελίδα.

Ας δούμε λίγο τους αριθμούς. Οι εγγεγραμμένοι ψηφοφόροι για τις σημερινές εκλογές στο Ιράν είναι 46 εκατομμύρια. Ο σκληρός πυρήνας του Αχμαντινεζάντ αποτελείται από 10 με 12 εκατομμύρια. Αυτό σημαίνει ότι αν η συμμετοχή είναι μικρή, όπως συμβαίνει τα τελευταία χρόνια, ο απερχόμενος πρόεδρος έχει μεγάλες πιθανότητες να επανεκλεγεί. Αν όμως επαναληφθεί και στις κάλπες ο πρωτόγνωρος ενθουσιασμός που διακρίνεται τις τελευταίες ημέρες στους δρόμους, αν προσέλθει μαζικά να ψηφίσει η κρυφή δύναμη αυτής της χώρας που λέγεται γυναίκες, αν το «πράσινο τσουνάμι» δεν ξεφουσκώσει, τότε νέος πρόεδρος της χώρας μπορεί να είναι ένας αρχιτέκτονας και ζωγράφος που δεν διστάζει να εμφανίζεται στις προεκλογικές συγκεντρώσεις κρατώντας από το χέρι τη σύζυγό του. Είναι 67 ετών, λέγεται Μιρχοσεΐν Μουσαβί και το χρώμα της εκστρατείας του είναι το πράσινο. Δεν πρόκειται για κανέναν επαναστάτη. Παραπέμπει μάλλον στον Μπρέζνιεφ, παρά στον Γκορμπατσόφ. «Αρκετούς μάρτυρες είχαμε σ΄ αυτή τη χώρα», λέει στη Μοντ ένας από τους πιο στενούς του συμβούλους, ο Φαγιάντ Ζααχέντ. «Αυτό που θέλουμε είναι να βελτιώσουμε τα πράγματα, να επιδιορθώσουμε την οικονομία που έχει κακοπάθει από τον λαϊκισμό, να αυξήσουμε τις ατομικές ελευθερίες, να δημιουργήσουμε περισσότερη κοινωνική δικαιοσύνη, να ανακτήσουμε τη χαμένη μας αξιοπρέπεια». Είναι ήδη πολύ.

Ο υπόλοιπος κόσμος έχει ήδη ψηφίσει. Ο πρόεδρος Ομπάμα και η Ευρώπη, για παράδειγμα, θα ήθελαν να φύγει από τη μέση ο Αχμαντινεζάντ ώστε να ξεκινήσουν σε μια νέα βάση οι διαπραγματεύσεις για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Η σημερινή ηγεσία του Ισραήλ, πάλι, θα ήθελε να συνεχιστεί με κάθε τρόπο η απομόνωση αυτής της χώρας, ώστε να ψαλιδιστούν οι φιλοδοξίες της να αναδειχθεί σε μείζονα περιφερειακή δύναμη. Πέρα από την αλλαγή των προσώπων, όμως, το ερώτημα είναι τι δύναμη θα συνεχίσει να έχει το συντηρητικό κατεστημένο. Ιδρυτικό στέλεχος της Ιρανικής Επαναστατικής Φρουράς, ο Μοχσέν Σαζεγκάρα έχει υπηρετήσει τις τελευταίες δεκαετίες από διάφορες θέσεις την ισλαμική επανάσταση. Κι όπως επισημαίνει με άρθρο του στη Χέραλντ Τρίμπιουν, η πραγματική εξουσία δεν έχει φύγει ποτέ από τα χέρια του ανώτατου θρησκευτικού ηγέτη. Σε όλη τη διάρκεια της θητείας του μεταρρυθμιστή Μοχάμαντ Χαταμί, για παράδειγμα, λειτουργούσε ένας παράλληλος μηχανισμός της αντικατασκοπίας που φίμωνε με βίαιο τρόπο όσους θεωρούσε ότι απειλούσαν το καθεστώς.

Για τον λόγο αυτό, πολλοί είναι εκείνοι στο Ιράν που πιστεύουν ότι αντί να ανησυχούν οι Ηνωμένες Πολιτείες για το ποιος θα είναι ο επόμενος πρόεδρος, θα έπρεπε να διαπραγματευθούν απευθείας με τον Αλί Χαμενεΐ. Δεν είναι δύσκολο, πολλοί πρώην υπουργοί Εξωτερικών θα μπορούσε να λειτουργήσουν ως μεσάζοντες, το μόνο που χρειάζεται είναι πολιτική βούληση.

Πέμπτη, Ιουνίου 11, 2009

Ο νέος ευρωπαϊκός φασισμός




Η Βρετανία μάλλον δεν κινδυνεύει από τους φασίστες. Ούτε η Ιταλία. Αλλά η Ουγγαρία αποτελεί μια τελείως διαφορετική περίπτωση.

Τον περασμένο Φεβρουάριο, το σπίτι του Ρόμπερτ Κσόρμπα στο Τατάρσεντγκιόργκι της Κεντρικής Ουγγαρίας έπιασε φωτιά. Τρομοκρατημένος, ο Κσόρμπα βγήκε τρέχοντας από το σπίτι κρατώντας στην αγκαλιά του τον πεντάχρονο γιο του. Οι ένοπλοι τους περίμεναν απ΄ έξω και σκότωσαν και τους δύο. Δύο μήνες αργότερα, ο 54χρονος Τζένο Κόκα δολοφονήθηκε με μια σφαίρα στο στήθος ενώ πήγαινε στη δουλειά του. Ήταν ο πέμπτος Τσιγγάνος που έχασε τη ζωή του με βίαιο τρόπο τους τελευταίους μήνες. Κι όπως λέει η ουγγρική αστυνομία, οι φόνοι έχουν πολλά κοινά σημεία. Οι ένοπλοι συνήθως επιτίθενται στο τελευταίο σπίτι του χωριού για να φύγουν πιο εύκολα. Και οι φόνοι είναι σχεδιασμένοι με στρατιωτική ακρίβεια.

Πολλοί ρίχνουν την ευθύνη, άμεση ή έμμεση, στην Ουγγρική Φρουρά, που τον Δεκέμβριο του 2007 είχε πραγματοποιήσει συγκέντρωση στο Τατάρσεντγκιόργκι και έκτοτε δεν χάνει ευκαιρία να επιτεθεί στους Τσιγγάνους και τους Εβραίους. Η οργάνωση αυτή ιδρύθηκε από το Κίνημα για μια Καλύτερη Ουγγαρία, πιο γνωστό ως Jobbik, που στις τελευταίες ευρωεκλογές έλαβε 14,8%. Τα μέλη της φορούν μαύρες στολές παραστρατιωτικού τύπου και περιπολούν τις νύχτες στα φτωχά χωριά, ως κράτος εν κράτει. Το σύνθημά τους είναι: «Είμαστε σκληροί σαν τη γροθιά και κοφτεροί σαν το σπαθί». Και ο στόχος τους, «Η Ουγγαρία στους Ούγγρους».

«Εδώ, στη Βουδαπέστη, γεννιέται ο νέος ευρωπαϊκός φασισμός», λέει στον απεσταλμένο της Ρεπούμπλικα ο Ούγγρος φιλόσοφος Γκασπάρ Μίκλος Ταμάς, «φωνή» των διαφωνούντων επί κομμουνιστικού καθεστώτος και κριτική συνείδηση της χώρας. Πριν από το 1989 ήταν θύμα διώξεων, σήμερα είναι στόχος απειλών. «Μια φορά, μια ομάδα ακροδεξιών με υποδέχθηκε κάτω από το σπίτι μου με την κραυγή Ηeil Ηitler! Το πιο συνηθισμένο, όμως, είναι να με συναντούν πενηντάχρονοι κύριοι, καθολικοί αστοί ή καλοντυμένοι γιάπηδες και, μόλις με αναγνωρίζουν, να μου λένε πως θα ήθελαν να με δουν κρεμασμένο». Όπως επισημαίνει ο Ταμάς, η φτώχεια και η υψηλή εγκληματικότητα έχουν κάνει τους συμπατριώτες του να χάσουν την εμπιστοσύνη τους στο δημοκρατικό σύστημα. Και ο κόσμος έχει αρχίσει έτσι να παίρνει τον νόμο στα χέρια του.

Επιστρέφει λοιπόν ο φασισμός του παρελθόντος; «Είναι ένας διαφορετικός φασισμός, αμυντικός, όχι επιθετικός, κι έτσι πιο ελκυστικός. Δεν είναι παροδικός, μπορεί να ριζώσει. Δεν έχει ανάγκη το μοναδικό κόμμα, καθώς εκφράζει τον πανικό της μεσαίας τάξης και εισάγει μια ταξική πάλη από την ανάποδη, που στρέφεται εναντίον των φτωχών. Αυτό που θυμίζει τη δεκαετία του ΄60 είναι το μίσος προς την ελευθερία. Και προς τους χαμένους. Είναι ένα πρόβλημα που αφορά όλη την Ανατολική Ευρώπη, μια περιοχή όπου ο δημοκρατικός καπιταλισμός απέτυχε. Και δίνει τη θέση του στη νοσταλγία του παρελθόντος».

Τετάρτη, Ιουνίου 10, 2009

Η επανάσταση θα αργήσει




«Για αμερικανάκια μάς περνάτε;»: την έκφραση αυτή εξακολουθούμε να την ακούμε, αν και ομολογουμένως όχι τόσο συχνά πια, στο ραδιόφωνο και την τηλεόραση.
Ας επιχειρήσουμε λοιπόν μια σύγκριση, ένα κρας τεστ όπως λέμε σε άψογα ελληνικά.

1 Ενώ η Αμερική στρέφεται προς τα αριστερά, η Ευρώπη πηγαίνει ακόμη πιο δεξιά. Οι Αμερικανοί ψηφοφόροι τιμώρησαν τους Ρεπουμπλικανούς για τον πόλεμο στο Ιράκ και την εξαχρείωση των τραπεζιτών, αναθέτοντας τη διακυβέρνησή τους σε έναν νέο, έντιμο και προοδευτικό άνθρωπο- που τυχαίνει να είναι και μαύρος. Οι Ευρωπαίοι ψηφοφόροι επιβράβευσαν τους συντηρητικούς πολιτικούς τους ακριβώς για τους ίδιους λόγους. Και όσοι θέλησαν να διαμαρτυρηθούν, στράφηκαν κατά κανόνα προς ακροδεξιά κόμματα, όπως αυτό το απίθανο Εθνικό Κόμμα της Βρετανίας που δέχεται ως μέλη του αποκλειστικά λευκούς. Η λέξη catharsis είναι ελληνική. Οι Ευρωπαίοι δεν την έχουν ακούσει άραγε ποτέ;

2 Ένα από τα κλασικά επιχειρήματα των αντιαμερικανών ήταν ανέκαθεν ότι ο «πλανητάρχης» εκλέγεται περίπου από το ένα τέταρτο των Αμερικανών πολιτών. Το επιχείρημα αυτό κλονίστηκε για πρώτη φορά τον περασμένο Νοέμβριο, όταν η συμμετοχή στις αμερικανικές εκλογές έφτασε το 63%, το υψηλότερο ποσοστό από το 1960. Μετά τις τελευταίες ευρωεκλογές, όπου η συμμετοχή ήταν μικρότερη από 43%, το επιχείρημα δεν υφίσταται πλέον.

3 «Πού είναι η επανάσταση;» αναρωτιέται η Αν Άπλμπομ με χθεσινό της άρθρο στην Ουάσινγκτον Ποστ. Περιμέναμε, περιμέναμε, αλλά η πολυαναμενόμενη ευρωπαϊκή έκρηξη κατά του καπιταλισμού, κατά των ελεύθερων αγορών, κατά της Δεξιάς, δεν ήλθε. Τι απέγιναν όλοι αυτοί οι νέοι στη Γαλλία, στην Ελλάδα, στην Ανατολική Ευρώπη, που διαμαρτύρονταν όλο αυτό το διάστημα, συχνά με βίαιους τρόπους, εναντίον του «συστήματος»; Απάντηση: Πήγαν για μπάνιο. Σύμφωνα με έρευνα που έγινε στη Γαλλία, 70% των νέων ηλικίας 18 έως 24 ετών δεν προσήλθε στις κάλπες. Στην κατηγορία 25-34 ετών, το ποσοστό έφτασε το 72%. Είναι αλήθεια ότι οι άνθρωποι αυτοί έχουν ένα δίκιο: δεν υπήρχε ένας πολιτικός να τους συνεπάρει, να τους πείσει, να τους κινητοποιήσει. Η Ευρώπη αναζητεί εναγωνίως τον δικό της Ομπάμα.

4 Στην πρόσφατη ομιλία του στο Πανεπιστήμιο του Καΐρου, ο Αμερικανός πρόεδρος τόνισε ότι «δεν πρέπει να επιδεικνύουμε εχθρότητα απέναντι στο Ισλάμ με πρόσχημα τις φιλελεύθερες πεποιθήσεις μας». Σημαντικό ποσοστό των Ευρωπαίων, που σε ορισμένες χώρες έφτασε το 15%, όχι μόνο δεν τον άκουσε, αλλά ψήφισε κόμματα που θεωρούν τους μουσουλμάνους κατώτερα όντα και θέλουν να τους στείλουν με συνοπτικές διαδικασίες πίσω στις χώρες τους.

5 Σύμφωνα με διατύπωση των Τάιμς, αυτή την εβδομάδα ο Μπαράκ Ομπάμα αρχίζει τον «υπέρ πάντων αγώνα» για να αποκτήσουν υγειονομική περίθαλψη όλοι οι Αμερικανοί. Οι νικητές των ευρωεκλογών, πάλι, αρχίζουν τη μεγάλη μάχη για την επανεκλογή του Μπαρόζο. Μήπως μας περνούν για «ευρωπαιάκια»;

Τρίτη, Ιουνίου 09, 2009

Καλά που υπάρχει κι ο Ντάνυ




Μια Ευρώπη πιο δεξιά, πιο επιθετική, πιο υποκριτική και πιο φοβισμένη: αυτό είναι το μήνυμα των ευρωεκλογών. Ας μας επιτραπούν μερικές σκόρπιες, καθαρά υποκειμενικές σκέψεις μέσα στη θύελλα.

Το πιο ελπιδοφόρο αποτέλεσμα ήταν ο θρίαμβος των Οικολόγων στη Γαλλία, που κόντεψαν να κλέψουν τη δεύτερη θέση από τους Σοσιαλιστές. Ο Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ ήταν ένας από τους λίγους ηγέτες που έκανε μια ευρωκεντρική προεκλογική εκστρατεία- και ανταμείφθηκε από τους ψηφοφόρους. Οι Οικολόγοι τα πήγαν επίσης καλά στην Ελλάδα και τη Σουηδία. Σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, όμως, δεν πέτυχαν τον στόχο των 60 ευρωβουλευτών. Όπως είπε ο Φίλιπ Λάμπερτς, συμπρόεδρος των Πρασίνων, η επόμενη Βιομηχανική Επανάσταση θα είναι πράσινη, αλλά η Ευρώπη μπορεί να μην ανήκει στους πρωταγωνιστές της.

Το πιο οδυνηρό αποτέλεσμα ήταν το 15% που έλαβε το ακροδεξιό, ρατσιστικό και ξενόφοβο κόμμα Jobbik στην Ουγγαρία. Όπως συνέβη παλιότερα και με άλλα ακροδεξιά κόμματα, το Jobbik κέρδισε τα υψηλότερα ποσοστά του σε πρώην οχυρά των Σοσιαλιστών, που χαρακτηρίζονται από μεγάλη ανεργία και μεγάλες κοινότητες Τσιγγάνων. Μαζί με τους ομοϊδεάτες τους από την Αυστρία, την Ολλανδία και τη Βρετανία, η Κριστίνα Μορβάι και οι δύο συνάδελφοί της είναι βέβαιο ότι θα προκαλέσουν προβλήματα στην Ευρωβουλή. Η πρόταση των Συντηρητικών να συγκροτηθεί ένας «μεγάλος συνασπισμός» με τους Σοσιαλιστές και τους Φιλελεύθερους ώστε να προχωρήσει η οικοδόμηση της Ευρώπης ακούγεται λογική.

Το πιο εντυπωσιακό αποτέλεσμα ήταν η συντριβή των Εργατικών του Γκόρντον Μπράουν και των Σοσιαλιστών της Μαρτίν Ωμπρύ (15,31% και 16,48% αντίστοιχα). Οι δεύτεροι έχουν χρόνο να το ξανασκεφτούν, να αναζητήσουν καινούργιες ιδέες, ηγέτες, πρόγραμμα, συμμαχίες. Για τους πρώτους, ο χρόνος έχει ουσιαστικά τελειώσει. Ο Μπράουν δεν πληρώνει μόνο για το σκάνδαλο των δαπανών. Στην πραγματικότητα δεν ήταν ποτέ του ηγέτης. Όχι πως είναι ο Κάμερον. Ο τελευταίος είναι απλώς πιο τυχερός.

Το πιο απροσδόκητο αποτέλεσμα ήταν η καθαρή νίκη των Συντηρητικών της Γαλλίας και της Γερμανίας. Μια εξήγηση είναι ασφαλώς η αδυναμία των αντιπάλων τους. Πέρα από αυτό, όμως, ο Σαρκοζί και η Μέρκελ κατάφεραν να πείσουν τους ψηφοφόρους ότι είναι αξιόπιστοι και ικανοί διαχειριστές της κρίσης. Κι αυτό, παρ΄ όλο που για την κρίση αυτή φέρουν τη μεγαλύτερη ευθύνη. Ενώ η ανεργία εκτοξεύεται στα ύψη, η αναβαπτισμένη ευρωπαϊκή Κεντροδεξιά ετοιμάζεται να επανεκλέξει έναν άνθρωπο σαν τον Μπαρόζο ως σύμβολο ελπίδας και δημιουργίας: αυτό κι αν είναι το υπ΄ αριθμόν ένα παράδοξο των ημερών.

Το πιο αναμενόμενο αποτέλεσμα ήταν η αύξηση της αποχής. Η Ευρώπη δεν «πουλάει». Από αφηγηματική άποψη, γράφει ο Χοσέ Ιγκνάθιο Τορεμπλάνκα στην Ελ Παΐς, οι ευρωεκλογές αποτελούν μια καταστροφή. Τους λείπει το θέμα, τους λείπει το happy end, τους λείπει πάνω απ΄ όλα αυτό που ο Χίτσκοκ αποκαλούσε ΜακΓκάφιν, το κάτι διαφορετικό που θα προσελκύσει την προσοχή των θεατών.

Δευτέρα, Ιουνίου 08, 2009

Ένα απεχθές καρναβάλι





«Είδα να περνά ένα φορτηγάκι, υπό τις κραυγές αποδοκιμασίας του γαλλικού πληθυσμού, έχοντας στην καρότσα καμιά δεκαριά δυστυχισμένες γυναίκες με εντελώς ξυρισμένο κεφάλι. Κρατούσαν ντροπιασμένες το κεφάλι τους κι έκλαιγαν».

Έτσι περιγράφει ο γραμματέας του Τσώρτσιλ Τζοκ Κόλβιλ μια σκηνή που εκτυλίχθηκε το 1944 μπροστά του στο Μπαγιέ, κατά την απελευθέρωση της Γαλλίας από τους συμμάχους. Ανάλογες σκηνές έγιναν εκείνη τη χρονιά σε όλη τη Γαλλία και τις περιγράφει ο Άντονι Μπίβορ στο νέο του βιβλίο D-Day - Η Μάχη για τη Νορμανδία (Εκδ. Viking Ρenguin). Μόλις απελευθερωνόταν μια πόλη, οι tondeurs (κουρείς) έπιαναν δουλειά. Την επομένη της απελευθέρωσης του Καρεντάν, στα μέσα Ιουνίου, δέκα γυναίκες ξυρίστηκαν δημοσίως. Στις 14 Ιουλίου, ένα φορτηγό γεμάτο με νεαρές γυναίκες, πολλές από τις οποίες ήταν έφηβες, γυρνούσε όλη τη μέρα στους δρόμους του Χερβούργου. Στο Βιλντιέ, ένα από τα θύματα ήταν μια γυναίκα που το έγκλημά της ήταν ότι είχε δουλέψει ως καθαρίστρια στο τοπικό γερμανικό αρχηγείο. Συνολικά, υπολογίζεται ότι υπέστησαν αυτόν τον εξευτελισμό τουλάχιστον 20.000 γυναίκες.

Το ξύρισμα μιας γυναίκας εν είδει τιμωρίας έχει βιβλική προέλευση. Στην Ευρώπη, το εισήγαγαν οι Βησιγότθοι. Κατά τον Μεσαίωνα, ήταν μια συνηθισμένη τιμωρία για τη μοιχεία. Τον περασμένο αιώνα, όμως, χρησιμοποιήθηκε κυρίως εναντίον γυναικών που κατηγορούνταν για συνεργασία με τον εχθρό. Αρχικά ήταν μια «δεξιά» πρακτική. Στη διάρκεια του ισπανικού εμφυλίου, οι Φαλαγγίτες ξύριζαν τα κεφάλια γυναικών από Δημοκρατικές οικογένειες. Μερικά χρόνια αργότερα, το ναζιστικό κράτος έδωσε εντολή να επιβάλλεται ανάλογη ποινή στις Γερμανίδες που κοιμόντουσαν με μη Αρίους ή με ξένους αιχμαλώτους που απασχολούνταν στα αγροκτήματα.

Αυτό το «απεχθές καρναβάλι» - όπως το αποκαλεί ο Μπίβορ - υιοθετήθηκε από το άλλο στρατόπεδο μετά την απόβαση στη Νορμανδία και έγινε καθημερινή πρακτική. Πολλά από τα θύματα ήταν πόρνες που είχαν πάει τόσο με Γερμανούς όσο και με Γάλλους. Άλλες ήταν νεαρές γυναίκες που είχαν κοιμηθεί με Γερμανούς στρατιώτες από ανία. Πολλές γυναίκες που είχαν κάνει άμβλωση κατηγορήθηκαν αυτομάτως ότι είχαν συνεργαστεί με τον εχθρό. Η οργή όμως ήταν μεγαλύτερη όταν διαπιστωνόταν ότι χάρις σ΄ αυτή τη συνεργασία οι γυναίκες περνούσαν καλά την ώρα που ο υπόλοιπος πληθυσμός πεινούσε. Αυτό που κηλίδωσε την εικόνα της Αρλεττύ, της μεγάλης Γαλλίδας ηθοποιού που πέθανε το 1992, δεν ήταν τόσο η σχέση της με έναν αξιωματικό της Λουφτβάφε όσο τα γεύματά της στο ξενοδοχείο Ritz.

Ένα νέο κύμα ξυρίσματος των γυναικών σημειώθηκε στη Γαλλία την άνοιξη του 1945, όταν επέστρεψαν οι αιχμάλωτοι πολέμου και τα θύματα των στρατοπέδων συγκέντρωσης. Ήταν ένα είδος εξιλέωσης για την απογοήτευση και το αίσθημα αδυναμίας των ανδρών που είχαν εξευτελιστεί από την κατοχή της χώρας τους. Όπως γράφει ο Μπίβορ, ήταν το ισοδύναμο του βιασμού από τον νικητή.

Σάββατο, Ιουνίου 06, 2009

Ο πρόεδρος της «ήπιας ισχύος»





O Μπαράκ Ομπάμα το απέδειξε για μια ακόμη φορά με την ομιλία του στο Κάιρο: είναι ο πρόεδρος της «ήπιας ισχύος». Δεν θέλει να επιβάλει, αλλά να βοηθήσει. Δεν θεωρεί ότι γνωρίζει τι είναι καλό για όλους τους άλλους, αν και πιστεύει σε ορισμένα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα. Δεν πιστεύει ότι μια γυναίκα που επιλέγει να καλύψει το κεφάλι της είναι λιγότερο ίση από τις άλλες, πιστεύει όμως πως όταν αρνούνται σε μια γυναίκα την εκπαίδευση, της αρνούνται την ισότητα. Δεν πήγε στη Μέση Ανατολή για να κάνει πόλεμο με το Ισλάμ, αλλά για να συμφιλιωθεί μαζί του.

Η ομιλία του Αμερικανού προέδρου δικαίωσε σε γενικές γραμμές τις προσδοκίες. Και εκείνοι που περίμεναν να καταδικάσει ανοιχτά τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Αίγυπτο ή να παρουσιάσει ένα λεπτομερές σχέδιο επίλυσης του Μεσανατολικού μάλλον δεν έχουν κατανοήσει τον τρόπο με τον οποίο κυβερνά. Αυτό δεν σημαίνει ότι η «ήπια ισχύς» θα φέρει κατ΄ ανάγκην αποτελέσματα. Όπως γράφει ο Γκίντεον Ράχμαν στους Φαϊνάνσιαλ Τάιμς, στην Ουάσιγκτον κυκλοφορούν φήμες ότι το Ισραήλ ίσως να βομβαρδίσει τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν μέχρι το τέλος του χρόνου. Η κυβέρνηση Ομπάμα είναι κατηγορηματικά αντίθετη σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο και πολλοί πιστεύουν ότι το Ισραήλ δεν θα τολμήσει να δράσει μονομερώς, πολύ περισσότερο που για να φτάσουν τα αεροσκάφη του στον στόχο τους θα πρέπει να διέλθουν μέσα από εναέριο χώρο που ελέγχεται από τους Αμερικανούς. Τι θα συμβεί όμως αν, παρόλα αυτά, ο Νετανυάχου δώσει την εντολή της επίθεσης; «Δεν νομίζω πως θα καταρρίψουμε τα αεροσκάφη τους», λέει χαρακτηριστικά ένας ανώτατος Αμερικανός αξιωματούχος...

Ο Ομπάμα διαπιστώνει τα όρια της «ήπιας ισχύος» και σε άλλες κρίσεις, όπως είναι το Αφγανιστάν, η Βόρεια Κορέα και το στρατόπεδο του Γκουαντάναμο. Ο Κιμ Γιονγκ-ιλ, οι Ταλιμπάν και ο Οσάμα μπιν Λάντεν δεν δείχνουν να ανταποκρίνονται στην επίθεση γοητείας που έχει εξαπολύσει- και αυτό δεν αποτελεί ακριβώς έκπληξη. Εκείνοι που θεωρούν ότι το μοναδικό πρόβλημα του πλανήτη είναι ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός δεν διακρίνονται δα για την ευφυΐα τους. Ο ενσαρκωτής του «Υes, we can» είναι ένας άνθρωπος που διασχίζει πύλες οι οποίες μέχρι τώρα θεωρούνταν αδιάβατες, γράφει στη Λιμπερασιόν ο Αιγύπτιος συγγραφέας Αλάα Αλ-Ασουάνι («Το Μέγαρο Γιακουμπιάν»). Ξέρει να κάνει διάκριση ανάμεσα στην πίστη και την τρομοκρατία. Αντίθετα με τον προκάτοχό του, δεν χρησιμοποιεί μια διαλεκτική του τύπου «Εμείς οι πολιτισμένοι κι εσείς οι βάρβαροι». Αλλά δεν έχει το μαγικό ραβδί για να αλλάξει τα πάντα. Όπως λέει και το ανέκδοτο, πρέπει να αγοράσουν κι οι άλλοι κανένα λαχείο.

Παρασκευή, Ιουνίου 05, 2009

Ιδεολογική αποτυχία




Καλά που υπάρχει και η Ελλάδα, δηλαδή, και ο θρίαμβος της Κεντροδεξιάς δεν θα είναι πανευρωπαϊκός. Αλλά η ιδεολογική αποτυχία της ευρωπαϊκής Αριστεράς είναι προφανής.

Είτε είναι στην κυβέρνηση είτε στην αντιπολίτευση, η Κεντροδεξιά αναμένεται να βγει κερδισμένη από αυτές τις ευρωεκλογές. Στη Βρετανία, οι Τόρις του Ντέιβιντ Κάμερον θα σαρώσουν- και την επόμενη ημέρα θα αποχωρήσουν από το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα για να συγκροτήσουν με τους Τσέχους ομολόγους τους μια νέα, πιο ευρωσκεπτικιστική, Κοινοβουλευτική Ομάδα. Στη Γαλλία και τη Γερμανία, τα συντηρητικά κόμματα θα καταλάβουν άνετα την πρώτη θέση, αν και η αποχή θα είναι μεγάλη. Στην Ισπανία, οι σοσιαλιστές του Θαπατέρο θα τιμωρηθούν για την τεράστια ανεργία που μαστίζει ξανά (όπως και την εποχή του Φελίπε Γκονθάλεθ) τη χώρα. Στην Ιταλία, ο εξωφρενικός Μπερλουσκόνι προσβλέπει σε ένα 40%! Ανάλογη είναι η κατάσταση στην Ολλανδία, την Πολωνία και την Ουγγαρία.

Η Αριστερά πληρώνει ασφαλώς την πολυδιάσπασή της. Στη Γαλλία, για παράδειγμα, το UΜΡ του Νικολά Σαρκοζί θα έλθει μεν πρώτο (οι δημοσκοπήσεις του δίνουν 25-27%), αλλά το σύνολο των ψήφων της αντιπολίτευσης αναμένεται να αυξηθεί. Οι σοσιαλιστές δεν μπορούν να συνεννοηθούν όχι μόνο με τα άλλα αριστερά κόμματα, αλλά ούτε και μεταξύ τους. «Το Σοσιαλιστικό Κόμμα δεν μπόρεσε να παρουσιάσει πέρυσι μια ενιαία γραμμή για τη Συνθήκη της Λισαβώνας, όπως δεν είχε μπορέσει να εμφανιστεί ενωμένο το 2005 στο θέμα της Συνταγματικής Συνθήκης», επισήμανε αυτή την εβδομάδα ο Φρανσουά Φιγιόν. Στη Γερμανία, πάλι, οι σοσιαλδημοκράτες δεν έχουν ούτε ένα πειστικό πρόγραμμα ούτε έναν χαρισματικό ηγέτη. Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, που λίγες μόνο ημέρες πριν από τις ευρωεκλογές, το 66% των ψηφοφόρων στη χώρα αυτή δεν ήξεραν ούτε τι θα ψηφίσουν ούτε καν αν θα προσέλθουν στις κάλπες.

Ένας από τους λόγους της κυριαρχίας της Κεντροδεξιάς, λέει στη Λιμπερασιόν ο Γάλλος καθηγητής Ντομινίκ Ρεϊνιέ που μόλις ολοκλήρωσε μια έρευνα μεταξύ 15.000 Ευρωπαίων, είναι δημογραφικός: η Ευρώπη γερνάει. Οι πολίτες μεγαλύτερης ηλικίας συμμετέχουν σε μεγαλύτερο ποσοστό από τους νέους στις εκλογές και ψηφίζουν πιο συντηρητικά- κάτι που εκμεταλλεύονται τα κεντροδεξιά κόμματα δίνοντας έμφαση στην ασφάλεια και την πάταξη της μετανάστευσης. Η Κεντροαριστερά, αντίθετα, δεν μπορεί να αποφασίσει τι ευρωπαϊκό μοντέλο επιθυμεί. Αντιφατική, άτολμη, φτάνει να χαρίζει ακόμη και τα δικά της όπλα στον αντίπαλο: ο φόρος Τόμπιν στις χρηματιστηριακές συναλλαγές, για τον οποίο κάποτε τη χλεύαζαν, γίνεται τώρα σημαία ορισμένων κεντροδεξιών κομμάτων! Την ώρα που η Δεξιά αποδεικνύει ότι μπορεί να προσαρμοστεί σε όλες τις καταστάσεις, εγκαταλείποντας ένα πρωί δόγματα στα οποία ορκιζόταν το προηγούμενο βράδυ, η Αριστερά εμφανίζεται ανίκανη να διαχειριστεί τον διεθνισμό της.

Πέμπτη, Ιουνίου 04, 2009

Ως άλλος Τιβέριος




Η χθεσινή ημέρα «έβγαλε» είδηση στην Ιταλία: ο αρχηγός της Κεντροαριστεράς έκανε δηλώσεις στο ραδιόφωνο της RΑΙ! Αλλά δεν είπε τίποτα για τα πρωθυπουργικά σκάνδαλα, τόσο χαμηλά αρνήθηκε να πέσει.

«Πρωθυπουργό τεφλόν», έτσι τον έχουν χαρακτηρίσει τον Σίλβιο Μπερλουσκόνι, επειδή δεν τον πιάνουν ούτε σεισμοί ούτε σκάνδαλα, και κάθε φορά που συναντά δυσκολίες βγαίνει πιο ισχυρός. Θέλοντας να δικαιώσει αυτήν τη φήμη, ο Καβαλιέρε δεν διστάζει αυτές τις ημέρες να κάνει πλάκα και με το «Νοέμιγκεϊτ»: στη δεξίωση που παρέθεσε τη Δευτέρα ο πρόεδρος της Δημοκρατίας, για παράδειγμα, έλεγε στους παρισταμένους ότι μπορεί να τους μιλήσει μόνο αν είναι ανήλικοι. Οι ενδείξεις όμως ότι τα τελευταία σκάνδαλα έχουν αρχίσει να τον βλάπτουν πληθαίνουν. Έξω από το προεδρικό μέγαρο τον περίμεναν διαδηλωτές που τον γιουχάισαν. Οι εφημερίδες δημοσιεύουν τις τελευταίες ημέρες φωτογραφίες διαφόρων φίλων του Μπερλουσκόνι- επιχειρηματιών, τραγουδιστών, χορευτριών - ενώ αποβιβάζονται από κρατικό αεροσκάφος που τους πήγε δωρεάν στη βίλα του, στη Σαρδηνία. Μια ομάδα γυναικών στις οποίες περιλαμβάνονται καθηγήτριες πανεπιστημίου και συγγραφείς καταγγέλλει με μανιφέστο της τον απίστευτο ξεπεσμό της χώρας. Και η βρετανική οργάνωση Οpen Democracy αποφάσισε να στείλει κι εκείνη στον πρωθυπουργό τις δέκα ερωτήσεις που του έχει θέσει η Ρεπούμπλικα, χωρίς να έχει μέχρι τώρα λάβει καμιά απάντηση.

Ο μόνος που απουσιάζει από αυτήν τη χορεία των αντιδράσεων είναι η αξιωματική αντιπολίτευση. Ο ηγέτης του Δημοκρατικού Κόμματος Ενρίκο Φραντσεσκίνι άνοιξε το στόμα του πριν από λίγες ημέρες για να ρωτήσει τους συμπατριώτες του αν θα εμπιστεύονταν τα παιδιά τους σε έναν τέτοιο πατέρα και το έκλεισε μόλις δέχθηκε τα καυστικά σχόλια των παιδιών του Μπερλουσκόνι. Χθες αρκέστηκε να αναφερθεί στην προοπτική δημιουργίας μιας νέας ευρωπαϊκής κοινοβουλευτικής ομάδας που θα ενώνει τα σοσιαλιστικά κόμματα με άλλους σχηματισμούς της Αριστεράς. Για τα «προσωπικά» του Μπερλουσκόνι αρνήθηκε να μιλήσει, δηλώνοντας ότι το κόμμα του έχει ζημιωθεί από αυτήν την ιστορία. Είναι όμως αυτό σοβαρό επιχείρημα για να παρακάμπτει ένα θέμα που έχει μετατρέψει την Ιταλία σε περίγελω του πλανήτη;

Ο διεθνής Τύπος αναγορεύεται έτσι για μια ακόμη φορά στον βασικό αντίπαλο του «Πάπι», όπως φώναζαν τον Μπερλουσκόνι τα κορίτσια που καλούσε στα πάρτι του. Οι Τάιμς τον χαρακτηρίζουν «σωβινιστή κλόουν» και βεβαιώνουν ότι σε οποιαδήποτε άλλη χώρα ένας πρωθυπουργός που έχει εμπλακεί σε τόσα σκάνδαλα θα είχε παραιτηθεί. Σε χθεσινό της άρθρο στην ίδια εφημερίδα, η καθηγήτρια κλασικών σπουδών στο Κέμπριτζ Μέρι Μπερντ συγκρίνει τον Ιταλό πρωθυπουργό με τον αυτοκράτορα Τιβέριο, που κυβέρνησε τον ρωμαϊκό κόσμο από το 14 μ.Χ. μέχρι την ημέρα που τον έπνιξε στο κρεβάτι του ο έπαρχος της Πραιτωριανής Φρουράς. Οι δύο αυτοκράτορες είχαν πάντως και διαφορές: στον Τιβέριο άρεσαν τα αγοράκια...

Τετάρτη, Ιουνίου 03, 2009

Το δίλημμα του Νετανυάχου




Δύσκολα τα πράγματα για τον «Μπίμπι», καθώς έχει να κάνει μια δύσκολη επιλογή ανάμεσα στον Αμερικανό φίλο και την πρωθυπουργία. Και τα δύο δεν μπορεί να τα έχει.

Όταν ο Ντάνιελ Λάντεσμπεργκ αναφέρεται στον Αμερικανό πρόεδρο, χρησιμοποιεί μόνο το μεσαίο του όνομα: Χουσεΐν. Και βεβαιώνει πως όσες πιέσεις κι αν ασκήσει ο «Χουσεΐν», όσες απειλές κι αν εκτοξεύσει, εκείνος το σπίτι του στον οικισμό Μαόζ Εστέρ θα το τελειώσει. Και μάλιστα γρήγορα, θέλει να είναι έτοιμο στον γάμο του. Θα το είχε τελειώσει ήδη αν ο στρατός δεν είχε στείλει πριν από δύο εβδομάδες τις μπουλντόζες για να γκρεμίσουν όλα τα παράνομα κτίσματα του οικισμού, που βρίσκεται βαθιά στη Δυτική Όχθη. Οι έποικοι έφυγαν, κι ύστερα από λίγες ώρες ξαναγύρισαν κι άρχισαν πάλι να κτίζουν. «Αυτή η γη είναι δική μας, ανήκει στον λαό του Ισραήλ», λέει ο 20χρονος έποικος. «Θα συνεχίσουμε να κτίζουμε σε όλα τα δυνατά σημεία». Ο αριθμός των εποίκων αυξάνεται διαρκώς από τότε που το Ισραήλ κατέλαβε τα παλαιστινιακά εδάφη, το 1967. Σύμφωνα με τους Φαϊνάνσιαλ Τάιμς, οι έποικοι φτάνουν σήμερα τους 480.000

και έχουν υπερδιπλασιαστεί από τότε που υπογράφηκαν οι συνθήκες του Όσλο, το 1993. Οι περισσότεροι ζουν σε μεγάλους οικισμούς, τους οποίους το Ισραήλ αρνείται να διαλύσει, ενώ μια μικρή μειοψηφία ζει στους λεγόμενους «σταθμούς», που συχνά δεν είναι τίποτα περισσότερο από τροχόσπιτα και καλύβες. Εδώ στέλνει η κυβέρνηση κάθε τόσο τις μπουλντόζες, θέλοντας να δείξει ότι εφαρμόζει τον νόμο. Αλλά έχει να αντιμετωπίσει μια νέα γενιά εποίκων, όπως είναι ο Λάντεσμπεργκ, που είναι πιο δυναμικοί από τους πατεράδες τους και δεν διστάζουν να τα βάλουν με το ισραηλινό κράτος. Όπως δεν διστάζουν βέβαια να επιτίθενται κάθε τόσο και στους Παλαιστινίους, καίγοντας τις ελιές τους και καταστρέφοντας τη γη τους.

Οι έποικοι δεν είναι οι μόνοι στο Ισραήλ που τα έχουν με τον Ομπάμα. Ακόμη και ο Μπένι Μόρις, που ανήκει στο κίνημα των λεγόμενων «νέων ιστορικών», εκφράζει τη λύπη του γιατί ο σημερινός Αμερικανός πρόεδρος δεν έχει το Ισραήλ στην καρδιά του, όπως το είχαν οι Μπους και ο Κλίντον. «Ο Ομπάμα δεν έχει κανέναν πολιτιστικό δεσμό με το Ισραήλ», λέει σε συνέντευξή του στην Κοριέρε ντέλα Σέρα. «Σήμερα ζητά το πάγωμα των οικισμών. Αν όμως ο Νετανυάχου δεχθεί κάτι τέτοιο, η κυβέρνησή του θα πέσει την ίδια μέρα. Επιπλέον, ο Ομπάμα δείχνει διατεθειμένος να κάνει ειρήνη με το Ισλάμ ακόμη και στις πλάτες του Ισραήλ. Αλλά πρέπει να προσέξει: αν η στιγμή και ο τόνος που διάλεξε αποδειχθούν λανθασμένα, η αξιοπιστία των Ηνωμένων Πολιτειών θα καταρρεύσει. Και τότε, αντίο εκκένωση των οικισμών, αντίο ειρηνική λύση με το Ιράν».

Με άλλα λόγια: μη μας πιέζετε γιατί μπορεί να εκτοξεύσουμε και κανέναν πύραυλο. Αλλά δεν είναι η πρώτη φορά που το Ισραήλ χρησιμοποιεί αυτή τη γλώσσα.

Τρίτη, Ιουνίου 02, 2009

Είπατε κάτι, κύριε βαν Ρομπουί;




Ένα από τα θεμέλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι η ενιαία αγορά.
Και το θεμέλιο αυτό τρίζει στις μέρες μας λόγω της έλλειψης συντονισμού που χαρακτηρίζει τις απαντήσεις των κυβερνήσεων στην κρίση.

Τον περασμένο Σεπτέμβριο, όταν οι τράπεζες στην Ευρώπη αντιμετώπιζαν μεγάλα προβλήματα, οι περισσότερες κυβερνήσεις υιοθέτησαν μέτρα για τη διάσωσή τους, περιφρονώντας την ευρωπαϊκή νομοθεσία για τον ανταγωνισμό. Ο Τσαρλς Γκούντχαρτ, καθηγητής Οικονομικών στο London School of Εconomics, είχε γράψει τότε ότι «στη ζωή οι τράπεζες είναι διεθνείς και στον θάνατο εθνικές». Κάτι παρόμοιο φαίνεται τώρα να γίνεται και με πολλές βιομηχανίες. Το τελευταίο παράδειγμα είναι η Τζένεραλ Μότορς, την οποία αναγκάζονται να «αγοράσουν» οι Αμερικανοί φορολογούμενοι έναντι ενός ποσού που υπερβαίνει τα 60 δισεκατομμύρια δολάρια. Για τα αυτοκίνητα της εταιρείας αυτής, ο Ραλφ Νέιντερ είχε πει τη δεκαετία του ΄60 ότι δεν είναι ασφαλή, οι παραγωγοί πετρελαίου της Μέσης Ανατολής είχαν πει τη δεκαετία του ΄70 ότι δεν είναι οικονομικά και οι Ιάπωνες αυτοκινητοβιομήχανοι είχαν πει τη δεκαετία του ΄80 ότι είναι αναξιόπιστα και ακριβά. Οι περισσότεροι νέοι Αμερικανοί ούτε έχουν αγοράσει ούτε πρόκειται να αγοράσουν ποτέ ένα αυτοκίνητο της GΜ. Τι κερδίζουν λοιπόν αγοράζοντας την εταιρεία;

Ο στόχος αυτής της εξαγοράς- γράφει στους Φαϊνάνσιαλ Τάιμς ο Αμερικανός πρώην υπουργός Εργασίας Ρόμπερτ Ράιχ- δεν είναι η διάσωση θέσεων εργασίας, αφού το ίδιο το υπουργείο Οικονομικών έχει θέσει ως όρο για τη σωτηρία της εταιρείας τη μείωση του προσωπικού της. Δεν είναι η δημιουργία μιας νέας, υγιούς επιχείρησης, αφού αυτό είναι δουλειά του ιδιωτικού τομέα. Δεν είναι ούτε η κατασκευή μιας νέας γενιάς οικονομικών αυτοκινήτων. Η μόνη πρακτική εξήγηση της κρατικής παρέμβασης είναι να υπάρξει χρόνος για πιο σταδιακή προσαρμογή των εργαζομένων, των προμηθευτών και των εμπόρων στην προοπτική εξαφάνισης της εταιρείας. Αν είναι όμως έτσι τα πράγματα, υπάρχουν ασφαλώς καλύτεροι τρόποι να διατεθούν 60 δισεκατομμύρια δολάρια.

Και αν όλα αυτά αφορούν τους Αμερικανούς φορολογουμένους, ο τρόπος που χειρίζονται το θέμα οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχει άμεσες επιπτώσεις στην ενιαία αγορά της ηπείρου. Όταν παρουσιάστηκαν τα πρώτα προβλήματα για την GΜ, η Άνγκελα Μέρκελ έσπευσε να εκμεταλλευτεί την αδράνεια των Βρυξελλών και να διαπραγματευτεί τη σωτηρία των τεσσάρων εργοστασίων της Όπελ (ευρωπαϊκής θυγατρικής της GΜ) στη χώρα της. Οι Γερμανοί πολίτες είναι ασφαλώς πολύ ευχαριστημένοι με αυτή την εξέλιξη. Ζητώντας όμως εγγυήσεις για τα γερμανικά εργοστάσια και τις γερμανικές θέσεις εργασίας, η κυβέρνηση του Βερολίνου προκαλεί το κλείσιμο εργοστασίων της Όπελ σε άλλες χώρες, όπως το Βέλγιο. Είναι λογικό λοιπόν ο πρωθυπουργός του τελευταίου, ο Χέρμαν βαν Ρομπουί, να κατηγορεί τη Γερμανία ότι καταστρέφει την ενιαία αγορά και υπονομεύει την ευρωπαϊκή νομοθεσία.

Άλλο, βέβαια, η φράου Μέρκελ και άλλο κάποιος βαν Ρομπουί...

Δευτέρα, Ιουνίου 01, 2009

Ένας ανεπαρκής πατέρας




«Αν αισθάνομαι υπερήφανος για κάτι, εκτός από το ότι έγραψα μερικά βιβλία και έκανα μερικά σκίτσα, είναι γιατί έχω οκτώ παιδιά και δεκαέξι εγγόνια συγκεντρωμένα σε μια μεγάλη ομάδα που λέγεται οικογένεια...»

Μεγάλη ομάδα, είναι αλήθεια. Σαν τον πλανήτη. Που μπορεί όμως να κλειστεί σε ένα βιβλίο. Τα παιδιά του Γκίντερ (έξι, από διάφορες γυναίκες) και της Ούτε (δύο) είναι σπαρμένα σε διάφορες χώρες, αλλά πρωταγωνιστούν όλα στο Κουτί των Επιθυμιών, το τελευταίο βιβλίο του Γκίντερ Γκρας. Ο συγγραφέας ξεκαθαρίζει τη θέση του από την αρχή, προς αποφυγή παρεξηγήσεως: «Είμαι ένας ανεπαρκής, ένας ανίκανος πατέρας», γράφει. Άφηνε τα παιδιά με τις μητέρες τους κι εκείνος αποσυρόταν στο δωμάτιό του κι έγραφε. Τώρα λοιπόν που η ζωή του πλησιάζει προς το τέλος, θέλησε να μάθει πώς βίωναν τα παιδιά του εκείνη την απουσία. Και το έκανε μέσα από τα μάτια της Μαρία Ράμα, μιας φωτογράφου που τον συνόδευε παντού, και στην οποία είναι αφιερωμένο το βιβλίο. Μέσα από τις φωτογραφίες που τραβούσε εκείνη με μια παλιά φωτογραφική μηχανή, ένα μαγικό κουτί που ξέρει να κοιτά προς το παρελθόν και προς το μέλλον.

Ο Γκρας έγραψε ένα πρώτο χειρόγραφο και το έστειλε στα παιδιά για να του πουν τη γνώμη τους. Όπως λέει σε συνέντευξή του στην Ελ Παΐς, αυτό που τον εξέπληξε ήταν ότι δεν τους ενδιέφερε καθόλου ο καλλιτεχνικός ή λογοτεχνικός χαρακτήρας του βιβλίου, αλλά οι λεπτομέρειες των γεγονότων. Οι δύο μεγάλοι του γιοι ιδιαίτερα, που έχουν πατήσει πια τα πενήντα, επ΄ ουδενί ήθελαν να αποκαλυφθεί πως όταν ήταν νέοι κάπνιζαν χασίς. Αλλά ατύχησαν. «Αυτός ο φόβος τους δεν αποτελεί επιχείρημα για μένα. Αποτελούν μέρος της ζωής μου, αλλά έχω κι εγώ δικαίωμα να αφηγηθώ τη ζωή μου».

Σε ένα σημείο του βιβλίου, ένα από τα παιδιά λέει για τον 82χρονο πατέρα του: «Δεν ήθελε να ξέρει τίποτα για τις επαναστάσεις, ήταν πάντα ένας μεταρρυθμιστής». Ο Γκρας σπεύδει να δικαιολογηθεί, αν δήλωνε μεταρρυθμιστής- ή αναθεωρητής- ήταν επειδή οι λέξεις αυτές προκαλούσαν αλλεργία στους κομμουνιστές. Το σύστημα χρειάζεται όμως πράγματι σήμερα ριζικές μεταρρυθμίσεις για να γίνει πιο ανθρώπινο και να αποκτήσει πιο κοινωνικό χαρακτήρα, όπως έγινε μετά τον πόλεμο στη Γερμανία ή στη Σκανδιναβία. «Πιστεύω ότι ζούμε σε μια επαναστατική κατάσταση», λέει ο Γερμανός Νομπελίστας, «κι αυτή η κατάσταση μπορεί να οδηγηθεί είτε προς τα δεξιά είτε προς τα αριστερά, αν κι εγώ φοβάμαι ότι θα πάει προς τα δεξιά».

Θα θέλαμε να μάθουμε την άποψη του συγγραφέα και για τις πρόσφατες αποκαλύψεις ότι πίσω από επιθέσεις εναντίον αριστερών ακτιβιστών κατά τη δεκαετία του ΄60 (ίσως να) βρισκόταν η Στάζι. Αλλά τέτοια ερώτηση δεν του έγινε.