Η κριτική κομμένη

Το Βορόνεζ είναι μια πανεπιστημιούπολη 960.000 κατοίκων νοτιοδυτικά της Μόσχας.
Το μορφωτικό επίπεδο εδώ είναι υψηλό. Και η πιο δημοφιλής εφημερίδα είναι ο Ταχυδρόμος του Βορόνεζ, που κυκλοφορεί τρεις φορές την εβδομάδα σε 4.000 αντίτυπα.

Επισήμως, πρόκειται για την εφημερίδα της περιφερειακής κυβέρνησης, αλλά αυτό δεν την εμπόδιζε να διατηρεί την ανεξαρτησία της. Υπήρχαν βέβαια συγκρούσεις, κυρίως την εποχή που ήταν όργανο του δήμου: κάθε τόσο τους έκοβαν το ρεύμα, απειλούσαν να τους διώξουν από το οίκημα, τους έσερναν στα δικαστήρια. Από τότε όμως που την ανέλαβε η περιφερειακή κυβέρνηση, το 2002, τα πράγματα βελτιώθηκαν, οι δημοσιογράφοι μπορούσαν να ασκούν κριτική στην πολιτική του Πούτιν, ακόμη και στον κυβερνήτη. Απαγορευμένα θέματα δεν υπήρχαν. Και ξαφνικά, πέρυσι τέτοιο καιρό, ήλθε η εντολή από τη Μόσχα: η κριτική κομμένη. «Μας φώναξαν οι τοπικοί γραφειοκράτες και μας είπαν ότι αν παραβιάσουμε την εντολή, θα σταματήσει η προμήθεια της περιοχής με αγαθά», λέει ο διευθυντής της εφημερίδας Ντιμίτρι Ντιακόφ. Κι έτσι, όταν στις 29 Μαΐου ο Γκάρι Κασπάροφ επισκέφθηκε την πόλη για να ηγηθεί μιας πορείας της αντιπολίτευσης, ο Ταχυδρόμος δεν έγραψε τίποτα. Ούτε δημοσίευσε φωτογραφίες του πρώην πρωταθλητή του σκακιού να είναι περικυκλωμένος από άνδρες των ειδικών δυνάμεων. Κι ούτε έγραψε βέβαια το παραμικρό για τη μαζική νοθεία που- όπως λέει ο Ντιακόφ- σημειώθηκε στις βουλευτικές εκλογές του Δεκεμβρίου.

Ο Ντιακόφ διευθύνει την εφημερίδα εδώ και 18 χρόνια, αλλά πρώτη φορά είναι τόσο απελπισμένος. Την απογοήτευσή τους εκφράζουν στην απεσταλμένη της Φιγκαρό και οι φοιτητές της σχολής δημοσιογραφίας του τοπικού πανεπιστημίου. «Στην αρχή, ο Πούτιν μας άρεσε, ήταν νέος, τον σέβονταν στο εξωτερικό», λέει ο Βασίλι, γιος του κοσμήτορα και μιας δασκάλας του σχολείου. «Σιγά σιγά όμως καταλάβαμε ότι για τη σταθερότητα που έχει επιτευχθεί δεν ευθύνεται ο Πούτιν, αλλά η άνοδος της τιμής του πετρελαίου. Και τώρα έρχεται ο Μεντβέντεφ, ο νέος ήρωας του λαού...». Οι περισσότεροι ψήφισαν τους κομμουνιστές στις τελευταίες εκλογές, σε ένδειξη διαμαρτυρίας. Έτσι κι αλλιώς, το μέλλον τους είναι άδηλο. «Από τη στιγμή που βγαίνουν από το περιβάλλον ελευθερίας που τους προσφέρουμε είναι υποχρεωμένοι να προσαρμοστούν, να γίνουν υποταγμένοι γραφειοκράτες», παρατηρεί η Ταμάρα Ντιάκοβα, που διδάσκει ιστορία του πολιτισμού και παρακολουθεί με ανησυχία τις πιέσεις που ασκούνται στον άνδρα της.

Υπάρχουν βέβαια πάντα τα μπλογκ, που αποτελούν (ακόμη) τον μοναδικό χώρο ελεύθερης έκφρασης στη Ρωσία. Σύμφωνα με τα τελευταία επίσημα στοιχεία, οι χρήστες του Ιnternet αυξήθηκαν φέτος κατά 30% για να φτάσουν τα 46 εκατομμύρια. Οι περισσότεροι αρκούνται να στέλνουν e-mails, να παίζουν παιχνίδια ή να αναζητούν τόπους γνωριμιών. Υπάρχει όμως κι ένας μικρός αριθμός, κάπου 2%, που χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο για πολιτικούς λόγους. Και όπως λέει η Μαρίνα Λιτβίνοβιτς, ειδικός της επικοινωνίας και σύμβουλος του Κασπάροφ, «αυτοί κάνουν τη διαφορά».

Πώς γέμισε ο κόσμος καταθλιπτικούς

Στις αρχές της δεκαετίας του ΄60, τα κρούσματα κατάθλιψης που είχαν διαγνωστεί παγκοσμίως ήταν 50 ανά εκατομμύριο. Τρεις δεκαετίες αργότερα, είχαν φτάσει τα 100.000 ανά εκατομμύριο. Τι άλλαξε: οι συνθήκες διαβίωσης των ανθρώπων ή η διάγνωση;

Για πολλούς ερευνητές, τα αποτελέσματα της μελέτης που έδειξε ότι τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα είναι εξίσου αποτελεσματικά με τα ψευδοφάρμακα δεν είναι κάτι το καινούργιο. Μελέτες με ανάλογα αποτελέσματα έχουν γίνει και στο παρελθόν, χωρίς να τύχουν ιδιαίτερης προβολής. Η διαφορά τώρα είναι ότι ελήφθησαν υπόψη και κλινικές δοκιμές τις οποίες οι εταιρείες είχαν μεν χρηματοδοτήσει, αλλά στη συνέχεια επέλεξαν να μη δημοσιοποιήσουν επειδή δεν τις συνέφεραν τα συμπεράσματά τους. Όταν πάνω από τα δύο τρίτα των μελετών χρηματοδοτούνται από τις βιομηχανίες, δεν είναι περίεργο ότι μαθαίνουμε μόνο ένα μικρό μέρος της αλήθειας. Για να συμπληρωθεί όμως η εικόνα της κατάθλιψης, δεν αρκεί η αμφισβήτηση των φαρμάκων που χορηγούνται για την αντιμετώπισή της. Πρέπει να αμφισβητηθεί και η διάγνωσή της. Πρέπει να απαντηθεί το ερώτημα γιατί μέσα σε τριάντα χρόνια ο κόσμος γέμισε καταθλιπτικούς.

Όπως γράφει στην Γκάρντιαν ο Ντάριαν Λίντερ, συγγραφέας του βιβλίου «Το Νέο Μαύρο: Θρήνος, Μελαγχολία και Κατάθλιψη» (εκδ. Ηamish Ηamilton), το σημείο καμπής ήταν η διαπίστωση ότι ηρεμιστικά φάρμακα όπως το Λίμπριουμ και το Βάλιουμ προκαλούν εθισμό. Για μια στιγμή, μια ολόκληρη αγορά απειλήθηκε με κατάρρευση. Το άγχος, εξαιτίας του οποίου έπαιρναν αυτά τα φάρμακα εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι, έπρεπε επειγόντως να αντικατασταθεί με κάτι άλλο, και γι΄ αυτό το άλλο να βρεθούν νέα φάρμακα. Δεν ήταν απλό: μετά το σκάνδαλο της θαλιδομίδης, στις αρχές της δεκαετίας του ΄60, όλα τα νέα φάρμακα πρέπει να αναφέρουν την περιεκτικότητά τους, το διάστημα για το οποίο ενδείκνυται η χορήγησή τους και το προσδοκώμενο αποτέλεσμα. Χρειάζονται δοκιμές που να αποδεικνύουν ότι είναι πιο αποτελεσματικά από τα ψευδοφάρμακα. Χρειάζεται, πάνω απ΄ όλα, να πειστεί η κοινή γνώμη για την αναγκαιότητά τους.

Κάπως έτσι επαναπροσδιορίστηκε ο όρος «κατάθλιψη». Αν τα νέα φάρμακα που ήθελαν να προωθήσουν οι εταιρείες επηρέαζαν τη διάθεση, την όρεξη και τον ύπνο, τότε και η κατάθλιψη έπρεπε να συνιστά ένα πρόβλημα διάθεσης, όρεξης και ύπνου. Παράλληλα, έπρεπε με κάθε τρόπο να υποβαθμιστεί η απλή ιδέα ότι υπάρχει διαφορά ανάμεσα στα επιφανειακά συμπτώματα και τα βαθύτερα αίτια. Γιατί αν επικρατούσε αυτή η ιδέα, πώς θα μπορούσε για παράδειγμα να δικαιολογηθεί η χορήγηση ενός αντικαταθλιπτικού σε κάποιον που έχασε ένα αγαπημένο του πρόσωπο; Στην περίπτωση αυτή, ένα φάρμακο θα κατόρθωνε ίσως να απαλύνει τον πόνο, όχι όμως και να κάνει πολύ περισσότερα πράγματα.

Τώρα μαθαίνουμε ότι το ίδιο θα πετύχαινε κι ένα placebo. Γιατί λοιπόν να μη στρέψουν εκεί το ενδιαφέρον τους οι εταιρείες; Τα ψευδοφάρμακα είναι πιο φτηνά, πιο ανώδυνα και σίγουρα δεν προκαλούν εθισμό.

Μόλις δέκα χιλιόμετρα μακριά

Αυτό το μπλογκ δεν χρειάζεται αστυνόμευση ούτε «υπεύθυνο σύμφωνα με τον νόμο». Οι δύο βασικοί του συντάκτες δεν θίγουν υπολήψεις. Μόνο τους εθνικισμούς προσβάλλουν.

Το σημείο συνάντησής τους ήταν η πόλη Σντερότ, λίγο βορειότερα από τα σύνορα με τη Γάζα. Εκεί, ανάμεσα στους ήχους των σειρήνων που ειδοποιούσαν για τις ρουκέτες της Χαμάς, Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι κουβέντιαζαν, αντάλλασσαν εμπειρίες, τσακώνονταν, και διατύπωναν προτάσεις για να επιστρέψει η λογική στην περιοχή. Τα έλεγαν για μήνες πολλούς. Κι από τις συναντήσεις εκείνες γεννήθηκε τον περασμένο μήνα ένα μπλογκ (gaza-sderot. blogspot. com).

[Αγαπητέ Ηope Μan.Σήμερα είναι μια ηλιόλουστη και ήσυχη μέρα στη Γάζα,χωρίς ιδιαίτερες στρατιωτικές επιχειρήσεις.Αλλά η ζωή μας εξακολουθεί να πολιορκείται.Τα σύνορα εξακολουθούν να είναι κλειστά και ηλεκτρικό έχουμε μόνο τρεις με έξι ώρες την ημέρα.Τα περισσότερα είδη πρώτης ανάγκης δεν είναι διαθέσιμα στη Γάζα και αυτά που είναι διαθέσιμα είναι δύο φορές ακριβότερα.Η ανεργία είναι μεγάλη γιατί τα περισσότερα εργοστάσια είναι κλειστά,αφού δεν μπορούν ούτε να εισάγουν ούτε να εξάγουν.Χιλιάδες φοιτητές έχουν χάσει την ευκαιρία να συνεχίσουν τις σπουδές τους στο εξωτερικό,αφού τα σύνορα είναι κλειστά.]

Τα ονόματά τους δεν τα ξέρουμε. Σύμφωνα με τον Ντάνυ Γκαλ, έναν από τους οργανωτές των συναντήσεων στη Σντερότ, ο μπλόγκερ από τη Γάζα είναι ένας εργένης γύρω στα 30, που δίδασκε σε ένα σχολείο μέχρι που το κλείσανε, τρελαίνεται για τις γυναίκες και θέλει να αγοράσει ένα σπίτι αλλά δεν ξέρει αν θα μπορεί να πληρώνει το δάνειο. Ο μπλόγκερ από τη Σντερότ είναι γύρω στα 40, εργάζεται στον τομέα της υψηλής τεχνολογίας και πιστεύει ότι μια εισβολή στη Γάζα είναι η χειρότερη δυνατή απάντηση στις ρουκέτες.

[Αγαπητέ Ρeace Μan.Και στη Σντερότ είναι ηλιόλουστη η μέρα.Σήμερα δεν έπεσαν ρουκέτες.Η ζωή μας εδώ είναι γεμάτη άγχος και απογοήτευση,αλλά δεν μπορεί να συγκριθεί με αυτά που περνάτε εσείς,μόλις δέκα χιλιόμετρα μακριά.Πιστεύω πραγματικά ότι υπάρχει ελπίδα για αλλαγή. Πιστεύω πραγματικά ότι είμαστε η πλειοψηφία.Εμείς,που θέλουμε να ζήσουμε μια φυσιολογική ζωή.Πρέπει να συνεχίσουμε αυτόν το διάλογο και να καλέσουμε όσο το δυνατόν περισσότερους να συμμετάσχουν.]

Άνθρωπος της Ελπίδας και Άνθρωπος της Ειρήνης, ακούγεται κάπως πρωτόγονο, αλλά πρωτόγονες δεν είναι και οι συνθήκες διαβίωσης των ανθρώπων εκεί πέρα; Από τη μια πλευρά των συνόρων, χιλιάδες Παλαιστίνιοι είναι καταδικασμένοι να πεινάνε επειδή μέσα στην απελπισία τους εξέλεξαν κάποιους εξτρεμιστές για να τους κυβερνήσουν. Από την άλλη, χιλιάδες Ισραηλινοί τρέχουν κάθε τόσο να κρυφτούν στα υπόγεια επειδή αυτοί οι εξτρεμιστές τούς σημαδεύουν με ρουκέτες. Τις προάλλες τραυματίστηκαν δύο παιδιά, το ένα έχασε το πόδι του. Εδώ κι έξι μήνες, οι συναντήσεις στη Σντερότ δεν γίνονται πια. Αλλά το μπλογκ είναι ζωντανό.

Η φτωχή γενιά είναι η νέα γενιά

Όλα τα σοσιαλδημοκρατικά μάτια της Ευρώπης στρέφονται στις εκλογές της μεθεπόμενης Κυριακής στην Ισπανία. Αν ο Θαπατέρο τα καταφέρει, μπορεί να γίνει και ο Ομπάμα της Ευρώπης.

Oι Γάλλοι σοσιαλιστές δεν τα πηγαίνουν καλά: η πτώση της δημοτικότητας του Σαρκοζί δεν οφείλεται στη μαχητική τους αντιπολίτευση, αλλά στο βάλτωμα των μεταρρυθμίσεων και στα καμώματα με την Κάρλα. Στη Γερμανία, το πείραμα του Μεγάλου Συνασπισμού πνέει τα λοίσθια και η Άγγελα Μέρκελ φαίνεται ότι θα δοκιμάσει τώρα στο Αμβούργο τη συνεργασία με τους Πρασίνους. Στην Ιταλία, το Δημοκρατικό Κόμμα του Βάλτερ Βελτρόνι κερδίζει πόντους, αλλά εξακολουθεί να βρίσκεται σε απόσταση από τον συνασπισμό του Μπερλουσκόνι: δημοσκόπηση που δημοσιεύθηκε χθες στη Ρεπούμπλικα δίνει στο πρώτο 39% και στον δεύτερο 45,4%. Ο Γκόρντον Μπράουν δεν ξεσηκώνει ακριβώς τα πλήθη. Για την Ελλάδα, ας μη μιλήσουμε καλύτερα. Έτσι, μένουν οι σοσιαλιστές του Θαπατέρο, που έχουν μεγάλες ελπίδες να νικήσουν στις 9 Μαρτίου. Αν επαληθευθούν τα προγνωστικά, θα είναι οι μεγάλοι πρωταγωνιστές της συνόδου που θα γίνει τον Απρίλιο στο Λονδίνο με θέμα την Προοδευτική Διακυβέρνηση. Στην αντίθετη περίπτωση, θα λάβουν και αυτοί μέρος στη συζήτηση από την πλευρά των ηττημένων.

Γιατί όμως η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία διέρχεται αυτή την παρατεταμένη κρίση και τι μπορεί να κάνει για να την ξεπεράσει; Σύμφωνα με τον Έντγκαρ Γκράντε, καθηγητή Συγκριτικής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου, η παγκοσμιοποίηση έχει αλλάξει τις βάσεις της πολιτικής στη Δυτική Ευρώπη και έχει δημιουργήσει καινούργιες διαιρέσεις. Με τη σοσιαλδημοκρατία να μην μπορεί να δώσει απαντήσεις στο ζήτημα της μετανάστευσης ή της ταυτότητας, σπεύδουν να καλύψουν το κενό νέα λαϊκιστικά κόμματα της άκρας Αριστεράς και της άκρας Δεξιάς. Ένας άλλος Γερμανός καθηγητής, ο Γκέρο Νόιγκεμπαουερ, επισημαίνει ότι η παραδοσιακή σύγκρουση Δεξιάς και Αριστεράς έχει δώσει τη θέση της σε τρεις καινούργιες αντιπαραθέσεις: ελευθεριακοί εναντίον αυταρχικών, κοινωνική δικαιοσύνη εναντίον ελεύθερης αγοράς και θρησκεία εναντίον κοσμικού κράτους. Αυτά είναι τα νέα πολιτικά milieus, εδώ πρέπει να παρέμβει η σοσιαλδημοκρατία αν θέλει να κερδίσει αρκετές ψήφους για να κυβερνήσει.

Ένας άλλος παράγων που περιπλέκει την κατάσταση για τους σοσιαλδημοκράτες- σημειώνει ο Αντρές Ορτέγκα στην Ελ Παΐς - είναι ότι τα τελευταία χρόνια στρέφονταν μόνο προς τους κερδισμένους της παγκοσμιοποίησης. Η δεξαμενή των ψήφων τους, όμως, περιλαμβάνει και τους χαμένους. Στο στρατόπεδο των τελευταίων, δίπλα στο προλεταριάτο, έχουν προστεθεί οι απασχολούμενοι σε επισφαλείς εργασίες, που στη συντριπτική τους πλειονότητα είναι νέοι. Οι ανισότητες που δημιουργεί η παγκοσμιοποίηση δεν έχουν πλέον μόνο ταξικό χαρακτήρα, επεκτείνονται και μεταξύ των γενεών. «Η φτωχή γενιά είναι η νέα γενιά», λέει ο Γάλλος οικονομολόγος Μπερνάρ Σπιτς. Ο Αλέξης Τσίπρας το κατάλαβε από τους πρώτους.

Ημέρες δόξας από τα παλιά

«Αντίθετα με πολλούς συμπατριώτες μου, δεν βλέπω στην ανεξαρτησία του Κοσόβου την εκπλήρωση των ονείρων μου. Χρειάζεται να πολεμήσουμε τη διαφθορά και το οργανωμένο έγκλημα, και να αναπτύξουμε μια έννοια ταυτότητας». Μπλέρτον Αγέτι, από τη Mη Kυβερνητική Oργάνωση Cohu.

Το αγαπημένο σπορ αυτών των ημερών στον ελληνικό Τύπο είναι το «ντόμινο» αυτονομήσεων που μπορεί να προκαλέσει το Κόσοβο. «Δώδεκα μικρά Κοσσυφοπέδια» έβλεπε χθες μια εφημερίδα, 15 πληγές μετρούσε μια άλλη. Τα σενάρια δίνουν και παίρνουν. Προς το παρόν, πάντως, το μόνο βέβαιο είναι ότι η Σερβία ζει ημέρες δόξας από τα παλιά. Στη διαδήλωση της περασμένης Πέμπτης κυριάρχησαν τα συνθήματα μίσους κατά της Δύσης. Ταινίες και σήριαλ αμερικανικής παραγωγής αποσύρονται από την κρατική τηλεόραση, διεθνή εμπορικά κέντρα δέχονται επιθέσεις με πέτρες και όποιος τολμά να απομακρυνθεί από την επίσημη γραμμή καταγγέλλεται με σφοδρότητα από τους «πατριώτες». Η διαφορά από τη δεκαετία του '90 είναι η ύπαρξη του YouTube, όπου έγινε αυτές τις ημέρες μεγάλο hit η "πατριωτική λεηλασία" στην οποία επιδόθηκαν την Πέμπτη το βράδυ δύο νεαρές Σέρβες - στο όνομα της υπεράσπισης του Κοσυφοπεδίου, φυσικά.

Ακόμη και ψύχραιμοι παρατηρητές επιρρίπτουν την ευθύνη για τη νέα αυτή εθνικιστική έξαρση στην αδίστακτη Αμερική και την ανίκανη Ευρωπαϊκή Ενωση, επαινώντας ταυτόχρονα τον υπερασπιστή της διεθνούς νομιμότητας που λέγεται Ρωσία. Υπάρχει όμως κι ένας άλλος τρόπος να δει κανείς τα πρόσφατα γεγονότα. Η ανεξαρτητοποίηση του Κοσόβου αποτελεί πράγματι ένα προηγούμενο, όχι όμως τόσο επειδή ενθαρρύνει άλλες αυτονομήσεις (η Σκωτία, η Καταλωνία ή η Κορσική αποτελούν τελείως διαφορετικές περιπτώσεις), αλλά επειδή αποθαρρύνει την εθνοκάθαρση ως μέθοδο επιβολής του δικαίου του ισχυρού. Το Κόσοβο, που έγινε μέρος της Σερβίας μόλις το 1912, έχαιρε επί τέσσερις δεκαετίες ευρείας πολιτικής αυτονομίας στην πρώην Γιουγκοσλαβία. Μετά τη διάλυση της χώρας, το 1989, η παραμονή του στη Σερβία γινόταν όλο και πιο δύσκολη. Η πολιτική του Μιλόσεβιτς, που κορυφώθηκε το 1999 με τον εκτοπισμό 800.000 Κοσοβάρων από τα σπίτια τους, κατέστησε αυτή την παραμονή αδύνατη. Η ανακήρυξη της ανεξαρτησίας ήταν θέμα χρόνου.

Ο Πούτιν, που έχει καταπατήσει κάθε έννοια διεθνούς δικαίου στην Τσετσενία, είναι ο τελευταίος που μπορεί να δίνει μαθήματα. Μπορεί βέβαια να ασκεί βέτο, μπορεί να απειλεί και να εκβιάζει. Όταν κατηγορείται από τη Δύση για καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα του (που φτάνει μέχρι τη φυσική εξόντωση των διαφωνούντων), χρειάζεται αντεπιχειρήματα, και το Κόσοβο είναι ένα απ' αυτά. Αυτό που κυρίως ενδιαφέρει όμως τη Μόσχα, εξίσου ή και περισσότερο από την Ουάσινγκτον, είναι η ενίσχυση της οικονομικής της θέσης στα Βαλκάνια. Πριν από λίγες εβδομάδες, υπέγραψε συμφωνίες με το Βελιγράδι για την απόκτηση του ελέγχου του μεγαλύτερου διυλιστηρίου της χώρας (NIS) και για τη διέλευση ενός αγωγού φυσικού αερίου από τη Σερβία. Στο όνομα της υπεράσπισης του Κοσυφοπεδίου, φυσικά.

Χάρις σε μια άνω τελεία

Oι παρατημένες εφημερίδες στα καθίσματα είχαν γίνει πια καθημερινό θέαμα στο Μετρό της Νέας Υόρκης. Κι έτσι, η διοίκηση αποφάσισε να τοποθετήσει την εξής επιγραφή σε όλα τα βαγόνια: «Παρακαλείστε να τη ρίχνετε στα καλάθια απορριμμάτων, είναι μια καλή είδηση για όλους». Η σύσταση θα περνούσε απαρατήρητη, αν ένας υπάλληλος της εταιρείας με γραμματικές ευαισθησίες δεν αποφάσιζε να αντικαταστήσει το κόμμα που χωρίζει τις δύο φράσεις με μια άνω τελεία (στα αγγλικά, όπου η άνω τελεία συμβολίζεται με το «;», μια τέτοια επέμβαση είναι απλή, στα ελληνικά θα ήταν λίγο πιο δύσκολη). Ένας δημοσιογράφος πρόσεξε το ασυνήθιστο σημείο στίξης και τηλεφώνησε στο γραφείο δημοσίων σχέσεων για να μάθει ποιος είχε αυτή την ιδέα. «Στην αρχή ανησύχησα, νόμιζα πως κάποιος παραπονιόταν», λέει ο δράστης, που λέγεται Νηλ Νέτσις, είναι 55 ετών και έχει μεταπτυχιακό στη δημιουργική γραφή. Ώσπου οι έπαινοι άρχισαν να έρχονται βροχή.

Είναι αλήθεια ότι στη σύγχρονη γλώσσα κυριαρχούν οι μικρές προτάσεις και η άνω τελεία αντιμετωπίζεται λίγο ως μουσειακό είδος. «Όταν ο Χέμινγουεϊ αυτοκτόνησε, έβαλε μια τελεία στη ζωή του. Τα γηρατειά, πάλι, μοιάζουν με άνω τελεία», είπε κάποτε ο Κουρτ Βόνεγκατ. Όπως γράφουν οι Νιου Γιορκ Τάιμς, άνθρωποι έχουν χάσει περιουσίες ή έχουν καταδικαστεί ακόμη και σε θάνατο για λανθασμένη χρήση της άνω τελείας σε νομικά έγγραφα. Το 2004, ένα δικαστήριο του Σαν Φρανσίσκο απέρριψε γι΄ αυτόν ακριβώς το λόγο την προσφυγή μιας συντηρητικής οργάνωσης εναντίον νόμου που επιτρέπει τον γάμο των ομοφυλοφίλων. Και για τον διαβόητο σήριαλ κίλερ Ντέηβιντ Μπέρκοβιτς, που γελοιοποιούσε για καιρό την αστυνομία και τον Τύπο με άριστα διατυπωμένα χειρόγραφα σημειώματα, είχαν πει κάποτε ότι χειριζόταν την άνω τελεία εξίσου καλά με το πιστόλι.

Αυτές οι ιστορίες, όμως, απλώς επιβεβαιώνουν την ιδιαίτερη γοητεία που ασκούσε πάντα η άνω τελεία- μια γοητεία που εξηγεί και τα συγχαρητήρια που έλαβε ο Νέτσις για την πρωτοβουλία του. Άψογη χαρακτήρισε τη χρήση της στη συγκεκριμένη περίπτωση ο Λούις Μέναντ, καθηγητής αγγλικών στο Χάρβαρντ, ενώ για υπέροχο παράδειγμα ορθής στίξης μίλησε η Λυν Τρας, συγγραφέας του βιβλίου «Τρώει, πυροβολεί και φεύγει: μηδενική ανοχή απέναντι στη στίξη». Ακόμη και ο Νόαμ Τσόμσκι έκανε δήλωση, έστω κι αν ήταν για να ειρωνευτεί την εκπαιδευτική πολιτική του Μπους. Και η αγγλική Γκάρντιαν , σε κύριο άρθρο της που αφιέρωσε χθες στο θέμα, θυμήθηκε έναν πρώην διευθυντή της που φρόντιζε να διανθίζει πάντα τα κείμενά του με παλιομοδίτικα σημεία στίξης. «Είναι καλό να είσαι ειλικρινής * κι ακόμη καλύτερο να είσαι δίκαιος», είπε κάποτε. Πόσο όμορφη ακούγεται αυτή η κοινοτοπία χάρις σε μια άνω τελεία!

Υπάρχουν πολλές Οδύσσειες

Το μυστήριο απασχολούσε τους ιστορικούς εδώ και αιώνες: πώς τα κατάφερε ο Οδυσσέας να επιστρέψει στην Ιθάκη; Η απάντηση υπάρχει στην Οδύσσεια, αλλά μόνο οι στρουκτουραλιστές μπόρεσαν να την εντοπίσουν.

O Οδυσσέας γύρισε στην πατρίδα του επειδή στη συνεδρίαση των θεών που αποφάσισαν για την τύχη του έλειπε ο κυριότερος εχθρός του. Ο Ποσειδώνας ξεσάλωνε εκείνη την ώρα σε μια γιορτή καταβροχθίζοντας κρέας από ταύρους και αρνιά, πράγματα που ήταν απαγορευμένα για τους θεούς. Κι έτσι επικράτησε η πλευρά της Αθηνάς. Ο Οδυσσέας αποχαιρέτησε την Κίρκη, την Καλυψώ και τις άλλες εξωτικές του ερωμένες, και επέστρεψε στην πιστή του Πηνελόπη.

Η πολιτική και η τουριστική διάσταση είναι δύο από τις είκοσι αναγνώσεις της Οδύσσειας που περιλαμβάνει η Νούρια Περπινυά στο καινούργιο της βιβλίο με τίτλο «Οι κρύπτες της κριτικής» (Εκδ. Gredos). «Οι στρουκτουραλιστές προσέγγισαν την Οδύσσεια μέσα από το φαγητό και προσπάθησαν με αυτόν τον τρόπο να καταλάβουν τι γινόταν», λέει στην Ελ Παΐς η Ισπανίδα καθηγήτρια της Θεωρίας της Λογοτεχνίας στο πανεπιστήμιο της Γέιδα. Οι μεταμοντέρνοι αντιμετώπισαν τον Οδυσσέα ως τον πρώτο σεξουαλικό τουρίστα της ιστορίας, που ικανοποιεί τις ερωτικές του επιθυμίες σε εξωτικά μέρη. Άλλοι επικεντρώθηκαν στον ρυθμό των στίχων. «Πρέπει να διαβάσει κανείς την Οδύσσεια σε στίχους, έτσι ήθελε το έπος ο Όμηρος, κι έτσι πέρασε από γενιά σε γενιά», τονίζει η 47χρονη Περπινυά. «Δεν θα είχε νόημα να διαβάσει κανείς μονάχα τους στίχους των τραγουδιών των Μπητλς. Χωρίς τη μουσική δεν λένε τίποτα».

Στις φεμινίστριες κριτικούς δεν αρέσει καθόλου ο ρόλος της Πηνελόπης, θα την ήθελαν περισσότερο βασίλισσα και λιγότερο νοικοκυρά. Εκτιμούν όμως την παρουσία άλλων γυναικών, όπως η ευφυής Αθηνά, η γλυκιά και αθώα Ναυσικά, η παθιασμένη Καλυψώ. Σύμφωνα με την Καταλανή καθηγήτρια, «αυτή η ποικιλία γυναικείων χαρακτήρων εξαφανίζεται από τη λογοτεχνία μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα, όλη αυτή την περίοδο οι γυναίκες είναι είτε άγιες είτε πόρνες». Οι μαρξιστές πάλι, όπως ο Αντόρνο και ο Χορκχάιμερ, αναζητούν τις πρώτες ενδείξεις της πάλης των τάξεων στο επεισόδιο με τις Σειρήνες. Ο Οδυσσέας, που δεν χρειάζεται να δουλεύει, ακούει δεμένος το τραγούδι, έχοντας προνοήσει να βάλει κερί στα αυτιά των ναυτών, δηλαδή της εργατικής τάξης, για να μπορούν να συνεχίσουν να κωπηλατούν.

Δεν υπάρχει μια αλήθεια, δεν υπάρχει μια ανάγνωση, δεν υπάρχει μια Οδύσσεια: υπάρχουν πολλές. «Η Οδύσσεια έπαψε να προκαλεί το ενδιαφέρον όταν ήλθε ο Μεσαίωνας, και έπρεπε να μπει ο 20ός αιώνας για να εξάψει ξανά τα πάθη», γράφει στο βιβλίο της η Περπινυά. «Μέχρι τότε τη θεωρούσαν κάπως φολκλορική και κοινότοπη. Τα πράγματα δεν είναι τόσο σταθερά όσο νομίζουμε, υπάρχουν απότομες αλλαγές, οι γνώμες και οι αξίες μεταμορφώνονται ριζικά». Τα δικά της πάθη, πάντως, δεν αλλάζουν. Κι έχει ένα ακόμη μεγάλο όπλο: το χιούμορ.

«Αισθάνομαι ελαφρότερη»

Μυθικό πρόσωπο ο Φιντέλ Κάστρο, χωρίς αμφιβολία. Χαρισματικός ηγέτης. Όπως έγραφε όμως χθες ο διευθυντής της Λιμπερασιόν, το μάθημα είναι οικουμενικό: ο σοσιαλισμός χωρίς την ελευθερία αποτελεί διαβατήριο για την αποτυχία.

Η ΜΠΛΟΓΚΕΡ. «Όλη μου τη ζωή την έχω περάσει με τον ίδιο πρόεδρο. Κι όχι μόνο εγώ, ούτε η μαμά μου κι ο μπαμπάς μου- που γεννήθηκαν το ΄57 και το ΄54 αντίστοιχα- θυμούνται άλλον. Πολλές γενιές Κουβανών δεν έχουν αναρωτηθεί ποτέ ποιος θα τους κυβερνήσει. Ούτε και τώρα έχουμε πολλές αμφιβολίες για το ποιος θα κατέχει το ανώτατο αξίωμα, τουλάχιστον όμως υπάρχει κάποιος που αποκλείστηκε οριστικά. Όπως σ΄ εκείνες τις ταινίες του Χίτσκοκ, καταλάβαμε, πέντε μόλις ημέρες πριν από την εκλογή, ότι οι υπάκουοι βουλευτές μας θα λάβουν ένα διαφορετικό ψηφοδέλτιο. Ότι δεν θα χρειαστεί να βάλουν σταυρό στον ΄΄ίδιο΄΄ υποψήφιο. Αρχίζω να συνειδητοποιώ ότι σήμερα έκλεισε ένας κύκλος. Κι αναρωτιέμαι αν ο κύκλος που ανοίγει θα φέρει τα ονόματά μας, θα εκπληρώσει τις επιθυμίες μας ή θα κρατήσει άλλα πενήντα χρόνια. Προς το παρόν, κλείνω τα μάτια και αισθάνομαι ελαφρότερη» (το πρώτο post που έγραψε η 33χρονη κάτοικος της Αβάνας Γιοάνι Σάντσες μετά τη μεγάλη είδηση - μέχρι χθες το βράδυ είχε δεχθεί 140 σχόλια).

Ο ΔΙΑΦΩΝΩΝ. «Η κυριότερη διαφορά με την προηγούμενη περίοδο είναι η αναγνώριση των σοβαρών, και κυρίως οικονομικών, προβλημάτων της Κούβας από τον Ραούλ Κάστρο, ο οποίος δήλωσε στις 26 Ιουλίου 2007 ότι ΄΄επανάσταση είναι να αλλάζεις αυτά που πρέπει να αλλάξουν΄΄. Ο Ραούλ επιθυμεί πραγματικά να προχωρήσει σε ορισμένες οικονομικές αλλαγές, αλλά υπάρχουν δυνάμεις στους κόλπους τόσο του κόμματος όσο και της κυβέρνησης που θέλουν να εμποδίσουν αυτή τη διαδικασία. Έχει εκφράσει επίσης το ενδιαφέρον του για τη βελτίωση των σχέσεων με τις Ηνωμένες Πολιτείες- αλλά η Ουάσιγκτον δεν έχει δυστυχώς επεξεργαστεί μια πιο έξυπνη πολιτική απέναντι στην Κούβα. Όσο για τα ανθρώπινα δικαιώματα, η καταστολή συνεχίζεται. Αποφυλακίστηκαν ορισμένοι άνθρωποι ώστε να βελτιωθεί η διεθνής εικόνα του καθεστώτος, αλλά αυτό ο φείλεται κυρίως στο ότι οι ποινές τους κόντευαν να συμπληρωθούν» (από συνέντευξη που έδωσε στη Λιμπερασιόν ο οικονομολόγος και δημοσιογράφος Όσκαρ Εσπινόσα Τσέπε, που καταδικάστηκε τον Μάρτιο του 2003 σε πενταετή φυλάκιση και απελευθερώθηκε για λόγους υγείας).

Η ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΡΙΑ. «Ο Φιντέλ ήταν ένας ηγέτης διαφορετικός από εκείνους της ευρωπαϊκής Αριστεράς. Πολύ ζεστός. Χαρισματικός. Για τον κομμουνισμό ήξερε λίγα πράγματα, από μια ομάδα Ευρωπαίων επισκεπτών όπου ήμουν κι εγώ έμαθε ότι ο Τρότσκι δολοφονήθηκε με εντολή του Στάλιν! Είχε μείνει άφωνος, δεν το πίστευε. Πολύ επιφυλακτικός ήταν και απέναντι στον Μάη του ΄68, ίσως να μην ήθελε να δυσαρεστήσει τον Ντε Γκωλ. Γενικότερα κρατούσε τις αποστάσεις του απέναντι στα γεγονότα εκείνης της χρονιάς: για παράδειγμα, δεν καταδίκασε ποτέ τη σφαγή των φοιτητών στο Μεξικό» (από συνέντευξη της Ιταλίδας βετεράνας Ροσάνα Ροσάντα στην Κοριέρε ).

Πρέπει να ψηφίζουν οι δημοσιογράφοι;

«Δεδομένου ότι τα caucuses αποτελούν κομματικές εκδηλώσεις όπου εκφράζει κανείς δημοσίως πολιτικές θέσεις, δεν θα πρέπει να παρευρίσκεστε σε αυτά, εκτός αν τα καλύπτετε για την εφημερίδα».

Αυτό έγραφε ένα e-mail που έστειλε λίγες ημέρες πριν από τη Σούπερ Τρίτη στους συντάκτες του ο Τζων Τεμπλ, διευθυντής της εφημερίδας Rocky Μountain Νews του Ντένβερ. Μπροστά στις αντιδράσεις αναθεώρησε τη στάση του, αλλά το ερώτημα παραμένει: Μπορούν οι δημοσιογράφοι να έχουν πολιτική δραστηριότητα; Μπορεί ένας συντάκτης που καλύπτει θέματα περιβάλλοντος να είναι, για παράδειγμα, μέλος της Γκρινπίς; Μήπως η αντικειμενική πληροφόρηση βρίσκεται σε σύγκρουση ακόμη και με την ίδια την ψήφο; Ή η λέξη αυτή, «αντικειμενικότητα», έχει χάσει πια εντελώς το νόημά της;

Οικουμενικές απαντήσεις δεν υπάρχουν. Στην Αμερική, τέτοια ζητήματα λύνονται κατά περίπτωση. Ορισμένοι διευθυντές επιτρέπουν στους πολιτικούς τους συντάκτες να ενισχύσουν την προεκλογική εκστρατεία ενός υποψηφίου, άλλοι όχι. Κάποιοι δεν τους αφήνουν καν να τοποθετήσουν στο αυτοκίνητό τους ένα αυτοκόλλητο που δείχνει την κομματική τους προτίμησή. Αυτές οι τυπικότητες όμως μάλλον κακό κάνουν, παρά καλό. Είναι λογικό να απαγορεύει μια εφημερίδα στους οικονομικούς της συντάκτες να παίρνουν δώρα από εταιρείες, αφού κάτι τέτοιο θα μπορούσε κάποια στιγμή να λειτουργήσει εκβιαστικά. Ωστόσο ο δημοσιογράφος που καλύπτει και αναλύει την ειδησεογραφία, δεν μπορεί να μην έχει πολιτικές απόψεις. Ούτε έχει νόημα να τις κρύβει. Μερικές φορές μάλιστα, είναι καλύτερα να τις αποκαλύπτει, ώστε οι αναγνώστες να γνωρίζουν με ποιον έχουν να κάνουν. Σε τελευταία ανάλυση, όλοι κρινόμαστε καθημερινά για την εντιμότητά μας, την ακρίβεια των πηγών μας και, φυσικά, την ελκυστικότητα των γραπτών μας.

Αυτή η στήλη δεν έκρυψε, για παράδειγμα, τη συμπάθειά της για τη Σεγκολέν κατά την προεκλογική εκστρατεία της Γαλλίας (έστω κι αν ο βασικός λόγος ήταν η αντιπάθεια προς τον Σαρκοζί), όπως δεν κρύβει τώρα την προτίμησή της για τον Ομπάμα. Το πρόβλημα θα υπάρξει αν συλληφθεί να παρασύρεται από αυτές τις προτιμήσεις και αδικήσει, υποβαθμίσει ή αλλοιώσει ορισμένες πλευρές της πραγματικότητας. Όπως γράφει στο Οnline Journalism Review ο Ρόμπερτ Νάιλς, καθηγητής στη Σχολή Δημοσιογραφίας του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνιας, «νικητές» σε αυτή τη δουλειά είναι εκείνοι που γράφουν με βαθιά γνώση και πάθος για τα θέματα που καλύπτουν. Δεδομένου ότι ελάχιστοι τομείς της ζωής μένουν ανεπηρέαστοι από την πολιτική και τους πολιτικούς, κάθε φράση ενέχει κάποιο πολιτικό στοιχείο. Αν το στοιχείο αυτό απουσιάζει, το κείμενο είναι ελλιπές ή ακόμη και παραπλανητικό.

Όσο για την αντικειμενικότητα, είναι μια μεγάλη συζήτηση. Οι Αμερικανοί φονταμενταλιστές, για παράδειγμα, αμφισβητούν τον εμπειρικό τρόπο συγκέντρωσης και ανάλυσης των δεδομένων, θεωρώντας ότι πάνω απ΄ όλα βρίσκεται η βούληση του Θεού. Η διάσταση αυτή δεν είναι, ευτυχώς, αρκετά ισχυρή στην Ευρώπη. Η μάχη εδώ είναι ανοιχτή, σκληρή και καθημερινή.

Είναι τρελοί, συμβιώνουν αρμονικά

Κι όμως υπάρχει ένας τόπος στο Κόσοβο όπου Σέρβοι και Αλβανοί συνυπάρχουν αρμονικά. Οι πρώτοι βλέπουν αλβανικά κανάλια, οι δεύτεροι τραγουδούν σέρβικα τραγούδια. Τους λένε τρελούς, αλλά μάλλον είναι οι πιο λογικοί απ΄ όλους.

O Φράνγιο είναι ο «πρύτανης». Βρίσκεται σ΄ αυτό το ίδρυμα εδώ και 41 χρόνια. Το μόνο που θυμάται είναι ότι έφτασε έναν κρύο χειμώνα από το Νόβι Σαντ, όπου επίσης ήταν κλεισμένος σε άσυλο. Είναι 53 ετών. Οικογένεια δεν έχει. Επίσκεψη δεν έχει δεχθεί ποτέ. Και η ανεξαρτητοποίηση του Κοσόβου τον ενθουσίασε: στο εξής θα έχει διπλή δόση τσιγάρων και σοκολάτας.

Ο Νενάντ κατάγεται από το Νόβι Παζάντ, στο Σαντζάκ. Είναι Βόσνιος. Δεν έχει ιδέα γι΄ αυτά που συνέβησαν στη Γιουγκοσλαβία. Το μόνο που ξέρει είναι ότι του αρέσουν οι πολεμικές ταινίες, κάθε τόσο κάνει ότι πυροβολεί με ένα φανταστικό πολυβόλο που έχει στα χέρια του. «Έφυγαν και μας άφησαν μόνους», λέει, αναφερόμενος στην ημέρα που οι Σέρβοι έφυγαν από το χωριό του. Ήταν η 12η Ιουλίου 1999, η ημέρα που ανέλαβαν δράση τα στρατεύματα του ΝΑΤΟ.

Ο Φράνγιο και ο Νενάντ είναι δύο από τους 132 τρόφιμους του φρενοκομείου του Στίμε, που βρίσκεται στο κέντρο του Κοσόβου, νοτίως της Πρίστινα. Από αυτούς, 58 είναι Αλβανοί, 49 Σέρβοι, 9 Τσιγγάνοι, 7 Βόσνιοι, 6 Ούγγροι από τη Βοϊβοντίνα και 3 Κροάτες. «Ποτέ δεν τσακώνονται για τα προγράμματα της τηλεόρασης», λέει στον δημοσιογράφο της Ελ Παΐς η Χαμπίμπε, μια επόπτρια με 25χρονη εμπειρία από το κέντρο. «Οι Σέρβοι παρακολουθούν τα αλβανικά κανάλια. Ύστερα από τόσα χρόνια, όλοι μιλούν και τις δύο γλώσσες. Μερικές φορές, είναι οι Αλβανοί εκείνοι που ζητούν να ακούσουν τι λέγεται στο Βελιγράδι». Την ώρα που μιλά η Χαμπίμπε, ακούγεται ένας τρόφιμος από τον κήπο να τραγουδά σέρβικα πατριωτικά τραγούδια μπροστά σε μια ομάδα Αλβανών. Στη Μιτροβίτσα, κάτι τέτοιο μπορεί να του κόστιζε τη ζωή. Αλλά στο Στίμε είναι αλλιώς. Εδώ οι άνθρωποι είναι τρελοί, γι΄ αυτό και σέβονται ο ένας τον άλλο.

Ο Τζούρο είναι Κροάτης. Το μόνο που ξέρει είναι ότι ήλθε από το Βελιγράδι, αλλά η Χαμπίμπε διευκρινίζει ότι κατάγεται από την Κράινα. Η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών αναζητεί εδώ και χρόνια την οικογένειά του, όπως και τις οικογένειες των άλλων δύο Κροατών. «Ψάχνουμε τις οικογένειες και προσπαθούμε να τις πείσουμε να δεχθούν τους συγγενείς τους στο σπίτι», λέει ο διευθυντής του ιδρύματος Κουζτίμ Τζελίλι. Υπερβολική απαίτηση. Γιατί να λύσει δηλαδή η διαλυμένη Γιουγκοσλαβία ένα πρόβλημα που δεν έχει καταφέρει δεκαετίες τώρα να επιλύσει ολόκληρη η Δύση; Όσο κι αν ακούγεται κυνικό, αυτοί οι 132 ξεχασμένοι ναυαγοί δεν αποτελούν το χαρακτηριστικότερο σύμβολο της παράνοιας των εθνικισμών;

Το κάπνισμα και άλλα ανθρώπινα δικαιώματα

Ώστε ο Όσκαρ Ουάιλντ είχε πει ότι «το τσιγάρο είναι ο τέλειος τύπος της τέλειας απόλαυσης επειδή είναι εξαίσιο και σε αφήνει ανικανοποίητο»; Τόσο μεγάλη, τόσο αθέλητα ολοκληρωτική ικανοποίηση έδινε λοιπόν στον συγγραφέα το σεξ;

Στα «10 πράγματα που μας είπαν για το τσιγάρο», τα οποία παρουσίασε προχθές στον Ταχυδρόμο με εμφανές bias η Ρούλα Γεωργακοπούλου, η στήλη θα ήθελε να προσθέσει άλλα δύο. Το πρώτο μάς έρχεται από την Ιταλία: στα τρία χρόνια που ισχύει η απαγόρευση του καπνίσματος στους δημόσιους χώρους, τα εμφράγματα έχουν μειωθεί κατά 11%. Το δεύτερο ανακοινώθηκε την περασμένη εβδομάδα στην Αυστραλία: η απαγόρευση του καπνίσματος στα μπαρ και τις καφετέριες της χώρας συνέβαλε ώστε να μειωθεί κατά 30% ο αριθμός των καπνιστών ηλικίας 18-29 ετών. Μετά την επιτυχία που σημείωσε μάλιστα το μέτρο, οι αρχές εξετάζουν το ενδεχόμενο να απαγορεύσουν τη διαφήμιση αλκοόλ από την τηλεόραση τουλάχιστον μέχρι τις εννέα το βράδυ, ώστε να μην επηρεάζονται τα παιδιά.

Θεαματική επιτυχία έχουν τα μέτρα κατά του καπνίσματος που εφαρμόζονται τα τελευταία χρόνια και σε άλλες χώρες. Ικανοποίηση δεν εκφράζουν μόνον οι μη καπνιστές, αλλά και μεγάλο μέρος των καπνιστών, που αξιοποιούν την ευκαιρία για να το μειώσουν: μία συνάδελφος εξέφραζε την ευχή τις προάλλες από ένα ραδιοφωνικό σταθμό να ισχύσει κι εδώ η αυστηρή απαγόρευση του καπνίσματος, ώστε να αναγκαστεί και η ίδια να το κόψει! Δικαιώνεται λοιπόν, από τα αποτελέσματά της, αυτή η πολιτική; Η η απαγόρευση του τσιγάρου αποτελεί μια ακόμη παραβίαση των ατομικών ελευθεριών από το κράτος; Τι προτιμάμε: να «γίνουμε Αμερική» ή να ακούμε τον Ντάνιελ Ντέι Λιούις να μας επαινεί που αποτελούμε «έναν από τους τελευταίους πλανήτες του κόσμου όπου επιτρέπεται το κάπνισμα»;

Πρόκειται ασφαλώς για μια μεγάλη συζήτηση. Έχει την υποχρέωση το κράτος να προστατεύει τους πολίτες από τον εαυτό τους, επιβάλλοντας για παράδειγμα σε όλους τους οδηγούς αυτοκινήτων να φορούν ζώνη και σε όλους τους μοτοσυκλετιστές να φορούν κράνος; Κι αν αύριο- όπως σχολίαζε ένας φίλος- απαγορευτεί η κατανάλωση ορισμένων τροφών προκειμένου να μειωθούν οι θάνατοι από χοληστερίνη; Στην περίπτωση του τσιγάρου, υπάρχει ένα ισχυρό επιχείρημα: η προστασία των μη καπνιστών. Γιατί όμως αρχίζει να επεκτείνεται το μέτρο και στα σπίτια και τα αυτοκίνητα; Είναι σωστό να ζητείται τώρα από τους καπνιστές στη Βρετανία να πληρώνουν ετήσια άδεια για την αγορά τσιγάρων; Εάν κάποιος θέλει να πεθάνει από καρκίνο των πνευμόνων, δικαιούται το κράτος να τον εμποδίσει, έστω και μόνο για να εξοικονομηθεί το κόστος της νοσηλείας του;

Σε μερικές δεκαετίες, που ο κόσμος θα είναι άκαπνος, αυτά τα επιχειρήματα θα ακούγονται α(κατα)νόητα. Είναι πολύ πιθανό, βέβαια, ότι και η έννοια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων θα είναι τότε πολύ διαφορετική.

Έντομα σωτέ

Γιατί να ραντίζουμε τα χωράφια με εντομοκτόνα αν τα έντομα που σκοτώνουμε είναι πιο θρεπτικά από τους καρπούς που καταστρέφουν; Αυτό είναι ένα από τα ερωτήματα που θα εξεταστούν στο εργαστήρι του Οργανισμού Τροφίμων και Φαρμάκων των Ηνωμένων Εθνών που θα πραγματοποιηθεί στο τέλος του μήνα στο Τσιανγκ Μάι της Ταϊλάνδης. Ο τίτλος της συνάντησης είναι εύγλωττος: «Τα έντομα των δασών ως προϊόντα διατροφής». Και ένας από τους κυριότερους ομιλητές θα είναι ο Αμερικανός καθηγητής Ντέηβιντ Γκρέισερ, που τρώει έντομα με διάφορους τρόπους, ψητά, τηγανητά ή φιλέτο. Και θέλει να πείσει τους συμπατριώτες του- όπως και κάθε άλλο ενδιαφερόμενο- ότι η κατανάλωση εντόμων προσφέρει υψηλή απόλαυση στον ουρανίσκο και κάνει καλό στον πλανήτη.

Η εντομοφαγία δεν είναι κάτι καινούργιο. Οι αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωμαίοι έτρωγαν διάφορα ζωύφια, ο Ιωάννης ο Βαπτιστής ήταν λάτρης του είδους, πολλές φυλές στην Ασία, την Αφρική και τη Νότια Αμερική εξακολουθούν ακόμη και σήμερα να εκτρέφουν έντομα ως κατοικίδια. Ο «παράγων γιακ» είναι καθαρά ψυχολογικός. Στο βιβλίο της «Αθήναιου βορβορυγμοί» (εκδ. Πατάκη), η Βίβιαν Ευθυμιοπούλου αναφέρεται σε ένα μικρό εστιατόριο στο Λονδίνο που οι ηλικιωμένοι Γάλλοι ιδιοκτήτες τους σέρβιραν ποντίκι στην κατσαρόλα, ενώ σ΄αυτές εδώ τις σελίδες διαβάσαμε προχθές ότι στην Κίνα ο αρουραίος τηγανίζεται με πράσινες πιπεριές ή σερβίρεται με λωτό. Όλα μια ιδέα είναι. Στο κάτω κάτω, γράφει ο Σαμ Νιτζέιμ στο Νew Υork Τimes Μagazine, αν μας αρέσουν οι γαρίδες και οι αστακοί, γιατί να μας αηδιάζουν τα στεριανά ξαδελφάκια τους;

Πολλοί νομίζουν ότι τα έντομα είναι βρώμικα. Αλλά είναι κι αυτό ένας μύθος. Τα έντομα δεν φιλοξενούν παθογόνους μικροοργανισμούς που βλάπτουν τον άνθρωπο, όπως σαλμονέλα και Ε. coli. Με άλλα λόγια, δεν ενέχουν μεγαλύτερους κινδύνους για αρρώστιες απ΄ ό,τι οι αγελάδες, τα γουρούνια, τα ψάρια ή τα κοτόπουλα. Το παν είναι να εκτρέφονται και να μαγειρεύονται σωστά. Η θρεπτική τους αξία είναι μάλιστα μεγαλύτερη: σε πρωτεΐνες, βιταμίνες και λιπαρά οξέα είναι αχτύπητα. Δεν είναι λοιπόν περίεργο που πολλά ακριβά εστιατόρια στη Δύση έχουν αρχίσει να έχουν τέτοια πιάτα στο μενού τους: το ασιατικό εστιατόριο Τyphoon στο αεροδρόμιο της Σάντα Μόνικα σερβίρει για ορεκτικό σκορπιούς α-λα σιγκαπουριανά με φρυγανισμένες γαρίδες και πατάτες πασπαλισμένες με μαύρα μυρμήγκια.
«Τα έντομα μπορούν να θρέψουν τον κόσμο», διακηρύσσει ο Ντέηβιντ Γκρέισερ επιδεικνύοντας μια ακρίδα βουτηγμένη σε καμένη καραμέλα στην κουζίνα του Τoscanini΄s Ιce Cream. «Οι αγελάδες και τα γουρούνια είναι τα 4Χ4. Οι κοριοί είναι τα ποδήλατα». Τα ψάρια τελειώνουν, το κρέας κάνει κακό στο περιβάλλον, καιρός για εντομοφαγία.

Περιμένοντας μια νέα αφήγηση

Ο Ομπάμα κερδίζει, ο Ομπάμα καλπάζει, ο Ομπάμα εξαγγέλλει τη γέννηση μιας νέας εθνικής πλειοψηφίας. Κινδυνεύει όμως από το «σύνδρομο του match point».

Έχει κερδίσει εννέα εκλογικές αναμετρήσεις στη σειρά, και μάλιστα με ποσοστά όλο και υψηλότερα. Την περασμένη Τρίτη επικράτησε της αντιπάλου του, μεταξύ των μαύρων- φυσικά- αλλά και των λευκών. Μεταξύ των ανδρών αλλά και των γυναικών. Μεταξύ των νέων και των λιγότερο νέων, μεταξύ των πλουσίων και των φτωχών, μεταξύ του «λαού του σούσι» και του «λαού του ΜακΝτόναλντς». Κέρδισε την πλειοψηφία ακόμη και των ισπανόφωνων της Βιρτζίνια. «Αυτή είναι μια νέα αμερικανική πλειοψηφία», δήλωσε στην επινίκια ομιλία του, γνωρίζοντας φυσικά ότι υπερβάλλει. Και ότι από εδώ κι εμπρός αρχίζουν τα δύσκολα, αφού δεν «δικαιούται» πια να χάνει, δεν δικαιούται καν να κερδίζει με μικρή διαφορά. Πρέπει να θριαμβεύει συνεχώς, για να αποδείξει ότι αξίζει όχι μόνο το χρίσμα αλλά και την προεδρία. Δεν πρέπει να φοβηθεί τη νίκη, δεν πρέπει να τον πιάσει το άγχος του τενίστα δεύτερης κατηγορίας που αντιμετωπίζει τον πρωταθλητή του Ουίμπλεντον, φτάνει μέχρι το match point κι εκεί πανικοβάλλεται, φοβάται ότι θα κάνει το λάθος- και το κάνει.

Ο μεγαλύτερος εχθρός του Μπάρακ είναι ο Μπάρακ, σημειώνει ο Βιτόριο Τσουκόνι στη Ρεπούμπλικα. Είναι αρκετό ένα λάθος, μια γκάφα όπως εκείνη η δήλωση που έκανε ο Τζέραλντ Φορντ το 1975 ότι «η Πολωνία είναι μια ανεξάρτητη χώρα», για να καταρρεύσει ολόκληρη η εκστρατεία και να μην μπορέσει να ξαναστηθεί όσα πληρωμένα σποτάκια κι αν μεταδοθούν από την τηλεόραση. Άλλωστε το εκλογικό σώμα είναι ρευστό, σήμερα παρασύρεται από τον ενθουσιασμό, αύριο τιμωρεί. Ο Μάικλ Γουόλτσερ, καθηγητής στο Ιnstitute for Αdvanced Studies του Πρίνστον και συγγραφέας του περίφημου βιβλίου «Δίκαιοι και Άδικοι Πόλεμοι», εξακολουθεί να πιστεύει ότι φαβορί τον ερχόμενο Νοέμβριο είναι ο Μακέιν. Το μόνο που μπορεί να τον σταματήσει είναι η περαιτέρω επιδείνωση της οικονομίας.

Η αμερικανική Αριστερά δεν έχει ζήσει τη διαδικασία πνευματικής ανανέωσης από την οποία πέρασε η Δεξιά τις δεκαετίες του ΄70 και του ΄80, λέει ο Γουόλτσερ στο περιοδικό Λ΄Εσπρέσσο. Εάν νικήσει, θα το οφείλει μονάχα στην κόπωση των ψηφοφόρων από τους Ρεπουμπλικανούς. Ούτε είναι σωστή η σύγκριση του Ομπάμα με τον Ρήγκαν. Ο δεύτερος είχε ένα σαφές πολιτικό πρόγραμμα και μιλούσε για ένα νέο είδος συντηρητισμού. Ο πρώτος έχει πολιτικές προτάσεις ανάλογες με εκείνες των άλλων Δημοκρατικών και δεν μιλά για ένα νέο είδος φιλελευθερισμού. Πέρα από τα συγκεκριμένα πρόσωπα όμως, και τους κύκλους που κάνει η ιστορία, μπορεί να γίνει μια γενικότερη διαπίστωση: οι κοινωνικές σχέσεις έχουν αλλάξει, οι παλιές ιδέες δεν λειτουργούν πια και κανένα όραμα δεν τις έχει αντικαταστήσει. Περιμένουμε όλοι αυτό που οι μεταμοντέρνοι αποκαλούν μια νέα αφήγηση.

Βελτρόνι εναντίον όλων

Τo «yes, we can» (ναι, μπορούμε) μεταφράζεται στα ιταλικά «si puo fare». Ο Βελτρόνι δανείζεται το σύνθημα του Ομπάμα. Και κερδίζει συνεχώς πόντους στις δημοσκοπήσεις.

Τον αποκαλούν Εl Solitario (Ο Μοναχικός) επειδή αποφάσισε να δώσει τέλος σε 15 χρόνια εκλογικών συμμαχιών και να κατεβεί στις εκλογές του Απριλίου μόνος του, βάζοντάς τα μ΄ έναν Σίλβιο Μπερλουσκόνι που θεωρείται το μεγάλο φαβορί και μ΄ έναν εκλογικό νόμο που ενισχύει πολύ το πρώτο κόμμα. «Πρόκειται για αυτοκτονία», λένε πολλοί από τους πρώην συμμάχους του. Αλλά εκείνος χαμογελά με τη σιγουριά του ανθρώπου που άλλαξε τους κανόνες του παιχνιδιού. Και πείθει όλο και περισσότερο κόσμο. Σύμφωνα με δημοσκόπηση που δημοσίευσε χθες η εφημερίδα Ρεπούμπλικα , το Δημοκρατικό Κόμμα του Βελτρόνι σπάει το φράγμα του 30%, έναντι 25% που είχε πριν από λίγες ημέρες. Βρίσκεται βέβαια ακόμη μακριά από το 37%-40% που παίρνει το κόμμα του Μπερλουσκόνι, με τον παραπλανητικό τίτλο ο «Λαός της Ελευθερίας». Αλλά κερδίζει έδαφος. Αν συμμαχήσει μαζί του το κεντρώο κόμμα του Ντι Πιέτρο, φτάνουν το 34%. Κι ακόμα έχουμε καιρό.

«Ο Βελτρόνι κατάφερε να διορθώσει το καταστροφικό κλίμα που είχε δημιουργήσει η πτώση της κυβέρνησης Πρόντι, να σπάσει τη συναίνεση στο στρατόπεδο της Δεξιάς και να αναγκάσει τον Μπερλουσκόνι να κινητοποιηθεί», λέει στον απεσταλμένο της Ελ Παΐς ο νομπελίστας λογοτεχνίας Ντάριο Φο. Παραμένει βέβαια το αουτσάιντερ αυτών των εκλογών. Αλλά δεν βιάζεται. Σύμφωνα μάλιστα με ορισμένες εκτιμήσεις, δεν τον ενδιαφέρει και τόσο η νίκη αυτήν τη φορά. Ξέρει πως ο Μπερλουσκόνι, αν κερδίσει τον Απρίλιο, δεν θα κρατήσει πολύ. Και προτιμά να κυβερνήσει ύστερα από δύο ή τρία χρόνια, όταν θα έχει αλλάξει ο εκλογικός νόμος. Σύμφωνα με τον συγγραφέα Αλμπέρτο Αζόρ Ρόζα, η υποψηφιότητά του έχει δύο στόχους. Έναν τακτικό: να μην ταυτιστεί με την Αριστερά, που θεωρείται ξεπερασμένη και ανίκανη να αλλάξει τη χώρα. Και ένα στρατηγικό: να αποτελέσει όχι τη νέα Αριστερά, αλλά το κέντρο.
Κι αν υπάρξει αδιέξοδο; Αν δεν καταστεί δυνατόν να σχηματιστεί μια βιώσιμη κυβέρνηση, υπάρχει περίπτωση να συμμαχήσουν οι δύο αντίπαλοι σε έναν Μεγάλο Συνασπισμό α λα ιταλικά;

Ο φιλόσοφος Τζάνι Βάτιμο το θεωρεί πιθανό: «Αν ο Μπερλουσκόνι κερδίσει με μικρή διαφορά, μπορεί να δούμε μια ιταλική εκδοχή του σαρκοζισμού, όλοι μαζί για να σώσουμε την πατρίδα». Αλλά ο Ντάριο Φο το αποκλείει, και η στήλη συμφωνεί μαζί του. «Αν ο Βελτρόνι συμμαχήσει με τον Μπερλουσκόνι, θα βουλιάξει μαζί του». Σε κάθε περίπτωση, ξημερώνει μια νέα εποχή στην Ιταλία. Το ευρωπαϊκό μοντέλο δίνει τη θέση του στο αμερικάνικο, δεν είναι τυχαίο ότι ο Βελτρόνι αναφέρει όλο και συχνότερα στους λόγους του τον Ομπάμα.

«Τέτοιο φόβο, ούτε στο Τρίτο Ράιχ»

Έσωσε 1.200 Εβραίους από τους θαλάμους αερίων. Αλλά όπως δεν μας είπε η ταινία που τον έκανε γνωστό, πέθανε μόνος, αλκοολικός και πνιγμένος στα χρέη.

Στο τέλος του πολέμου, ο Όσκαρ Σίντλερ και η γυναίκα του Έμιλι, που του είχε συμπαρασταθεί στην επιχείρηση διάσωσης των Εβραίων, βρίσκονταν σε οικονομικό αδιέξοδο. Ο Γερμανός βιομήχανος είχε προσπαθήσει να στήσει κάποιες εμπορικές επιχειρήσεις, αλλά απέτυχε, με αποτέλεσμα να εκδοθούν εναντίον του 17 εντάλματα σύλληψης για χρέη. Απευθύνθηκε τότε στην αμερικανοεβραϊκή οργάνωση Joint Distribution Committee και ζήτησε δάνειο 5.000 δολαρίων για να μετακομίσει στην Αργεντινή. Έφτασε εκεί το 1949 μαζί με μερικούς επιζήσαντες από το Ολοκαύτωμα- αλλά η κατάστασή του δεν βελτιώθηκε. Ύστερα από μερικά χρόνια αναγκάστηκε να γυρίσει στη Γερμανία, αφήνοντας πίσω τη γυναίκα του για να μην την κυνηγούν κι αυτή. Και σκέφτηκε να ζητήσει βοήθεια από εκείνους ακριβώς τους ανθρώπους που είχε παλιότερα βοηθήσει. «Αγαπητέ κύριε Μπέσκι», έγραψε στην πρώτη επιστολή του που έστειλε τον Ιούλιο του 1963, «ελπίζω να μη θυμώσετε που επικοινωνώ μαζί σας».

Ο Μοσέ Μπέσκι, μετέπειτα μέλος του Ανωτάτου Δικαστηρίου του Ισραήλ, πέθανε το 2007. Και ανάμεσα στα πράγματα που άφησε στο Ισραηλινό Ινστιτούτο για την Ιστορία του Ολοκαυτώματος ήταν η αλληλογραφία του με τον Σίντλερ. «Πρέπει να σας ενημερώσω ότι ένας από τους φίλους μου προσπαθεί να παρουσιάσει την ιστορία μου σ΄ ένα κανάλι του Λος Άντζελες, κάτι που χωρίς αμφιβολία θα οδηγήσει στην οικονομική μου σωτηρία», έγραφε ο βιομήχανος τριάντα χρόνια πριν γυριστεί η Λίστα του Σίντλερ. «Στο μεταξύ, όμως, η κατάσταση δεν είναι απλή. Δεν έχω πληρώσει το νοίκι πολλών μηνών και η ιδιοκτήτρια διαμαρτύρεται. Μου λέει πως δεν καταλαβαίνει γιατί δεν την πληρώνω αφού μου στέλνουν τόσα χρήματα οι Αμερικανοί φίλοι μου. Έχω καταλήξει στην πεποίθηση πως προσπαθούν να τραβήξουν το χαλί κάτω από τα πόδια μου, με την ελπίδα να με κάνουν να φύγω από τη χώρα».

Ο Σίντλερ ήξερε ότι οι συμπατριώτες του δεν είδαν ποτέ με καλό μάτι την ηρωική του πρωτοβουλία. Ο Μπέσκι τον βοήθησε όσο μπορούσε. Αλλά η κατάσταση χειροτέρευε. «Μια περίοδο κοιμόμουν σε φτηνά πανδοχεία κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό και ζητούσα δανεικά από μη Εβραίους φίλους μου για να φάω. Σήμερα έφυγα από το δωμάτιό μου πριν ξημερώσει για να γλιτώσω από τους πιστωτές μου και την αστυνομία. Σας ορκίζομαι, αγαπητέ Μοσέ, ότι τέτοιο φόβο δεν αισθανόμουν ούτε στο Τρίτο Ράιχ». Το 1972, μέσω του Μπέσκι, ήρθε σε επαφή με έναν Ισραηλινό γιατρό, κάποιον «δόκτορα Φρανκ», καθώς η υγεία του χειροτέρευε. Πέθανε δύο χρόνια αργότερα, στο Χίλντεσχαϊμ, στο σπίτι ενός ζευγαριού Εβραίων, των Σταρ, που τον φιλοξένησαν και τον φρόντισαν μέχρι το τέλος. Ήταν 66 ετών.

Η ολιγαρχία των ταξί

Κι έτσι, εν μέσω γάμων, ταξιδιών και απελπισμένων SΜS, υποβαθμίσαμε την πρώτη μεγάλη πολιτική ήττα του Σαρκοζί. Όπως αποδείχθηκε, τον καμπόσο μπορεί να τον κάνει μονάχα στους μετανάστες και τα παιδιά τους.

Δεν ήταν καν απόφαση. Ήταν μια από τις προτάσεις που περιλαμβάνονται στην έκθεση του Ζακ Ατταλί για την «απελευθέρωση της ανάπτυξης»: να απελευθερωθούν και οι άδειες των ταξί, που κοστίζουν σήμερα 180.000 ευρώ. Να ανοίξει το επάγγελμα, ώστε να μπορεί να βρίσκει ο Παριζιάνος ταξί όλες τις ώρες της ημέρας και της νύχτας. Ο Σαρκοζί εκφράστηκε θετικά για την έκθεση, χωρίς να μπει σε λεπτομέρειες. Και οι ταξιτζήδες βγήκαν στους δρόμους. Επί δύο ημέρες μπλοκάρισαν το κέντρο της πρωτεύουσας. Μ΄ εμάς δεν θα τα βάλεις, διεμήνυσαν στον πρόεδρο, που έτσι κι αλλιώς έχει με άλλα πράγματα να ασχοληθεί. Η μάχη ήταν σύντομη, η συγκεκριμένη διάταξη αποσύρθηκε άρον άρον, η ολιγαρχία των ταξί νίκησε κατά κράτος. Και δεν ήταν η πρώτη φορά.

Το 2002, φρέσκος από την εκλογική του νίκη και με όπλο την υψηλή του δημοτικότητα, ο δήμαρχος του Λονδίνου Κεν Λίβινγκστον αποφάσισε μια ιλιγγιώδη αύξηση του κομίστρου με αντάλλαγμα την έκδοση 40.000 νέων αδειών. Η ταρίφα εκτοξεύτηκε πράγματι στα ύψη, η διαδρομή από το Χήθροου μέχρι το Σίτυ κοστίζει πλέον 140 ευρώ, αλλά οι νέες άδειες που εκδόθηκαν ήταν μόλις 8.000. Η deregulation (απελευθέρωση), όπως και η rupture (ρήξη), έχει και εξαιρέσεις. Το ίδιο φαινόμενο παρατηρήθηκε τα επόμενα χρόνια και στην Ιταλία. Οι προσπάθειες του δημάρχου Βάλτερ Βελτρόνι (το 2004) και του πρωθυπουργού Ρομάνο Πρόντι (το 2006) να εφαρμόσουν κάποιες μεταρρυθμίσεις στα ταξί εγκαταλείφθηκαν ύστερα από μια σύντομη πολιορκία της πρωτεύουσας.

Πώς εξηγείται αυτή η παντοδυναμία των ταξιτζήδων; «Εργάζονται στην ορατή πλευρά του κόσμου», λέει στην Κοριέρε ντέλα Σέρα ο κοινωνιολόγος Μάρκο Ρεβέλι. «Μεταφέρουν την κυρίαρχη τάξη, κι έτσι οι αγώνες τους έχουν εξ ορισμού μεγαλύτερη απήχηση. Αν θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε ένα σύμβολο, οι ιδιοκτήτες ταξί είναι το έμβλημα του μετα-φορντισμού. Η ροή υπερέχει της στασιμότητας, αυτός που κινείται νικά εκείνον που μένει σταματημένος. Όποιος ελέγχει τη ροή και απειλεί να τη σταματήσει έχει το πάνω χέρι. Αντίθετα, όποιος είναι καθηλωμένος στο έδαφος από παραγωγικές λειτουργίες που δεν φαίνονται είναι καταδικασμένος». Η κοινωνική βάση δεν έχει πλέον τόση σημασία. Οι ταξιτζήδες μπορεί να μην είναι συμπαθείς, όπως ήταν για παράδειγμα οι ανθρακωρύχοι στη σύγκρουσή τους με τη Θάτσερ το 1982, αλλά κατορθώνουν να υπερασπιστούν άριστα τα συμφέροντά τους. Είναι οι καλύτεροι εκπρόσωποι του νεοφιλελευθερισμού. Αλλά όταν συγκρουστούν μαζί του βγαίνουν νικητές, αναδεικνύοντας τις αδυναμίες του.

Μόνο ο Ρούντι Τζουλιάνι τόλμησε να τα βάλει μαζί τους, αποφασίζοντας ότι οι άδειες θα βγαίνουν τρεις φορές τον χρόνο σε πλειστηριασμό. Αλλά όπως διαπιστώσαμε με την περιπέτειά του για το χρίσμα, ανήκει κι αυτός στους χαμένους της ιστορίας.

Συνταγές για την ευτυχία

O Ταλ Μπεν-Σαχάρ ήταν από τους εφήβους που τους πήγαιναν όλα καλά. Πρώτος στα μαθήματα, πρώτος στα σπορ, πρώτος και στις γκόμενες. Του έλειπε όμως κάτι: η ευτυχία. Στα 16 του, κατάλαβε ότι αυτή η έλλειψη είχε να κάνει περισσότερο με εσωτερικούς παρά με εξωτερικούς παράγοντες. Κι αποφάσισε να σπουδάσει θετική ψυχολογία. Σήμερα, ο 37χρονος Ισραηλινός παραδίδει μαθήματα ευτυχίας στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Και οι φοιτητές που τα παρακολουθούν αυξήθηκαν μέσα σε τρία χρόνια από 6 σε 800. «Δεν με εκπλήσσει», λέει στην απεσταλμένη της Φιγκαρό. «Οι περισσότεροι από τους φοιτητές μου δηλώνουν πιο ευτυχισμένοι και μιλούν για τις
διαλέξεις μου και σε άλλους».

Ο Μπεν-Σαχάρ δεν είναι ο μόνος καθηγητής ευτυχίας. Πάνω από 200 αμερικανικά πανεπιστήμια έχουν εντάξει αυτό το μάθημα στη διδακτέα τους ύλη. «Ηow american!», αναφωνεί ο γιουγκοσλαβικής καταγωγής ποιητής Τσαρλς Σίμιτς σε συνέντευξή του στους Νιου Γιορκ Τάιμς. «Και πόσο τρομακτικό! Είναι δυνατόν να μαθαίνεις πώς να γίνεις ευτυχισμένος από βιβλία και διαλέξεις; Μπορεί να φανταστεί κανείς ανθρώπους στη Νάπολη να κάθονται στο λεωφορείο ή σε μια τρατορία και να διαβάζουν βιβλία περί ευτυχίας;». Για τη Νάπολη δεν ξέρουμε. Στο Πανεπιστήμιο της Χαϊλδεβέργης, πάντως, το μάθημα «Προετοιμασία για τη ζωή» κάνει θραύση. Στις σειρήνες της θετικής ψυχολογίας έχει υποκύψει και το περιζήτητο Wellington College της Βρετανίας. «Ζούμε σε μια εποχή όπου οι νέοι έχουν έμμονη ιδέα με τα χρήματα και τη φήμη», εξηγεί ο Ίαν Μόρις, καθηγητής φιλοσοφίας στο Wellington. «Σκοπός του μαθήματος είναι να τους προσανατολίσουμε ξανά σε μια ζωή με περιεχόμενο και αξίες, αφού αυτά είναι τα πραγματικά κλειδιά της ευημερίας».

Στην ανώτατη σχολή εμπορίου του Παρισιού, όπου πήγε πρόσφατα να δώσει διαλέξεις ο Ισραηλινός ψυχολόγος, οι αντιδράσεις ήταν ανάμεικτες. Ορισμένοι βρήκαν το μάθημα περιττό, άλλους τους προβλημάτισε. Κατά την άποψη της καθηγήτριας Νικόλ Ωμπέρ, «τέτοιου είδους μαθήματα είναι χρήσιμα, αλλά το γαλλικό πανεπιστημιακό σύστημα είναι υπερβολικά καρτεσιανό για να ακολουθήσει αυτή την προσέγγιση». Καρτεσιανοί ή όχι, οι Γάλλοι ρουφάνε αυτόν τον καιρό κάθε βιβλίο που κυκλοφορεί με θέμα την ευτυχία. Στις σχετικές πτέρυγες των βιβλιοπωλείων παρατηρείται κοσμοσυρροή. Η βιβλιοθεραπεία- τα βιβλία που μας μαθαίνουν να ζούμε καλύτερα- κερδίζει έδαφος. Κι ας προειδοποιεί ο δημοσιογράφος και φιλόσοφος Ροζέ-Πωλ Ντρουά για τους κινδύνους ενός «λαμπερού ολοκληρωτισμού».

Υπάρχει εν τέλει κάποια συνταγή για την ευτυχία; Τι συμβουλή θα έδινε ο Τσαρλς Σίμιτς σε κάποιον που θέλει να γίνει ευτυχισμένος; «Για τους αρχάριους, να μάθουν να μαγειρεύουν». Για τον Γούντυ Άλλεν πάλι, «ο μόνος τρόπος να είσαι ευτυχισμένος είναι να σ΄ αρέσει να υποφέρεις».

Το κόλπο με τους υπερ-εκλέκτορες

«Υπερ-εκλέκτορες»: θεσμός που δημιούργησε το Δημοκρατικό Κόμμα μετά τις εκλογές του 1980 ώστε να αποτρέπονται οι εμφύλιες διαμάχες στα συνέδρια και να εξασφαλίζεται η εκλογή του υποψηφίου του κατεστημένου.

Στις προκριματικές εκλογές του 1984 στην Καλιφόρνια, που έγιναν λίγο πριν από το συνέδριο του Δημοκρατικού Κόμματος, ο απερχόμενος αντιπρόεδρος Ουόλτερ Μοντέιλ ηττήθηκε απροσδόκητα από τον Γκάρυ Χαρτ και έχασε τους εκλέκτορες που χρειαζόταν για το χρίσμα. Τέθηκε τότε σε λειτουργία ο θεσμός των υπερ-εκλεκτόρων. Οι άνθρωποι αυτοί- εκλεγμένοι αξιωματούχοι, κυβερνήτες πολιτειών, μέλη εθνικών επιτροπών - αποτελούν το ένα πέμπτο του συνολικού αριθμού των εκλεκτόρων και μπορούν να ψηφίσουν στο συνέδριο όποιον θέλουν, ανεξαρτήτως των αποτελεσμάτων στις προκριματικές εκλογές και τα caucuses.

«Η σύζυγός μου η Λι κι εγώ πήραμε προσωπικά τηλέφωνο όλους τους υπερ-εκλέκτορες», θυμάται ο Χαρτ. «Μια γυναίκα από το Κεντάκι της είπε, “θα ήθελα να ψηφίσω τον σύζυγό σου, αλλά ο άνδρας μου δουλεύει στο οδικό δίκτυο της πολιτείας και μου είπαν πως αν δεν ψηφίσω τον Μοντέιλ θα χάσει τη δουλειά του”». Οι υπερεκλέκτορες συντάχθηκαν τελικά με τον αντιπρόεδρο και του έδωσαν το χρίσμα (για να συντριβεί στις εκλογές από τον Ρήγκαν). Θα μπορούσε άραγε να γίνει κάτι τέτοιο και σήμερα; Αν δεν ξεκαθαρίσει μέχρι το συνέδριο η μάχη ανάμεσα στη Χίλαρι και τον Ομπάμα, μήπως οι περισσότεροι από τους 800 insiders θα συνταχθούν με τον υποψήφιο του κατεστημένου, δηλαδή την πρώην Πρώτη Κυρία, και θα τη στείλουν στον τελικό της 4ης Νοεμβρίου;

Διόλου σίγουρο, απαντά στους Νιου Γιορκ Τάιμς ο Ματ Μπάι, συγγραφέας του βιβλίου «Δισεκατομμυριούχοι, μπλόγκερ και η μάχη για την αναδιάρθρωση της πολιτικής των Δημοκρατικών». Η αμερικανική κοινωνία έχει αλλάξει ριζικά τα τελευταία 24 χρόνια, οι συγκεντρωτικοί θεσμοί έχουν χάσει την επιρροή τους, ακόμη και τα μέλη των συνδικάτων ψηφίζουν συχνά διαφορετικά από την ηγεσία τους. Στην εποχή των blogs, η ανατροπή της βούλησης της βάσης από κάποιους εγκάθετους του μηχανισμού δεν θα γίνει εύκολα αποδεκτή. Ακόμη όμως κι αν πετύχει αυτό το «σχέδιο», ο Ομπάμα θα έχει σημαδέψει ανεξίτηλα την αμερικανική πολιτική σκηνή. Ο Τζων Κέννεντυ εγκαινίασε τη γενιά των Αμερικανών ηγετών που γεννήθηκαν μετά το 1900 και η βραχεία προεδρία του οδήγησε σε μια παρατεταμένη εποχή προοδευτισμού- και στην «αντεπανάσταση» του Ρήγκαν. Ο Γκάρυ Χαρτ μπορεί να έχασε, αλλά η υιοθέτηση της σύγχρονης οικονομίας από το επιτελείο του οδήγησε στον «κλιντονισμό». Κατά τον ίδιο τρόπο, ακόμη κι αν χάσει ο Ομπάμα, θα εισβάλουν στα δύο κόμματα δυναμικά μέλη της (κατά Ντάγκλας Κάπλαντ) «Γενιάς Χ», που μεγάλωσαν στα πολωτικά χρόνια των baby boomers χωρίς να καταλάβουν ποτέ τα αίτια εκείνης της πόλωσης. Μπορεί να χρειαστούν τέσσερα χρόνια, μπορεί οκτώ, αλλά η πόρτα έχει ανοίξει. Και δεν θα κλείσει ακόμη κι αν σπρώξουν όλοι οι εκλέκτορες, ή υπερ-εκλέκτορες, του κόσμου.

Πώς ξεπούλησε η Κiva

Ο Μοχάμεντ Γιουνούς τον ανέλυσε (και πήρε το Νόμπελ), ο Μπιλ Γκέιτς τον υιοθέτησε, βοηθούν λίγο και οι ενοχές μας, το βέβαιο είναι ότι ο «μικροδανεισμός» έγινε μόδα. Βοήθησε κι εσύ να μειωθούν οι παγκόσμιες ανισότητες- μπορείς!

Εντάξει, δεν είσαι ο Γκέιτς. Έχεις επηρεαστεί όμως από τη φιλοσοφία του, διαπνέεσαι από ανθρωπιστικά ιδεώδη, κληρονόμησες αναπάντεχα και κάποια χρήματα και είπες να τα διαθέσεις για έναν χρήσιμο σκοπό. Αποφασίζεις να απευθυνθείς σε μια ιστοσελίδα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα που λέγεται Κiva και επιτρέπει στους χρήστες να χορηγήσουν άτοκα «μικροδάνεια» σε επιχειρηματίες που ζουν σε αναπτυσσόμενες χώρες. Πληκτρολογείς τη διεύθυνση και βρίσκεσαι μπροστά σε ένα απροσδόκητο μήνυμα: «Δανειστές της Κiva, ευχαριστούμε! Έχετε χρηματοδοτήσει ΟΛΕΣ τις επιχειρήσεις σε αυτήν την ιστοσελίδα! Παρακαλούμε, ξαναδοκιμάστε αργότερα». Με άλλα λόγια, η προσφορά είναι μεγαλύτερη από τη ζήτηση. Είσαι έτοιμος να διαθέσεις ένα ποσό και δεν υπάρχει κανείς για να το πάρει.

Η Κiva δεν αποτελεί κάποια ερασιτεχνική πρωτοβουλία ούτε μια ιδέα που είχε κάποιος και στη συνέχεια την εγκατέλειψε. Η λειτουργία της ιστοσελίδας ξεκίνησε το 2005, εν μέσω ενός γενικού προβληματισμού για το πού πήγαιναν τα χρήματα για τα θύματα του τσουνάμι. Όπως γράφουν οι Νιου Γιορκ Τάιμς, 220.000 ιδιώτες έχουν χορηγήσει μέχρι σήμερα δάνεια συνολικού ύψους 19,5 εκατ. δολαρίων. Η ιστοσελίδα δημοσιεύει τη φωτογραφία κάθε επιχειρηματία που ενδιαφέρεται να πάρει δάνειο, μαζί με ένα σύντομο βιογραφικό και τον σκοπό για τον οποίο θα χρησιμοποιήσει τα χρήματα. Ο ιδιοκτήτης ενός εστιατορίου στη Νιγηρία ζητά 450 δολάρια. Ένας αγρότης στη Σαμόα θέλει 330 δολάρια. Ο δανειστής δεν μπορεί να είναι βέβαια σίγουρος για το ποιον ακριβώς βοηθά. Ενημερώνεται όμως τακτικά από την ιστοσελίδα για την πορεία των χρημάτων που έχει δανείσει. Και μέχρι τώρα, όλα σχεδόν τα δάνεια έχουν αποπληρωθεί μέχρι το τελευταίο σεντ.

Γιατί λοιπόν οι ιδρυτές της Κiva δυσκολεύονται τόσο πολύ να ικανοποιήσουν την προσφορά; Ένας λόγος είναι η τεράστια διαφήμιση. Η πρωτοβουλία επαινέθηκε από ανθρώπους σαν τον Μπιλ Κλίντον και τον Νίκολας Κριστόφ της Νιου Γιορκ Τάιμς, ενώ ειδικό αφιέρωμα έκανε τον περασμένο Σεπτέμβριο από την εκπομπή της η Όπρα Ουίνφρεϊ. «Ύστερα απ΄ αυτό ξεπουλήσαμε», λέει χαρακτηριστικά η διευθύντρια δημοσίων σχέσεων Φιόνα Ράμσεϋ. Για να δοθεί η δυνατότητα να λάβουν μέρος όσο το δυνατόν περισσότεροι, αποφασίστηκε ότι κανένα δάνειο δεν θα υπερβαίνει τα 25 δολάρια- σαν να μοιράζονται δώρα και να πρέπει να πάρουν όλοι! Στο μεταξύ, πολλοί χρήστες συμπεριφέρονται ως συλλέκτες, επιδιώκοντας να προσθέσουν νέες χώρες και νέα είδη επιχειρήσεων στον φάκελο τους. Οι Ιρακινοί και οι Αφγανοί επιχειρηματίες, λέει, είναι ιδιαίτερα δημοφιλείς. Τα δύο πιο σύντομα ανέκδοτα, θα πείτε. Κι όμως, δεν είναι έτσι.

Η Σεγκολέν ψηφίζει Ομπάμα

Αντιπροσωπεία του γαλλικού Σοσιαλιστικού Κόμματος ταξίδεψε αυτές τις ημέρες στις Ηνωμένες Πολιτείες για να παρακολουθήσει από κοντά τις αναμετρήσεις της Σούπερ Τρίτης. Θα μας ενδιέφεραν πολύ τα διδάγματα που αποκόμισε.

Ας αφήσουμε λίγο τη φαντασία μας ελεύθερη. Ας υποθέσουμε ότι το ΠΑΣΟΚ διχάζεται με αφορμή όχι την ίδρυση ενός ομίλου πολιτικού προβληματισμού ή την προεδρία κάποιων επιτροπών, αλλά τις... αμερικανικές εκλογές. Ο Γιώργος, ας πούμε, τάσσεται υπέρ της Χίλαρυ, όχι (τόσο) επειδή είναι γυναίκα όσο επειδή έχει εμπιστοσύνη στον «Μπιλ και την ομάδα του». Ο Βενιζέλος, πάλι, δεν χάνει ευκαιρία να επαινέσει τον Ομπάμα, όχι (τόσο) επειδή είναι μαύρος όσο επειδή επαγγέλλεται την αλλαγή. Ο προβληματισμός είναι πλούσιος και οι αντιπαραθέσεις έντονες, όχι για το ποιος από τους δύο υποψηφίους του Δημοκρατικού Κόμματος είναι πιο φιλέλληνας, αλλά για το ποιος είναι πιο ειλικρινής, πιο αξιόπιστος, πιο οικολόγος.

Τέτοια πράγματα, βέβαια, δεν γίνονται στην Ελλάδα. Γίνονται όμως, περιέργως, στη Γαλλία: βυθισμένοι σε μια κρίση από την οποία δεν μπορούν να βγουν, οι Γάλλοι σοσιαλιστές αναζητούν σωτηρία στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Ποιος ενσαρκώνει περισσότερο την πολυπόθητη «αλλαγή», η Χίλαρυ ή ο Ομπάμα; Η υποψήφια του κόμματος στις περυσινές προεδρικές εκλογές, που επέμεινε πολύ στο γεγονός ότι είναι γυναίκα, τάσσεται εδώ υπέρ του άνδρα. Οι κακές γλώσσες λένε ότι η Σεγκολέν Ρουαγιάλ αντιπαθεί τη Χίλαρυ από τότε που η δεύτερη αρνήθηκε να τη συναντήσει τον περασμένο χειμώνα κατά τη διάρκεια της επίσκεψής της στην Ουάσιγκτον. Αλλά η Σοφί Μπουσέ Πέτερσεν, στενή συνεργάτις της Σεγκολέν, δίνει στο περιοδικό Μarianne μια άλλη εξήγηση: «Στη Γαλλία, σύμβολο της αλλαγής ήταν το φύλο. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, αντίθετα, την κεντρική θέση την κατέχει το φυλετικό ζήτημα».

Υπέρ του γερουσιαστή του Ιλινόι τάσσεται και ένας από τους πρώην αντιπάλους της Σεγκολέν για το χρίσμα του κόμματος, ο Λωράν Φαμπιούς. Τον περασμένο Νοέμβριο ακόμα, ο πρώην πρωθυπουργός πίστευε ότι η αμερικανική κοινωνία δεν θα ψηφίσει ποτέ έναν μαύρο για πρόεδρο, αλλά τώρα έχει αλλάξει γνώμη. Τον Ομπάμα υποστηρίζει και ο πρώην γραμματέας του κόμματος Ανρί Εμμανουελί. Με τη Χίλαρυ, αντίθετα, είναι χωρίς δισταγμό ο κύκλος του πρώην υπουργού Οικονομικών, και νυν προέδρου του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, Ντομινίκ Στρως-Καν. Οι ίδιοι άνθρωποι που συμβούλευαν ώς πριν από λίγους μήνες τη Σεγκολέν να επιστρέψει στην κουζίνα της εκφράζουν τώρα την επιθυμία να εισέλθει στο Λευκό Οίκο μια γυναίκα. Ο βασικός λόγος, εκτός από τον «παράγοντα Μπιλ», είναι βέβαια η εμπειρία της. «Ως πρώην διευθυντής του πρωθυπουργικού γραφείου του Ροκάρ, πιστεύω ότι των κυβερνήσεων πρέπει να ηγούνται επαγγελματίες», λέει με απόλυτη σοβαρότητα ένας από τους συνεργάτες του DSΚ, ο Ζαν-Πωλ Υσόν. Και το γεγονός ότι ψήφισε υπέρ του πολέμου στο Ιράκ; «Τελούσε υπό την επήρεια της 11ης Σεπτεμβρίου...».

Η προειδοποίηση του αρχιμανδρίτη

Ο εκλεκτός του Κρεμλίνου Ντμίτρι Μεντβέντεφ είναι ο σίγουρος νικητής των προεδρικών εκλογών που θα γίνουν τον άλλο μήνα στη Ρωσία. Αλλά η ρωσική ορθόδοξη εκκλησία ανησυχεί, τον χαρακτηρίζει «υπερβολικά φιλοδυτικό» και κρούει τον κώδωνα του κινδύνου.

Τον ακούσαμε για πρώτη φορά πριν από τέσσερα χρόνια, όταν υποστήριξε δημοσίως τους έξι Ρώσους που είχαν εισβάλει σε μια έκθεση στη Μόσχα και είχαν καταστρέψει ορισμένα έργα. «Η έκθεση είναι βλάσφημη και οι καλλιτέχνες που εκθέτουν εκεί τα έργα τους είναι διεφθαρμένοι», είχε δηλώσει τότε ο πατήρ Τύχων Σεβκούνοφ. Έναν χρόνο μετά, πέσαμε πάλι πάνω του με αφορμή την επίσκεψη του προέδρου Πούτιν στο Άγιον Όρος. Σε ένα ρεπορτάζ της στο « Βήμα », η Μαρία Αντωνιάδου χαρακτήριζε τον Σεβκούνοφ «προσωπικό εξομολογητή» του Πούτιν και υπαινισσόταν ότι κάτω από τη δική του επιρροή επισκέφθηκε ο Ρώσος πρόεδρος δύο λίκνα του χριστιανισμού σε διάστημα μικρότερο των πέντε μηνών: τον Άθω και τον Πανάγιο Τάφο.

Πτυχιούχος κινηματογράφου, ο αρχιμανδρίτης Τύχων έγραψε το σενάριο και πρωταγωνιστεί στο ντοκιμαντέρ «Η κατάρρευση της Αυτοκρατορίας. Το μάθημα του Βυζαντίου», που προβλήθηκε την περασμένη Πέμπτη από το κρατικό κανάλι της ρωσικής τηλεόρασης. Σύμφωνα με τον πνευματικό πατέρα του Ρώσου προέδρου, η παρακμή του Βυζαντίου οφείλεται στο γεγονός ότι προδόθηκαν δύο αρχές: η ταύτιση της Εκκλησίας με το κράτος και η αυστηρή τήρηση των συντηρητικών παραδόσεων του κράτους. Κάνοντας μια σύγκριση του Βυζαντίου με τη σημερινή Ρωσία, ο Τύχων κατήγγειλε τους ολιγάρχες του Βυζαντίου που ζούσαν στη Ρώμη (μια σαφής αναφορά στον Μπόρις Μπερεζόφσκι και το Λονδίνο) και κατηγόρησε τη Δύση ότι λεηλάτησε τους θησαυρούς του Βυζαντίου και του επέβαλε τις μεταρρυθμίσεις της (τον επαγγελματικό στρατό και την ένταξη στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου της εποχής). Ένα μεγάλο πρόβλημα του Βυζαντίου, τόνισε, ήταν οι συχνές αλλαγές του πολιτικού του προσανατολισμού. Υπήρξε μάλιστα μια περίοδος- άκουσον, άκουσον!- που οι αυτοκράτορες άλλαζαν κάθε τέσσερα χρόνια! Σε αυτές τις συνθήκες, «είναι δύσκολο να εφαρμόσεις έργα μακράς πνοής».

Το ντοκιμαντέρ του Τύχωνα, λέει ο Ρώσος πολιτικός αναλυτής Βλαντίμιρ Πριμπιλόφσκι στην « Ελ Παΐς», αποτελεί ένα προπαγανδιστικό εργαλείο που ξεκινά από την ιδέα ότι η Ρωσία είναι ένα κάστρο υπό πολιορκία για να υποστηρίξει την ανάγκη οικοδόμησης της κοινωνίας σε μια αντιδυτική βάση. Το περίεργο είναι πως όποιοι υποστηρίζουν τέτοιες απόψεις έχουν συνήθως πολλά χρήματα, σπίτια και παιδιά που σπουδάζουν στη Δύση. Αυτή τη Δύση που, σύμφωνα με τον αρχιμανδρίτη Τύχωνα, εξακολουθεί να μισεί ακόμη και σήμερα το Βυζάντιο. Και θέλει να υποτάξει τη σύγχρονη εκδοχή του, δηλαδή την υπερήφανη Ρωσία του προέδρου Πούτιν.

Ήθελαν να τον στείλουν στο Νταχάου

«Σε τελική ανάλυση, τι ήθελαν εκείνοι που έστησαν τα οδοφράγματα τον Μάη του ΄68; Τίποτα, ή τουλάχιστον τίποτα συγκεκριμένο που η εξουσία θα μπορούσε να τους παραχωρήσει». Ζαν-Πωλ Σαρτρ, 1975

Υπήρξαν δύο απολύτως παράλογα συνθήματα στον Μάη. Το ένα ήταν: «CRS, SS!». Έκανε ρίμα, αλλά το να παρομοιάζεις την αστυνομία με τους ναζί είναι απαράδεκτο. Το άλλο ήταν: «Οι εκλογές είναι μια παγίδα για τους ηλίθιους». Δεν είχε γίνει κατανοητό τότε ότι οι κοινοβουλευτικοί δημοκρατικοί θεσμοί προστατεύουν και από την ανθρώπινη τρέλα. Επικρατούσε η άποψη ότι χάρις στην εξέγερση (γιατί ο Μάης ήταν εξέγερση, όχι επανάσταση), στη χειραφέτηση, στα εργατικά συμβούλια, ο άνθρωπος θα γινόταν καλύτερος. Η γενιά του ΄68 είπε πολλές βλακείες και για τη σεξουαλικότητα. Έχει, όμως, ελαφρυντικά. Ήταν μια εποχή που μια παντρεμένη γυναίκα, αν ήθελε να ανοίξει λογαριασμό στην τράπεζα, χρειαζόταν γραπτή εξουσιοδότηση από τον άνδρα της. Που τα κορίτσια απαγορευόταν να φορούν παντελόνι στο σχολείο και που οι νέοι στις πανεπιστημιουπόλεις δεν μπορούσαν να βγαίνουν μετά τις εννιά το βράδυ. Απίστευτα πράγματα! Η αυτονομία του ατόμου, το δικαίωμά του να αποφασίζει μόνο του για τη ζωή του, βρέθηκε έτσι στο επίκεντρο των διεκδικήσεων των νέων. Και στη συνέχεια διαχύθηκε στην κοινωνία. Με μια εξαίρεση: την Εκκλησία.

Σαράντα χρόνια μετά την εξέγερση, ο Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ κάνει την αυτοκριτική του. Είχε αποφασίσει να μη μιλήσει, οι επέτειοι αυτού του είδους δεν του λένε τίποτα. Άλλαξε γνώμη, όμως, εξαιτίας του Σαρκοζί και της δήλωσής του ότι θα «καταργήσει» την κληρονομιά του ΄68. Η επικαιρότητα του ΄68 είναι απλή, λέει στον Νουβέλ Ομπζερβατέρ : τόσο η Δεξιά όσο και η Αριστερά έχει ανάγκη από μύθους. Για την Αριστερά, το ΄68 ήταν η πιο μεγάλη γενική απεργία, μια κοινωνία σε κίνηση, μια πρωτοφανής ελευθερία λόγου και σκέψης που έζησαν εκατομμύρια άνθρωποι. Για τη Δεξιά, ήταν ένας μεγάλος φόβος, ο φόβος ότι θα χάσει την εξουσία. Κι ύστερα ήρθε εκείνο το γαλάζιο κύμα χάρις στο οποίο ο ντε Γκωλ κατήγαγε συντριπτική νίκη στις βουλευτικές εκλογές, εκείνο το κύμα στα Champs-Εlysees που φώναζε «Ο Κον-Μπεντίτ στο Νταχάου!». Όλα αυτά τελείωσαν, όμως. Η σημερινή κοινωνία δεν έχει καμιά σχέση μ΄ εκείνη της δεκαετίας του ΄60, όπως θέλουν να μας πείσουν μερικοί συντηρητικοί. Όταν λέγαμε τότε «αντιαυταρχισμός», αναφερόμασταν σε μια τελείως διαφορετική κοινωνία. Η επικαιρότητα του ΄68 προέρχεται λοιπόν από την ανάγκη να αναρωτηθούμε γιατί η Δεξιά θέλει να γυρίσει πίσω. Από ιδεολογική άποψη, δεν έχει τίποτα να πει. Θέλει μονάχα να ανακατέψει την ιστορία για να έχει με κάτι να ασχοληθεί.

Και το δίδαγμα της εξέγερσης; «Ότι η διαλεκτική ανάμεσα στα κοινωνικά και πολιτιστικά κινήματα και την πολιτική δημοκρατία είναι αναμφισβήτητη. Δεν μπορείς να αγωνίζεσαι για μια ελεύθερη κοινωνία στο όνομα της κινεζικής πολιτιστικής επανάστασης ή του κουβανικού ολοκληρωτισμού!».

Ο άνθρωπος που άξιζε 5 δισεκατομμύρια

Δύο άνθρωποι εφάρμοσαν τις τελευταίες ημέρες με θεαματικό τρόπο τη βασική αρχή της «οικονομίας των σούπερ σταρ»: αν μπορέσεις να αναδειχθείς στον κορυφαίο της επαγγελματικής σου κατηγορίας, κερδίζεις κύρος και πολλά χρήματα. Ο ένας ήταν ήδη διάσημος και παρασύρθηκε από την αλαζονεία του. Ο άλλος ήταν άσημος και παρασύρθηκε από την απληστία του. Ο δεύτερος έχει μια δικαιολογία. Ο πρώτος δεν έχει καμία.

Τι δικαιολογία μπορεί να έχει ο Τομ Κρουζ για να εμφανίζεται σε ένα βιντεοκλίπ να γελάει με μανία και να ισχυρίζεται ότι χάρις στη συμμετοχή του στην Εκκλησία της Σαϊεντολογίας έχει αποκτήσει ειδικές δυνάμεις με τις οποίες θα μπορούσε να βοηθήσει τα θύματα των τροχαίων δυστυχημάτων; Και μόνο το όνομά του αρκεί για να προσελκύσει ένα μεγάλο κοινό σε οποιαδήποτε ταινία, γεγονός που του εξασφαλίζει κέρδη δεκάδων εκατομμυρίων δολαρίων. Μπορεί να υπερέβη εαυτόν το 2006 όταν διαπραγματεύτηκε ένα συμβόλαιο με την Ρaramount Ρictures, αλλά σήμερα είναι πρόεδρος της United Αrtists, που ίδρυσαν το 1919 ο Τσάρλι Τσάπλιν και η Μέρι Πίκφορντ. Δεν είχε λοιπόν καμιά δουλειά να γελοιοποιείται με τους Σαϊεντολόγους. Όπως γράφει όμως ο Τζον Γκάπερ στους «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς», κάποιοι άνθρωποι είναι τόσο συνηθισμένοι να κάνουν οτιδήποτε χάριν της δημοσιότητας, ώστε δεν γνωρίζουν πού να σταματήσουν. Κάπως έτσι η Μπρίτνεϊ Σπίαρς οδηγήθηκε προχθες στο νοσοκομείο για δεύτερη φορά μέσα σε ένα μήνα.

Με τον Ζερόμ Κερβιέλ, τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Ο «τρέιντερ» της Σοσιετέ Ζενεράλ, που προκάλεσε στην τράπεζά του μια ζημιά 5 δισεκατομμυρίων ευρώ, δεν ήθελε να γίνει πλούσιος ο ίδιος. Ήθελε να δείξει ότι αξίζει όσο και οι άλλοι γύρω του. Κατείχε τις βασικές αρχές της «οικονομίας των σούπερ σταρ» το ίδιο καλά με τον Τομ Κρουζ. Κι ήθελε να γίνει σταρ σαν κι εκείνον. Το ισοδύναμο των ταινιών στην οικονομία είναι τα hedge funds: όπως οι θεατές σπεύδουν να δουν τις πρώτες όταν παίζει ένα μεγάλο όνομα, έτσι και οι επενδυτές είναι διατεθειμένοι να επενδύσουν χρήματα στα δεύτερα όταν συνδέεται με αυτά κάποιος σταρ. Το κακό είναι ότι τόσο στο Χόλιγουντ όσο και στις τράπεζες, οι σταρ είναι λιγοστοί.

Η απάτη του Κερβιέλ, τελικά, αποκαλύφθηκε και ο ίδιος συνελήφθη. Από μία άποψη, όμως, κατάφερε να γίνει σταρ. «Ανάμεσα στον φρικτό Ντανιέλ Μπουτόν, που διοικεί την τράπεζα κατηγορώντας όλους τους άλλους, και τον ωραίο πειρατή που θέλησε να μιμηθεί τον Τομ Κρουζ, προτιμώ ανεπιφύλακτα τον δεύτερο», γράφει η Ρrune, μια από τις πολυάριθμες θαυμάστριες του Κερβιέλ στο Ιnternet. Στο Facebook υπάρχουν τουλάχιστον τριάντα ομάδες στήριξής του, ορισμένες από τις οποίες έχουν χιλιάδες μέλη. Και τα παρατσούκλια είναι άφθονα: Ελ Πιστολέρο, Ρομπέν των Δασών, Τοπ Γκαν, «Ο άνθρωπος που άξιζε 5 δισεκατομμύρια»...

Ο πόλεμος στο Βιετνάμ ήταν «ευγενής»...

Η σκηνή κυκλοφόρησε αστραπιαία, μέσω του ΥouΤube, σε όλο τον πλανήτη: ο Τζων Μακέιν να τραγουδά σε μια συγκέντρωση «Βomb, bomb, bomb, bomb Ιran», στον ρυθμό του «Βarbara Αnn» των Βeach Βoys. Κι όμως, οι αντιδράσεις ήταν ελάχιστες.

Εξακολουθεί να υποστηρίζει ότι ο πόλεμος του Βιετνάμ ήταν «ευγενής» και «μπορούσε να κερδηθεί αν οι Αμερικανοί είχαν πολεμήσει σκληρότερα» (δηλαδή αν δεν είχαν σκοτώσει μόνο τρία εκατομμύρια Βιετναμέζους). Δηλώνει ότι θα ήταν ευτυχής αν τα αμερικανικά στρατεύματα παρέμεναν στο Ιράκ για εκατό χρόνια. Αντιτίθεται στις αμβλώσεις και στους γάμους των ομοφυλοφίλων. Έχει εμπλακεί στο παρελθόν σε ένα σκάνδαλο χρηματοδότησής του από έναν απατεώνα, τον Τζων Κήτινγκ, για τον οποίο είχε ζητήσει από τις αρχές να κάνουν τα στραβά μάτια. Τάσσεται υπέρ του να διδάσκεται στα σχολεία ο «ευφυής σχεδιασμός» του σύμπαντος, από κοινού με τη θεωρία της εξέλιξης. Πώς εξηγείται τότε ότι οι Δημοκρατικοί έχουν στον Τζων Μακέιν τόσο μεγάλη αδυναμία; Πώς εξηγείται ότι ο φιλελεύθερος Τύπος τον χαρακτηρίζει προοδευτικό, σεμνό, έναν «φιλελεύθερο με αρχές»; Πώς εξηγείται ότι σε μια εποχή που ο Μπους και το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα έχουν πέσει τόσο χαμηλά, εκείνος κερδίζει τη θετική γνώμη του 59% των Αμερικανών και έχει βάσιμες ελπίδες να εκλεγεί τον Νοέμβριο πρόεδρος;

Η πρώτη εξήγηση είναι η τραγική του εμπειρία στο Βιετνάμ. Το αεροπλάνο του καταρρίφθηκε πάνω από το Ανόι και εκείνος συνελήφθη και βασανίστηκε επί πέντε χρόνια. Ακόμη και σήμερα δεν μπορεί να σηκώσει τα χέρια του αρκετά ψηλά για να χτενιστεί. Αυτή η προσωπική του περιπέτεια τον έχει κάνει να αντιτίθεται στα βασανιστήρια. Ύστερα δίνει την εικόνα ενός ακέραιου ανθρώπου. Βλέποντάς τον να πέφτει θύμα το 2000 των βρώμικων κόλπων του Καρλ Ρόουβ (κατηγορήθηκε ότι ήταν πατέρας ενός εξώγαμου μαύρου, με αποτέλεσμα να χάσει τις προκριματικές στη Νότια Καρολίνα), οι Αμερικανοί τον συγχώρησαν για τις αμαρτίες του παρελθόντος. Ο γερουσιαστής από την Αριζόνα έχει αποδείξει επίσης ότι είναι συναινετικός: συνεργάστηκε με τον Δημοκρατικό γερουσιαστή Ρας Φέινγκολντ για την επεξεργασία ενός νομοσχεδίου που περιορίζει τη χρηματοδότηση της προεκλογικής εκστρατείας (υπερψηφίστηκε) και με τον Τεντ Κέννεντυ για ένα άλλο νομοσχέδιο που (αν ψηφιζόταν) θα νομιμοποιούσε 12 εκατομμύρια λαθρομετανάστες. Κάπως έτσι έφτασε να γράψει αυτή την εβδομάδα ο Κουρτ Άντερσεν στο Νew Υork Μagazine ότι αν τον Νοέμβριο η εκλογή είναι ανάμεσα στον Μακέιν και τη Χίλαρυ, «ίσως να ψηφίσω για πρώτη φορά στη ζωή μου τους Ρεπουμπλικανούς».

Ο Μακέιν έχει εκφράσει επίσης την αντίθεσή του στις «ανθρωπιστικού χαρακτήρα» επεμβάσεις της χώρας του στο εξωτερικό. Μιλά, αντίθετα, με νοσταλγία για την «εξωτική περιπέτεια» του παππού του στις Φιλιππίνες, στις αρχές του 20ού αιώνα, όταν οι Αμερικανοί στρατιώτες είχαν οδηγήσει με τη βία τον πληθυσμό σε «ζώνες προστασίας» και εκτελούσαν επιτόπου όποιον ντόπιο άνω των δέκα ετών ανακάλυπταν έξω από αυτές...