Πέμπτη, Ιουνίου 30, 2011

Πώς βλέπει η Κίνα τον κόσμο




Το πενθήμερο ταξίδι του κινέζου πρωθυπουργού Ουέν Τζιαμπάο στην Ευρώπη και η υπόγεια κόντρα του με τους ευρωπαίους ηγέτες για τα ανθρώπινα δικαιώματα, φέρνει εκ νέου δυναμικά στο προσκήνιο την κινεζική εξωτερική πολιτική. Ποιος την αποφασίζει; Ποιος την επηρεάζει; Πόσο και σε ποια κατεύθυνση έχει αλλάξει τα τελευταία χρόνια; Τι επιπτώσεις έχουν όλα αυτά στο παγκόσμιο πολιτικό σκηνικό;

Ο Ντέιβιντ Σάμποου, ένας ειδικός για την Κίνα στο Πανεπιστήμιο Τζορτζ Ουάσιγκτον, γράφει στο τελευταίο τεύχος της επιθεώρησης The Washington Quarterly ότι η κινεζική εξωτερική πολιτική διαμορφώνεται από τουλάχιστον επτά σχολές σκέψης. «Σε καμιά χώρα δεν γίνεται μια τόσο έντονη και πλούσια συζήτηση όσο στην Κίνα κατά την τελευταία δεκαετία», τονίζει. Τη δεκαετία του '90, οι σχολές που κυριαρχούσαν υπερασπίζονταν την ήπια ισχύ και τη συμμετοχή του Πεκίνου σε διεθνείς οργανισμούς όπως τα Ηνωμένα Εθνη. Σήμερα, το πάνω χέρι το έχουν οι «σκληροί», εκείνοι δηλαδή που χαρακτηρίζουν τη συναίνεση ολέθρια και ζητούν τη σκλήρυνση της πολιτικής της χώρας τους. Η ομάδα αυτή χωρίζεται σε δύο υποκατηγορίες: τους τοπικιστές, που θεωρούν ότι το διεθνές σύστημα συνωμοτεί για να υπονομεύσει την Κίνα, και τους ρεαλιστές, που υποστηρίζουν ότι η Κίνα πρέπει να αντιταχθεί κυρίως στη Βρετανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Στο άλλο, το φιλελεύθερο άκρο της κλίμακας βρίσκονται οι οπαδοί της «επιλεκτικής πολυμέρειας» και οι «γκλομπαλιστές», που πιστεύουν ότι η Κίνα πρέπει να αναλάβει τις ευθύνες που αντιστοιχούν στην αυξανόμενη δύναμή της, ακόμη κι αν αυτό αντίκειται στα συμφέροντά της στο Θιβέτ, την Ταϊβάν ή τη Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Η επιρροή των σχολών αυτών, πάντως, είναι σήμερα εμφανώς μειωμένη.

Ο πλουραλισμός αυτός δεν σημαίνει βέβαια ότι οι αποφάσεις λαμβάνονται όπως σε μια δυτική δημοκρατία. Ούτε ότι η διαδικασία που ακολουθείται είναι διαφανής. Ενας πολιτικός επιστήμονας του ΜΙΤ, ο Τέιλορ Φρέιβελ, εξηγεί ότι η προσέγγιση του Πεκίνου στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας επηρεάζεται από απροσδόκητους παράγοντες: αξιωματούχους της αλιείας, που συλλαμβάνουν συχνά ξένους ψαράδες, την κρατική εταιρεία πετρελαίου, που είναι υπεύθυνη για την εξερεύνηση και την άντληση του πετρελαίου στη θάλασσα, την Κρατική Ωκεανογραφική Διοίκηση, που περιπολεί στα διαφιλονικούμενα ύδατα, και το Ναυτικό, που πραγματοποιεί ασκήσεις στα ύδατα αυτά. «Ολες αυτές οι πλευρές επηρεάζουν τις σχέσεις της Κίνας με άλλα κράτη, και κατά συνέπεια την εξωτερική της πολιτική», τονίζει ο αμερικανός αναλυτής.

Τα διδάγματα που μπορεί να αποκομίσουν οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι σύνθετα, και συχνά αντιφατικά. Οπως επισημαίνει ο Σάμποου, η υιοθέτηση μιας επιθετικής πολιτικής θα μπορούσε να ενισχύσει τον φόβο, ακόμη και την παράνοια, των σοβινιστών εθνικιστών της Κίνας. Μια πιο συμφιλιωτική πολιτική, πάλι, ενέχει τον κίνδυνο να ευνοήσει μια άλλη σκληροπυρηνική ομάδα, τους οπαδούς του συνθήματος «πρώτα η Κίνα!». Ο Ομπάμα βαδίζει σήμερα σε ένα τεντωμένο σχοινί.

Τετάρτη, Ιουνίου 29, 2011

Η επιστροφή της Αριστεράς




Η έναρξη της χρονικής περιόδου κατά την οποία θα κατατεθούν οι υποψηφιότητες για το χρίσμα του γαλλικού Σοσιαλιστικού Κόμματος για την προεδρία συνοδεύεται από μια ζωηρή συζήτηση για τους τρόπους με τους οποίους η Αριστερά θα επιστρέψει στην εξουσία. Με ζωντανές ακόμη τις μνήμες από τη «γαλλική 21η Απριλίου» (δηλαδή τον αποκλεισμό του Λιονέλ Ζοσπέν από τον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών του 2002) και χωρίς έναν «προφανή» υποψήφιο (μετά το σοκ από την υπόθεση Ντομινίκ Στρος-Καν), οι Σοσιαλιστές αναρωτιούνται πώς θα πάρουν πίσω τους ψηφοφόρους που έχασαν τα τελευταία χρόνια και πώς θα πείσουν την κοινή γνώμη ότι έχουν ένα ριζικά διαφορετικό πρόγραμμα από εκείνο των αντιπάλων τους.

Αφετηρία του προβληματισμού είναι η δυσαρέσκεια μεγάλου μέρους των λαϊκών στρωμάτων. Το 1981, τα στρώματα αυτά στήριξαν μαζικά την Αριστερά: 72% των εργατών έστειλε τον Φρανσουά Μιτεράν στο Προεδρικό Μέγαρο. Το 2007, το αντίστοιχο ποσοστό στον δεύτερο γύρο είχε μειωθεί σε 50%. Πρώτη φορά στην ιστορία, οι εργάτες δεν ψήφιζαν στην πλειοψηφία τους Αριστερά. Παράλληλα, είχε αλλάξει τόσο η σύνθεσή τους όσο και η στάση τους απέναντι στην πολιτική. Οπως αναφέρει η τελευταία έκθεση του ιδρύματος Terra Nova, τα άνεργα λαϊκά στρώματα έχουν τελείως διαφορετική συμπεριφορά από τα «ενσωματωμένα». Οι πρώτοι απομακρύνονται από την πολιτική, άρα η Αριστερά πρέπει να τους δείξει την κοινωνική της αλληλεγγύη. Οι δεύτεροι «φλερτάρουν» με τον λαϊκισμό, άρα η Αριστερά πρέπει να υπερασπιστεί την αγοραστική τους δύναμη και να αγωνιστεί για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας τους.

«Η Αριστερά δεν θα κερδίσει αν αποκηρύξει τον εαυτό της», λέει ο πρόεδρος του ιδρύματος Ολιβιέ Φεράν στο περιοδικό Μαριάν. «Θα κερδίσει αν είναι η Αριστερά». Ανοησίες, απαντά ο φιλόσοφος Μισέλ Ονφρέ. Η Αριστερά έχει πάψει να είναι η Αριστερά από το 1983. Τα λαϊκά στρώματα απομακρύνθηκαν από αυτήν γιατί αισθάνθηκαν να προδίδονται τουλάχιστον τέσσερις φορές. Η πρώτη ήταν όταν ο Μιτεράν θυσίασε τις αριστερές ιδέες στο όνομα του πολιτικού πραγματισμού και του οικονομικού ρεαλισμού. Η δεύτερη ήταν όταν πάλι ο Μιτεράν παραιτήθηκε της εθνικής κυριαρχίας για να αρχίσει η ευρωπαϊκή περιπέτεια. Η τρίτη ήταν όταν ο Ζοσπέν διακήρυξε ότι το κράτος δεν μπορεί να κάνει τα πάντα και εγκατέλειψε τους αριστερούς στην τύχη τους. Και η τέταρτη ήταν όταν το Σοσιαλιστικό Κόμμα κάλεσε τους οπαδούς του να υπερψηφίσουν τη συνταγματική μεταρρύθμιση του 2005 - και αποδοκιμάστηκε.

Σύμφωνα με τον Ονφρέ, όλοι αυτοί οι διανοούμενοι που θέλουν Ευρώπη, κι άλλη Ευρώπη, πάντα Ευρώπη, κι ακόμη περισσότερη Ευρώπη, θα άξιζαν να γίνουν επίτιμα μέλη του Εθνικού Μετώπου. Τέτοια διαβάζει ο Ζακ Ντελόρ και αναρωτιέται σε τι περιπέτεια μπήκε η κόρη του.

Τρίτη, Ιουνίου 28, 2011

Το όραμα ξεθώριασε




Ο Νόρμπερτ Σβάιγκερ έζησε μεγάλες στιγμές στα 34 χρόνια που υπηρέτησε στις Βρυξέλλες, μέχρι το 2003 οπότε συνταξιοδοτήθηκε από τη θέση του γραμματέα Τύπου. Ο γερμανός διπλωμάτης βρέθηκε δίπλα σε μεγάλες φυσιογνωμίες όπως ο Ντελόρ, ο Κολ, ο Μιτεράν και η Θάτσερ και έζησε ομηρικούς καβγάδες με τη Βρετανία για οικονομικά ζητήματα. Παίζονταν σπουδαία πράγματα τότε, και το πιο σπουδαίο απ' όλα ήταν η ασφάλεια και η ειρήνη στην Ευρώπη.

Εχοντας πατήσει πια τα 70, ο Σβάιγκερ επέστρεψε την περασμένη εβδομάδα στη βελγική πρωτεύουσα για να δει πώς είναι μια σημερινή Σύνοδος Κορυφής. Και δεν έκρυψε την απογοήτευσή του. «Η ιστορική ιδέα έχει ξεθωριάσει», είπε στην Ομπζέρβερ. Αντί για υψηλά ιδανικά και περισσότερη Ευρώπη, οι ηγέτες συζητούσαν για την επιβίωση του ευρωπαϊκού σχεδίου. Αντί για ανάπτυξη, περιορίζονταν στη σταθερότητα. Φταίει βέβαια η αγωνία για την έκβαση της ελληνικής κρίσης, ή μάλλον της ευρωπαϊκής κρίσης του χρέους. Για τον Σβάιγκερ, όμως, υπάρχει και ένας άλλος παράγων: το μεταπολεμικό αίσθημα ενοχής των Γερμανών, που τροφοδότησε σε μεγάλο βαθμό το ευρωπαϊκό σχέδιο, δεν οδηγεί πια τους νέους Γερμανούς να αντιμετωπίζουν την Ευρώπη όπως την αντιμετώπιζαν οι γονείς τους και οι παππούδες τους. «Η νέα γενιά, που μόλις τελείωσε το σχολείο, δεν έχει τέτοιες μνήμες. Με τη χώρα τους να είναι ενωμένη και τον κομμουνισμό να ανήκει στο παρελθόν, οι Γερμανοί δεν φοβούνται πια το ξέσπασμα ενός πολέμου. Και όπως το αρχικό raison d'être της Ευρώπης έχει εξαφανιστεί, η Γερμανία είναι όλο και πιο απρόθυμη να αποτελεί τον ταμία της Ευρώπης».

Ο βετεράνος γερμανός διπλωμάτης δεν είναι, βέβαια, ο μόνος που βλέπει με θλίψη το ευρωπαϊκό όνειρο να σβήνει. «Η Ευρωπαϊκή Ενωση τελειώνει», δήλωσε πρόσφατα ο Σερ Στίβεν Ουόλ, πρώην πρεσβευτής της Βρετανίας επί Τζον Μέιτζορ και Τόνι Μπλερ και ένθερμος ευρωπαϊστής. «Στο κάτω κάτω, λίγοι θεσμοί ζουν για πάντα». Οι εξελίξεις στο μέτωπο του ευρώ είναι ασφαλώς οι πιο δραματικές. Εξίσου ισχυρές ενδείξεις της ευρωπαϊκής αποσύνθεσης παρατηρούνται όμως και σε άλλα μέτωπα. Η Ιταλία ζήτησε πριν από μερικές ημέρες κατάπαυση των εχθροπραξιών στη Λιβύη προκειμένου να δημιουργηθούν ανθρωπιστικοί διάδρομοι (στην πραγματικότητα, όμως, για να αναζητηθεί μια διέξοδος στο στρατιωτικό αδιέξοδο). Το δανικό Κοινοβούλιο ετοιμάζεται να ψηφίσει την επιστροφή των μεθοριακών ελέγχων, να καταργήσει δηλαδή στην πράξη τη Συνθήκη Σένγκεν.

Η εθνικιστική Δεξιά και οι παγκόσμιες αγορές ομολόγων νίκησαν, έγραφε τις προάλλες ο Μάρτιν Κετλ στην Γκάρντιαν. Οι διεθνιστές Σοσιαλδημοκράτες και Χριστιανοδημοκράτες έχασαν. Οι ευρωπαίοι ηγέτες δεν προσπαθούν μόνο να αποτρέψουν μια χρεοκοπία της Ελλάδας, αλλά και μια χρεοκοπία ολόκληρου του ευρωπαϊκού οράματος. Και αν είναι να γίνει, τουλάχιστον να γίνει συγκροτημένα και οργανωμένα.

Δευτέρα, Ιουνίου 27, 2011

Ηθελε απλώς να είναι μόνη




Στην ταινία «Grand hotel» (1932), η ρωσίδα μπαλαρίνα Γκρουσίνσκαγια θα ξεστομίσει μια φράση που το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου θα περιλάβει στις πιο αξιομνημόνευτες κινηματογραφικές ατάκες όλων των εποχών: «Θέλω να είμαι μόνη (…) Θέλω απλώς να είμαι μόνη». Την μπαλαρίνα την υποδύεται η Γκρέτα Γκάρμπο, που έχει πει την ίδια φράση σε διάφορες εκδοχές και σε άλλες ταινίες της. Η ίδια ήταν από μικρή πολύ μοναχικός άνθρωπος. Δεν παντρεύτηκε ποτέ, δεν έκανε παιδιά, δεν έδινε αυτόγραφα. Οπως διευκρίνισε όμως σε μια από τις λιγοστές της συνεντεύξεις, στους «Νιου Γιορκ Τάιμς», «δεν είπα ποτέ ότι θέλω να είμαι μόνη. Είπα ότι θέλω να με αφήσουν μόνη. Υπάρχει μεγάλη διαφορά».

Σε ένα από τα ωραιότερα τραγούδια του, με τίτλο «Just like Greta», ο Βαν Μόρισον αποτίει φόρο τιμής στη μεγάλη σουηδή ηθοποιό. «Μερικές μέρες μου τη δίνει/ Και θέλω να ουρλιάξω στο φεγγάρι./ Aλλες φορές πάλι όλα είναι εύκολα/ Σαν να γεννήθηκα με ασημένιο κουτάλι./ Είναι φορές που δεν μπορείτε να με βρείτε/ Σαν να έχω καρδιά από πέτρα./ Φαντάζομαι ότι έχω ανάγκη τη μοναξιά μου/ Και πρέπει να τη δημιουργήσω μοναχός μου/ (…) Αν ρωτήσει κανείς μήπως με είδατε/ Σας παρακαλώ πείτε όχι/ Γιατί είμαι στην απ' έξω/ Και δεν έχω πού να πάω. / Φαντάζομαι ότι θα δηλωθώ Αδικαιολογήτως Απών/ Θα αποσυνδέσω το τηλέφωνο/ Oπως ακριβώς η Γκρέτα Γκάρμπο/ Θέλω να μείνω μόνος».

Η Χιούγκετ Κλαρκ, που πέθανε τον περασμένο μήνα στο Μανχάταν δύο εβδομάδες πριν κλείσει τα 105α της χρόνια, έζησε τις τελευταίες δεκαετίες της ζωής της εντελώς απομονωμένη σε διάφορα ιδιωτικά νοσοκομεία, με μοναδική της παρέα τη συλλογή με τις γαλλικές της κούκλες. Ο μόνος άνθρωπος που είχε άδεια να επισκέπτεται αυτή την πολυεκατομμυριούχο κόρη ενός μεγιστάνα του χαλκού, που κάποτε αγόρασε μια έδρα στη Γερουσία με την ίδια ευκολία που κάποιος άλλος αγοράζει ένα ζευγάρι παπούτσια, ήταν ο δικηγόρος της. Και ο μόνος άνθρωπος με τον οποίο είχε μια στοιχειώδη σχέση ήταν μια νοσοκόμα, που κληρονομεί 21 εκατομμύρια δολάρια. Αλλά δεν ήθελε να μαθαίνει απ' αυτήν τα νέα από τον έξω κόσμο. Της ήταν αρκετό να βλέπει τους «Flintstones» στην τηλεόραση, να τρώει κράκερ και σαρδέλες και να εξασφαλίζει ότι οι κούκλες της ήταν πάντα σιδερωμένες.

Ρώτησαν πρόσφατα τη Μάργκαρετ Ατγουντ πώς είναι δυνατόν να τα βγάλουμε πέρα με όλες αυτές τις πληροφορίες που μας βομβαρδίζουν όλο το 24ωρο. Υπάρχει ακόμη χώρος για τη μοναξιά; Ή μήπως είναι πολύ ακριβή; Η καναδέζα συγγραφέας, που είναι πολύ δραστήρια στο twitter και η ζωή της δεν έχει καμιά σχέση μ' εκείνη της Κλαρκ, απάντησε: «Κανείς δεν λαμβάνει τις πληροφορίες που πραγματικά θέλει, γιατί συχνά οι πληροφορίες που πραγματικά θέλει είναι κάτι που δεν ξέρει ότι το θέλει».

Σάββατο, Ιουνίου 25, 2011

H Μέρκελ ήθελε να πηδήξει στο νερό




Oι γερμανοί πολίτες είναι ρεαλιστές
και γνωρίζουν πολύ καλά τι πρέ-
πει να κάνουν. Σύμφωνα με δημο-
σκόπηση για το κανάλι ARD, που διεξή-
χθη την Τρίτη και την Τετάρτη και τα απο-
τελέσματά της δόθηκαν χθες στη δημο-
σιότητα, 60% των Γερμανών πιστεύει ότι
η χώρα τους δεν έχει άλλη επιλογή από
το να βοηθήσει την Ελλάδα, έναντι 37%
που διαφωνεί. Ακόμη πιο ενδιαφέρον εί-
ναι ένα άλλο εύρημα της δημοσκόπησης:
63% των ερωτηθέντων εκφράζει κατα-
νόηση για τις διαδηλώσεις που γίνονται
στην Ελλάδα εναντίον των μέτρων λιτό-
τητας, έναντι 35% που έχει αντίθετη άπο-
ψη. Αλλη μια απόδειξη ότι οι κραυγαλέ-
οι τίτλοι της Μπιλντ δεν εκφράζουν τον
μέσο Γερμανό, που είναι ενημερωμένος,
ευαίσθητος και ψύχραιμος.

Οι γερμανοί πολιτικοί, πάλι, μάλλον δεν
γνωρίζουν πολύ καλά τι πρέπει να κάνουν.
Σύμφωνα με πηγή της γαλλικής κυβέρνη-
σης που επικαλείται ο ανταποκριτής της
Λιμπερασιόν στις Βρυξέλλες, «ο Νικολά
Σαρκοζί έκανε τα πάντα για να κρατήσει
την Ανγκελα Μέρκελ στο ευρωπαϊκό κα-
ράβι, ενώ η μοναδική της επιθυμία ήταν
να πηδήξει στο νερό». Πολλοί κατηγο-
ρούν τη Γαλλία ότι επί 18 μήνες έμεινε
προσκολλημένη στις γερμανικές θέσεις,
συνεχίζει η πηγή αυτή. «Ηταν όμως το τί-
μημα που έπρεπε να πληρώσουμε για να
δεχθεί η Γερμανία να λάβει μέρος στη δι-
άσωση του ευρώ, κάτι που σας διαβεβαιώ
ότι δεν ήταν προφανές. Ο Σαρκοζί απέ-
φυγε επιμελώς κάθε δημόσια δήλωση για
το θέμα ώστε να μη σημειωθεί ρήξη στις
γαλλογερμανικές σχέσεις».

Η ρήξη αυτή παραλίγο να συμβεί με αφορ-
μή την επιμονή της Μέρκελ να λάβει μέ-
ρος ο ιδιωτικός τομέας σε οποιοδήποτε
μελλοντικό πρόγραμμα βοήθειας στην
Ελλάδα. Κάτω από την πίεση του Παρι-
σιού, της ΕΚΤ και των περισσοτέρων χω-
ρών της ευρωζώνης, το Βερολίνο υποχώ-
ρησε και δέχθηκε η συμμετοχή αυτή να
είναι εθελοντική και άτυπη. Η «γκάφα»
αυτή, όμως, δεν ήταν παρά η τελευταία
μιας σειράς ολισθημάτων, η οποία κάνει
πολλούς στην Ευρώπη να αναρωτιούνται
«αν υπάρχει ακόμη κάποιος στη Γερμα-
νία που να καταλαβαίνει τις χρηματοπι-
στωτικές αγορές»…

Στην πραγματικότητα, οι πιέσεις στην
ευρωζώνη δεν προέρχονται μόνο από τη
Γερμανία. Οπως γράφει ο Φίλιπ Στίβενς
στους Φαϊνάνσιαλ Τάιμς, η Ευρώπη γυρί-
ζει το ρολόι εκατοντάδες χρόνια πίσω κα-
θώς επιστρέφει στην εποχή της Συνθή-
κης της Βεστφαλίας (1648), όταν το δόγ-
μα της εθνικής κυριαρχίας αντικατέστη-
σε τη φθίνουσα υπερεθνική κυριαρχία
της Εκκλησίας. Το σύστημα εκείνο διήρ-
κεσε μέχρι τα μέσα του εικοστού αιώνα.
Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος έπεισε
τους ευρωπαίους ηγέτες ότι για να διατη-
ρήσουν την ευρωπαϊκή τάξη έπρεπε να
μοιραστούν την εθνική κυριαρχία. Το με-
ταμοντέρνο αυτό πείραμα κράτησε άλλα
εξήντα χρόνια. Και τώρα οι ηγέτες έχουν
αρχίσει να ξεχωρίζουν και πάλι τα στε-
νά εθνικά συμφέροντα από το ευρύτερο
συμφέρον. Η πολιτική δεν υπέκυψε στην
παγκοσμιοποίηση. Η Συνθήκη του Μάα-
στριχτ ίσως να μείνει στην ιστορία ως η
τελευταία ζητωκραυγή μιας γενιάς που
θεωρούσε την ευρωπαϊκή ενότητα απα-
ραίτητη προϋπόθεση για την ειρήνη και
την ασφάλεια της ηπείρου.

Παρασκευή, Ιουνίου 24, 2011

Ας σώσουμε το ευρώ!




Ο Σάιμον Τζένκινς είναι ένας από τους πιο γνωστούς και πιο έμπειρους βρετανούς δημοσιογράφους. Και το ερώτημα που θέτει στη χθεσινή του στήλη στην «Γκάρντιαν» είναι απλό: «Τι θα έκανα σήμερα το πρωί αν ήμουν Ελληνας; Θα συμφωνούσα με το πρόγραμμα λιτότητας που εφαρμόζει η κυβέρνησή μου ή θα κατέβαινα στον δρόμο και θα απαιτούσα από τους Γερμανούς και τους Γάλλους να βάλουν πιο βαθιά το χέρι στην τσέπη;».

Το δεύτερο φυσικά, σπεύδει να απαντήσει. Η σφιχτή ευρωπαϊκή ενοποίηση ήταν από την αρχή μια κακή ιδέα, καθώς στηριζόταν στην προϋπόθεση ότι χώρες με ισχυρή τάση για δουλειά και αποταμίευση μπορούν να επιβάλουν πειθαρχία σε χώρες πιο «χαλαρές». Αλλά αυτό αποτελεί μια ουτοπία. Και τώρα βλέπουμε τις συνέπειες στους δρόμους. Οι Ελληνες εντάχθηκαν με ενθουσιασμό στην Ευρωπαϊκή Ενωση και την ευρωζώνη γιατί θεώρησαν ότι θα έβγαζαν λεφτά. Και είχαν δίκιο. Τώρα που κινδυνεύουν να χρεοκοπήσουν, οι Ευρωπαίοι είναι αναγκασμένοι να τους βοηθήσουν. Καλό θα ήταν λοιπόν να κρεμάσουμε σε κάθε ευρωπαϊκό θεσμό μια ταμπέλα που θα γράφει: «Μην ανησυχείτε, τα παιδιά θα πληρώσουν».

Ο Τζένκινς και άλλοι ευρωσκεπτικιστές θεωρούν ότι με τα τελευταία γεγονότα δικαιώνονται. Λογικό είναι λοιπόν να ακολουθούν και «παραινέσεις» όπως το χθεσινό κύριο άρθρο της «Γκάρντιαν»: «Δεχθείτε την πραγματικότητα - και χρεοκοπήστε!». Με άλλα λόγια, διαλύστε την ευρωζώνη, στην οποία ευτυχώς (όπως είπε και ο πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον) εμείς δεν μπήκαμε ποτέ. Κλείστε το μαγαζί, προτού γκρεμιστεί από μόνο του.

Σ' αυτό το καταστροφολογικό μέτωπο έχει αρχίσει, ευτυχώς, να αντιπαρατίθεται τον τελευταίο καιρό μια ομάδα ένθερμων ευρωπαϊστών, κυρίως Γερμανών και Γάλλων. «Σώστε το ευρώ!» ζητά ο Κρίστιαν Ράιερμαν με χθεσινό του άρθρο στην ιστοσελίδα του «Σπίγκελ», όπου τονίζει ότι η καγκελάριος Μέρκελ πρέπει να εξηγήσει στους ψηφοφόρους ότι τα δισεκατομμύρια ευρώ που διατίθενται σήμερα δεν αποτελούν δώρο σε τεμπέληδες Νοτιοευρωπαίους, αλλά ασφαλιστική δικλίδα για την προστασία της οικονομικής ευημερίας της Γερμανίας. Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Ενωση πρέπει να εργαστεί για την απόκτηση μιας πραγματικής οικονομικής κυβέρνησης.

Χρήματα μπορεί να μην υπάρχουν, αλλά λύσεις υπάρχουν. Οταν ο Νικολά Σαρκοζί έθεσε υποψηφιότητα για την προεδρία της Δημοκρατίας - σημειώνει ο γάλλος οικονομολόγος Ζαν-Πιερ Βεσπερινί στη «Μοντ» - είχε δηλώσει ότι η ισοτιμία του ευρώ ήταν πολύ υψηλή και ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα πρέπει να εργαστεί για την υποτίμηση του νομίσματος. Η ισοτιμία τότε ήταν 1,36 δολάρια ανά ευρώ. Πέντε χρόνια αργότερα, έφτασε τα 1,43 δολάρια ανά ευρώ, αυξήθηκε δηλαδή κατά 5%. Η ισοτιμία αυτή συμφέρει μόνο τη Γερμανία και τις χώρες που συνδέονται μ' αυτή. Οι γάλλοι βιομήχανοι, αντίθετα, γνωρίζουν ότι η «ορθή» ισοτιμία είναι 1,15 δολάρια ανά ευρώ. Ας αρπάξει λοιπόν την ευκαιρία ο γάλλος πρόεδρος και ας πιέσει την ΕΚΤ να αλλάξει ρότα. Θα ωφεληθούν έτσι τόσο η Γαλλία, όσο και η Ελλάδα. Και θα σωθεί το ευρώ.


Πέμπτη, Ιουνίου 23, 2011

Διαφάνεια στην ενημέρωση




Σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, και φυσικά πάνω απ' όλα στην Ελλάδα, οι «Αγανακτισμένοι» αποτελούν πλέον μέρος του πολιτικού σκηνικού. Και οι κυβερνήσεις συνηθίζουν να βλέπουν μόνο τη σκοτεινή τους πλευρά: την τυφλή οργή τους, την ισοπεδωτική τους κριτική, τις ακραίες εκδηλώσεις αποδοκιμασίας των πολιτικών και των δημοσιογράφων. Αυτές οι τυφλές, και ασφαλώς καταδικαστέες, εκδηλώσεις δεν μπορούν όμως να εξηγήσουν επαρκώς μια εξέγερση που δεν στρέφεται μόνο εναντίον του περιεχομένου, αλλά και της μορφής της κυβερνητικής πολιτικής. Μιας πολιτικής που συναρτάται πάντα με την επόμενη δημοσκόπηση ή την επόμενη ψηφοφορία. Που κρύβει την αλήθεια για τα ελλείμματα ή τη μετανάστευση. Που ανακαλύπτει παντού εχθρούς.

Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες πρωτοβουλίες των ισπανών «Αγανακτισμένων» αφορά την ενημέρωση. Ξεκίνησε από μια πρόταση του Αντόν Λοσάδα, που διδάσκει πολιτικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο της Χώρας των Βάσκων: να μην καλύπτονται οι συνεντεύξεις Τύπου όπου απαγορεύεται στους δημοσιογράφους να διατυπώνουν ερωτήσεις. Η πρόταση ονομάστηκε sinpreguntasnocobertura (όχι κάλυψη χωρίς ερωτήσεις) και την έχουν υπογράψει χιλιάδες δημοσιογράφοι. Οι εποχές όπου αναπαράγεται η κυβερνητική προπαγάνδα τελείωσαν. Η διαχείριση της κρίσης δεν μπορεί να γίνεται μόνο με την επιβολή μέτρων λιτότητας. Πρέπει να υπάρχει και διαφάνεια στην ενημέρωση: γιατί δεν μπορούν να μειωθούν οι φόροι, γιατί μόνο η μετανάστευση μπορεί να βάλει φρένο στον δημογραφικό μαρασμό, γιατί η ανάπτυξη δεν μπορεί να αγνοεί τη δικαιοσύνη, την αξία, τη νομιμότητα.

Τα κράτη δεν μπορούν να αποφασίζουν πλέον μόνα τους, επισημαίνει η Μπάρμπαρα Σπινέλλι στη «Ρεπούμπλικα». Υπάρχει πλέον μια δημόσια σφαίρα (res publica) που υπερβαίνει τα όριά μας, που έχει τους δικούς της κανόνες, και που οι ηγέτες της δεν απορρέουν από τις κυβερνήσεις. Ενα παράδειγμα είναι ο διορισμός του Μάριο Ντράγκι στην ηγεσία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Ο άνθρωπος είναι άξιος και ικανός. Για να αποδεχθεί όμως ο Νικολά Σαρκοζί αυτή την επιλογή, ζήτησε σε αντάλλαγμα να «απελευθερωθεί» για το Παρίσι μια θέση στο Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ. Ο Μπερλουσκόνι του πρόσφερε το κεφάλι του Λορέντσο Μπίνι Σμάγκι, λες και ο τελευταίος ανήκε στην ιταλική κυβέρνηση, και όχι στην Ευρώπη. Οι αντιδράσεις ήταν σφοδρές. Ο πρώην επίτροπος Μάριο Μόντι χαρακτήρισε τη στάση της ιταλικής κυβέρνησης «ερασιτεχνική και παράδοξη». Ο ίδιος ο Μπίνι Σμάγκι μίλησε για ένα δημόσιο συμφέρον που υπερβαίνει εκείνο των μεμονωμένων κρατών. Το αποτέλεσμα ήταν ο εκπρόσωπος της γαλλικής κυβέρνησης να αναγκαστεί να δηλώσει χθες ότι η χώρα του υποστηρίζει τον Ντράγκι άνευ όρων.

Μεγάλη ευθύνη για την κατάσταση αυτή φέρουν ασφαλώς και τα ίδια τα ευρωπαϊκά όργανα, που παραδίδονται εύκολα στις εθνικές κυβερνήσεις. Είναι αλήθεια ότι ο Βάλτερ Χαλστάιν, ο πρώτος πρόεδρος της Κομισιόν που τόλμησε να αντιταχθεί στον Ντε Γκωλ υπερασπιζόμενος μια ομοσπονδιακή Ευρώπη, εξαναγκάστηκε να παραιτηθεί. Από τότε έχει περάσει όμως σχεδόν μισός αιώνας.

Τετάρτη, Ιουνίου 22, 2011

Ανάπτυξη ή ευτυχία;




Ο Χανς Ντίφενµπαχερ είναι ένας γερµανός οικονοµολόγος που διδάσκει στο Πανεπιστήµιο της Χαϊδελβέργης. Αλλά δεν είναι σαν τους άλλους οικονοµολόγους. Πρώτα απ’ όλα µοιάζει µε αιώνιο φοιτητή. ∆εύτερον, δέχεται τους επισκέπτες του σε µια προτεσταντική εκκλησία. Τρίτον, ασχολείται εδώ και τριάντα χρόνια µε τη δηµιουργία ενός δείκτη που µετρά την ευηµερία µιας χώρας µε βάση κριτήρια που δεν εξαντλούνται στο Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν.

Οπως γράφει ο ανταποκριτής της «Μοντ» στη Γερµανία, αφετηρία των µελετών του Ντίφενµπαχερ ήταν µια διαπίστωση: παρόλο που η ανάπτυξη των Γερµανών είναι ασταµάτητη από το 1950, µόλις το 1976 το ποσοστό των ανθρώπων που δήλωναν ευχαριστηµένοι ξεπέρασε το 50% (φτάνοντας το 62%). Από τότε κυµαίνεται από 50% ώς 60%. Ο οικονοµολόγος διερωτάται λοιπόν το εξής: αν αποδειχθεί ότι τουλάχιστον τα τελευταία χρόνια η οικονοµική ανάπτυξη δεν οδήγησε πάντα στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των ανθρώπων και ότι τα οφέλη αυτής της ανάπτυξης κατανεµήθηκαν µε άνισο τρόπο, αυτό δεν θα πρέπει να έχει συνέπειες στην οικονοµική πολιτική που ακολουθείται;

Οι προβληµατισµοί αυτοί απασχολούσαν επί δεκαετίες ελάχιστους ανθρώπους. Ξαφνικά όµως η σύνδεση της οικονοµικής ανάπτυξης µε την ευτυχία έγινε της µόδας. Ο Κάµερον ζήτησε από τη Στατιστική Υπηρεσία να καταρτίσει έναν µηχανισµό που θα µελετήσει αυτό το θέµα, ο Σαρκοζί ζήτησε από τους νοµπελίστες Αµάρτυα Σεν και Τζόζεφ Στίγκλιτς να προεδρεύσουν σχετικής επιτροπής και η Μπούντεσταγκ ζήτησε τη βοήθεια του Ντίφενµπαχερ. Ο τελευταίος έκανε κάτι πιο πρακτικό από τους άλλους: δηµιούργησε έναν ενιαίο δείκτη µε βάση 21 κριτήρια, άλλα θετικά, άλλα αρνητικά.

Αφού πραγµατοποίησε µερικές έρευνες σε εθνικό επίπεδο, επικέντρωσε το ενδιαφέρον του στο Σλέσβιγκ-Χολστάιν, ένα µάλλον αγροτικό κρατίδιο στα σύνορα µε τη ∆ανία. Κι εκεί ανακάλυψε κάτι πολύ ενδιαφέρον. Πριν από είκοσι χρόνια, το ΑΕΠ αυτού του κρατιδίου ήταν κοντά στον µέσο όρο της Γερµανίας. Τη δεκαετία 1999-2008, όµως, αυξήθηκε µόνο κατά 0,2% (έναντι µέσης αύξησης 7,4%). Καταστροφή; Καθόλου. Γιατί, σύµφωνα µε τις µετρήσεις της οµάδας του Ντίφενµπαχερ, ο δείκτης περιφερειακής ευηµερίας αυξήθηκε την ίδια περίοδο κατά 9,4%, ενώ σε εθνικό επίπεδο µειώθηκε κατά 3,2%. Η εξήγηση βρίσκεται στο ότι η αύξηση των εσόδων µπορεί να ήταν στο συγκεκριµένο κρατίδιο µικρότερη από αλλού, ήταν όµως λιγότερο άνιση. Παράλληλα, η κατανάλωση ενέργειας µειώθηκε, οι ανανεώσιµες πηγές ενέργειας αναπτύχθηκαν ταχύτερα από την υπόλοιπη χώρα και το κόστος της µάχης κατά της εγκληµατικότητας µειώθηκε.

Οι Πράσινοι του κρατιδίου, που παρήγγειλαν την έρευνα, ενθουσιάστηκαν. «Μπορούµε πλέον να αλλάξουµε τους κανόνες του παιχνιδιού και να κάνουµε σαφή διάκριση ανάµεσα στην καλή και την κακή ανάπτυξη», λέει ο πρόεδρος της κοινοβουλευτικής τους οµάδας Ρόµπερτ Χάµπεκ. Οι συνάδελφοί τους στην οµοσπονδιακή Βουλή δεν είναι τόσο ενθουσιώδεις. Αλλά ο Ντίφενµπαχερ δεν θεωρείται πλέον τόσο περιθωριακός, τον καλούν και στα µεγάλα σαλόνια.

Τρίτη, Ιουνίου 21, 2011

Ενα κτήνος µε φούστα




Την ιστορία τη διηγείται ο Λεβ Τιµοφέγιεφ, ένας πρώην διαφωνών και κρατούµενος στις σοβιετικές φυλακές. Σ’ ένα ταξίδι που έκανε µε την Ελένα Μπόνερ στο Παρίσι για να λάβουν µέρος σε µια διάσκεψη περί ανθρωπίνωνδικαιωµάτων, συνάντησαν στο αεροδρόµιο τον Αντρέι Ζαχάροφ, που ερχόταν από τις Ηνωµένες Πολιτείες. «∆εν είχαν δει ο ένας τον άλλο τον τελευταίο ενάµιση µήνα», θυµάται ο Τιµοφέγιεφ. «Κι όταν συναντήθηκαν, τα πρόσωπά τους έλαµψαν σαν να ήταν νιόπαντροι. Ηταν δύο καθαρά, νεανικά πρόσωπα. ∆εν έβλεπαν τίποτε άλλο γύρω τους εκτός από εκείνους. Ολοι οι δηµοσιογράφοι πουβρίσκονταν εκεί έµοιαζε να είναι εκτός τόπου κι εγώ αισθανόµουν σαν παρείσακτος σε µια συνάντηση δύο εραστών».

Ο Ζαχάροφ ήταν ένας άνθρωπος µε ολύµπια ηρεµία, παρά τις συστηµατικές διώξεις του απότο κοµµουνιστικόκαθεστώς. ∆εν ανεχόταν όµως να κατηγορούν τη γυναίκα του. Μια µέρα συναντήθηκε µε τον «ιστορικό» Νικολάι Γιάκοβλεφ, ο οποίος σε ένα βιβλίο είχε χαρακτηρίσει την Μπόνερ «σεξουαλική κακοποιό, που επέβαλε τονεαυτό της στον χήρο Ζαχάροφ». Τον πλησίασε µε αποφασιστικότητα και τον χαστούκισε.

Η Μπόνερ, πάλι, ήταν ένας άνθρωπος µε πολύ πιο έντονα συναισθήµατα. Από καταστολή ήξερε: όταν ήταν δεκαπέντε ετών, η µητέρα της συνελήφθη και στάλθηκε στα γκουλάγκ. Τον Ζαχάροφ τον λάτρευε. Οπως γράφει ο διευθυντής του «Νιου Γιόρκερ» Ντέιβιντ Ρέµνικ, που έζησε µε τη σύζυγό του στη Μόσχα τις δεκαετίες του ’80 και του ’90 και επισκέφθηκε πολλές φορές το σπίτι του Ζαχάροφ, η Ελένα Γκιοργκιόβνα ήταν το όπλο του νοµπελίστα διαφωνούντος απέναντι στους διώκτες του, τους πράκτορες των µυστικών υπηρεσιών, τον επίσηµο Τύπο. Οταν ηKGB τους έστειλε«χριστουγεννιάτικες κάρτες» µε φωτογραφίες ακρωτηριασµένων πτωµάτων και χιµπαντζήδων µε ηλεκτρόδια στα κεφάλια τους, εκείνη δεν φοβήθηκε. Οταν εισέβαλαν στο σπίτι τους πράκτορες της KGB κραδαίνοντας τα πιστόλια τους και απειλώντας ότι θα µετατρέψουν τον χώρο σε Αφγανιστάν, παρέµεινε ατάραχη. Σε µια συνεδρίαση του Πολιτικού Γραφείου µε θέµα την τύχητων Ζαχάροφ, το 1985, ο Μιχαήλ Ζιµιάνιν δήλωσε ότι «δεν µπορεί κανείς ναπεριµένει αξιοπρέπεια από την Μπόνερ. Είναι ένα κτήνος µε φούστα, που διορίστηκε από τον ιµπεριαλισµό».

Ο Ζαχάροφ πέθανε το 1989, τρία χρόνια µετά την απόφασητου Μιχαήλ Γκορµπατσόφ να δώσει τέλος στον κατ’ οίκον περιορισµό του ζευγαριού στο Γκόρκι. Ούτε τότε το έβαλε η Μπόνερ κάτω. Τον Αύγουστο του 1991 ήταν παρούσα για να υπερασπιστεί τον Λευκό Οίκο της Μόσχας από το πραξικόπηµα της KGB. Και τις επόµενες δύο δεκαετίες πηγαινοερχόταν ανάµεσα στη Μόσχα και τη Βοστώνη, όπου ζουν τα παιδιά της, χωρίς να σταµατά να υπερασπίζεται τα ανθρώπινα δικαιώµατακαι να βοηθά όποια οργάνωση τη χρειαζόταν. Πέθανε το Σάββατο σε ηλικία 88 ετών. Παρά τα πολλαπλά χειρουργεία και µπαϊπάς, η καρδιά της αποδείχθηκε ο µοναδικός αντίπαλος που δεν µπόρεσε να νικήσει.

Δευτέρα, Ιουνίου 20, 2011

Ηνωµένες Πολιτείες Ευρώπης




Ο Ντάνιελ Γκρος, από το Κέντρο Ερευνών για την Ευρωπαϊκή Πολιτική, θέτει το ζήτηµα ως εξής: «Αύριο θα εγκριθούν ακόµη 12 δισεκατοµµύρια για την Ελλάδα. Σε λίγους µήνες, θα δοθεί κι ένα δεύτερο πακέτο βοήθειας. Τα υπόλοιπα είναι καθαρό θέατρο: δεν πρόκειται να υπάρξει στάση πληρωµών, καθώς αυτό δεν αρµόζει σε µια παγκόσµια δύναµη, αλλά µια ήπια αναδιάρθρωση, πράγµα που σηµαίνει όλο και περισσότερα χρήµατα, µέχρις ότου η Γερµανία, η Ολλανδία και η Φινλανδία πουν “φτάνει” και κλείσουν το πορτοφόλι. Τη στιγµή εκείνη, οτιδήποτε µπορεί να συµβεί».

Οι ευρωσκεπτικιστές πανηγυρίζουν. Είδατε ότι η ενωµένη Ευρώπη ήταν µια πλάνη; Καταλάβατε γιατί χώρες τόσο διαφορετικές όσο η Ελλάδα και η Γερµανία δεν είναι δυνατόν να έχουν το ίδιο νόµισµα και να συµµετέχουν στον ίδιο οικονοµικό όµιλο; Ποτέ, ποτέ, η ευρωζώνη δεν θα γίνει κάτι που να µοιάζει έστω µε τις Ηνωµένες Πολιτείες.

Στο επιχείρηµα αυτό ανέλαβε να απαντήσει την περασµένη εβδοµάδα ο ίδιος ο διοικητής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Μιλώντας την Πέµπτη στο Αµερικανικό Ιδρυµα Πολιτικών Επιστηµών, στη Νέα Υόρκη, ο Ζαν-Κλοντ Τρισέ τόνισε ότι, παρά τα φαινόµενα, η οικονοµική ετερογένεια στους κόλπους της ευρωζώνης δεν είναι µεγαλύτερη από εκείνη στις Ηνωµένες Πολιτείες. Οι αποκλίσεις του πληθωρισµού από τον µέσο όρο είναι στις δύο περιπτώσεις οι ίδιες (1%) εδώ και 12 χρόνια. Η µέση απόκλιση των ρυθµών ανάπτυξης πριν από την κρίση στις δύο πλευρές του Ατλαντικού ήταν επίσης η ίδια (2%), όπως και η κατά κεφαλήν ανάπτυξη από το 1999 ώς το 2010 (1%). Τα δύο σύνολα περιλαµβάνουν περιοχές που γνώρισαν την τελευταία δεκαετία φάσεις ευφορίας και κρίσης, καθώς και άλλες περιοχές που αντιµετωπίζουν σηµαντικές διαρθρωτικές δυσκολίες. Η Νεβάδα, η Αριζόνα, η Φλόριντα και η Καλιφόρνια γνώρισαν, για παράδειγµα, µεγαλύτερη ανάπτυξη από τις άλλες πολιτείες χάρις σε µια «φούσκα ακινήτων» ανάλογη µ’ εκείνες της Ισπανίας και της Ιρλανδίας που, όταν έσκασε, τις βύθισε στην ύφεση. Το Μίσιγκαν και το Οχάιο πάλι, δύο βιοµηχανικές Πολιτείες της περιοχής των Μεγάλων Λιµνών, έχουν διαρθρωτικά προβλήµατα που θυµίζουν εκείνα της Πορτογαλίας και της Ελλάδας και θα µπορούσε να έχουν αντιµετωπιστεί αν οι κυβερνήσεις τους είχαν τη βούληση να το κάνουν. Τώρα πρέπει να πολλαπλασιάσουν τις προσπάθειές τους. Και η Γερµανία όµως, που σήµερα δίνει το παράδειγµα, πριν από δέκα χρόνια θεωρούνταν «ο ασθενής της Ευρώπης»...

Ο Τρισέ αναγνώρισε ότι η ευρωζώνη έχει ένα µεγάλο πρόβληµα που λέγεται «οικονοµική διακυβέρνηση». Η πρόσφατη κρίση έδειξε ότι η απώλεια ανταγωνιστικότητας ενός ή περισσοτέρων κρατών έχει επιπτώσεις σε όλο το σύστηµα. Για τον λόγο αυτό, πρέπει η διακυβέρνηση αυτή να ενισχυθεί. Οπως είπε ένας από τους ιδρυτές των Ηνωµένων Πολιτειών, ο Αλεξάντερ Χάµιλτον, «οι ηγέτες µας πρέπει να µάθουν να σκέφτονται µε πιο ηπειρωτικό τρόπο».

Ωστε να πάρουµε κι εµείς λίγο τα πάνω µας.

Σάββατο, Ιουνίου 18, 2011

O πρόεδρος, οι µουλάδες και οι µάγοι




Η κατηγορία των βουλευτών ήταν βαριά: ο πρόεδρος είχε «µαγευτεί» από τον διευθυντή του Πολιτικού του Γραφείου, τον Εσφαντιάρ Ραχίµ Μασάι, και τους άλλους «άπιστους» που τον περιβάλλουν και απειλούν το µέλλον του σιισµού. Ο θρησκευτικός ηγέτης της χώρας αντέδρασε αµέσως, αναγκάζοντας τον πρόεδρο να κλειστεί στο σπίτι του. Ολοι πίστεψαν ότι η αποποµπή του ήταν δεδοµένη. Αλλά ο θρησκευτικός ηγέτης ξαφνικά άλλαξε γνώµη. Ο πρόεδρος επανεµφανίστηκε ύστερα από δύο εβδοµάδες στο γραφείο του και αφοσιώθηκε στην προετοιµασία του για τις εκλογές του ερχόµενου Μαρτίου. Κατέλαβε τη θέση του υπουργού Πετρελαίου, ώστε να µπορέσει όταν έλθει η στιγµή να χρυσώσει τους ψηφοφόρους του, και συνέχισε τις γνωστές επιθέσεις εναντίον της ∆ύσης. Αυτή τη φορά κατηγόρησε τους Ευρωπαίους ότι κλέβουν τα σύννεφα που κατευθύνονται προς το Ιράν ώστε να ποτίζουν τα δικά τους χωράφια...

Μιλάµε βέβαια για το Ιράν, τον εκλεκτό του πρόεδρο Μαχµούντ Αχµαντινετζάντ και τους ακόµη πιο εκλεκτούς του µουλάδες. Οσο µαίνεται η µάχη ανάµεσά τους για την εξουσία, η καταστολή συνεχίζεται. Η Χαλέλ Σαχαµπί, κρατούµενη κόρη ενός γνωστού διαφωνούντος, πήρε άδεια να βγει για λίγες ώρες από τη φυλακή ώστε να παραστεί στην κηδεία του πατέρα της, αλλά πέθανε από καρδιακή προσβολή στη διάρκεια συγκρούσεων µε πολιτοφύλακες που ήθελαν να σταµατήσουν τη νεκρώσιµη τελετή για να µη µετατραπεί σε αντικυβερνητική διαδήλωση. Οι αρχηγοί της αντιπολίτευσης Μιρ Χοσεΐν Μουσαβί και Μεχντί Καρουµπί εξακολουθούν να βρίσκονται σε κατ’ οίκον περιορισµό. «Η καταστολή θα συνεχιστεί για αρκετό καιρό ακόµη», προβλέπει ο δηµοσιογράφος Αχµετ Αρεφί. «Τελικά, όµως, το καθεστώς θα αυτοκαταστραφεί».

Στη συγκυρία αυτή, προκαλεί αίσθηση ένα άρθρο που δηµοσιεύτηκε χθες στην «Ιντερνάσιοναλ Χέραλντ Τρίµπιουν» µε τις υπογραφές της Σούζαν Μαλόνι από το Brookings Institution και του Ρέι Τάκεϊ από το Council on Foreign Relations. Οι δύο αναλυτές υποστηρίζουν ότι ο παραγκωνισµός του Αχµαντινετζάντ από τους φονταµενταλιστές αποτελεί κακή είδηση για τους αµερικανούς αξιωµατούχους που θέλουν να σταµατήσουν το πυρηνικό πρόγραµµα του Ιράν. Ο ίδιος άνθρωπος που αρνείται µε πάθος το Ολοκαύτωµα και επιδίδεται σε διάφορες µεσσιανικές φαντασιώσεις είναι παραδόξως ο πιο ένθερµος υποστηρικτής των απευθείας πυρηνικών διαπραγµατεύσεων µε την Ουάσιγκτον. Οχι βέβαια επειδή εκτιµά τον αµερικανικό πολιτισµό ή θέλει να συµφιλιωθεί µε τον Μεγάλο Σατανά. Αλλά επειδή πιστεύει πως οι διαπραγµατεύσεις αυτές ενισχύουν το κύρος του και τον βοηθούν να εµφανιστεί ως ο πρωταγωνιστής µιας νέας, αντιαµερικανικής παγκόσµιας τάξης.

Πώς πρέπει λοιπόν να αντιδράσουν οι Ηνωµένες Πολιτείες και η Ευρώπη στις εξελίξεις σ’ αυτή τη χώρα, η οποία προσπαθεί να επεκτείνει την επιρροή της τόσο στη µείζονα Μέση Ανατολή όσο και πέρα από αυτή; Σύµφωνα µε τους δύο αµερικανούς αρθρογράφους, πρέπει να επιβληθούν αυστηρότερες κυρώσεις στην Τεχεράνη, να ενισχυθεί η αντιπολίτευση, να αξιοποιηθούν οι εσωτερικές διαµάχες του καθεστώτος και να προστατευθούν οι γείτονες της χώρας. Με τον πόλεµο στη Λιβύη να µαίνεται και το αδιέξοδο στη Συρία να επιτείνεται, όλα αυτά µάλλον αποτελούν πολυτέλεια.

Παρασκευή, Ιουνίου 17, 2011

Τράπεζες υπολήψεων




Τον Νοέμβριο του 2008, ένας 34χρονος φύλακας έχασε τη ζωή του όταν ποδοπατήθηκε σ’ ένα κατάστημα Wal-Mart του Βάλεϊ Στριμ, στη Νέα Υόρκη, από αφηνιασμένους καταναλωτές που είχαν κάνει ουρά όλη τη νύχτα για να επωφεληθούν από τις προσφορές που υποσχόταν το κατάστημα. «Ανοίξτε τις πόρτες!», ούρλιαζαν, αναγκάζοντας το προσωπικό να σκαρφαλώσει έντρομο στα ράφια για να σωθεί. Οταν έφτασε η αστυνομία και απέκλεισε τον χώρο καθώς είχε διαπραχθεί έγκλημα, το πλήθος συνέχισε να διαμαρτύρεται και να απαιτεί να ψωνίσει.

Η σκηνή αυτή περιλαμβάνεται στο καινούργιο βιβλίο της Ρέιτσελ Μπότσμαν με τίτλο «Το δικό μου είναι δικό σου: Πώς η Συνεργατική Κατανάλωση Αλλάζει τον Τρόπο που Ζούμε». Η συγγραφέας, που έχει παρουσιάσει τις ιδέες της τόσο στην Ντάουνινγκ Στριτ όσο και σε στελέχη της Google και της Microsoft, τάσσεται εναντίον των υπερβολών και των αντιφάσεων της μαζικής κατανάλωσης και μας καλεί να καταναλώνουμε «έξυπνα». Να εγκαταλείψουμε δηλαδή την ιδέα της ιδιοκτησίας και να την αντικαταστήσουμε με το μοίρασμα και την ανταλλαγή. Με τον τρόπο αυτό, αφενός θα περιοριστούν τα απορρίμματα και αφετέρου θα δημιουργηθεί ζήτηση για προϊόντα και υπηρεσίες που βρίσκονται σε «ύπνωση».

Ενα κλασικό παράδειγμα είναι η χρήση του αυτοκινήτου. «Τα αυτοκίνητα κατά 90% υποχρησιμοποιούνται από τους ιδιοκτήτες τους», λέει η Μπότσμαν στην «Γκάρντιαν». «Και το 70% των διαδρομών που γίνονται έχει έναν επιβάτη». Εχουν έτσι δημιουργηθεί σε διάφορες πόλεις ιστοσελίδες που ενθαρρύνουν το μοίρασμα των διαδρομών ή προωθούν άλλες μορφές συνεργατικής κατανάλωσης. Η ιστοσελίδα ParkatmyHouse.com, για παράδειγμα, δίνει ιδέες για το πώς κάποιος μπορεί να βγάλει χρήματα νοικιάζοντας τον αχρησιμοποίητο χώρο μπροστά στο σπίτι του. Μια εκκλησία στο Αϊλινγκτον του Λονδίνου που αντιμετώπιζε οικονομικά προβλήματα άρχισε να νοικιάζει τον χώρο που βρίσκεται μπροστά της για στάθμευση αυτοκινήτων, με αποτέλεσμα να κερδίζει τώρα 100.000 ευρώ τον χρόνο.

Η συνεργατική κατανάλωση δεν είναι βέβαια μια καινούργια ιδέα. Ομως η περιβαλλοντική και η οικονομική κρίση την επανέφεραν στην επιφάνεια και το Διαδίκτυο τής έδωσε μια νέα ορμή. Για να λειτουργήσει, είναι απαραίτητο να υπάρχει εμπιστοσύνη. «Γίνονται πολύ ενδιαφέροντα πράγματα αυτή την περίοδο», τονίζει η Μπότσμαν. «Δεν εμπιστευόμαστε τα συγκεντρωτικά μονοπώλια, έχουμε όμως εμπιστοσύνη στα αποκεντρωμένα συστήματα. Ετσι, ιστοσελίδες δανεισμού χρημάτων, όπως η Zopa, αποδεικνύονται πιο δημοφιλείς από τις τράπεζες». Δεν θα αργήσει λοιπόν η στιγμή που θα δημιουργηθούν και «τράπεζες υπολήψεων». Κάθε φορά που θα κάνουμε μια συναλλαγή μέσω του Διαδικτύου, κάθε φορά που θα αφήνουμε ένα σχόλιο ή θα αναρτούμε μια φωτογραφία, θα εμπλουτίζουμε έναν φάκελο που θα δείχνει πόσο καλά συνεργαζόμαστε και πόση εμπιστοσύνη μπορούν να μας έχουν οι άλλοι. Το πόσα χρήματα έχουμε δεν θα είναι πλέον ο μοναδικός παράγων για την αξιολόγησή μας. Η αξιοπιστία μας, η τιμιότητά μας θα εξαρτώνται και από τον τρόπο με τον οποίο συνεργαζόμαστε μεταξύ μας.

Πέμπτη, Ιουνίου 16, 2011

Είναι όλοι τους Ελληνες!




«Είµαστε όλοι Ελληνες!»: θέλει οµολογουµένως τόλµη να ξεστοµίσει κάποιος τέτοιες µέρες µια τέτοια φράση. Το κάνει ένας γάλλος οικονοµολόγος και συγγραφέας, που έχει διδάξει Οικονοµικά τόσο στο Παρίσι όσο και σε πολλά ξένα πανεπιστήµια, έχει γράψει καµιά εικοσαριά βιβλία και σήµερα ζει ανάµεσα στο Παρίσι και τη Νέα Υόρκη. Τον λένε Γκι Σορµάν. Και µε τη φράση αυτή δεν εννοεί ακριβώς αυτό που νοµίζουµε.

Ο Σορµάν δεν αρνείται τις ευθύνες της Ελλάδας. «Ολος ο κόσµος λέει ψέµατα, όλος ο κόσµοςκαλύπτει το πρόσωπό του, κανείς δεν λέει την αλήθεια», λέει στον ιστότοπο Atlantico.fr. Και πρώτη η ελληνική κυβέρνηση, που είναι υπεύθυνη για τρία µεγάλα «ψέµατα». Πρώτον, µαγείρευε επί είκοσι χρόνια τα δηµοσιονοµικά της. ∆εύτερον, δεν δείχνει καµιά πρόθεση να προχωρήσει σε ιδιωτικοποιήσεις, που είναι το αποτελεσµατικότερο και κοινωνικά πιο δίκαιο µέσογια την αποπληρωµή του χρέους. Τρίτον, είναι βέβαιη ότι είναι προς το συµφέρον των εταίρων της να βρουν λύση και προσπαθεί να κερδίσει χρόνο.

Οι Ελληνες όµως δεν έκαναν τίποτα άλλο από το να µιµηθούν τους Γάλλους και τους Γερµανούς, σηµειώνει ο γάλλος οικονοµολόγος. Εκείνοι παραβίασαν πρώτοι από το 2008 τα κριτήρια ορθής δηµοσιονοµικής διαχείρισης, αφήνοντας να φτάσει το έλλειµµα από το 3% στο 8% ή 9%. Με εξαίρεση τους Φινλανδούς και τους Εσθονούς, όλοι οι Ευρωπαίοι διέπραξαν σοβαρά σφάλµατα στηδιαχείριση των οικονοµικών τους. Με αυτή την έννοια, «είναι όλοι τους Ελληνες!».

Οταν οι γαλλικές και γερµανικές τράπεζες δάνεισαν την Ελλάδα, δεν γνώριζαν ότι έχουν να κάνουν µε έναν κακό πελάτη; Φυσικά. Τότε γιατί το έκαναν; Μα επειδή κέρδιζαν χρήµατα χάρις στα υψηλά επιτόκια. Οι κυβερνήσεις των χωρών αυτών γνωρίζουν τώρα ότι πρέπει να συνεχίσουν να βοηθούν την Ελλάδα, αφού η ριζική αναδιάρθρωση του χρέους της θα ήταν εις βάρος των τραπεζών τους. Και εδώ µπαίνει το ∆ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο. Ο οργανισµός αυτός είναι ταυτόχρονα κανένας και όλοι. Αν συνεχίσει να πληρώνει, η Ελλάδα θα σωθεί. Γιατί να το κάνει; Επειδή δεν υπάρχει πίσω του µια κοινή γνώµη για να διαµαρτυρηθεί. Το βάρος του γάλλου και του γερµανού ψηφοφόρου µετατοπίζεται έτσι προς τους ψηφοφόρους της Κίνας, της Βραζιλίας και του Μεξικού. Εξακολουθούν να επιµένουν λοιπόν οι «αγανακτισµένοι» στο σύνθηµά τους, «Εξω το ∆ΝΤ»;

Ο Γκι Σορµάν δεν έχει καµιά αµφιβολία: η Ελλάδα δεν θα χρεοκοπήσει. Οταν η Κριστίν Λαγκάρντ εκλεγεί επικεφαλής του ∆ΝΤ, θα ενισχύσει µαζικά τη χώρα µας. Μπορεί φυσικά να υπάρξει µια ήπια αναδιάρθρωση, δηλαδή µια επιµήκυνση των οµολόγων, αλλά δεν θα καταρρεύσει ούτε η Ελλάδα ούτε η ευρωζώνη.Ολόκληρη η Ευρώπη θα παγιδευτεί απλώς σε µια βραδεία ανάπτυξη που θα συνοδευτεί από µια αύξηση της ανεργίας.

Και ο Νουριέλ Ρουµπινί δεν θα µπορεί να κρύψει την απογοήτευσή του.

Τετάρτη, Ιουνίου 15, 2011

Ηρωας µιας µη ηρωικής εποχής




«Ενας ήρωας του καιρού µας»: έτσι τιτλοφορείται ένα βιβλίο του ρώσου ποιητή Μιχαήλ Γιούριεβιτς Λέρµοντοφ (στα ελληνικά κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Ζαχαρόπουλος), που έζησε στο πρώτο µισό του 19ου αιώνα και έµεινε στην ιστορία ως ο «ποιητής του Καυκάσου». Ο τίτλος αναφέρεται στον πρωταγωνιστή του βιβλίου Γκριγκόρι Πετσόριν, έναν άνθρωπο θαρραλέο, γοητευτικό και φιλόδοξο, για τον οποίο δεν είναι γνωστό ούτε πού έζησε τα παιδικά του χρόνια ούτε τι σπούδασε.

Εναν τέτοιο «ήρωα µιας µη ηρωικής εποχής» θεωρεί τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ο τούρκος συγγραφέας Νεντίµ Γκιουρσέλ. Παρά την πρόσφατη έκδοση µιας βιογραφίας του – γράφει στη «Λιµπερασιόν» – το µόνο που ξέρουµε για το παρελθόν του τούρκου πρωθυπουργού είναι ότι γεννήθηκε σε µια φτωχή συνοικία της Κωνσταντινούπολης και είναι υπερήφανος γι’ αυτό. Από τα δεκαοκτώ του χρόνια ασχολείται αποκλειστικά µε την πολιτική. Στις οµιλίες του αναφέρεται συχνά σε µια φράση του Γιουνούς Εµρέ, ενός µυστικιστή ποιητή του 13ου αιώνα: «Αγαπούµε το δηµιούργηµα χάρις στον Δηµιουργό!». Οταν ένας νεαρός άνεργος που συνοδευόταν από τη µητέρα του τού ζήτησε µια µέρα δουλειά, απάντησε: «Πάρ’ τη γριά σου και ξεκουµπίσου!». Κι όταν άκουσε ότι κάποιοι διαµαρτύρονταν για την αύξηση της τιµής των αλκοολούχων ποτών, σχολίασε: «Ας φάνε σταφύλια!».

Οταν αυτός ο άνθρωπος καταδικάστηκε σε τέσσερις µήνες φυλακή µε την κατηγορία του φυλετικού µίσους, επειδή την εποχή που ήταν δήµαρχος χρησιµοποίησε σε µια οµιλία του κάποιους παρεξηγήσιµους στίχους του Ζιγιά Γκεκάλπ, ο Γκιουρσέλ ήταν ένας από τους λίγους κοσµικούς δηµοκράτες που τον υπερασπίστηκαν. Ο Ερντογάν δεν έκανε όµως το ίδιο όταν έγινε πρωθυπουργός και σύρθηκαν για τον ίδιο λόγο στα δικαστήρια συγγραφείς και δηµοσιογράφοι. Στον λόγο που εκφώνησε πρόσφατα στο Ευρωκοινοβούλιο χαρακτήρισε «βόµβα» το βιβλίο του δηµοσιογράφου Αχµέτ Ισίκ, που βρίσκεται εδώ και µήνες στη φυλακή. Το «Μακρύ Καλοκαίρι στην Ισταµπούλ», του ίδιου του Γκιουρσέλ (στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Εξάντας), είναι κατά την άποψή του εξίσου ανατρεπτικό µε τα παράνοµα έγγραφα που βρέθηκαν στα σπίτια ακροαριστερών.

Την ηµέρα που ο Ερντογάν τιµούσε τον Τσετίν Αλτάν µε το βραβείο του υπουργείου Πολιτισµού και δήλωνε ότι στην Τουρκία δεν διώκονται πλέον οι συγγραφείς, ο Γκιουρσέλ δικαζόταν µε την κατηγορία ότι το βιβλίο του «Οι Κόρες του Αλλάχ» υποκινεί το θρησκευτικό µίσος. Ο εισαγγελέας ζήτησε την καταδίκη του σε φυλάκιση έξι µηνών ώς ενός έτους και η Diyanet (Διεύθυνση Θρησκευτικών Υποθέσεων) συνέταξε έκθεση που τον ενοχοποιούσε χωρίς να έχει τέτοια αρµοδιότητα. Τελικά ο συγγραφέας αθωώθηκε. Ισως να µέτρησε και το ότι ζει στο Παρίσι. Από την πόλη αυτή εκφράζει σήµερα τον σεβασµό του προς τα αποτελέσµατα των εκλογών, αλλά και την ανησυχία ότι άνθρωποι που και στο παρελθόν είχαν χαρακτηριστεί «µάστορες της πολιτικής» αποδείχθηκαν στη συνέχεια ικανοί για τις χειρότερες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωµάτων.

Τρίτη, Ιουνίου 14, 2011

Πλάκα είχε




Σ’ ένα παλιό του βιβλίο, τη Μεροληπτική Κατάθεση, ο ∆ηµήτρης Ψυχογιός έγραφε πως ένα από τα µαθήµατα που διδάχθηκε από τηδηµοσιογραφία ήταν να εκτιµά λιγότερο τα γραπτά του. Ηταν µια πολύ χρήσιµη παρατήρηση για όσους έτρεφαν ακόµη ψευδαισθήσεις γι’ αυτήν τη δουλειά και θεωρούσαν κάθε λέξη τους βαρυσήµαντη και κάθε κείµενό τους ανεπανάληπτο. Τη θυµήθηκα την περασµένη εβδοµάδα όταν συνάντησα στο Βερολίνο τον Πάουλ Ροντσχάιµερ, ένα 25χρονο παιδί που ξεκίνησε πρόσφατα τη δηµοσιογραφική του καριέρα στην Μπιλντ κι έφτασε ένα βράδυ πριν από µερικούς µήνες να τον κυνηγά σχεδόν ολόκληρος ο ελληνικός δηµοσιογραφικός κόσµος.

«Εσένα κυνηγούσαµε;», τον ρώτησα το βράδυ που τον γνώρισα στο καφέ που βρίσκεται στην ταράτσα του Ράιχσταγκ. «Εµένα». «Και γιατί κρυβόσουν;». «∆εν κρυβόµουν, µίλησα σε τόσα κανάλια». Ενας συνάδελφός του από την Ντι Τσάιτ που είχε έρθει µαζίτου ζήτησε να µάθει γιατί ο Πάουλ ήταν τόσο περιζήτητος εκείνη την ηµέρα. «Είχα την ιδέα να κάνω ένα ρεπορτάζ όπου µοίραζα δραχµές στους περαστικούς στο Σύνταγµα και κατέγραφα τις αντιδράσεις τους. Είχε πολλή πλάκα». Ο γερµανός συνάδελφός του, νεαρός κι αυτός, συνοφρυώθηκε. «Επεσες σε κανέναν άνθρωπο που είχε χάσει τη δουλειά του;». «Ναι, αµέ». «Και πώς του φάνηκαν οι ερωτήσεις σου, δεν προσεβλήθη;». «Ελα µωρέ, πλάκα είχε».

Ο Πάουλ είναι πια ένας «ελλαδολόγος», έχει έρθει καµιά δεκαριά φορές στη χώρα µας, έχει µιλήσει µε υπουργούς και καθηγητές κι έχει µάθει απ’ έξω τα µπαρ στο Γκάζι. Γιατί τον υπολογίζουµε τόσο πολύ; Επειδή η εφηµερίδα του πουλάει τρία εκατοµµύρια φύλλα την ηµέρα. Την εποµένη της γνωριµίας µας επισκεφθήκαµε οι έλληνες δηµοσιογράφοι τα γραφεία της. Η µεσηµεριανή σύσκεψη είχε ενδιαφέρον, υπήρχε ένα είδος άµεσης δηµοκρατίας, µπορούσε να µιλήσει οποιοσδήποτε συντάκτης. Το προϊόν όµως είναι εξωφρενικό. ∆ώδεκα σελίδες, από τις οποίες µόνο µία είναι πολιτική κι εργάζονται γι’ αυτήν κάπου 30 δηµοσιογράφοι! Αφού περιεργαστείς την ηµίγυµνη κοπέλα στην πρώτη σελίδα («βάλαµε και άνδρες κανα-δυό φορές, αλλά οι αντιδράσεις ήταν έντονες, οι αναγνώστες µας είναι πολύ πουριτανοί!», µου είπε η όµορφη Στέφανι, που θεωρεί τιµή της να την αφήνουν πού και πού να γράφει ένα σχόλιο στην «πολιτική» σελίδα), γυρνάς στη δεύτερη και διαβάζεις την καταγγελία ότι στην Ελλάδα παίρνουν σύνταξη 4.500 πεθαµένοι. Οχι, δεν το αποκαλύπτει ο Πάουλ, αλλά η Λούκα Κατσέλη στα «ΝΕΑ», γεγονός που δεν εµποδίζει καθόλου την εφηµερίδα να κραυγάσει «να πού πάνε τα λεφτά που τους δανείζουµε!»

Γιατί τους υπολογίζουµε τόσο πολύ; Τη Γερµανία που µας ενδιαφέρει δεν την εκπροσωπούν αυτοί, την εκπροσωπούν σοβαροί άνθρωποι σαν τον Βόλφγκανγκ Σόιµπλε, που δεν είναι λαϊκιστής, ξέρει τι πρέπει να γίνει και θέλει τη βοήθειά µας για να το πετύχει. Οσο για τον Πάουλ, αργά ή γρήγορα θα µάθει κι εκείνος να εκτιµά λιγότερο τα γραπτά του.

Σάββατο, Ιουνίου 11, 2011

Δύο ή τρία πράγματα που (δεν) έμαθα στο Βερολίνο



Πριν φύγω για το Βερολίνο πίστευα δύο πράγματα. Πρώτον, ότι οι Γερμανοί γνωρίζουν και ελέγχουν την κατάσταση. Δεύτερον, ότι ο μεγαλύτερος κίνδυνος χρεοκοπίας της Ελλάδας προέρχεται αποκλειστικά από εμάς τους ίδιους. Υστερα από τρεις ημέρες επαφών με πολιτικούς, δημοσιογράφους και καθηγητές, δεν είμαι πια σίγουρος ούτε για το ένα ούτε για το άλλο. Κι όπως είχε συμβεί με το γιουγκοσλαβικό πρόβλημα, αποφασιστικό ρόλο στην επίλυση του ελληνικού προβλήματος φαίνεται ότι θα παίξει ο «αμερικανικός παράγων». Μετά τη συνάντησή του αυτή την εβδομάδα με την Αγγελα Μέρκελ, άλλωστε, ο Ομπάμα επανέλαβε ότι «ψηφίζει Γιώργο».

1) Όπως κάθε Ελληνας που σέβεται τον εαυτό του, προσπάθησα να μάθω αν οι Γερμανοί θα μας αφήσουν να πτωχεύσουμε. Δεν τα κατάφερα. Οι περισσότεροι από τους συνομιλητές της ομάδας ελλήνων δημοσιογράφων που βρεθήκαμε στο Βερολίνο (*) χρησιμοποίησαν στην ανάλυσή τους το σχήμα «ΤΙΝΑ», που δεν αναφέρεται στη συμπαθή υπουργό, αλλά στα αρχικά του There Is No Alternative (Δεν υπάρχει εναλλακτική λύση) στη βοήθεια προς την Ελλάδα. Όχι επειδή μας αγαπούν. Ούτε επειδή απειλεί η Ελλαδίτσα το μέλλον της ευρωζώνης. «Αλλά επειδή φοβόμαστε την Ισπανία και το Βέλγιο», όπως μας είπε ο Ολιβερ Λούκσιτς, βουλευτής των Ελευθέρων Δημοκρατών. Πέφτουμε εμείς, κι ακολουθούν οι άλλοι σαν ντόμινο. Κατά τα άλλα, η Γερμανία βγαίνει προς το παρόν κερδισμένη από το «ελληνικό πρόβλημα». Πρώτον, δανείζεται με 1% και μας δανείζει κοντά στο 5%. Δεύτερον, το ευρώ διατηρείται σε χαμηλά επίπεδα, κάτι που τη βολεύει στις εξαγωγές της.
Να χαλαρώσουμε λοιπόν και να πάμε διακοπές, αφού τα κορόιδα είναι καταδικασμένα να μας σώσουν; Η Ούλρικε Χέρμαν, αρχισυντάκτρια της αριστερής και αυτοδιαχειριζόμενης ΤΑΖ (60.000 φύλλα), δεν συμφωνεί: «Είναι η τελευταία φορά που σας βοηθάμε, οι γερμανοί φορολογούμενοι δεν θα το ανεχθούν ξανά», μας είπε. Αυτή η ιστορία μοιάζει λοιπόν με μια παρτίδα πόκερ. Κάποιοι ποντάρουν, κάποιοι μπλοφάρουν, στο τέλος κερδίζει ένας. Ακόμη πάντως κι αν ο νικητής είναι η ευρωζώνη, δεν ξέρουμε ποιος θα έχει πάει στο μεταξύ πάσο.

2) Η βοήθεια δεν έχει χρώμα. Ρώτησα τον αντιπρόεδρο της κοινοβουλευτικής ομάδας των Σοσιαλδημοκρατών Αξελ Σέφερ σε τι διαφέρει η δική τους θέση για την Ελλάδα από εκείνη των Χριστιανοδημοκρατών. «Εμείς μιλάμε με τους Ελληνες, εκείνοι όχι». Κάτι άλλο; Μια κάπως διαφορετική προσέγγιση, χρωματισμένη ας πούμε με λίγο Κρούγκμαν; «Πρέπει να μειώσετε τον αριθμό των δημοσίων υπαλλήλων και τα χρήματα που δίνετε για την άμυνα, τα υπόλοιπα είναι θεωρίες».

3) Μετάνιωσαν οι Γερμανοί που μας δέχθηκαν στην ευρωζώνη; Χωρίς αμφιβολία, μας απάντησε χαμογελαστά ο χριστιανοδημοκράτης βουλευτής Ραλφ Μπρίνκχαους. «Επρεπε να καταλάβουμε από την αρχή ότι οι διαφορές της παραγωγικότητας δεν ήταν δυνατόν να εξουδετερωθούν». Τώρα βέβαια είναι πολύ αργά. Ο ίδιος βουλευτής, πάντως, μας επιφύλαξε μια ευχάριστη έκπληξη. Το περασμένο Σαββατοκύριακο έκανε στην εκλογική του περιφέρεια ένα γκάλοπ. Εξήγησε σε καμιά σαρανταριά ψηφοφόρους πώς έχουν τα πράγματα και τους ρώτησε αν πρέπει η Γερμανία να βοηθήσει την Ελλάδα. Οι 25 απάντησαν θετικά, οι 10 αρνητικά και οι 5 δεν κατάλαβαν τίποτα. Ηθικό δίδαγμα: τα ελάχιστα που πετυχαίνουμε στην Ελλάδα πρέπει να τα εξηγούμε στους ξένους. Όπως παραδέχθηκε και ο Αξελ Σέφερ, «κανείς δεν λέει στη Γερμανία ότι καταφέρατε μέσα σε ένα χρόνο να μειώσετε το έλλειμμά σας κατά 5%».

4) Είμαστε τελικά στους Γερμανούς τόσο αντιπαθείς; Λιγότερο απ’όσο περίμενα. Η Μπιλντ μπορεί να παίζει τα παιχνίδια της, αλλά σε δημοσκόπηση του Ινστιτούτου Forsa το 62% των Γερμανών μας έβρισκε «μάλλον συμπαθητικούς»! Στην ίδια δημοσκόπηση, το 52% έλεγαν ότι καλώς ενισχύεται η Ελλάδα, αν και το 86% εξέφραζαν τη βεβαιότητα ότι η Γερμανία δεν θα πάρει τα λεφτά της πίσω!! Κάτι σαν την ελεημοσύνη, αλλά μάλλον δεν είναι η ώρα να μιλήσουμε για εθνική υπερηφάνεια. Το κακό είναι ότι η δημοσκόπηση έγινε πέρυσι, κι από τότε όλο και θα έχουν αλλάξει τα ποσοστά.

5) Θεωρούν οι Γερμανοί πως ύστερα από δέκα χρόνια σκληρής λιτότητας έχουν να παρουσιάσουν στην Ευρώπη ένα πρότυπο προς μίμηση; Μμμ, όχι ακριβώς. Ας πάρουμε ένα οικείο παράδειγμα, τη δημοσιογραφία. «Η αγορά εργασίας για τους νέους είναι τρομακτική, ιδιαίτερα στο Βερολίνο», μας είπε ο δρ Φρανκ Μπούχβαλντ, αρχισυντάκτης του κρατικού καναλιού ZDF και ένας από τους γνωστότερους γερμανούς δημοσιογράφους. «Ολοι οι νέοι προσλαμβάνονται με σύμβαση ενός χρόνου και με την ελπίδα ότι στη συνέχεια θα ανανεωθεί. Αυτό αλλάζει μοιραία τον τρόπο που ασκείται η δημοσιογραφία, γίνεται πιο επιφυλακτική, λιγότερο επιθετική, και κερδισμένοι βγαίνουν βέβαια οι πολιτικοί».

6) H ανερχόμενη δύναμη αυτή τη στιγμή στη Γερμανία είναι οι Πράσινοι. Η τελευταία (αδημοσίευτη) δημοσκόπηση του FORSA τους δίνει 27% (έναντι 10,7% στις τελευταίες εκλογές) και τους τοποθετεί στη δεύτερη θέση (πρώτοι είναι οι Χριστιανοδημοκράτες με 30%, τρίτοι οι Σοσιαλδημοκράτες με 22%, τέταρτοι οι αριστεροί του Linke με 8% και πέμπτοι οι Ελεύθεροι Δημοκράτες με το αγχωτικό 5%). Όπως μας εξήγησε ο δημοσκόπος Πέτερ Μάτουσεκ, το υψηλό αυτό ποσοστό οφείλεται στη μεγάλη συσπείρωση των οικολόγων και στην απροσδόκητη στροφή της κυβέρνησης Μέρκελ στο θέμα των πυρηνικών εργοστασίων μετά την κρίση της Φουκουσίμα. Η δημοτικότητα των οικολόγων μπορεί λοιπόν να πέσει. Ενας πράσινος καγκελάριος θα πρέπει να περιμένει. Όμως κανείς δεν αμφιβάλλει ότι το κόμμα αυτό θα είναι στην κυβέρνηση μετά τις επόμενες εκλογές – είτε με τη Μέρκελ είτε με τους Σοσιαλδημοκράτες. Αν λοιπόν λάβουμε υπόψη ότι ο φίλος μας ο Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ ασκεί σημαντική επιρροή στους Πράσινους, αυτή θα είναι μια θετική εξέλιξη. Με την προϋπόθεση βέβαια ότι μέχρι τότε θα είμαστε ζωντανοί.

7) Μια λέξη για τον Γιώργο Παπανδρέου, δρ Μπούχβαλντ;. Ο αρχισυντάκτης του ZDF το σκέφτηκε λίγο, κι απάντησε: «Α very poor man». Προς αποφυγή παρεξηγήσεων, έσπευσε να διευκρινίσει ότι εννοεί πως ο έλληνας πρωθυπουργός βρίσκεται σε πολύ δύσκολη θέση, αυτά που έκαναν οι Γερμανοί δεν μπορούν να συγκριθούν μ’εκείνα που καλείται να κάνει εκείνος…

(*) Το ταξίδι στο Βερολίνο έγινε με πρόσκληση του γερμανικού Υπουργείου Εξωτερικών


Σάββατο, Ιουνίου 04, 2011

To δικαίωµα στη βλακεία




Ξεκίνησε τη δηµοσιογραφία το 1959. Δούλεψε στη «Μοντ» και στο περιοδικό «L’Express», για να ιδρύσει το 1984 το «L’Evenement du Jeudi» και το 1997 το «Marianne». Είναι, µε άλλα λόγια, ένας από τους πιο έµπειρους και έγκυρους δηµοσιογράφους της Γαλλίας. Ισως γι’ αυτό να προκάλεσε θόρυβο το «σχόλιό» του για την υπόθεση Ντοµινίκ Στρος-Καν: «Αυτό δεν ήταν βιασµός, ήταν στρίµωγµα υπηρέτριας». Εναν θόρυβο τόσο µεγάλο, που τον οδήγησε στην απόφαση να εγκαταλείψει τη δηµοσιογραφία.

Σε συνέντευξή του που δηµοσιεύτηκε στη χθεσινή «Λιµπερασιόν», ο Ζαν-Φρανσουά Καν εξηγεί πώς διέπραξε αυτό το ολέθριο λάθος. Την προηγουµένη µιλούσε σ’ έναν ραδιοφωνικό σταθµό για το τελευταίο του βιβλίο, όταν ξαφνικά ζήτησαν τη γνώµη του για τη σύλληψη του διευθυντή του ΔΝΤ. Απάντησε ψυχρά, αυστηρά, κατακεραυνώνοντας τις θεωρίες συνωµοσίας που είχαν αρχίσει να κυκλοφορούν. Οταν βγήκε από το στούντιο, τον έπιασαν τύψεις. Η Αν Σενκλέρ είναι φίλη του, ήταν σωστό να την πουλήσει µ’ αυτόν τον τρόπο; Την εποµένη λοιπόν προσπάθησε να επανορθώσει. Η επίµαχη έκφραση σχεδόν του ξέφυγε. Και σίγουρα δεν περιέγραφε αυτό που κατηγορείται ότι έκανε ο Στρος-Καν, αλλά αυτό που εκείνος θα ήθελε να έχει συµβεί.

Με άλλα λόγια, ήταν ένα γλωσσικό ολίσθηµα. Αλλά αυτά τα ολισθήµατα δεν προδίδουν συνήθως τις βαθύτερες σκέψεις; «Ενας ψυχαναλυτής συνδέει πάντα το γλωσσικό ολίσθηµα µε τα συµφραζόµενα, αναζητεί στοιχεία που δείχνουν τι συµβαίνει στο υποσυνείδητο. Τα συµφραζόµενα είναι εκείνα που προκαλούν το γλωσσικό ολίσθηµα. Η αντίθετη διαδικασία παραπέµπει στην Ιερά Εξέταση ή τον σταλινισµό. Πρέπει να αναγνωρίσουµε επιτέλους το δικαίωµα στη βλακεία». Αυτό είναι ένα ενδιαφέρον επιχείρηµα. Ενας δηµοσιογράφος που έχει αποδείξει τη σοβαρότητά του έχει πράγµατι δικαίωµα να πει µια ανοησία επειδή του ξέφυγε ή επειδή έτσι αισθανόταν εκείνη τη στιγµή. Αλλωστε, το «troussage de domestique» δεν ήταν το αίτιο της απόφασης του Καν να τα βροντήξει, αλλά µόνο η αφορµή.

«Ιδρύσαµε το “Marianne” για να πολεµήσουµε τον νεοφιλελευθερισµό και να δείξουµε ότι πρέπει να λαµβάνεται υπόψη ο λαός. Οταν βλέπω τη Μαριάν Λεπέν να παίρνει στις δηµοσκοπήσεις 20%, αισθάνοµαι ότι δικαιωθήκαµε. Ταυτόχρονα, όµως, δεν µπορώ να µη διαπιστώσω ότι αποτύχαµε. Πετύχαµε εµπορικά και δηµοσιογραφικά, αλλά δεν µπορέσαµε να επηρεάσουµε την πολιτική συζήτηση στη Γαλλία. Οι ιδέες µας δεν πέρασαν κι αυτό µου δείχνει πως πρέπει να παρέµβω µε διαφορετικό τρόπο: να γράψω βιβλία, να δώσω διαλέξεις».

Στα 73 του χρόνια, λοιπόν, ο «JFK» αποµυθοποίησε για δεύτερη φορά τη δηµοσιογραφία. Η πρώτη ήταν πριν από πολλά χρόνια, το 1970, στην επιχείρηση Μαύρος Σεπτέµβρης κατά των Παλαιστινίων της Ιορδανίας. Ηταν στο Αµµάν, βγήκε από το ξενοδοχείο λίγο πριν το αποκλείσουν, ήταν ο µόνος δηµοσιογράφος που παρακολούθησε κρυµµένους µαχητές να πολεµούν άλλους κρυµµένους µαχητές, δεν κατάλαβε τίποτα, ούτε καν ποιος είχε νικήσει, ευτυχώς όταν γύρισε στο ξενοδοχείο τού τα εξήγησαν όλα οι συνάδελφοί του, που είχαν ακούσει τα ανακοινωθέντα στο ραδιόφωνο.

Παρασκευή, Ιουνίου 03, 2011

Ενα τοξικό βιβλίο




Ο Φρανθίσκο Φράνκο ήταν ένας δικτάτορας και οι αντίπαλοί του ήταν δηµοκράτες και αγωνιστές. Σωστά; Οχι! Ο Φράνκο ήταν ένας «υπέρµετρα αυταρχικός» ηγέτης και οι άνθρωποι που τον πολέµησαν ήταν είτε «συµµορίτες» είτε «τροµοκράτες». Οι δυνάµεις του πρώτου ήταν ο «εθνικός στρατός» και η πλευρά των Δηµοκρατικών ήταν ο «εχθρός». Οσο για τις εκτελέσεις χιλιάδων σοσιαλιστών, δασκάλων και άλλων αντιφασιστών, δεν έγιναν παρά στο πλαίσιο της «ειρήνευσης» ορισµένων περιοχών.

Η εξωφρενική αυτή παραποίηση της Ιστορίας δεν είναι έργο κάποιας ακροδεξιάς οργάνωσης, αλλά της ίδιας της Βασιλικής Ακαδηµίας Ιστορίας της Ισπανίας, που ιδρύθηκε τον 18ο αιώνα για να φέρει τον Διαφωτισµό. Και περιλαµβάνεται στο Ισπανικό Λεξικό Βιογραφιών, ένα µνηµειώδες έργο 50 τόµων που µόλις εκδόθηκε και έχει προκαλέσει σάλο. «Αν όχι από τους πολιτικούς ή τους δηµοσιογράφους, θα περίµενε τουλάχιστον κανείς µεγαλύτερη σοβαρότητα από τους ιστορικούς», λέει στην «Ελ Παΐς» ο συγγραφέας και φιλόσοφος Φερνάντο Σαµπατέρ, γνωστός µεταξύ άλλων για τους αγώνες του κατά της τροµοκρατίας της ΕΤΑ. «Δεν µε ανησυχούν τόσο αυτοί οι 50 τόµοι, που θα καταλήξουν σε πολύ λίγες βιβλιοθήκες. Αυτό που µε ανησυχεί είναι τα βιβλία της Ιστορίας που θα στηριχθούν σε αυτή την ανάγνωση».

Το λεξικό κόστισε στους ισπανούς φορολογούµενους 6,5 εκατοµµύρια ευρώ και παρουσιάστηκε υπό την αιγίδα του βασιλιά. Ο µεγαλύτερος θόρυβος γίνεται για τη συγκεκριµένη βιογραφία του Φράνκο, που συνέταξε ο ιστορικός Λουίς Σουάρεθ. Ο τελευταίος είναι φανερό ότι προσπαθεί να ηρωοποιήσει τον δικτάτορα: σε ένα σηµείο αναφέρει ότι ο Φράνκο είχε προειδοποιήσει τον Λίντον Τζόνσον να µην εµπλακεί στον πόλεµο του Βιετνάµ. «Είναι ντροπή αυτό που συνέβη», τονίζει ο συγγραφέας Αντρές Τραπιέγιο, γνωστός και στην Ελλάδα από τις µεταφράσεις πολλών βιβλίων του. «Πρέπει να πολτοποιηθεί ολόκληρη η πρώτη έκδοση και να ζητηθούν ευθύνες από τους αρµόδιους. Σε τελευταία ανάλυση, το τοξικό αυτό βιβλίο πληρώθηκε µε δηµόσια χρήµατα». Ανάλογες απόψεις εκφράζουν ο νοµπελίστας συγγραφέας Μάριο Βάργκας Γιόσα και ο σκηνοθέτης Χοσέ Λουίς Κουέρδα.

Υπάρχει όµως και η αντίθετη άποψη. Είναι εκείνοι που λένε ότι δεν υπάρχει Ιστορία, αλλά ιστορικοί. Οτι η επίµαχη βιογραφία πρέπει να γίνει σεβαστή στο πλαίσιο της ελευθερίας του λόγου. Κι ότι το αντίθετο ισοδυναµεί µε κυριαρχία της µονόδροµης σκέψης. Στο κάτω κάτω, λένε, οι µεταµοντερνιστές δεν µας δίδαξαν ότι η Ιστορία είναι κάτι αυθαίρετο και υποκειµενικό; «Δεν είµαι υπέρµαχος της ιστορικής µνήµης, αλλά της ιστορικής συνείδησης», δήλωσε ο ίδιος ο συντάκτης της βιογραφίας στην ισπανική τηλεόραση. Θα µπορούσε άραγε στο όνοµα αυτής της συνείδησης κι αυτής της ελευθερίας του λόγου να υποστηρίξει ότι ο Ναπολέων ήταν ένας ταπεινός άνθρωπος που µισούσε τη βία;

Ο Σουάρεθ είπε και κάτι ακόµα: ότι στη βιογραφία αυτή λέει την «απόλυτη αλήθεια». Και µόνο ο ισχυρισµός αυτός θα αρκούσε για να αποδοµήσει πλήρως την αξιοπιστία του.

Πέμπτη, Ιουνίου 02, 2011

Οι επιστήµονες δεν είναι θεοί




Η εβδοµάδα που διανύουµε µάλλον δεν είναι η ευτυχέστερη για τους επιστήµονες. Πρώτα απ’ όλα, δεν µπορούν να λύσουν µια διατροφική κρίση η οποία έχει στοιχίσει ήδη τη ζωή 16 ατόµων και απειλεί να εξελιχθεί σε ωρολογιακή βόµβα. Ολόκληρη η Ευρώπη ψάχνει να βρει τι κρύβεται πίσω από τα χιλιάδες κρούσµατα µόλυνσης µε το βακτηρίδιο E. coli, και το µόνο που έχει καταφέρει µέχρι στιγµής είναι να προκαλέσει έναν (νέο) πόλεµο Βορείων-Νοτίων. Οι Ισπανοί φωνάζουν, οι Γερµανοί υποχωρούν ατάκτως, οι µονάδες εντατικής θεραπείας της Βόρειας Ευρώπης γεµίζουν και το µυστήριο βαθαίνει.

Τα χέρια ψηλά φαίνεται να σηκώνουν οι επιστήµονες και στο θέµα της επικινδυνότητας των κινητών τηλεφώνων. Τριάντα ένας επιστήµονες από 14 χώρες, υπό την αιγίδα του Διεθνούς Κέντρου Ερευνών για τον Καρκίνο (υπηρεσίας του Παγκόσµιου Οργανισµού Υγείας), µαζεύτηκαν για µια εβδοµάδα στη Λυώνκαι εξέτασαν δεκάδες έρευνες µε αυτό το αντικείµενο. Το συµπέρασµά τους είναι σοβαρό: για πρώτη φορά δηλώνουν ότι «ενδέχεται» να υπάρχει σχέση ανάµεσα στη χρήση του κινητού τηλεφώνου και την εµφάνιση γλοιώµατος, µιας µορφής καρκίνου του εγκεφάλου. Σύµφωνα µάλιστα µε µια από τις έρευνες που µελέτησαν, και χρονολογείται από το 2004, όποιος χρησιµοποιεί κινητό για 30 λεπτά την ηµέρα επί 10 χρόνια παρουσιάζει κατά 40% αυξηµένες πιθανότητες να προσβληθεί από αυτόν τον καρκίνο.

Με δεδοµένο ότι κυκλοφορούν 5 δισεκατοµµύρια κινητά τηλέφωνα στον πλανήτη και ότι κάθε δεκάχρονο και δωδεκάχρονο που σέβεται τον εαυτό του έχει και από µια συσκευή, θα περίµενε κανείς αυτή η ανακοίνωσηνα συνοδευτεί κι από προτάσεις. Οµως όχι. Οι επιστήµονες δηλώνουν αναρµόδιοι ακόµη και να συστήσουν τα προφανή, δηλαδή να χρησιµοποιούµε handsfree, να µη µιλάµε στο ασανσέρ ή στο αυτοκίνητο και να έχουµε τη συσκευή σε απόσταση άνω των δύο µέτρων όταν κοιµόµαστε. Το µόνο που αποφάσισαν ήταν να προτείνουν τη µετατόπιση των κινητών τηλεφώνων στην οµάδα κινδύνου 2b, µαζί µε τον καφέ, το χλωροφόρµιο και τις εξατµίσεις των µοτοσυκλετών…

«Οι πολίτες πρέπει να καταλάβουν ότι η επιστήµη αντιµετωπίζει δυσκολίες σ’ αυτόν τον τοµέα», λέει στη «Ρεπούµπλικα» ο ιταλός επιδηµιολόγος Ροντόλφο Σαράτσι, που έλαβε µέρος στην εβδοµαδιαία σύνοδο. «Ολες οι µελέτες που έχουν γίνει είναι επιδηµιολογικές και στηρίζονται σε συνεντεύξεις µε υγιείς και αρρώστους. Επιπλέον, λείπει ένας υπολογισµός της ακτινοβολίας που εξαρτάται από πάρα πολλούς παράγοντες, µεταξύ των οποίων και το είδος της συσκευής. Αυτό που έκανε λοιπόν ο Παγκόσµιος Οργανισµός Υγείας ήταν να ανάψει ένα κίτρινο φως».

Πράγµατι, οι επιστήµονες δεν είναι θεοί. Και δεν πρέπει να τους αντιµετωπίζουµε έτσι. Κακώς κατηγορήθηκαν πέρυσι ότι βιάστηκαν να χαρακτηρίσουν επιδηµία τη γρίπη των χοίρων. Κακώς κατηγορούνται σήµερα ότι κρούουν χωρίς αποδείξεις τον κώδωνα του κινδύνου για τα κινητά. Ο πολίτης πρέπει να ενηµερώνεται µε βάση τα στοιχεία που υπάρχουν. Τα υπόλοιπα είναι θεωρίες συνωµοσίας.

Τετάρτη, Ιουνίου 01, 2011

Δεν µπορούσε να αντισταθεί στον πειρασµό




Η στήλη οφείλει να κάνει µια επανόρθωση. Το περασµένο Σάββατο, στη λεζάντα της φωτογραφίας που έδειχνε τον Ράτκο Μλάντιτς να καθησυχάζει ένα µικρό παιδί στη Σρεµπρένιτσα, αναφερόταν ότι το παιδί αυτό στη συνέχεια εκτελέστηκε. Την πληροφορία την πήραµε από τους Τάιnull, που δηµοσίευσαν και τη συγκεκριµένη φωτογραφία.Αλλά ήταν λάθος. Το αγόρι είναι ένας από τους ελάχιστους άρρενες κατοίκους της πόλης που επέζησαν. Λέγεται Ιζουντίν Αλιτς. Σήµερα είναι 24 ετών. Και σε αποκλειστική συνέντευξη που έδωσε χθες στο Ασοσιέιτεντ Πρες θυµάται την ηλιόλουστη ηµέρα του 1995που συναντήθηκε µε τον στρατιωτικό διοικητήτων Σέρβων της Βοσνίας. «Ηµουν οκτώ ετών, δεν ήξερα τι συνέβαινε ούτε ποιος ήταν ο Μλάντιτς», είπε. Ο άνθρωπος που εκδόθηκε χθες στη Χάγη κατηγορούµενος για εγκλήµατα πολέµου του έδωσε µια σοκολάτα και τον διαβεβαίωσε ότι δεν θα τον πειράξει κανείς. Την ίδια ώρα, στρατιώτες εκτελούσαν τον πατέρα του στο γειτονικό δάσος.

Ο Ιζουντίν ήταν ένας από τους χιλιάδες µουσουλµάνους της Βοσνίας που κατέφυγαν στον ασφαλή θύλακα της Σρεµπρένιτσα για να γλιτώσουν από την εθνοκάθαρση. Εκείνη την ηµέρα έµαθε ότι ένας σπουδαίος στρατιώτης µοίραζε σοκολάτες. Ο πατέρας του είχε φύγει το προηγούµενο βράδυγια το βουνό, µαζί µε άλλους 15.000 άνδρες. Ζήτησε έτσι άδεια από τον παππού του να πάει. Εκείνος του το απαγόρευσε, αλλά ο µικρός ξεγλίστρησε από το εργοστάσιο όπου κρυβόταν η οικογένειά του. «Δεν µπορούσα να αντισταθώ στον πειρασµό της σοκολάτας. Ο Μλάντιτς µε ρώτησε πώς µε λένε και πόσων χρονών ήµουν. Απάντησα δώδεκα, για να φανώ µεγαλύτερος. Δεν συνειδητοποιούσα τους κινδύνους». Το πιο µικρό από τα 8.000 θύµατα της σφαγής ήταν δεκατεσσάρων…

Το πτώµα του πατέρα του βρέθηκε πριν από µερικά χρόνια σε έναν από τους µαζικούς τάφους. Η οικογένεια του Ιζουντίν εγκαταστάθηκε στο Προΐτσι, έξω από τη Σρεµπρένιτσα. Εκείνος βγάζει το ψωµί του ετοιµάζοντας σάντουιτς σε ένα φαστφουντάδικο. Πότε πότε επισκέπτεται το κοιµητήριο του χωριού, όπου µεταφέρθηκαν χιλιάδες άνδρες που βρέθηκαν σε µαζικούς τάφους. «Χάρηκα µε τη σύλληψη του Μλάντιτς. Ελπίζω να καταδικαστεί στη µεγαλύτερη δυνατή ποινή. Σκότωσε τον πατέρα µου, τον θείο µου και τόσους ανθρώπους».

Στους επιζήσαντες ανήκει και ο Εµίρ Σούλγιαγκιτς, που εδώ και µερικούς µήνες είναι υπουργός Παιδείας της Βοσνίας. Οπως γράφει στο βιβλίοτου «Κάρτες από τον τάφο», συνάντησε τον Μλάντιτς στις 11 Ιουλίου 1995. Δεν θα ξεχάσει ποτέ πόσο πολύ µύριζε αλκοόλ. «Είσαι στρατιώτης;» τον ρώτησε. Εκείνος του έδωσε το δελτίο ταυτότητας που του είχε δώσει ο ΟΗΕ µε την ιδιότητα του πρόσφυγα. Ενώ αποµακρυνόταν, πίστευε ότι θα τον πυροβολούσαν, όπως συνέβη µε όλους τους φίλους του. Δεν θα µάθει ποτέ γιατί τον λυπήθηκαν. «Στη Σρεµπρένιτσα, ο Ράτκο ένιωθε σαν Θεός. Εκείνη την ηµέρα αποφάσισε να µε αφήσει να ζήσω».