Στρεπσίλ για τη γρίπη

Κι αν όλη αυτή η φασαρία είναι για το τίποτα; Κι αν η ανησυχία για τη γρίπη των χοίρων είναι ένα τέχνασμα για να βγάλουν λεφτά οι φαρμακοβιομηχανίες, να προβληθούν οι επιδημιολόγοι και να αυξήσουν την κυκλοφορία τους οι εφημερίδες;

Για τον Μάικλ Ο΄ Λίρι, οι μόνοι που κινδυνεύουν από τη γρίπη είναι οι Ασιάτες και οι Μεξικανοί που ζουν σε παραγκουπόλεις. Η κάλυψη του θέματος από τα μέσα ενημέρωσης είναι υπερβολική, είπε στουςΦαϊνάνσιαλ Τάιμςο διευθυντής της Ryanair, υποστηρίζοντας ότι οι ταξιδιώτες δεν έχουν κανένα λόγο να φοβούνται τον ιό. «Πιστεύει κανείς ότι θα πεθάνει το ζευγάρι από το Εδιμβούργο που έκανε μήνα του μέλιτος στο Μεξικό; Όχι. Με μερικές καραμέλες Στρεπσίλ θα γίνουν μια χαρά».

Ο Ο΄ Λίρι δεν είναι βέβαια αυτό που θα αποκαλούσαμε «αντικειμενικός παρατηρητής». Η αεροπορική του εταιρεία, όπως και όλες οι εταιρείες, έχει πολλά να χάσει αν απαγορευτούν οι πτήσεις προς προορισμούς «υψηλού κινδύνου». Επιπλέον, οι κάτοικοι των παραγκουπόλεων δεν είναι καθόλου λίγοι. Είναι αλήθεια, όμως, πως πολλοί αντιμετωπίζουν με καχυποψία τις προειδοποιήσεις των ειδικών για τις επιπτώσεις μιας πιθανής πανδημίας. Στη διάρκεια της κρίσης της σπογγώδους εγκεφαλοπάθειας- γράφει ο Σάιμον Τζένκινς στηνΓκάρντιαν- δεν προέβλεπαν σοβαροί επιστήμονες ότι ίσως να πεθάνουν δέκα εκατομμύρια Βρετανοί; Μερικά χρόνια αργότερα, με τον ιό SΑRS, δεν διόρθωναν αυτή την εκτίμηση σε «μερικές δεκάδες εκατομμύρια»; Κι όταν ξέσπασε η γρίπη των πτηνών, το 2006, δεν μίλησαν για την πρώτη πανδημία του 21ου αιώνα; Οι επιδημιολόγοι λατρεύουν τη λέξη «ίσως» γιατί τους εξασφαλίζει σίγουρη προβολή. Την ίδια στιγμή, όμως, υποβαθμίζουν σκοπίμως πραγματικά φονικούς ιούς όπως ο χρυσίζων σταφυλόκοκκος (ΜRSΑ), για τους οποίους η ευθύνη βαρύνει τις κυβερνήσεις.

Βρισκόμαστε λοιπόν μπροστά σε μια καθοδηγούμενη υστερία, έναν τεχνητό πανικό για να αποκομίσουν κέρδη κάποιοι επιτήδειοι; Η απάντηση ενός επαγγελματία δημοσιογράφου που σέβεται τη δουλειά του και σιχαίνεται τις θεωρίες συνωμοσίας δεν μπορεί παρά να είναι αρνητική. Είναι πράγματι πολύ πιθανό ο ιός της γρίπης των χοίρων να ακολουθήσει τη διαδρομή προηγούμενων ιών: να εξασθενήσει και να επιστρέψει στα ζώα.
Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι δεν πρέπει να τεθεί ο πλανήτης σε επιφυλακή για την περίπτωση μιας μοιραίας μετάλλαξης που θα αλλάξει ριζικά το σκηνικό. Το ένα εκατομμύριο των ανθρώπων που πέθαναν το 1968-69 από την πανδημία γρίπης του Χονγκ Κονγκ είχαν σάρκα και οστά, δεν αποτέλεσαν κατασκεύασμα των γιατρών και των δημοσιογράφων.

Υπάρχει και κάτι ακόμη, που δύσκολα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί κατευθυνόμενο. Η γρίπη των χοίρων ίσως (πάντα υπάρχει αυτό το «ίσως») να αποβεί ιδιαίτερα επικίνδυνη για τα εκατομμύρια των ανθρώπων που πάσχουν από ΑΙDS ή φυματίωση, και το ανοσοποιητικό τους σύστημα είναι εξασθενημένο. Αν ο ιός προσβάλει αυτούς τους ανθρώπους, οι καραμέλες Στρεπσίλ μάλλον δεν θα τους σώσουν...

Λουκάνικα και μπίρα

Στις 9 Νοεμβρίου θα συμπληρωθούν είκοσι χρόνια από την πτώση του Τείχους. Αλλά η πρώτη «τρύπα» είχε γίνει λίγους μήνες νωρίτερα.

Ήταν Πρωτομαγιά του 1989. Μπροστά στη δυσαρέσκεια του λαού, οι κομμουνιστές που κυβερνούσαν την Ουγγαρία είχαν καταργήσει την καθιερωμένη παρέλαση, αντικαθιστώντας την με ένα είδος λαϊκού πικνίκ. Ο πρωθυπουργός Μίκλος Νέμεθ, ένας μεταρρυθμιστής οικονομολόγος, ήταν υποχρεωμένος να παραστεί. Κι εκεί, μέσα στο τσουχτερό κρύο, άκουσε τον σκληροπυρηνικό γραμματέα του κόμματος Κάρολι Γκρος να εξαπολύει δριμεία επίθεση εναντίον του, κατηγορώντας τον ότι θέλει να εγκαθιδρύσει στη χώρα μια δυτικού τύπου δημοκρατία, με ελεύθερες εκλογές, ελεύθερη αγορά και καπιταλισμό. «Μόνο που δεν με έφτυσε», θα έλεγε αργότερα ο Νέμεθ. Καθώς απομακρύνονταν παίρνοντας ο καθένας τον δρόμο του, ο πρωθυπουργός γύρισε και είπε στον γραμματέα: «Σήμερα ίσως να είναι η ημέρα σου. Αλλά κι η δική μου δεν θα αργήσει!».

Κάτι ήξερε. Όπως γράφει στο «Νιούζουικ» ο Μάικλ Μέγιερ, που τη χρονιά εκείνη ήταν επικεφαλής του γραφείου του περιοδικού στη Γερμανία και την Ανατολική, τα ουγγρικά στρατεύματα προέβησαν την επομένη σε μια αδιανόητη κίνηση: άρχισαν να κόβουν τα συρματοπλέγματα που χώριζαν την Ουγγαρία από την Αυστρία και να γκρεμίζουν τους πυλώνες που διοχέτευαν στα σύρματα ηλεκτρικό ρεύμα υψηλής τάσης. «Οι Ούγγροι ξηλώνουν το σιδηρούν παραπέτασμα», θα σημείωναν την επομένη «ΤΑ ΝΕΑ», παραθέτοντας δήλωση εκπροσώπου του ουγγρικού υπουργείου Εξωτερικών σύμφωνα με τον οποίο επρόκειτο για το τέλος μιας εποχής στις σχέσεις της Ουγγαρίας με τη Δύση. Ήταν κάτι που ο Νέμεθ και η κυβέρνησή του ετοίμαζαν από καιρό. Λίγες ημέρες νωρίτερα, άλλωστε, είχαν καλέσει τα διεθνή μέσα ενημέρωσης στα σύνορα για να παρακολουθήσουν ένα «έκτακτο γεγονός». Κι εκεί, στα τέσσερα σημεία των συνόρων που ξεκινούσε η κατεδάφιση του «παραπετάσματος», οι Ούγγροι στρατιώτες κερνούσαν τους δημοσιογράφους λουκάνικα και μπίρα.

«Μα τι ετοιμάζουν αυτοί οι Ούγγροι;» αναρωτήθηκε το επόμενο πρωί στη συνεδρίαση του Πολιτικού Γραφείου ο ηγέτης της Ανατολικής Γερμανίας Έριχ Χόνεκερ. Ήταν προφανές.
Η απόφαση του Νέμεθ να ξηλώσει τα συρματοπλέγματα ήταν μια ανοιχτή πρόσκληση προς τους Ανατολικογερμανούς πολίτες, που έκαναν παραδοσιακά διακοπές στην Ουγγαρία, να περάσουν στη Δύση. Εκατομμύρια Ούγγροι είχαν αρχίσει ήδη να κάνουν το ίδιο, επωφελούμενοι από έναν φιλελεύθερο νόμο που είχε ψηφιστεί την προηγούμενη χρονιά από το κοινοβούλιο. Στις 19 Αυγούστου, ύστερα από ένα «πανευρωπαϊκό πικνίκ» στη Βουδαπέστη, σημειώθηκε η πρώτη έξοδος μερικών εκατοντάδων Ανατολικογερμανών προς την ελευθερία. Και ένα μήνα αργότερα ακολούθησε η Μεγάλη Δραπέτευση. Το Τείχος δεν μπορούσε να αντέξει ακόμη πολύ.

«Δεν το περιμέναμε», ομολόγησαν αρκετοί ειδικοί. Ακόμη και ο Φρανσουά Μιτεράν αιφνιδιάστηκε. Αλλά οι ενδείξεις υπήρχαν μήνες πριν, όσοι δεν φορούσαν ιδεολογικές παρωπίδες είχαν αρχίσει να τις αποκωδικοποιούν.

Φωνάξτε τον Σούπερμαν!

Υπάρχει κάτι περίεργο, απροσδόκητο, σχεδόν ανατριχιαστικό στον απολογισμό των νεκρών από τη γρίπη των χοίρων στο Μεξικό: όλοι ήταν ηλικίας 25 έως 50 ετών.

Κι αν το ηλικιακό αυτό εύρος φαίνεται κατ΄ αρχήν μεγάλο, η εικόνα από την πόλη του Μεξικού είναι ακόμα πιο αποκαλυπτική: τα 15 άτομα για τα οποία υπάρχουν βάσιμες υποψίες ότι πέθαναν από τη συγκεκριμένη γρίπη ήταν 25 έως 37 ετών. Νέοι άνθρωποι δηλαδή, με ισχυρό ανοσοποιητικό σύστημα. Σαν τον Λουίς Ενρίκε Χερέρα, 35 ετών, που πηγαινοερχόταν κάθε μέρα στη δουλειά του με το ποδήλατο, μια συνολική απόσταση 30 χιλιομέτρων. Δούλευε σε συνεργείο αυτοκινήτων, κι ήταν τόσο υγιής και δυνατός που κανείς δεν ανησύχησε όταν χρειάστηκε να μπει πριν από 12 ημέρες στο νοσοκομείο με συμπτώματα γρίπης. Αλλά από τότε χειροτερεύει διαρκώς, ο πυρετός δεν πέφτει κάτω από τους 39, αναπνέει με σωληνάκι και δεν επικοινωνεί με το περιβάλλον του. Τις τελευταίες ημέρες βρίσκεται πλέον σε απομόνωση, αφού οι γιατροί φοβούνται ότι είναι κι αυτός θύμα της γρίπης των χοίρων. «Η κατάστασή του είναι πολύ, πολύ σοβαρή», λέει ο μικρότερος αδελφός του.

Το υψηλό ποσοστό των νέων ανθρώπων ανάμεσα στα θύματα της γρίπης των χοίρων είναι ένα από τα μυστήρια αυτού του ιού. Όπως υπενθυμίζει η «Ουάσιγκτον Ποστ», το ίδιο ακριβώς συνέβη με την επιδημία της ισπανικής γρίπης το 1918-19, από την οποία είχαν χάσει τη ζωή τους τουλάχιστον 50 εκατομμύρια άνθρωποι. Σχεδόν έναν αιώνα αργότερα, κανείς δεν έχει μπορέσει να εξηγήσει αυτή τη διεστραμμένη προτίμηση του ιού στους νέους. Μια από τις θεωρίες που κυκλοφορούν είναι ότι ο ιός πυροδοτεί μια εξαιρετικά επιθετική αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος, που καταστρέφει τους ιστούς του λάρυγγα και των πνευμόνων. Οι νέοι άνθρωποι, που έχουν και το ισχυρότερο ανοσοποιητικό σύστημα, παρουσιάζουν έτσι μεγαλύτερο κίνδυνο.

Ένας επιδημιολόγος που εργάζεται στο μεξικανικό υπουργείο Υγείας, ο Χουστίνο Ρεγκαλάδο Πινέδα, διατυπώνει μια πιο απλή εκτίμηση: ότι οι νέοι είναι πιο ευάλωτοι στον ιό επειδή συγκεντρώνονται σε μεγαλύτερη πυκνότητα σε δημόσιους χώρους, όπως είναι οι δουλειές τους. Αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος που στην Πόλη του Μεξικού έχουν κλείσει τα περισσότερα εστιατόρια, οι κινηματογράφοι, τα πάρκα, τα σχολεία, ακόμη και οι εκκλησίες. Ο φόβος είναι ζωγραφισμένος στα πρόσωπα των ανθρώπων. Αλλά υπάρχει μια μεξικανική παράδοση που αρνείται να πεθάνει: ο χλευασμός του θανάτου. Ήδη κυκλοφορούν στο Διαδίκτυο διάφορα τραγούδια για τη γρίπη των χοίρων. Ένα από αυτά πηγαίνει ως εξής: «Και τώρα ποιος θα μας βοηθήσει;/ Φωνάξτε τον Σούπερμαν!/ Μέχρι να έρθει ο Ιντιάνα Τζόουνς, θα είμαστε όλοι νεκροί».

Άνθρακες ο θησαυρός

Είκοσι χρόνια ερευνών. Δεκατρία χρόνια εμπορικής εκμετάλλευσης. Και τα αποτελέσματα; Στην καλύτερη περίπτωση αδιάφορα και στη χειρότερη αρνητικά.

Oι αγρότες τριών επαρχιών της Νότιας Αφρικής δοκίμασαν πριν από λίγες ημέρες μια δυσάρεστη έκπληξη: τα χωράφια όπου είχαν φυτέψει γενετικά τροποποιημένο καλαμπόκι της Μonsanto ήταν χέρσα. Το φαινόμενο εκτεινόταν σε 820.000 στρέμματα, όπου είχαν φυτέψει τρεις ποικιλίες καλαμποκιού. Τα φυτά έχαιραν άκρας υγείας: ούτε παραμορφώσεις ούτε αρρώστιες ή παράσιτα. Απλώς δεν παρήγαν καρπούς. «Ίσως να φταίνε οι μετεωρολογικές συνθήκες ή κάποιες αγρονομικές πρακτικές», σημειώνει στο επίσημο blog της εταιρείας ο Κόμπους Λίντεκε, διευθυντής του αφρικανικού τμήματος της Μonsanto για τη Νότια Αφρική. «Στη συγκεκριμένη περίπτωση, μπορεί να έπαιξαν ρόλο και οι μέθοδοι παραγωγής». Η εταιρεία διαβεβαιώνει πάντως ότι όλοι οι αγρότες που επλήγησαν θα αποζημιωθούν σε διάστημα δύο μηνών.

Για τη Μαρί-Μονίκ Ρομπέν, δημιουργό του ντοκιμαντέρ «Ο κόσμος σύμφωνα με τη Μonsanto», οι εξηγήσεις αυτές είναι γελοίες. Δεν μπορεί ένα λάθος στη διαδικασία της γονιμοποίησης να πλήττει τρεις διαφορετικές ποικιλίες καλαμποκιού. Το πρόβλημα βρίσκεται στη γενετική τροποποίηση των φυτών, λέει η Γαλλίδα επιστήμονας στην ιστοσελίδα Rue89. «Για να γίνουν πιο παραγωγικά, εξαναγκάζονται να αναπτύξουν ικανότητες που από τη φύση τους δεν διαθέτουν. Γίνονται έτσι πιο εύθραυστα, λιγότερο ανθεκτικά στις εξωτερικές συνθήκες».

Το επεισόδιο της Νότιας Αφρικής έρχεται να προστεθεί σε μια σειρά από καινούργια στοιχεία που ενοχοποιούν τα γενετικά τροποποιημένα προϊόντα (ΓΤΠ). Δύο μελέτες που έγιναν στο Λουξεμβούργο και τη Γερμανία δείχνουν πως όταν ο νερόψυλλος Daphnia Μagna και το σκαθάρι Αdalia Βipunctata τράφηκαν αποκλειστικά για ένα διάστημα με καλαμπόκι ΜΟΝ 810, η θνησιμότητά τους αυξήθηκε. Οι μελέτες αυτές οδήγησαν τη Γερμανία να γίνει η έκτη χώρα στην Ευρώπη (μετά την Αυστρία, την Ελλάδα, τη Γαλλία, την Ουγγαρία και το Λουξεμβούργο) που αποφάσισε να απαγορεύσει την καλλιέργεια ΓΤΠ στο έδαφός της.
Μια άλλη μελέτη που έγινε στις Ηνωμένες Πολιτείες από την Ένωση Ανησυχούντων Επιστημόνων έδειξε ότι η γενετική τροποποίηση του καλαμποκιού και της σόγιας δεν οδηγεί σε αύξηση της απόδοσής τους. «Η συμβατική γεωργία εξακολουθεί να έχει καλύτερα αποτελέσματα», τονίζει ο βιολόγος Νταγκ Γκάριαν-Σέρμαν που συνέταξε την έκθεση. Υπάρχει μία και μόνη εξαίρεση: σε περιπτώσεις μαζικής εισβολής εντόμων, το ΓΤ καλαμπόκι επιτρέπει βελτίωση της απόδοσης κατά 7% με 12%.

Ένα από τα βασικά επιχειρήματα υπέρ των προϊόντων αυτών, ότι θα μπορέσουν να ταΐσουν όλο τον πλανήτη χάρις στην αυξημένη απόδοσή τους, φαίνεται έτσι να καταρρέει. Η συζήτηση γύρω από τους κινδύνους, είτε για τον άνθρωπο είτε για το περιβάλλον, είναι πιο πολύπλοκη και επηρεάζεται συχνά από πολιτικές σκοπιμότητες. Το βέβαιο είναι ότι δεν πρέπει να επαναληφθεί στον τομέα της διατροφής αυτό που έγινε με την οικονομία: να θυσιαστεί η ασφάλεια στον βωμό του κέρδους.

Οι πληγές της Νότιας Αφρικής

Υπάρχουν δύο τρόποι να παρουσιάσει κανείς τον Τζέικομπ Ζούμα, νικητή των εκλογών που πραγματοποιήθηκαν αυτή την εβδομάδα στη Νότια Αφρική. Μπορεί να δώσει έμφαση στην πολυγαμία του και τα 17 παιδιά του, στον βιασμό μιας οροθετικής γυναίκας και την περίφημη δήλωση που έκανε μετά («Έκανα ντους...»), στον λαϊκισμό του, στις αμφιβολίες για την ακεραιότητά του, στην ασέβεια που δείχνει προς τη Δικαιοσύνη. Ή μπορεί να επισημάνει κανείς την εντυπωσιακή πορεία ενός αναλφάβητου αγοριού που εντάχθηκε στα 17 του στο παράνομο Αφρικανικό Εθνικό Κονγκρέσο (ΑΝC), έμαθε να διαβάζει στις διαβόητες φυλακές του Ρόμπεν Άιλαντ δίπλα στον Νέλσον Μαντέλα και τους «αδελφούς» του, διακρίθηκε στην ένοπλη πάλη και κατάφερε να εκλεγεί το 2007 πρόεδρος του ΑΝC ύστερα από ένα συνέδριο όπου κυριάρχησαν δραματικοί τόνοι.

Και οι δύο τρόποι είναι θεμιτοί. Ο άνθρωπος που θα ορκιστεί την ερχόμενη εβδομάδα τέταρτος μαύρος πρόεδρος στην ιστορία της Νότιας Αφρικής είναι μια πολυσχιδής και αντιφατική προσωπικότητα. Κανείς δεν ξέρει πώς ακριβώς θα διαχειριστεί τη νίκη του. Και πολλοί φοβούνται ότι η χώρα θα γνωρίσει την τύχη της Ζιμπάμπουε, μ΄ έναν ηγέτη χαρισματικό αλλά βαθύτατα λαϊκιστή, μια χαώδη ανακατανομή του πλούτου, μια επιδείνωση του κράτους δικαίου και μια εντεινόμενη έξοδο των καλών μυαλών προς τη Δύση. Η οικονομία γνωρίζει κάμψη για πρώτη φορά εδώ και δεκαεπτά χρόνια και τα εκατομμύρια μαύροι που περιμένουν μάταια όλα αυτά τα χρόνια κάποια οφέλη από την απελευθέρωση δεν θα δεχθούν να προδοθούν ξανά.

Προς τα πού λοιπόν θα οδηγηθεί η Νότια Αφρική: θα γνωρίσει την επιτυχία ή θα καταρρεύσει; «Μ΄ αρέσει που μου κάνετε αυτή την ερώτηση», απαντά στηΛιμπερασιόνο Ολλανδός συγγραφέας Αντριάαν βαν Ντις, που έχει ζήσει πολλά χρόνια στον αφρικανικό Νότο. «Έχω βαρεθεί να ακούω συζητήσεις για την κρίση! Οι Ευρωπαίοι πηγαίνουν στη Νότια Αφρική μόνο ως τουρίστες. Κάνουν ένα μικρό γύρο στο πάρκο Κρούγκερ, έναν άλλο στους Κήπους, μια επίσκεψη στο Σοβέτο, και φεύγουν. Αν έμεναν περισσότερο, θα έβλεπαν μια διαφορετική χώρα. Ο Νέλσον Μαντέλα, για παράδειγμα, αντιμετωπίζεται ως άγιος περισσότερο στην κοινότητα των λευκών παρά μεταξύ των μαύρων. Ένας από τους λόγους που η λευκή αντιπολίτευση τον λατρεύει είναι ότι δεν έκανε ορισμένες κρίσιμες επιλογές όταν έπρεπε. Ήθελε να τα έχει καλά με όλους. Και όλοι τον χρησιμοποιούσαν».

Ο βαν Ντις ελπίζει πως η Νότια Αφρική θα γιατρευτεί μια μέρα από τις πληγές της. «Είναι η πιο βίαιη χώρα που έχω επισκεφθεί. Ένας λόγος είναι φυσικά το απαρτχάιντ, αλλά αυτό δεν μπορεί να εξηγήσει τα πάντα. Οι άνδρες μπορεί να βιάζουν σήμερα τις γυναίκες επειδή αισθάνονται αδύναμοι, αλλά αυτό δεν τους δικαιολογεί...»

Ο δεύτερος στίχος

«Κάθε φορά που έψαξα τον εαυτό μου/ Βρήκα τους άλλους/ Και κάθε φορά που έψαξα τους άλλους/ Δεν βρήκα σ΄ εκείνους παρά την άγνωστη ύπαρξή μου/ Μήπως είμαι το άτομο-πλήθος;» Μαχμούντ Νταρουίς

Τι πρέπει να κάνουν οι οικείοι ενός ποιητή ή ενός συγγραφέα που πεθαίνει αφήνοντας πίσω του ημιτελή χειρόγραφα; Να τα εκδώσουν, δίνοντάς τους μια κατεύθυνση που πιθανόν να μην ήθελε ο δημιουργός τους ή να τα ενταφιάσουν μαζί του; Το «δίλημμα του Μπροντ», που πήρε το όνομά του από τον συγγραφέα Μακ Μπροντ ο οποίος αρνήθηκε να εκπληρώσει την επιθυμία του Κάφκα να καούν τα χειρόγραφά του μετά τον θάνατό του, συναντάται συχνά στην ιστορία της λογοτεχνίας. Η πιο πρόσφατη υπόθεση αφορά τον Παλαιστίνιο ποιητή Μαχμούντ Νταρουίς, έναν από τους μεγαλύτερους ποιητές που έχει αναδείξει ο αραβικός κόσμος. Και την παρουσιάζει στο μπλογκ του ο λογοτεχνικός κριτικός της Μοντ, Πιερ Ασουλίν.

Ο Νταρουίς πέθανε τον περασμένο Αύγουστο σε ηλικία 67 ετών. Την επομένη, ο αδελφός του και μερικοί φίλοι συγκέντρωσαν τα χειρόγραφά του και αναρωτήθηκαν τι έπρεπε να τα κάνουν: να τα εκδώσουν όλα ή να περιοριστούν σ΄ εκείνα που φαίνονταν λίγο-πολύ ολοκληρωμένα; Ο συγγραφέας Ελίας Χουρί έπεισε την ομάδα ότι ορθότερη ήταν η πρώτη λύση. Και τον περασμένο μήνα τα τριάντα ποιήματα κυκλοφόρησαν με τον τίτλο «Δεν θέλω τέλος σ΄ αυτό το ποίημα». Υπήρξαν μεγάλες αντιδράσεις, πολλοί κατηγόρησαν τον Χουρί και τους άλλους ότι σφετερίστηκαν το όνομα του Νταρουίς για να αυτοπροβληθούν, άλλοι οργανώνονται μέσω του Facebook εναντίον του σχεδίου του σκηνοθέτη Φαρίς Ιμπραήμ να γυρίσει μια βιογραφική ταινία για τον χαμένο ποιητή.

Μέχρι να μεταφραστούν τα ποιήματα, ας αρκεστούμε σε ένα απόσπασμα από το ημερολόγιο που κράτησε ο ποιητής την περίοδο 2006-2007 και κυκλοφόρησε στη Γαλλία με τίτλο «Το Ίχνος της Πεταλούδας» (Εκδ. Αctes Sud): «Ο πρώτος στίχος είναι το δώρο του αόρατου στο ταλέντο. Όσο για τον δεύτερο, μπορεί να είναι ποίηση, μπορεί κι απογοήτευση. Ο δεύτερος στίχος είναι η μάχη του αγνώστου με το γνωστό.Δεν είναι κάτι δεδομένο.
Κατασκευάζεται με τη δεξιοτεχνία αυτού που ξέρει να τιθασεύει το αόρατο. Βλέπεις και ταυτόχρονα δεν βλέπεις, τόσο ισχυρή είναι η αντίθεση ανάμεσα στο φως και το σκοτάδι. Σ΄ εσένα... σ΄ εσένα παραχωρεί η αποκάλυψη το σημάδι της αναχώρησης, προτού σ΄ εγκαταλείψει μόνο, στην περιπέτεια, χωρίς πυξίδα. Είσαι σαν αυτόν που βγαίνει από ένα δάσος χωρίς να ξέρει τι τον περιμένει: ληστές, πυροβολισμοί, ένας κεραυνός ή μια γυναίκα που σε ρωτά, “τι είναι ο χρόνος;”, και απαντάς, “ο χρόνος σταμάτησε, πέρασε λοιπόν”. Το δυνατό είναι ένα δάσος. Σε ποιον κορμό θα ακουμπήσεις τη φαντασία σου, από ποιο ζώο θα ξεφύγεις; Όταν ανακαλύψεις τον δεύτερο στίχο στο δαίδαλο του δυνατού, θα βρεις τον σηματοδοτημένο δρόμο που θα σε οδηγήσει στο αδύνατο!»

Δεν κατάλαβε τον φεμινισμό

Ο καθείς με τις εμμονές και τα ινδάλματά του. Μετά τον Κλάουντιο Μάγκρις, που συμπλήρωσε πρόσφατα τα 70 χρόνια του, η στήλη εκφράζει την ευγνωμοσύνη της στον Τζορτζ Στάινερ, που γίνεται σήμερα 80 ετών.

Κι ένας πραγματικός διανοούμενος, όταν φτάνει σ΄ αυτή την ηλικία, μιλά πρώτα απ΄ όλα για τα λάθη του, γι΄ αυτά που δεν κατάλαβε ή που τα κατάλαβε λάθος, γι΄ αυτά που δεν έκανε επειδή δεν θέλησε ή δεν πρόλαβε. Ο Στάινερ, λοιπόν, θα ήθελε να έχει ακολουθήσει μια επιστημονική σταδιοδρομία- αλλά είχε πάντα πρόβλημα με τα μαθηματικά. Θα ήθελε να έχει συνεχίσει τα μαθήματα εβραϊκών, που τα εγκατέλειψε για να μάθει αρχαία ελληνικά και λατινικά. Και πάνω απ΄ όλα, θα ήθελε να έχει κατανοήσει εγκαίρως τη σημασία του φεμινιστικού κινήματος. «Έχω διαβάσει Σιμόν ντε Μποβουάρ», λέει σε συνέντευξή του στον δημοσιογράφο τηςΚοριέρε ντέλα Σέραπου τον επισκέφθηκε στο σπίτι του στο Κέμπριτζ, «αλλά δεν συνέλαβα τον μεγάλο ρόλο που θα μπορούσαν να παίξουν οι γυναίκες στην πολιτική και την κοινωνία. Όπως δεν πρόβλεψα και τις επιπτώσεις που θα είχε η ηλεκτρονική επανάσταση στη γλώσσα και την επικοινωνία».

Γεννημένος το 1929 στο Παρίσι από Εβραίους γονείς αυστριακής καταγωγής, ο Στάινερ μετανάστευσε με την οικογένειά του το 1940 στην Αμερική. Σπούδασε στο Σικάγο και το Χάρβαρντ, αλλά το 1950 επέστρεψε στην Ευρώπη. «Θεωρώντας δεδομένο ότι είναι πάντα δύσκολο να ξεχωρίσουμε αν επιλέγουμε ή μας επιλέγουν», λέει στον Ιταλό δημοσιογράφο χαϊδεύοντας τον σκύλο του, τον Μπεν, «προβληματίζομαι συνεχώς για τις αποφάσεις που καθόρισαν τη ζωή μου. Θα έπρεπε άραγε να έχω μείνει στην Αμερική, όπου ζουν τα παιδιά μου και τα ανίψια μου; Δύο λόγοι με κράτησαν στην Ευρώπη. Ο ένας είναι η αγάπη μου για τις γλώσσες. Ο δεύτερος, πολύ βαθύτερος και πιο αποφασιστικός, έχει να κάνει με τις εβραϊκές μου ρίζες: το να πάω σε ένα μεγάλο αμερικανικό πανεπιστήμιο, μου έλεγε ο πατέρας μου, θα σήμαινε πως νίκησαν οι ναζί, οι οποίοι είχαν ορκιστεί πως κανείς Στάινερ δεν θα διδάξει ποτέ σε ευρωπαϊκό πανεπιστήμιο. Μερικές φορές όμως, μπροστά στην ηθική και πολιτική παρακμή αυτής της ηπείρου όπου η ελπίδα απομακρύνεται συνεχώς, αναρωτιέμαι μήπως έκανα λάθος».

Πολυβραβευμένος, πολύγλωσσος, πολυγραφότατος (Ο θάνατος της τραγωδίας, Οι Αντιγόνες, Μετά τη Βαβέλ, Αξόδευτα πάθη, Γλώσσα και σιωπή, ο μεγάλος κριτικός μπορεί να υπερηφανεύεται ότι διέγνωσε πρώτος το ταλέντο ενός Λώρενς Ντάρελ ή τη διάνοια ενός Βάλτερ Μπένγιαμιν. Ομολογεί ότι απέφυγε να συναντήσει διανοούμενους που τον γοήτευαν, όπως ο Χάιντεγκερ, φοβούμενος ότι θα τον απογοητεύσουν. Και ονειρεύεται να γράψει ένα βιβλίο που θα ξεκινά με μια φράση του Βίτγκενσταϊν: «Όλα αυτά θα μπορούσε να έχουν ειπωθεί με στίχους».

Γεύση βατόμουρου

Όποιος νομίζει ότι η αστρονομία είναι κάτι θεωρητικό και απόμακρο κάνει λάθος. Σύμφωνα με τις τελευταίες έρευνες, το κέντρο του Γαλαξία μας έχει γεύση βατόμουρου και μυρίζει ρούμι.

Να τα πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Μια μεγάλη φωτογραφία με κατακόκκινα βατόμουρα στην πρώτη σελίδα μιας εφημερίδας τραβά πάντοτε την προσοχή. Πολύ περισσότερο όταν έχει τίτλο: «Γιατί η ζωή έχει γεύση βατόμουρου» (το ρούμι εικονογραφείται πιο δύσκολα, κι έτσι η οσμή της ζωής πέρασε αναγκαστικά σε δεύτερη μοίρα). Όπως διαβάσαμε λοιπόν χθες στηνΓκάρντιαν,οι αστρονόμοι από το Ινστιτούτο Μαξ Πλανκ της Βόννης παρατηρούν εδώ και χρόνια από την Ισπανία τον Γαλαξία με το τηλεσκόπιο ΙRΑΜ, μήκους 30 μέτρων, ελπίζοντας ότι θα εντοπίσουν σύνθετα μόρια που είναι ζωτικής σημασίας για τη ζωή. Αυτό που βασικά ονειρεύονται να βρουν είναι ίχνη αμινοξέων, τα οποία θα επέτρεπαν τη βάσιμη υπόθεση (παρά λίγο να πούμε ελπίδα) ότι υπάρχει ζωή σε άλλους πλανήτες.

Στη διάρκεια της τελευταίας τους έρευνας, οι αστρονόμοι σάρωσαν χιλιάδες ηλεκτρομαγνητικά σήματα που εκπέμπει ο Τοξότης Β2, ένα μεγάλο νέφος αερίου και σκόνης στο κέντρο του Γαλαξία μας. Αμινοξέα δεν βρήκαν. Προς μεγάλη τους έκπληξη, όμως, βρήκαν μια ουσία που λέγεται αιθυλικό μυρμηγκικό άλας και παράγεται κατά την αντίδραση της αιθανόλης με το μυρμηγκικό οξύ. Όποιος νομίζει ότι το αποτέλεσμα αυτής της αντίδρασης έχει σχέση με τα μυρμήγκια (στον οργανισμό των οποίων συντίθεται το ομώνυμο οξύ και χρησιμεύει ως δηλητήριο) είναι άσχετος με τη χημεία και καθόλου ρομαντικός. Διότι το αιθυλικό μυρμηγκικό άλας είναι η χημική ουσία που είναι υπεύθυνη για τη γεύση των βατόμουρων. Και, επιπλέον, μυρίζει ρούμι.

Ανακαλύφθηκαν, δηλαδή, διαστημικά βατόμουρα; Όχι ακριβώς. Όπως εξηγεί ένας από τους αστρονόμους, ο Αρνό Μπελός, χρειάζονται πολύ περισσότερα μόρια για κάτι τέτοιο. Και σίγουρα δεν βοηθά το άλλο μόριο που ανακαλύφθηκε στο ίδιο νέφος, το θανατηφόρο κυανιούχο προπάνιο. Κατά σύμπτωση, οι δύο αυτές χημικές ουσίες είναι ανάμεσα στις 4.000 που περιέχονται στον καπνό του τσιγάρου. Με αυτή την έννοια, θα μπορούσε να πει κανείς ότι ο Γαλαξίας μας καπνίζει. Αλλά αυτό δεν είναι ομολογουμένως και τόσο ρομαντικό. Άλλο να μυρίζεις ρούμι κι άλλο τσιγαρίλα.

Ο Μπελός και οι συνάδελφοί του από το Πανεπιστήμιο Κορνέλ της Νέας Υόρκης έχουν πολλή δουλειά ακόμη: από τα 4.000 σήματα που έχουν συγκεντρώσει, δεν έχουν αναλύσει παρά τα μισά. Μπορεί λοιπόν πράγματι να βρουν μια μέρα αμινοξέα, που είναι οι δομικοί λίθοι των πρωτεϊνών. Ή μπορεί να βρουν άλλα αρωματικά και εύγευστα μόρια. Φαντάζεστε να πληροφορηθούμε σε κάποιο επόμενο συνέδριο ότι ένα άλλο κομμάτι του Γαλαξία μας έχει γεύση, ας πούμε, σοκολάτας; Ή ότι μυρίζει τσίπουρο;

Ένας αναχρονισμός ηλικίας μισού αιώνα

Να άρει τώρα το εμπάργκο: αυτό ζητούν επιτακτικά από τον Ομπάμα όλοι οι Κουβανοί, τόσο αυτοί που έχουν παραιτηθεί από τα υψηλά ιδανικά όσο κι εκείνοι που ελπίζουν ότι μια μέρα θα γευτούν επιτέλους την ελευθερία.

O Λεονάρντο Παδούρα είναι αισιόδοξος. «Ύστερα από πολλές δεκαετίες διαλόγου μεταξύ κουφών, στην Αβάνα ο κόσμος αρχίζει να ελπίζει», λέει στηνΚοριέρε ντέλα Σέραο 54χρονος Κουβανός δημοσιογράφος και συγγραφέας, που έγινε παγκοσμίως γνωστός με την αστυνομική τετραλογία του «Οι τέσσερις εποχές» (στα ελληνικά κυκλοφορούν δύο βιβλία του από τις εκδόσεις Καστανιώτη). Όλα όσα έγιναν στη διάρκεια της διακυβέρνησης Μπους για να βλάψουν το καθεστώς του Κάστρο, στην πραγματικότητα το ενίσχυσαν κι αυτοί που την πλήρωσαν ήταν οι συνηθισμένοι άνθρωποι. Τώρα, ο Ομπάμα έχει την ευκαιρία να ξεπεράσει τις προκαταλήψεις και να ανοίξει μια νέα εποχή στις σχέσεις των Ηνωμένων Πολιτειών με την Κούβα. Ο χρόνος πιέζει και τα προβλήματα πολλαπλασιάζονται: υπολογίζεται ότι από το νησί λείπουν αυτήν τη στιγμή μισό εκατομμύριο κατοικίες. Οι νέοι επαγγελματίες της Κούβας μεταναστεύουν μαζικά, με αποτέλεσμα να κινδυνεύει το επιστημονικό και πολιτιστικό μέλλον της χώρας.

Ο δημιουργός του (συνταξιούχου πια) αστυνομικού Μάριο Κόντε δεν χάνει τον χρόνο του με τις ιδεολογίες. «Όπως ο Ομπάμα αναγκάζεται τώρα να κάνει τροποποιήσεις στο πλαίσιο λειτουργίας του καπιταλισμού, έτσι και οι μεταρρυθμίσεις στην Κούβα θα γίνουν αναγκαστικά στο πλαίσιο του σοσιαλιστικού μοντέλου, τουλάχιστον σε πρώτο στάδιο». Και αυτό που θα δώσει τη μεγαλύτερη ώθηση στις μεταρρυθμίσεις είναι ο τερματισμός του εμπάργκο, ενός αναχρονιστικού μέτρου που διαρκεί εδώ και πάνω από σαράντα χρόνια και προσφέρει το ιδανικό άλλοθι στο καθεστώς της Αβάνας για να επιρρίπτει σε άλλους τις ευθύνες για τα δικά του λάθη και τις δικές του αδυναμίες.
Οι Ανοιχτές Φλέβες της Λατινικής Αμερικής, το βιβλίο του Εδουάρδο Γκαλεάνο που χάρισε ο Ούγκο Τσάβες στον Αμερικανό ομόλογό του, θα βοηθήσει τον τελευταίο να καταλάβει αρκετά πράγματα για την ιστορία της ηπείρου, όπως ο ρόλος που έπαιξε η πολιτιστική επιμειξία, η επιβολή μιας θρησκείας, η διαρκής οικονομική αφαίμαξη.

Αισιόδοξη δηλώνει και η Γιοάνι Σάντσες, η 33χρονη φιλόλογος που εδώ και δύο χρόνια διηγείται από το μπλογκ της (http://www.desdecuba.com/generaciony/) την καθημερινή ζωή στην Αβάνα. Οι μεταρρυθμίσεις στις οποίες έχει προχωρήσει μέχρι τώρα ο Ραούλ Κάστρο είναι διακοσμητικού χαρακτήρα, λέει σε συνέντευξή της στηΡεπούμπλικα . Οι κουβανικές οικογένειες επιβιώνουν μόνο χάρις στα χρήματα που τους στέλνουν οι συγγενείς τους στο εξωτερικό ή εκείνα που κερδίζουν από τους τουρίστες. Η προπαγάνδα του καθεστώτος θα κατέρρεε την επομένη της άρσης του εμπάργκο. Κι εκείνη θα μπορούσε να μεταβεί στην Ιταλία και να λάβει μέρος στην έκθεση βιβλίου του Τορίνου.

Πιάσαμε πάτο

Αφού η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση ξεκίνησε από την Αμερική, είναι λογικό να περιμένουμε ότι από εκεί θα έλθουν και τα μηνύματα της ανάκαμψης. Όταν λοιπόν ο Μπαράκ Ομπάμα βλέπει κάποια καλά σημάδια, μπορούμε να χαλαρώσουμε κάπως και να περάσουμε χωρίς άγχος αυτές τις γιορτινές μέρες. Λέει όμως την αλήθεια; Ο Ίμον Τζέιβερς, από τον έγκυρο αμερικανικό ιστότοπο Ρolitico. com, βλέπει πέντε λόγους που εξηγούν την προεδρική αισιοδοξία.

1) Ο Ντάου Τζόουνς σημείωσε άνοδο για πέμπτη συνεχή εβδομάδα. Η ατμόσφαιρα είναι τόσο καλή, ώστε η Goldman Sachs αποφάσισε να πουλήσει μετοχές από τα αποθεματικά της και με τα χρήματα που θα συγκεντρώσει να αρχίσει να αποπληρώνει το δάνειο των 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων που έλαβε το περασμένο φθινόπωρο. «Υπάρχουν ενδείξεις ότι πιάσαμε πάτο», λέει ο Ρότζερ Όλτμαν, πρώην αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών της κυβέρνησης Κλίντον. Ακόμη κι οι Ρεπουμπλικανοί παραδέχονται ότι τα πράγματα πάνε καλύτερα, αποδίδοντάς το φυσικά στη σκληρή δουλειά του αμερικανικού λαού και όχι στην πολιτική των Δημοκρατικών.

2) Η περίοδος χάριτος των 100 ημερών οδεύει προς το τέλος της. Η ομιλία του Ομπάμα έγινε κατά την 85η ημέρα της θητείας του, και ενώ υπάρχει φόβος ότι η υπομονή των ψηφοφόρων μπορεί να αρχίσει να εξαντλείται. Δεν αποκλείεται πάντως η περίοδος αυτή να παραταθεί, φτάνοντας ακόμη και τα δύο χρόνια. Πρόσφατη δημοσκόπηση σε 1.000 ψηφοφόρους δείχνει ότι τα δύο τρίτα εμπιστεύονται τον πρόεδρό τους και την πολιτική του.

3) Στον Λευκό Οίκο πιστεύουν πως έκαναν ό,τι είναι ανθρωπίνως δυνατό για να αντιμετωπίσουν την κρίση. Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, η κυβέρνηση έχει διαθέσει περισσότερα από 7 τρισεκατομμύρια δολάρια (!) για την επίλυση του προβλήματος. Αν κι αυτά δεν φανούν αρκετά, καλύτερα να δέσουν μια πέτρα στον λαιμό και να πέσουν στη θάλασσα. Μέχρι τότε είναι καλύτερα να εξηγούν τι έχουν κάνει παρά να υπόσχονται ότι θα κάνουν κι άλλα.

4) Η αξιοπιστία της κυβέρνησης παίζει αποφασιστικό ρόλο σε τέτοιες κρίσεις. Πολύ περισσότερο που ο Ομπάμα θα κληθεί στο τέλος του μήνα να λάβει δύο σημαντικές αποφάσεις. Η μία θα έχει να κάνει με τα «stress tests» των τραπεζών και ενδεχομένως θα περιλαμβάνει την απόλυση ενός μεγαλοτραπεζίτη. Η άλλη θα αφορά την τύχη της Chrysler και της General Μotors.

5) Εξίσου μεγάλο ρόλο παίζει και η εμπιστοσύνη των καταναλωτών, που τον περασμένο Φεβρουάριο έπεσε στα χαμηλότερα επίπεδα από το 1967. Ο Ομπάμα θέλει να τους τονώσει το ηθικό- χωρίς να μιμηθεί τον Μπους, που μετά την 11η Σεπτεμβρίου είχε καλέσει τους συμπατριώτες του να βοηθήσουν την οικονομία βγαίνοντας για ψώνια.

Η κατάπτωση των αξιών

Είτε μιλάμε για τον τρόπο που πλούτισαν οι τραπεζίτες είτε για τον τρόπο που αγοράστηκε ένα διαμέρισμα, η συζήτηση γύρω από το ίδιο θέμα περιστρέφεται: τις αξίες, και το πώς μπορούμε να επιστρέψουμε σ΄ αυτές.

Η ιστορία των αξιών θα μπορούσε να ξεκινήσει με τον γιο ενός πάστορα από το Ρέκεν. Λεγόταν Φρειδερίκος Νίτσε, και διέκρινε πολύ νωρίς, ήδη από τη δεκαετία του 1880, την κατάπτωση των αξιών που θα αναστάτωνε τον επόμενο αιώνα. Ένας «αλλόκοτος επισκέπτης» είχε φτάσει, ο μηδενισμός. Και όπως γράφει ο Χάρι Άιρς στους Φαϊνάνσιαλ Τάιμς, ο Νίτσε έτρεφε αμφιλεγόμενα αισθήματα απέναντί του. Από τη μια πλευρά, θα μπορούσε να αποτελέσει μια δύναμη κάθαρσης, που θα σάρωνε κάθε τι διεφθαρμένο και θα οδηγούσε σε μια νέα πνευματικότητα. Από την άλλη, ήταν ένα φαινόμενο επικίνδυνο, ιδιαίτερα επικίνδυνο. «Χάνουμε το κέντρο βάρους που μας επιτρέπει να ζούμε», έγραφε ο Γερμανός φιλόσοφος. «Είναι σαν να μην έχει νόημα η ύπαρξη, σαν να είναι όλα μάταια».

Η πορεία του 20ού αιώνα επιβεβαίωσε τον Νίτσε. Οι υλικές αξίες θεωρήθηκαν πιο αληθινές, λιγότερο υποκριτικές από τις πνευματικές. Η ιδανική ενσάρκωση αυτής της στροφής ήταν τοΥλικό Κορίτσι της Μαντόνα: «Ξέρεις ότι ζούμε σ΄ έναν υλικό κόσμο/ κι ότι είμαι ένα υλικό κορίτσι». Το πρόβλημα βέβαια δεν ήταν η ίδια η επικράτηση των υλικών αξιών. Το πρόβλημα, που δεν προέβλεψε ο Νίτσε, ήταν ότι οι αξίες αυτές υπερτιμήθηκαν. Πράγματα που θεωρούσαμε δεδομένα, όπως οι τιμές των ακινήτων ή οι τραπεζικές καταθέσεις, άρχισαν να καταρρέουν μπροστά στα μάτια μας. Η Μαντόνα το κατάλαβε εγκαίρως, και το ΄ριξε στη γιόγκα.

Η υπερτίμηση των «υψηλών» αξιών- όπως η δύναμη της εκκλησίας ή ο σωτήριος χαρακτήρας της τέχνης- ίσως να συνδέεται εν τέλει με τη διόγκωση των «χαμηλών» αξιών. Ίσως όλες οι ανθρώπινες αξίες να είναι καταδικασμένες να διογκώνονται και να υπερτιμώνται. Ο Βρετανός αρθρογράφος έχει μια εξήγηση: φταίει ότι προσπαθούμε να αψηφήσουμε τον θάνατο, ότι μας καταδιώκει το φάντασμα του μεσαιωνικού ποιητή που έλεγε Τimor mortis conturbat me (Ο φόβος του θανάτου με βασανίζει). Προσπαθούμε να τα αποκτήσουμε όλα τώρα, γνωρίζοντας ότι δεύτερη ευκαιρία δεν θα έχουμε. Και κάπου εκεί χάνουμε το μέτρο.

Οι όποιες καινούργιες αξίες γεννηθούν μέσα στα ερείπια του υλισμού θα πρέπει, έτσι, να είναι λιγότερο μεγαλεπήβολες. «Αυτά τα μικρά πράγματα- διατροφή, τόπος, κλίμα, ψυχαγωγία- είναι ασύλληπτα πιο σημαντικά απ΄ όλα όσα θεωρούσε κανείς σημαντικά ώς τώρα», γράφει ο Νίτσε στοΙδού ο Άνθρωπος . Ένα απλό πιάτο φαΐ, ένα ρομαντικό ηλιοβασίλεμα, μια ήσυχη συνείδηση- δεν χρειαζόμαστε πολύ περισσότερα.

Η δύναμη του Τwitter

Όλα ξεκινούν κάπως πεζά: να ικανοποιήσουμε τη ματαιοδοξία μας, να καταπολεμήσουμε τη μοναξιά μας, να βρούμε γκόμενα βρε αδελφέ. Αλλά στην πορεία αλλάζουν τα πράγματα. Πολιτικοποιούνται.

Η Σούζαν Τσάιρα, υπεύθυνη των διεθνών σελίδων τηςΝιου Γιορκ Τάιμς, απάντησε πρόσφατα από την ιστοσελίδα της εφημερίδας σε μια σειρά ερωτήσεων που της έθεσαν αναγνώστες. Η πρώτη ερώτηση αφορούσε το Τwitter. Ένας κάτοικος της Βομβάης αναρωτιόταν γιατί γίνεται τόση συζήτηση για την αξιοπιστία αυτών των μορφών ενημέρωσης και επικοινωνίας και δεν γίνεται το ίδιο για τη «συμβατική» δημοσιογραφία. Στη μακροσκελή απάντησή της, η Αμερικανίδα δημοσιογράφος αναγνώρισε ότι το Διαδίκτυο, τα μπλογκς, το Τwitter και οι λεγόμενοι πολίτες-δημοσιογράφοι (citizen journalists) αποτελούν μια πολύτιμη πηγή πληροφοριών. Το πρόβλημα, τόνισε, είναι ότι η ακρίβεια αυτών των πληροφοριών δεν είναι πάντα εύκολο να ελεγχθεί και να διαπιστωθεί. «Εγώ δίνω καθημερινά λογαριασμό στους αναγνώστες, εκείνοι όχι», τόνισε. «Είμαι φυσικά προκατειλημμένη, αφού είμαι προϊόν των παραδοσιακών μέσων ενημέρωσης».

Και ως τέτοιο προϊόν, είναι υποχρεωμένη- είμαστε υποχρεωμένοινα παρακολουθεί τις εξελίξεις στον τομέα της επικοινωνίας, υπερασπιζόμενη ταυτόχρονα τον ρόλο και τη θέση της. Είναι δικαίωμα του καθενός από μας να είμαστε ή να μην είμαστε μέλη του Facebook, του ΜySpace ή του Τwitter. Δεν μπορούμε, όμως, να αγνοήσουμε ή να υποβαθμίσουμε τον ρόλο που παίζουν αυτά τα καινούργια μέσα. Ηλικίας ούτε τριών ετών, το Τwitter- μια μορφή επικοινωνίας μέσω υπολογιστή ή κινητού τηλεφώνου, όπου τα κείμενα δεν μπορούν να ξεπερνούν τους 140 χαρακτήρες- έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στις διαδηλώσεις που έγιναν την περασμένη εβδομάδα στη Μολδαβία. Μικρότερο, αλλά αξιόλογο, ρόλο είχε παίξει και στις ταραχές του περασμένου Δεκεμβρίου στην Αθήνα. Όπως διαβάσαμε όμως χθες στουςΝιου Γιορκ Τάιμς,το εργαλείο αυτό χρησιμοποιείται πλέον και από γιατρούς που θέλουν να ζητήσουν βοήθεια ή να ανταλλάξουν πληροφορίες.

«Περίεργη υπόθεση σήμερα με 16χρονο αγόρι που παρουσίασε οξεία παγκρεατίτιδα για έκτη φορά! Έχει κανείς καμιά ιδέα;»: αυτό είναι το μήνυμα που έστειλε μέσω του Τwitter- συνοδεύοντάς το με το απαραίτητο «κλειδί», ώστε ο καθένας να μπορεί να το αναζητήσει και να απαντήσει- ένας ασκούμενος φοιτητής Ιατρικής στην Ουγγαρία. Μέσα σε λίγες ώρες, ειδικοί απ΄ όλο τον κόσμο έστειλαν διαγνώσεις, ιδέες και προτάσεις. «Θα ήταν αδύνατο να βρούμε αυτές τις πληροφορίες μέσω e-mail, γιατί δεν είχαμε ιδέα με ποιον να έρθουμε σε επαφή», λέει ο Μπέρταλαν Μέσκο. Μια από τις διαγνώσεις έδωσε και τη λύση στο πρόβλημα: ο ασθενής πάσχει από μικρολιθίαση. «Το Τwitter κάνει τους ανθρώπους ευφυέστερους, ταχύτερους και πιο αποτελεσματικούς», λέει ο Έβαν Ουίλιαμς, ένας από τους συνιδρυτές αυτού του εργαλείου.

Υπάρχουν βέβαια και τα αντιπαραδείγματα. Το Second Life, για παράδειγμα, δείχνει σιγά σιγά να πεθαίνει. Ίσως γιατί δεν πολιτικοποιήθηκε αρκετά.

Τα απομνημονεύματα ενός «διαταραγμένου»

Ένα από τα δύο συμβαίνει. Είτε ο Τζον Γκίντερ Ντιν είναι ανισόρροπος, όπως τον είχε χαρακτηρίσει το Στέιτ Ντιπάρτμεντ πριν τον αποκαταστήσει, είτε είναι ένας τίμιος και σώφρων διπλωμάτης που οι καταγγελίες του πρέπει να εξεταστούν σοβαρά.

O Ντιν ξεκίνησε τη μακρά διπλωματική του σταδιοδρομία στις αρχές της δεκαετίας του ΄60, σε χώρες της Δυτικής Αφρικής που είχαν μόλις αποκτήσει την ανεξαρτησία τους. Εβραίος, που η οικογένειά του διέφυγε από το Ολοκαύτωμα, υπηρέτησε στη συνέχεια στο Βιετνάμ (όπου ήταν ένας «νομιμόφρων διαφωνών»), στην Καμπότζη, στη Δανία, στον Λίβανο, στην Ταϊλάνδη και την Ινδία. Οι απόψεις του δεν ταυτίζονταν πάντα μ΄ εκείνες των προϊσταμένων του: υποστήριζε, για παράδειγμα, ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έπρεπε να είχαν προσπαθήσει να διαπραγματευτούν με τους Ερυθρούς Χμερ αντί να αφήσουν τη χώρα στις άγριες διαθέσεις τους. Η μεγάλη, και μοιραία, διαφωνία του με το Στέιτ Ντιπάρτμεντ εκδηλώθηκε όμως μετά τον θάνατο του Πακιστανού προέδρου Ζία ουλ Χακ κατά τη συντριβή του αεροσκάφους του, τον Αύγουστο του 1988. Ο Ντιν πληροφορήθηκε από ανώτατες πηγές στο Νέο Δελχί ότι πίσω από το δυστύχημα βρισκόταν πιθανότατα η Μοσάντ και/ή οι ινδικές μυστικές υπηρεσίες, που ανησυχούσαν για το πυρηνικό πρόγραμμα του Πακιστάν. Αμέσως επέστρεψε στην Ουάσινγκτον για να ενημερώσει τους ανωτέρους του. Η αντίδραση των τελευταίων ήταν να τον χαρακτηρίσουν πνευματικά διαταραγμένο και να τον απολύσουν από το σώμα ύστερα από τριάντα χρόνια υπηρεσίας.

Είναι αλήθεια πως η θέση του Ντιν είχε επιβαρυνθεί και από ένα άλλο γεγονός. Όπως γράφει στα απομνημονεύματά του, που θα κυκλοφορήσουν τον ερχόμενο μήνα με τίτλο «Ζώνες Κινδύνου: Ο αγώνας ενός διπλωμάτη για τα συμφέροντα της Αμερικής», τον Αύγουστο του 1980 αποτέλεσε στόχο δολοφονικής επίθεσης στη Βηρυτό. Τα όπλα που χρησιμοποίησαν οι τρομοκράτες είχαν κατασκευαστεί στις Ηνωμένες Πολιτείες και είχαν παραδοθεί στους Ισραηλινούς, οι οποίοι στη συνέχεια τα έδωσαν σε μια χριστιανική παραστρατιωτική οργάνωση. «Είμαι απόλυτα πεισμένος ότι η Μοσάντ ήταν αναμειγμένη στην επίθεση», γράφει ο 82χρονος πρώην διπλωμάτης, που είχε επικριθεί τότε από πολιτικούς και μέσα ενημέρωσης του Ισραήλ για τις επαφές του με τους Παλαιστινίους. «Το Ισραήλ προσπάθησε να με δολοφονήσει δι΄ αντιπροσώπου».

Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ είχε ερευνήσει κι εκείνη την υπόθεση, χωρίς να μάθει ποτέ κανείς τα πορίσματά του. Ο Ντιν, πάντως, όχι μόνο αποκαταστάθηκε (όταν ήταν πια ακίνδυνος), αλλά και βραβεύτηκε για τις υπηρεσίες του. «Αρκετά χρόνια αργότερα», γράφει, «έμαθα ποιος είχε δώσει την εντολή να χαρακτηριστώ διαταραγμένος. Ηταν ο ίδιος άνθρωπος που θα με επαινούσε στη συνέχεια για τις υπηρεσίες μου: ο τότε υπουργός Εξωτερικών Τζορτζ Σουλτς». Όταν το περιοδικόΝέισιοντον ρώτησε την περασμένη εβδομάδα γιατί το έκανε αυτό ο Σουλτς, ο Ντιν απάντησε: «Τον ανάγκασαν».

Ακρότητες και δόγματα

«Οι κυβερνήσεις, οι τράπεζες και τα οικονομικά ιδρύματα μοιάζουν με έναν τυφλό που προσπαθεί να βγει από έναν λαβύρινθο κτυπώντας τους τοίχους με διάφορα μπαστούνια».

OΈρικ Χόμπσμπομ είναι πάντα ευθύς στις αναλύσεις του και καίριος στις επισημάνσεις του. Αλλά ούτε αυτός ισχυρίζεται πως γνωρίζει την έξοδο από την κρίση. Αυτό που γνωρίζει είναι πως απέτυχαν και τα δύο συστήματα που δοκιμάστηκαν τον περασμένο αιώνα: οι κεντρικά σχεδιασμένες οικονομίες σοβιετικού τύπου και η ανεξέλεγκτη καπιταλιστική οικονομία της ελεύθερης αγοράς. Το μέλλον- γράφει ο Βρετανός ιστορικός στηνΓκάρντιανανήκει στις μεικτές οικονομίες, όπου το ιδιωτικό συνυπάρχει με το δημόσιο. Η ακριβής σύνθεση του μείγματος είναι το μεγάλο ερώτημα των ημερών μας. Για να μην επαναληφθούν όμως τα λάθη του παρελθόντος, θα πρέπει όλοι να θυμούνται κάτι: ότι η οικονομική ανάπτυξη, και η ευημερία στην οποία οδηγεί, δεν αποτελούν σκοπό, αλλά μέσο. Δεν αρκεί να αυξάνεται το εισόδημα και η κατανάλωση των ατόμων. Πρέπει και να διευρύνονται οι ευκαιρίες (αυτό που ο Αμάρτυα Σεν αποκαλεί «δυνατότητες») του συνόλου, μέσα από δημόσιες πρωτοβουλίες μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Το πραγματικό κριτήριο της «επιτυχίας» του Λονδίνου δεν είναι το ποσοστό συνεισφοράς του στο βρετανικό ΑΕΠ ή ο αριθμός των εστιατορίων με αστέρια Μichelin, αλλά η ποιότητα των δημόσιων σχολείων και νοσοκομείων του.

Όλοι καταδικάζουν σήμερα τις ακρότητες που οδήγησαν στην κρίση. Όπως επισημαίνει όμως ο Χόμπσμπομ, πολύ λιγότεροι έχουν αναθεωρήσει τη στάση τους απέναντι σε βασικά δόγματα που οδήγησαν σε αυτές τις ακρότητες. Όπως ότι το μοντέλο της ιδιωτικής, κερδοφόρας επιχείρησης είναι πάντα ο αποτελεσματικότερος, και άρα ο καλύτερος, τρόπος να γίνονται τα πράγματα. Ή ότι το διευρυνόμενο χάσμα ανάμεσα στους πολύ πλούσιους και τους υπόλοιπους δεν έχει και τόση σημασία, αρκεί να βελτιώνεται λίγο η ζωή της πλειοψηφίας. Η συναίνεση είναι πλαστή. Και πουθενά δεν θα δοκιμαστεί περισσότερο αυτή η συναίνεση παρά στην αντιμετώπιση του μεγάλου προβλήματος του αιώνα: της περιβαλλοντικής κρίσης.

Δεν αρκούν τα πακέτα ανάκαμψης της οικονομίας. Πρέπει να αλλάξουμε και λογική. Το βρετανικό περιοδικό Νew Scientist, στηριζόμενο στις ιδέες ενός Αμερικανού ειδικού για τη βιώσιμη ανάπτυξη που λέγεται Χέρμαν Ντέιλι, περιέγραψε πριν από λίγους μήνες μια φανταστική κοινωνία που διέπεται από δύο βασικές αρχές: δεν χρησιμοποιούμε τους φυσικούς πόρους γρηγορότερα απ΄ όσο χρειάζονται για να ανανεωθούν και δεν πετάμε τα σκουπίδια μας γρηγορότερα απ΄ όσο χρειάζονται για να απορροφηθούν. Στην κοινωνία αυτή, ο φόρος εισοδήματος έχει αντικατασταθεί από έναν περιβαλλοντικό φόρο. Οι ανισότητες διορθώνονται με τρόπους που έχει προτείνει ο Πλάτων εδώ και τέσσερις αιώνες. Τα εισοδήματα είναι μικρότερα. Η ιδιοκτησία έχει διαφορετικό χαρακτήρα. Και δίνεται έμφαση σε αξίες που κοντεύουμε να ξεχάσουμεόπως ο χρόνος.

Εφόσον τους ζητηθεί

O ένας κάνει ότι κοιμάται. Η άλλη κοιτάζει αδιάφορη προς το υπερπέραν. Ο τρίτος διαβάζει την εφημερίδα του. Όλοι έχουν καταλάβει τα καθίσματα του μετρό που προορίζονται για τα άτομα με ειδικές ανάγκες. Κι επειδή είναι πολύ απασχολημένοι, πολύ αφηρημένοι ή πολύ κουρασμένοι, δεν βλέπουν ότι μπροστά τους στέκεται ένας άνθρωπος που στηρίζεται σε δεκανίκια. Ή μπορεί και να τον βλέπουν, αλλά να εφαρμόζουν αυστηρά τον κανονισμό που ορίζει ότι παραχωρείς τη θέση σου «εφόσον σου ζητηθεί». Κι ο Ματ Μέρο δεν το ζητούσε. Το θεωρούσε αυτονόητο.

Ο Ματ είναι 37 ετών. Εργάζεται στο δορυφορικό κανάλι Vh1. Και πέρυσι έπαθε ένα κάταγμα στο πόδι που τον ανάγκασε να κυκλοφορεί με δεκανίκια. Τότε ήταν που κατάλαβε τι δύσκολο που είναι να κυκλοφορεί ένα άτομο με αναπηρία στη Νέα Υόρκη. Έπαιρνε το μετρό από το Μπρούκλιν, όπου μένει, για το Μανχάταν, όπου δουλεύει, και σπανίως έβρισκε θέση να καθίσει. Στεκόταν επίτηδες μπροστά στις θέσεις για άτομα με ειδικές ανάγκες και παρατηρούσε τους ανθρώπους που τις είχαν καταλάβει. Στην αρχή αισθανόταν απλώς έκπληκτος. Ύστερα άρχισε να θυμώνει. Κι όταν είδε πως τίποτα από αυτά δεν βοηθούσε, αποφάσισε να χαλαρώσει και να το απολαύσει. Άρχισε να φωτογραφίζει με την κάμερα του iΡhone τα παχύδερμα που τον προκαλούσαν. Και να δημοσιεύει τις φωτογραφίες τους σε ένα μπλογκ που το ονόμασε www. peoplewhositinthedisabilityseatswhenims tandingonmycrutches. com (άνθρωποι που κάθονται στις θέσεις των αναπήρων, ενώ εγώ στέκομαι όρθιος με τα δεκανίκια μου).

Η εμπειρία αυτή είχε αρχικά θεραπευτικά αποτελέσματα: ο Ματ θύμωνε λιγότερο, αφού χρησιμοποιούσε τους επιβάτες ως υλικό για το μπλογκ του. Πριν από λίγες ημέρες, όμως, μια ιστοσελίδα που συνδέεται με το κανάλι Vh1 δημοσίευσε ένα λινκ που παρέπεμπε στο μπλογκ του. Ξαφνικά έγινε κοσμοσυρροή. Μέσα σε 24 ώρες είδαν τις φωτογραφίες του 82.000 άνθρωποι. Πολλοί του εξέφραζαν τη συμπαράστασή τους. Άλλοι τον έβριζαν: «Νομίζεις πως επειδή έπαθες ένα κάταγμα απέκτησες τα δικαιώματα των ατόμων με ειδικές ανάγκες;». Κάποιοι έβρισκαν ελαφρυντικά για τους ανθρώπους που βρέθηκαν στο στόχαστρό του. Μια κυρία που πάσχει από σκλήρυνση κατά πλάκας του είπε ότι ορισμένες αναπηρίες δεν είναι εμφανείς, κι ότι μερικοί από τους «αδιάφορους» επιβάτες μπορεί να ήταν σε πιο δύσκολη θέση από αυτόν.

Ο Ματ κουτσαίνει ακόμη, αλλά έχει πετάξει τα δεκανίκια. Και ορισμένοι φαν τού προτείνουν καινούργιες αποστολές: να αρχίσει να φωτογραφίζει, για παράδειγμα, αυτούς που δεν αφήνουν τον κόσμο να κατεβεί από το βαγόνι επειδή βιάζονται να ανεβούν αυτοί. Μα γιατί νομίζαμε ότι αυτά τα πράγματα συμβαίνουν μόνο στην Αθήνα;

Οι Οπενχάιμερ της Γουόλ Στριτ

Ήταν κι αυτό ένα πρόβλημα: τι να κάνουν τα εκατομμύρια που έβγαζαν κάθε μέρα. Κι έτσι πήγαιναν στην τουαλέτα κι έβαζαν στοίχημα 100 δολάρια ποιος θα κατουρήσει πιο μακριά.

Το αποκαλύπτει σ΄ ένα άρθρο του στο Νew Υork Μag ο Μάικλ Οσίνσκι, ένας μαθηματικός που προσελήφθη το 1985 στη Lehman για να προτείνει νέα χρηματιστηριακά προϊόντα. Ζούσε καλά, το ετήσιο μπόνους του ύστερα από μερικά χρόνια έφτανε τα 125.000 δολάρια, αλλά ήθελε να ζήσει ακόμη καλύτερα. Πήγε έτσι μια μέρα στο αφεντικό του και του ζήτησε να περάσει στο τρέιντινγκ, όπου τα κέρδη μετριούνταν σε εκατομμύρια. «Μάικ», του είπε εκείνος, «αυτό που θέλεις είναι να βρίσκεις ανθρώπους πιο βλάκες από σένα και να τους εκμεταλλεύεσαι; Γιατί αυτό κάνουν οι τρέιντερς».

Ο Οσίνσκι μετακόμισε σε άλλη εταιρεία που του έδινε περισσότερα, κι ύστερα σ΄ άλλη. Η ειδικότητά του ήταν τα προγράμματα τιτλοποίησης ενυπόθηκων δανείων. Και ο κύκλος του ήταν τρελαμένοι τριαντάρηδες που μεταχειρίζονταν τα δισεκατομμύρια όπως άλλοι μεταχειρίζονται τα μαχαιροπίρουνα στο τραπέζι. «Το δικό μου πρόγραμμα Μανχάταν:πώς συνέβαλα στην κατασκευή της βόμβας που προκάλεσε την έκρηξη της Γουόλ Στριτ»,έτσι τιτλοφορείται το αποκαλυπτικό του άρθρο στο αμερικανικό περιοδικό. Το 2001, σε ηλικία 45 ετών, πλούσιος και αηδιασμένος από το ρόλο του «Οπενχάιμερ των αγορών», παράτησε τα χρηματιστήρια και στράφηκε στην οστρεοκαλλιέργεια. «Είναι πιο δύσκολο, και πιο γοητευτικό», σημειώνει.

Ο Οσίνσκι προσπαθεί να τα βρει με τη συνείδησή του μέσα από μια δημόσια εξομολόγηση. Ο Στάνφορντ Κέρκλαντ διάλεξε έναν πιο χρήσιμο τρόπο για να εξιλεωθεί. Πρώην δεύτερος στην ιεραρχία της Countrywide, της αμερικανικής τράπεζας στεγαστικής πίστης που κατέρρευσε από τις πρώτες αφού βυθίστηκε μέχρι το λαιμό στο σκάνδαλο των subprimes, ίδρυσε μαζί με πρώην συναδέλφους του μια νέα τράπεζα στεγαστικής πίστης, την ΡennyΜac. Ο οργανισμός αυτός, που θεωρείται σήμερα πρότυπο στην Καλιφόρνια, εξαγοράζει από τις τράπεζες τα διαμερίσματα που κατάσχονται επειδή οι ιδιοκτήτες τους αδυνατούν να πληρώσουν τα δάνειά τους και επαναδιαπραγματεύεται με τους τελευταίους τους όρους αυτών των δανείων. Με τον τρόπο αυτό, ο Κέρκλαντ κερδίζει και πάλι εκατομμύρια δολάρια, ενώ οι οικογένειες που κινδύνευαν να βρεθούν στο δρόμο τον θεωρούν ευεργέτη τους.

Τέτοιες ατομικές πρωτοβουλίεςγράφει ο Σιλβέν Σιπέλ στηΜοντ- αποτελούν βέβαια σταγόνα στον ωκεανό. Τέσσερα εκατομμύρια οικογένειες κινδυνεύουν σήμερα στις Ηνωμένες Πολιτείες να χάσουν τα σπίτια τους. Πριν από ένα μήνα, στη διάρκεια ενός πλειστηριασμού που έγινε στο Συνεδριακό Κέντρο Jacob Javits της Νέας Υόρκης, σηκώθηκαν ξαφνικά κάποιοι άνθρωποι που τους είχαν διώξει από τα σπίτια τους κι άρχισαν να φωνάζουν στους παρισταμένους: «Μην αγοράζετε! Οι κατασχέσεις είναι έγκλημα. Μια μέρα θα πάρουν και το δικό σας σπίτι». Η αστυνομία επενέβη άμεσα. Και τους πέταξε στο δρόμο για δεύτερη φορά.

Τα γενέθλια ενός αντιήρωα

Δεν είναι κανένας υπεράνθρωπος. Ίσως να μην είναι καν μεγάλος συγγραφέας: κάποιοι τον χαρακτηρίζουν θύμα της επιτυχίας του Δούναβη. Ο Κλάουντιο Μάγκρις, που κλείνει αύριο τα 70 του χρόνια, είναι όμως ένας σπουδαίος άνθρωπος.

O Τζον Μπάνβιλ έχει συναντήσει πολλές φορές τον Μάγκρις, έγιναν φίλοι από τα πρώτα κιόλας λεπτά. Αυτό που ο Ιρλανδός συγγραφέας δεν θα ξεχάσει ποτέ είναι μια επίσκεψή τους στο Τορίνο, στο σπίτι όπου ο Νίτσε έζησε τις τελευταίες τραγικές εβδομάδες προτού καταρρεύσει ψυχικά. Χρειάστηκαν ώρα για να βρουν το σπίτι, και τελικά το εντόπισαν χάρις σε μια αναμνηστική πλάκα. Το διαμέρισμα ανήκει πια σε έναν ιδιώτη και ο Μπάνβιλ θεώρησε ότι ήταν αρκετό να το δουν απ΄ έξω, αλλά ο Μάγκρις επέμεινε να μπουν. Ανέβηκαν με ένα ξεχαρβαλωμένο ασανσέρ, κτύπησαν το κουδούνι, και τους άνοιξε μια κεφάτη ξανθιά κυρία κάποιας ηλικίας. Πίσω της εμφανίστηκε ένας κύριος λιγότερο κεφάτος, αλλά εξίσου ευγενής. Οι οικοδεσπότες οδήγησαν πρόθυμα τους απρόσκλητους επισκέπτες στο «Δωμάτιο», που τώρα χρησίμευε για σαλόνι, και τους εξήγησαν τις αλλαγές που έχουν γίνει στο κτίριο από την εποχή του Νίτσε. Αυτό που έμεινε στον Μπάνβιλ ήταν η κιτς διακόσμηση, κι όταν βγήκαν έξω το ανέφερε στον Μάγκρις. Εκείνος συμφώνησε με ένα χαμόγελο, αλλά είπε ότι πιο αξιοπρόσεκτο από τη διακόσμηση Βiedermeier του διαμερίσματος ήταν η ευγένεια και η απλότητα των ενοίκων του, που επέτρεψαν σε δύο ξένους να μπουν στο σπίτι τους για να αναζητήσουν τα ίχνη ενός πεθαμένου φιλοσόφου.

«Αυτό που με έμαθε μεταξύ άλλων ο Μάγκρις», γράφει ο Μπάνβιλ σ΄ ένα αφιέρωμα τηςΚοριέρε ντέλα Σέρα, «είναι να μη γελώ ποτέ με τη ζωή των άλλων. Είναι εξίσου μπερδεμένη και έντονη με τη δική μας».

Ο Χαβιέρ Μαρίας, πάλι, δεν έτυχε να γνωρίσει προσωπικά τον Μάγκρις. Έχει ανταλλάξει όμως πολλές επιστολές μαζί του, κι αυτό του είναι σχεδόν αρκετό. Όπως γράφει ο Ισπανός συγγραφέας στο ίδιο αφιέρωμα, το βιβλίο που τον σημάδεψε, πιο πολύ κι από τον Δούναβη,είναι ταΣυμπεράσματα από ένα Σπαθί, μια φανταστική ιστορία βασισμένη σε πραγματικά γεγονότα που πρωτοεκδόθηκε στην Ιταλία το 1984. Ο στρατηγός Πέτερ Κρασνόφ, ήρωας των Λευκών στον ρωσικό εμφύλιο πόλεμο, εισβάλλει τον Οκτώβριο του 1944 με τους Κοζάκους του στην ορεινή περιοχή της Κάρνια, στη Βορειοανατολική Ιταλία. Οι Ναζί υπόσχονται στους Κοζάκους μια δική τους πατρίδα με αντάλλαγμα τη βοήθειά τους για την καθυπόταξη των αγροτών. Όταν χάνουν τον πόλεμο, όμως, οι Κοζάκοι συλλαμβάνονται από τους Βρετανούς, που τους στέλνουν πίσω στους Σοβιετικούς. Πολλοί θα προτιμήσουν να αυτοκτονήσουν παρά να επιστρέψουν στη Σοβιετική Ένωση.

Είναι ένα βιβλίο για τη μοναξιά και τη ματαιοδοξία, για την ταυτότητα, την αλήθεια και την προδοσία. Είναι το μυθιστόρημα που οδήγησε σε όλα τα υπόλοιπα. Ίσως εν τέλει ο Μάγκρις να είναιένας μεγάλος συγγραφέας.

Ο Παμούκ είναι ευχαριστημένος

«Είμαι ευχαριστημένος με τον Ομπάμα. Αλλά εγώ δεν επενδύω τις ελπίδες μου για το μέλλον, τις ελπίδες μου για την ανθρωπότητα, στους Αμερικανούς προέδρους». Ορχάν Παμούκ

Θεωρητικά, η ευρωπαϊκή περιοδεία του Αμερικανού προέδρου ήταν ένας θρίαμβος: έσωσε την παγκόσμια οικονομία, απάλλαξε τον πλανήτη από τα πυρηνικά όπλα, γιάτρεψε το ΝΑΤΟ και ένωσε το Ισλάμ με τη Δύση. Όπως γράφει όμως με το γνωστό γλαφυρό του στυλ ο Γκίντεον Ράχμαν στουςΦαϊνάνσιαλ Τάιμς, όλα αυτά δεν πολυισχύουν. Το ανακοινωθέν της G20 ήταν γενικόλογο, η εκτόξευση του βορειοκορεατικού πυραύλου υπονομεύει το όραμα του Ομπάμα, οι στρατιώτες που θα στείλουν οι ευρωπαϊκές χώρες στο Αφγανιστάν μετριούνται στα δάκτυλα (εντάξει, υπερβάλλουμε) και οι κορόνες υπέρ της ένταξης της Τουρκίας δίχασαν την Ευρώπη. Αν εξαιρέσουμε έτσι τη βελτίωση του κλίματος σε ψυχολογικό επίπεδο, το μόνο απτό αποτέλεσμα αυτής της περιοδείας ίσως να είναι η θεαματική βελτίωση των σχέσεων της Ουάσιγκτον με την Τουρκία.

Πράγματι, ενώ η χώρα αυτή βρισκόταν τα τελευταία χρόνια στις πρώτες θέσεις ως προς τον αντιαμερικανισμό της, η τελευταία δημοσκόπηση που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδαΤαράφδείχνει ότι το 52% των Τούρκων εμπιστεύονται τον νέο πρόεδρο. Η τουρκική κοινή γνώμη αξιολογεί θετικά τα ανοίγματα του Ομπάμα στον μουσουλμανικό κόσμο, την πρόθεσή του να ανοίξει διάλογο με το Ιράν και, φυσικά, την υποστήριξή του προς την ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Δεν λείπουν και οι συγκρίσεις ανάμεσα στους δύο ηγέτες: τόσο ο Ομπάμα όσο και ο Ερντογάν ξεκίνησαν ως αουτσάιντερ και χρειάστηκε να υπερπηδήσουν πολλά κοινωνικά και πολιτικά εμπόδια για να φτάσουν στην εξουσία. Η αλήθεια βέβαια είναι ότι την ώρα που ο πρώτος ανεβαίνει, ο δεύτερος κατεβαίνει: στις τοπικές εκλογές της 29ης Μαρτίου, το κόμμα του Ερντογάν έπεσε στο 39% από το 47% που είχε λάβει στις εκλογές του 2007.

Ίσως κι αυτός να είναι ένας από τους λόγους που είναι χαρούμενος αυτές τις ημέρες ο Ορχάν Παμούκ. Όπως επίσης ότι μόλις επέστρεψε από την Ινδία, όπου έμεινε έναν μήνα και ξεκίνησε το καινούργιο του βιβλίο. Ο βασικότερος λόγος, όμως, είναι ότι φυσάει φρέσκος αέρας στον Λευκό Οίκο. Ο Τούρκος Νομπελίστας δεν τον άντεχε τον Μπους, κι ας έχει αποκαλύψει η Λώρα ότι έχει όλα του τα βιβλία στο κομοδίνο της. Αλλά ο Ομπάμα του αρέσει, και οι δηλώσεις του υπέρ της ένταξης της Τουρκίας στην Ε.Ε. τον συγκίνησαν. «Αν η Ευρώπη είναι ένα χριστιανικό κλαμπ, τότε η Τουρκία πράγματι δεν έχει σχέση μαζί της», λέει στηΡεπούμπλικα . «Αν όμως η Ευρώπη βασίζεται στα κριτήρια της Αναγέννησης, και η Γαλλία στις αρχές της ελευθερίας, της ισότητας και της αδελφοσύνης, τότε η Τουρκία πρέπει να βρει εκεί τη θέση της».

Πώς να καταστρέψετε τον καπιταλισμό

Η ετυμηγορία των διαδηλωτών του Στρασβούργου είναι καθολική: οι δυνάμεις της τάξης άφησαν σκοπίμως τους εξτρεμιστές να τα σπάσουν. Είναι φανερό ότι πήραν μαθήματα από τους Έλληνες συναδέλφους τους.

Πρόκειται για ένα φυλλάδιο 30 σελίδων, χωρίς υπογραφή. Αυτό που κυκλοφορούσε στο Στρασβούργο ήταν γραμμένο στα γαλλικά, αλλά υπάρχει και αγγλική εκδοχή. Ο τίτλος του είναι μονολεκτικός: Κάλεσμα (Αppel στα γαλλικά, Call στα αγγλικά). Συντάχθηκε τον Αύγουστο του 2003 κι από τότε μοιράζεται σε κατειλημμένα σπίτια και σε χώρους όπου συγκεντρώνονται οι «αναρχοαυτόνομοι». Δεν πωλείται στα βιβλιοπωλεία. Δεν έχει άλλωστε καν τιμή: όποιος θέλει να το προμηθευτεί δίνει το ποσό που θέλει σε εκείνον που το μοιράζει. Και αφού το διαβάσει, ξέρει πια τι πρέπει να κάνει για να πολεμήσει τον καπιταλισμό. Γιατί, όπως γράφει η Μοντ, το Κάλεσμα είναι η «Βίβλος» των Βlack Βlocs, των βίαιων ακτιβιστών με τις μαύρες μάσκες που δεν λείπουν πια από καμιά μεγάλη διεθνή σύνοδο.

«Ορισμένοι από εμάς», αναφέρεται στο κείμενο, «συγκρούονται με τους αστυνομικούς. Άλλοι στέλνουν πίσω τα δακρυγόνα, άλλοι ξηλώνουν τα πεζοδρόμια για να φτιάξουν βλήματα ή ετοιμάζουν βόμβες μολότοφ από μπουκάλια που βρίσκουν στα σκουπίδια και βενζίνη που παίρνουν από αναποδογυρισμένα μηχανάκια». Οι βασικοί στόχοι είναι τρεις: να καταστραφεί ο καπιταλισμός, να επιζήσει ο κομμουνισμός και να επεκταθεί η αναρχία. Και για να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι, δεν αρκούν η πυρπόληση τραπεζών και η σύγκρουση με την αστυνομία. Στους εχθρούς των Βlack Βlocs περιλαμβάνεται και το κομμάτι της παραδοσιακής Αριστεράς που μάχεται την παγκοσμιοποίηση. «Η επιτυχία μας στη Γένοβα», τονίζεται σε μια αναφορά στα γεγονότα που είχαν συμβεί τον Ιούλιο του 2001 στη σύνοδο της G8, «δεν οφείλεται μόνο στις θεαματικές συγκρούσεις μας με την αστυνομία και στις καταστροφές που προκαλέσαμε στα όργανα του Κράτους και του Κεφαλαίου, αλλά και στο ότι χαλάσαμε την εικόνα των Τute» (δηλαδή του ιταλικού κινήματος κατά της παγκοσμιοποίησης που πρόσκειται στους Ζαπατίστας).

Αυτό ήθελαν προφανώς και οι 25.000 αστυνομικοί που είχαν παραταχθεί στο Στρασβούργο: να νομιμοποιήσουν την καταστολή, αφήνοντας σε πρώτη φάση τους ταραξίες ανενόχλητους. «Συγκρίνοντας τις ώρες των φωτογραφιών μου», γράφει ο Αρνώ Ε. στην ιστοσελίδα τηςΜοντ , «διαπίστωσα ότι οι λεηλασίες και οι εμπρησμοί άρχισαν στις 2 το μεσημέρι. Η αστυνομία, όμως, επενέβη μία ώρα αργότερα. Στο διάστημα αυτό, ελικόπτερα περιπολούσαν πάνω από την περιοχή. Στην πραγματικότητα, και με τον οπλισμό που διαθέτουν, οι δυνάμεις της τάξης χρειάζονται λιγότερα από δέκα λεπτά για να αποκτήσουν τον έλεγχο μιας περιοχής». Και ο Νταβίντ Σ. συμπληρώνει: «Χάρις στους ταραξίες που ανακατεύτηκαν με το πλήθος και στους αστυνομικούς που επετίθεντο σε όλο τον κόσμο, ο Σαρκοζί πέτυχε τον στόχο του: δεν ήθελε διαδηλώσεις, δεν έγιναν διαδηλώσεις».

Πρόβλημα δημοκρατίας

Κάθε φορά που ένας διακεκριμένος ιστορικός ή οικονομολόγος θυμάται τον Μαρξ, καταλαβαίνει κανείς ότι τα πράγματα είναι σκούρα. Γιατί με τα κόλπα των τρέιντερ δεν πρόκειται βέβαια να υπάρξει διέξοδος από την κρίση.

Επιτέλους μια ανάλυση από τα παλιά, με τα «εποικοδομήματα», τις «υποδομές» και τις καπιταλιστικές της «αντιφάσεις». Οι πολιτικές προβλέψεις του Μαρξ μπορεί να διαψεύστηκαν, γράφει ο ιστορικός Πολ Κένεντι στηΧέραλντ Τρίμπιουν, αλλά ένα μεγάλο μέρος της οικονομικής του ανάλυσης διατηρεί την αξία του. Είναι βέβαιο, για παράδειγμα, ότι οι τεκτονικές αλλαγές στις δυνάμεις παραγωγής έχουν μεγαλύτερη βαρύτητα από οποιοδήποτε ανακοινωθέν μιας συνόδου δύο, οκτώ ή είκοσι ηγετών. Αν τα μέτρα που αποφάσισαν αυτοί οι ηγέτες στο Λονδίνο είχαν ως αποτέλεσμα να τονωθούν βραχυπρόθεσμα οι αγορές, έχει ενδιαφέρον να εξετάσει κανείς τι απουσιάζει από τις ανακοινώσεις τους, τι κρύβεται στις «υποδομές».

Δύο είναι, κατά τον Κένεντι, τα λεπτά ζητήματα που δεν εξέτασε η G20. Το πρώτο είναι η μείωση της παγκόσμιας κυριαρχίας του δολαρίου. Ο Μαρξ ασφαλώς θα το είχε επισημάνει: δεν είναι δυνατόν το χαρτονόμισμα μιας χώρας που κατέχει το ένα πέμπτο του παγκόσμιου ΑΕΠ να στηρίζει το 75% των ανταλλάξιμων συναλλαγματικών αποθεμάτων του πλανήτη. Η αντίφαση αυτή κάποια στιγμή θα ερχόταν στην επιφάνεια. Ο «κανόνας του δολαρίου» φτάνει στο τέλος του. Και η διαπίστωση αυτή σχετίζεται με το δεύτερο ζήτημα που αγνόησε η χαρούμενη οικογένεια του Λονδίνου, τη γενικότερη μετατόπιση του κέντρου βάρους από τη Δύση (West) προς τα «επιτυχημένα μέρη των Υπολοίπων (Rest)», σύμφωνα με τη διατύπωση του Πολ Κένεντι. Η Κίνα δεν θα δεχθεί βέβαια να αυξήσει τη συνεισφορά της προς το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο χωρίς ανταλλάγματα. Σε καμιά δεκαετία, το πολύ, ο κανόνας που θέλει τον πρόεδρο του ΔΝΤ να είναι πάντα Ευρωπαίος θα έχει καταργηθεί.

Θα μπορούσε να προσθέσει κανείς και μια τρίτη «τεκτονική» αλλαγή, την οποία ο συγγραφέας τηςΑνόδου και Πτώσης των Μεγάλων Δυνάμεωνενδεχομένως υποτιμά. Πρόκειται για την οργή των απελπισμένων, των ανθρώπων που χάνουν ή κινδυνεύουν να χάσουν τη δουλειά τους και ως αποτέλεσμα αισθάνονται λιγότερο πολίτες. Όπως γράφει ο διευθυντής της Ρεπούμπλικα Έτσο Μάουρο, ο καπιταλισμός πίστεψε ότι μπορούσε να απελευθερωθεί από τον δεσμό που σε όλη τη διάρκεια του περασμένου αιώνα τον συνέδεε με την εργασία, και να προχωρήσει μόνος του. Με τον τρόπο αυτό, όμως, διαρρηγνύεται και ο δεσμός που ένωνε πάντα στις δημοκρατίες τους πλούσιους με τους φτωχούς. Η οικονομική κρίση κινδυνεύει έτσι να μετατραπεί σε κρίση νομιμότητας, έλλειμμα ισότητας, με άλλα λόγια πρόβλημα δημοκρατίας. Όταν οι νέοι χαμένοι της παγκοσμιοποίησης συνειδητοποιήσουν ότι δεν αποτελούν καν μέρος της εξίσωσης, ότι τους έχουν πετάξει από το παιχνίδι, μπορεί να αντιδράσουν με «απρόβλεπτο» τρόπο. Και τότε ποιος θα μπορέσει να τους κατηγορήσει;

Ας γιορτάσουμε την κρίση!

Την ώρα που ο πλανήτης μαστίζεται από την ύφεση, αυτός μιλά για ηδονισμό. Στους πολιτικούς και τους οικονομολόγους που μιλούν για οικονομική κρίση επειδή τα νούμερα δεν βγαίνουν και η μηχανή δεν δουλεύει όπως θα έπρεπε, εκείνος απαντά ότι η κοινωνία γιορτάζει την ελαφρότητά της. Παραφράζοντας τον φιλόσοφο Ζαν Μπωντριγιάρ, που είχε πει ότι η περιγραφή της πτώσης των Διδύμων Πύργων είναι σημαντικότερη από την ίδια την τρομοκρατική πράξη, ο Μισέλ Μαφεσολί αναφωνεί: «Η κρίση για την οποία μας μιλούν στην πραγματικότητα δεν υπάρχει!».

Ο Μαφεσολί διδάσκει Κοινωνιολογία στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης. Εδώ και χρόνια αμφισβητεί την έννοια της «κοινωνίας των μαζών» και υποστηρίζει ότι ο σημερινός κόσμος αποτελείται από μια σειρά φυλών που συνδετικός τους κρίκος είναι τα συναισθήματα και τα σύμβολα. Αυτό που πραγματικά καταρρέει- λέει σε συνέντευξή του στο περιοδικό Λ΄ Εσπρέσσο - δεν είναι ο κόσμος, όπως προσπαθούν να μας πείσουν τα μέσα ενημέρωσης. Είναι ένα μοντέλο ζωής και κοινωνίας που για αιώνες αποτελούσε τη βάση του σύγχρονου πολιτισμού. Οι ηγετικές τάξεις και οι διανοούμενοι εξακολουθούν να πιστεύουν ότι ο μύθος της προόδου αποτελεί το θεμέλιο της κοινωνίας. Οι καθημερινοί άνθρωποι όμως, και κυρίως οι νέοι, δεν θεωρούν πλέον ότι η εργασία και η παραγωγή παίζουν κεντρικό ρόλο στην ύπαρξή τους. Αυτό δεν σημαίνει ότι αδιαφορούν για τη δουλειά τους. Αρνούνται όμως να οικοδομήσουν την ταυτότητά τους γύρω από αυτήν.

Η δυτική εκδοχή της νεωτερικότητας, συνεχίζει ο Γάλλος κοινωνιολόγος, περιστρεφόταν πάντα γύρω από το μοντέλο του homo sapiens, ενός ανθρώπου ορθολογικού, χωρίς πάθη. Με τον τρόπο αυτό στραγγαλίστηκαν οι ανθρώπινες ορμές και θυσιάστηκε η έμφυτη τάση του ανθρώπου προς το άχρηστο. Τα ένστικτα αυτά έρχονται σήμερα με ορμή στην επιφάνεια. Αν παρατηρήσουμε προσεκτικά πολλές από τις οικονομικές καταστροφές αυτών των ημερών, θα διαπιστώσουμε ότι οφείλονται στην ελαφρότητα και την παιχνιδιάρικη διάθεση μερικών επενδυτών ή χάκερ. Ο Ζερόμ Κερβιέλ, που έκλεψε 5 δισεκατομμύρια ευρώ από τη Σοσιετέ Ζενεράλ, δήλωσε στο δικαστήριο ότι το έκανε για να διασκεδάσει. Ο homo ludens παίρνει την εκδίκησή του από τον homo sapiens.

Κι αν όλα έχουν σχέση με τις ορμές και το παιχνίδι, γιατί ο Μαφεσολί ονόμασε το τελευταίο του βιβλίο Αποκάλυψη ; «Η κυριολεκτική σημασία της αποκάλυψης είναι ότι πρόκειται για μια τραγωδία εξαιτίας της οποίας ολοκληρώνεται μια εποχή και αρχίζει μια άλλη. Εκφυλίζοντας τον κόσμο σε μια σειρά ποσοτικών αρχών, είναι προφανές ότι η κοινωνία μας οδηγήθηκε σε μια ακραία φτώχεια. Η ευμάρεια δημιούργησε μια πνευματική φτώχεια που υπονομεύει τις βάσεις του συστήματος».

Ο Οδυσσέας είναι μαύρος

Είκοσι; Διακόσιοι; Πεντακόσιοι; Κανείς δεν θα μάθει πόσοι λαθρομετανάστες πνίγηκαν τις τελευταίες ημέρες έξω από τις ακτές της Λιβύης. Έτσι κι αλλιώς, στα αναλώσιμα περιλαμβάνονταν.

«Η Ιστορία είναι πάντα γοητευτική και τρομακτική. Αλλά σήμερα, η μοναδική υπόσχεση που κατά κανόνα τηρείται είναι ο τάφος. Ο Οδυσσέας είναι μαύρος και πεθαίνει στη θάλασσα μέσα στη σιωπή των κυμάτων, ύστερα από μήνες αναμονής και αγωνίας. Αλλά η Μεσόγειος, όπου αναζητούμε αδιάκοπα το πρόσωπο της σοφίας και της ομορφιάς, δεν πρέπει να μετατραπεί σε νεκροταφείο».

Έτσι τελείωνε την περασμένη Πέμπτη το μακροσκελές ρεπορτάζ του στη Μοντ ο Γάλλος συγγραφέας Ντανιέλ Ροντώ, που από τον περασμένο Ιούλιο είναι πρεσβευτής της χώρας του στη Μάλτα. Ένα από τα πρώτα πράγματα που έκανε όταν ανέλαβε τα καθήκοντά του ήταν να ζητήσει να τον πάρει μια μέρα μαζί του το πλήρωμα του γαλλικού Falcon 50 που πραγματοποιεί καθημερινές περιπολίες πάνω από τη Μεσόγειο για να εντοπίζει «ύποπτα» πλοία. Ποια είναι ακριβώς η αποστολή τους; Να εποπτεύουν τα ευρωπαϊκά σύνορα, να εμποδίζουν την είσοδο των λαθρομεταναστών ή να τους σώζουν όταν κινδυνεύει η ζωή τους; Ο Ροντώ δεν έλαβε σαφή απάντηση. Αυτό που του είπαν ο υποπλοίαρχος Καρέ και η ομάδα του ήταν ότι βάρκες με λαθρομετανάστες βλέπουν κάθε μέρα. Και ότι είναι υπερήφανοι που λίγες ημέρες νωρίτερα είχαν γλιτώσει δύο βρέφη- αλλά όχι και τη μητέρα τους - από βέβαιο θάνατο.

Είδαν κι εκείνη την ημέρα βάρκες στη θάλασσα: η μία ήταν γεμάτη με κόσμο, οι άλλες άδειες και μισοβυθισμένες. Το πλήρωμα έκανε το καθήκον του: ειδοποίησε το κέντρο, τράβηξε φωτογραφίες και συνέχισε τον δρόμο του. Τα δρομολόγια αυτά αποτελούν πια ρουτίνα. Χιλιάδες άνθρωποι από τη Σομαλία, την Ερυθραία, το Μάλι, την Ακτή του Ελεφαντοστού, τον Νίγηρα ή τη Νιγηρία είναι έτοιμοι να πεθάνουν για να ζήσουν στην Ευρώπη, γράφει ο Ροντώ. Έχοντας δουλέψει για να πληρώσουν το ταξίδι τους, έχοντας πέσει θύματα πάντοτε κλοπής και συχνά κακοποίησης, εγκαταλελειμμένοι πολλές φορές στη μέση της Σαχάρας όπου θα βρουν βέβαιο θάνατο, θύματα εκβιασμού από όλο τον κόσμο, αστυνομικούς, τελωνειακούς και εμπόρους, έχοντας μετατραπεί σε σκλάβους ή πόρνες, άνδρες, γυναίκες και παιδιά με καταρρακωμένο το ηθικό τους φτάνουν στις ακτές της Λιβύης από όπου, αν είναι τυχεροί, ύστερα από νέους εξευτελισμούς και αφού πληρώσουν άλλα χίλια δολάρια, επιβιβάζονται σε ετοιμόρροπες βάρκες και αναχωρούν για την Ευρώπη. Ένας στους τρεις δεν θα φτάσει ποτέ: 13.000 άνθρωποι έχουν πνιγεί την τελευταία δεκαετία στη Μεσόγειο. Όποιοι επιβιώσουν θα κλειστούν σε στρατόπεδα προκειμένου να ανακριθούν και να ληφθεί απόφαση για την τύχη τους. Κι αυτοί που θα αφεθούν τελικά ελεύθεροι θα αρχίσουν να αναζητούν ένα, μισό έστω, μεροκάματο.

Εύπιστος και παραπλανημένος

Δεν έφταναν όλα τα προβλήματα στους Νιου Γιορκ Τάιμς, κατηγορούνται τώρα και για... αντισημιτισμό. Το όλο ζήτημα θα ήταν ιδανική τροφή για ένα βιβλίο του Φίλιπ Ροθ.

O Ρότζερ Κόεν είναι ένας από τους πιο γνωστούς και πιο έγκυρους Αμερικανούς δημοσιογράφους. Είναι Εβραίος, όπως φαίνεται κι από το όνομά του. Και πριν από λίγο καιρό επισκέφθηκε το Ιράν. Ανάμεσα στα άρθρα που έγραψε στους Νιου Γιορκ Τάιμς ήταν κι ένα για την εβραϊκή κοινότητα της χώρας, που αριθμεί 25.000 ψυχές και ζει χωρίς σοβαρά προβλήματα. Είναι αλήθεια ότι πριν από την ισλαμική επανάσταση οι Εβραίοι του Ιράν έφταναν τους 100.000. Αλλά η έξοδος εδώ ήταν μικρότερη από ό,τι σε άλλες μουσουλμανικές χώρες της Μέσης Ανατολής, όπως η Αλγερία, η Τυνησία, η Λιβύη και η Αίγυπτος. Στην Τεχεράνη υπάρχουν περισσότερες από 12 συναγωγές. Και επιθέσεις εναντίον Εβραίων δεν έχουν σημειωθεί ποτέ, ακόμη και στο αποκορύφωμα των διαδηλώσεων εναντίον της ισραηλινής εισβολής στη Γάζα.

Ο Αμερικανός δημοσιογράφος επισκέφθηκε το μαγαζί ενός Εβραίου αντικέρ στο Ισφαχάν και τον ρώτησε πώς αισθάνεται όταν ακούει συνθήματα όπως Θάνατος στο Ισραήλ. «Έχω αυτό το μαγαζί 43 χρόνια και δεν αντιμετώπισα ποτέ οποιοδήποτε πρόβλημα. Έχω επισκεφθεί τους συγγενείς μου στο Ισραήλ, αλλά όταν βλέπω πράγματα όπως αυτά που συμβαίνουν στη Γάζα διαδηλώνω κι εγώ, ως Ιρανός πολίτης», απάντησε ο Σολεϊμάν Σεντιγκπούρ. Τι ήταν να τα γράψει όλα αυτά ο Κόεν; Όλο το ισραηλινό λόμπι της Αμερικής έπεσε να τον φάει. Ο πιο μετριοπαθής χαρακτηρισμός ανήκει στην Τζερούζαλεμ Ποστ: «Παραπλανηθείς». Το περιοδικό Ατλάντικ Μάνθλι τον αποκάλεσε «εύπιστο». Και ένας συντάκτης της ιστοσελίδας Αμέρικαν Θίνκερ αναρωτήθηκε αν ο δημοσιογράφος θα πειθόταν και από τους ισχυρισμούς των Ναζί ότι μεταχειρίζονταν με ανθρωπισμό τους Εβραίους στα στρατόπεδα συγκέντρωσης...

Ο Κόεν περίμενε αντιδράσεις, αλλά όχι τόσο μεγάλες. Ίσως το μέγεθος της οργής να εξηγείται από το γεγονός ότι είναι ο ίδιος Εβραίος. Ίσως να φταίει ότι χαρακτήρισε επικίνδυνο και παραπλανητικό να παραλληλίζεται με το Μόναχο του ΄38 οποιαδήποτε συζήτηση για συμβιβασμό με το Ιράν. Από τις επιθέσεις δεν γλίτωσαν πάντως ούτε οι Νιου Γιορκ Τάιμς, εφημερίδα με ευρύ εβραϊκό κοινό. Πολύ περισσότερο που διέπραξαν και δεύτερο έγκλημα: δημοσίευσαν ένα σκίτσο του Πατ Όλιφαντ που δείχνει μια ακέφαλη φιγούρα να περπατά με το βήμα της χήνας και να σπρώχνει το αστέρι του Δαυίδ προς την κατεύθυνση μιας γυναίκας από τη Γάζα, που κρατά ένα μωρό στην αγκαλιά της και βρίσκεται στο χείλος του γκρεμού. «Τέτοια σκίτσα υπέθαλψαν το μίσος τη δεκαετία του ΄30 και έστησαν το σκηνικό για τη ναζιστική γενοκτονία», ανακοίνωσε το Κέντρο Σιμόν Βίζενταλ. Κάπου η κατάσταση έχει ξεφύγει, οι λέξεις έχουν χάσει το νόημά τους, είναι φανερό.