Σάββατο, Οκτωβρίου 31, 2009

Μια επίμονη αφρικανική φήμη





Το 2001, μια τρομερή φήμη κυκλοφόρησε στο Πορτ-Ζεντίλ, ένα από τα μεγαλύτερα λιμάνια της Γκαμπόν: κάποιοι κλέβουν πέη. Σε πλησιάζει κάποιος, σου σφίγγει το χέρι και ξαφνικά ανακαλύπτεις ότι σου έχει κλέψει το πέος. Ή, πάλι, μπορεί το πέος σου να είναι στη θέση του, αλλά να μην έχει πια στύση. «Τι θα πει η γυναίκα μου;» κλαψούριζε ένας νεαρός στο αστυνομικό τμήμα όπου κατήγγειλε την κλοπή. Οι κάτοικοι σταμάτησαν να δίνουν τα χέρια, κι όταν το έκαναν έσπευδαν να ελέγξουν αν το πέος τους ήταν στη θέση τους. Το ανθρωποκυνηγητό που ξεκίνησε για τον εντοπισμό των ενόχων απέδωσε γρήγορα καρπούς: ένας άνδρας συνελήφθη και λιντσαρίστηκε από το πλήθος.

Ο Γάλλος κοινωνιολόγος Ζιλιέν Μπονόμ βρισκόταν στην Γκαμπόν εκείνες τις ημέρες για να μελετήσει τις τελετές με τις οποίες ο πληθυσμός πολεμούσε τη μαγεία. Αποφάσισε λοιπόν να ασχοληθεί και με τις ρίζες αυτής της φήμης. Ψάχνοντας παλιές εφημερίδες, διαπίστωσε ότι η φήμη είχε πρωτοκυκλοφορήσει στη Νιγηρία τη δεκαετία του ΄70 και από εκεί διαδόθηκε σε όλη την ήπειρο. Στο Σουδάν, ένας άνδρας είπε ότι ένιωσε το πέος του να εξαφανίζεται όταν χτένισε τα μαλλιά του με τη χτένα ενός αγνώστου. «Τι βλάκας!» έγραψε ο δημοσιογράφος που επιμελήθηκε το σχετικό ρεπορτάζ. «Πώς είναι δυνατόν να χρησιμοποιείς τη χτένα ενός αγνώστου τη στιγμή που ακόμη και οι γονείς αποφεύγουν να χρησιμοποιούν την ίδια χτένα με τα παιδιά τους...».

Η φήμη διαφέρει από το κουτσομπολιό, γράφει ο Μπονόμ στο βιβλίο του «Κλέφτες γεννητικών οργάνων: η ανθρωπολογία μιας αφρικανικής φήμης» (εκδ. Seuil). Το κουτσομπολιό κυκλοφορεί σε στενό οικογενειακό κύκλο και υπόκειται σε ένα δίκτυο μυστικιστικών δυνάμεων τις οποίες ελέγχουν μόνο ο Αφρικανός μάγος ή η Ευρωπαία κουμπάρα. Η φήμη, αντίθετα, κυκλοφορεί σε ένα αστικό περιβάλλον, όπου η αόρατη απειλή δεν προέρχεται από υπερφυσικά πνεύματα, αλλά από συναντήσεις με αγνώστους. Πώς εξηγείται όμως η βιαιότητα του πλήθους απέναντι στον άγνωστο που συλλαμβάνεται ως «ένοχος»; Ο συγγραφέας ανατρέχει εδώ στον Σαρλ Μποντλέρ και στον Βάλτερ Μπένγιαμιν, σύμφωνα με τους οποίους το πλήθος είναι μια «τεράστια δεξαμενή ηλεκτρισμού». Αυτό οδηγεί σε μια προληπτική επιθετικότητα, που με τη σειρά της προκαλεί μια διαρκή νευρικότητα. Αρκεί μια συνάντηση που δεν πάει καλά για να διοχετευθεί αυτή η νευρικότητα εναντίον ενός συγκεκριμένου ατόμου.

Δεν θα μπορούσε, βέβαια, να λείπουν από τον χορό και τα μέσα ενημέρωσης, που παίζουν ρόλο καταλύτη, μετατρέποντας τη φήμη σε σκάνδαλο και ταυτίζοντας το θύμα με τον απειλούμενο λαό και τον άγνωστο θύτη με τον ξένο. Η τοπική φήμη γίνεται έτσι εθνική και στη συνέχεια διεθνής. Υστερία μετά ξενοφοβίας.

Παρασκευή, Οκτωβρίου 30, 2009

Εξίσου ωμός με τον Στάλιν





Αν τον Λένιν τον είχε διαδεχθεί ο Τρότσκι, και όχι ο Στάλιν, η ιστορία της Σοβιετικής Ένωσης θα ήταν άραγε διαφορετική; Θα είχαν αποτραπεί οι στημένες δίκες, οι λιμοί και ο τρόμος; Θα είχε εγκαθιδρυθεί ένας «σοσιαλισμός με ανθρώπινο πρόσωπο» εξήντα χρόνια πριν από τον Γκορμπατσόφ;

Τα ερωτήματα αυτά δεν θα απαντηθούν ποτέ με βεβαιότητα. Ο Τρότσκι όχι μόνο δεν κυβέρνησε ποτέ τη χώρα του, αλλά το 1927 εκδιώχθηκε από το Κομμουνιστικό Κόμμα, το 1929 εξορίστηκε, το 1936 καταδικάστηκε σε θάνατο και το 1940 άφησε την τελευταία του πνοή στο Μεξικό όταν ο Ραμόν Μερκαντέρ του έχωσε ένα τσεκούρι στο κεφάλι. Η μοναδική μέχρι σήμερα μεγάλη βιογραφία του, που γράφτηκε από τον Βρετανό μαρξιστή Ισαάκ Ντόιτσερ και κυκλοφόρησε σε τρεις τόμους από το 1954 μέχρι το 1963, παρουσιάζει τον Τρότσκι ως έναν λαμπρό επαναστάτη που, αν τον άφηναν, θα είχε αλλάξει τον ρου της Ιστορίας. Μια καινούργια βιογραφία διαλύει αυτόν τον μύθο. Και δείχνει ότι ο Τρότσκι δεν ήταν λιγότερο ωμός από τον άνθρωπο που διέταξε τη δολοφονία του.

Όπως γράφει ο Ρόμπερτ Σέρβις στο βιβλίο του «Τρότσκι: μια βιογραφία» (εκδ. Μacmillan), ο Τρότσκι είχε αναμφισβήτητα μεγάλο πολιτικό θάρρος. Ήταν επίσης ένας από τους μεγαλύτερους ρήτορες του 20ού αιώνα. Το χρήμα και η πολυτέλεια δεν του έλεγαν τίποτα. Εδώ όμως εξαντλούνται τα προτερήματά του. Ήδη από το 1922 ζητούσε να δικαστούν και να καταδικαστούν με συνοπτικές διαδικασίες οι πολιτικοί αντίπαλοι του καθεστώτος (κάτι που θα έκανε την επόμενη δεκαετία ο Στάλιν με πολύ οργανωμένο τρόπο). Ως αρχηγός του Κόκκινου Στρατού, υποστήριζε τις συνοπτικές εκτελέσεις και τη σύλληψη ομήρων. «Πρέπει να πέσουν κεφάλια, πρέπει να χυθεί αίμα», είπε στους ναύτες της Κροστάνδης. «Η δύναμη της Γαλλικής Επανάστασης βρισκόταν σ΄ εκείνο το μηχάνημα που κόνταινε τους εχθρούς του λαού κατά ένα κεφάλι. Ένα τέτοιο μηχάνημα πρέπει να υπάρχει σε κάθε πόλη».

Μερικές φορές ήταν σαν να συναγωνίζονται ο Τρότσκι με τον Στάλιν για τον τίτλο του πιο βίαιου κομισάριου, γράφει ο Σέρβις. Πώς λοιπόν επέτρεψε ο πρώτος στον δεύτερο να τον νικήσει τόσο εύκολα στη μάχη για τη σοβιετική ηγεσία; Η απάντηση είναι ότι ο Τρότσκι ήταν απολύτως ανίκανος να συγκροτήσει συμμαχίες στο Πολιτικό Γραφείο. Όταν βαριόταν τον σύντροφο που μιλούσε, έβγαζε επιδεικτικά και διάβαζε ένα βιβλίο του αγαπημένου του συγγραφέα, του Ζορζ Σιμενόν. Η απόλυτη αδιαφορία του για τον τρόπο που σκέπτονταν οι άλλοι έκανε τον Τζερζίνσκι και τον Μενζίνσκι, τους αρχηγούς της μυστικής αστυνομίας, να υποστηρίξουν τον Στάλιν, που τους υποσχόταν ρητά ότι θα συνέχιζαν να εξοντώνουν τους αντιπάλους τους ανενόχλητοι.

Όπως ο Λένιν, και αντίθετα με τον Στάλιν, ο Τρότσκι απέφευγε να σκοτώνει ανθρώπους με τους οποίους είχε καλές σχέσεις. Μικρό το καλό: οι άνθρωποι αυτοί ήταν τόσο λίγοι...

Πέμπτη, Οκτωβρίου 29, 2009

Κυνικοί ισχυρισμοί





Τελικά ζεσταίνεται ή ψύχεται τα τελευταία χρόνια ο πλανήτης μας; Μήπως όλη αυτή η ιστορία με το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι ένα παραμύθι;

Δημοσκόπηση που πραγματοποίησε την περασμένη εβδομάδα το Ερευνητικό Κέντρο Ρew έδειξε ότι μόνο το 57% των Αμερικανών πιστεύει πως υπάρχουν σοβαρές επιστημονικές αποδείξεις για την υπερθέρμανση της Γης. Πριν από τρία χρόνια το ποσοστό αυτό ήταν 77%. Αυτή η δυσπιστία δυσκολεύει τις κινήσεις του Ομπάμα εν όψει της συνόδου της Κοπεγχάγης. Και είναι εν μέρει αποτέλεσμα κάποιων δορυφορικών μετρήσεων που δείχνουν ότι η σημερινή θερμοκρασία του πλανήτη είναι χαμηλότερη από εκείνη του 1998. «Ενώ τα τύμπανα της καταστροφής κτυπούν δυνατότερα τα τελευταία χρόνια, η μέση παγκόσμια θερμοκρασία μειώνεται», γράφουν οι Στίβεν Λέβιτ και Στέφεν Ντάμπνερ στο πολυδιαφημισμένο τελευταίο τους βιβλίο Super Freakonomics.

Μόνο που τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι. Αν η σύγκριση γίνει με το 1997, προκύπτει ότι οι θερμοκρασίες είναι περίπου οι ίδιες. Αν γίνει με το 1999, η σημερινή θερμοκρασία είναι μεγαλύτερη. Αυτό που έχει σημασία, όμως, είναι να δει κανείς τους μέσους όρους. Κι όπως λέει ο Ντικ Αρντ, επικεφαλής του τμήματος κλιματικής παρακολούθησης στην αμερικανική Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας, «η τελευταία δεκαετία είναι η θερμότερη δεκαετής περίοδος όλων των εποχών». Αλλά και η ανάλυση των θερμοκρασιών που έκαναν τέσσερις ανεξάρτητοι στατιστικολόγοι για λογαριασμό του Ασοσιέιτεντ Πρες δείχνει ότι η Γη εξακολουθεί να θερμαίνεται, και όχι να ψύχεται. Αυτή η γενική τάση συνοδεύεται από μερικά σκαμπανεβάσματα της θερμοκρασίας που οφείλονται σε φαινόμενα όπως ο Ελ Νίνιο και η Λα Νίνια.

«Το να μιλά κανείς για ψύχρανση του πλανήτη στο τέλος της θερμότερης δεκαετίας που έχουμε γνωρίσει εδώ και χιλιάδες χρόνια είναι γελοίο», τονίζει ο Κεν Καλντέιρα από το Carnegie Ιnstitution του Πανεπιστημίου Στάνφορντ. Ο Στίβεν Λέβιτ, από την πλευρά του, διευκρινίζει ότι η παραπάνω φράση από το βιβλίο του δεν είναι προϊόν κάποιας επιστημονικής ανάλυσης, αλλά αναφέρεται περισσότερο σε ιδέες για την τεχνητή ψύχρανση της Γης. Πράγματι, οι συγγραφείς δεν αμφισβητούν ότι ο πλανήτης θερμαίνεται όλο και περισσότερο λόγω της ανθρώπινης δραστηριότητας. Πιστεύουν απλώς ότι ο ενδεδειγμένος τρόπος αντιμετώπισης αυτού του προβλήματος δεν είναι η προσπάθεια να πειστούν οι άνθρωποι να αλλάξουν τον τρόπο της ζωής τους- αφού δεν έχουν ουσιαστικό κίνητρο για κάτι τέτοιο- αλλά η χρήση της σύγχρονης τεχνολογίας.

«Στο ζήτημα των κλιματικών αλλαγών», είπε την περασμένη Παρασκευή ο Μπαράκ Ομπάμα σε ομιλία του στο ΜΙΤ, «μερικοί χρησιμοποιούν κυνικούς ισχυρισμούς που αντιτίθενται στις συντριπτικές επιστημονικές αποδείξεις, θέλοντας να εμποδίσουν ή να καθυστερήσουν τις αλλαγές που όλοι ξέρουμε ότι είναι αναγκαίες». Ο σημερινός πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών έχει και στο ζήτημα αυτό μια εκ διαμέτρου αντίθετη άποψη από εκείνη του προκατόχου του. Αρκεί βέβαια να τη συνοδεύσει και με έργα.

Τρίτη, Οκτωβρίου 27, 2009

Ένα σουρεαλιστικό σκηνικό





«Η πρεσβεία της Βραζιλίας μοιάζει με νεοναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης». Ο Μανουέλ Σελάγια είναι λίγο υπερβολικός. Αλλά αυτά που υφίσταται είναι εξωφρενικά.

Τον είχαμε ξεχάσει. Ξέραμε ότι είχε επιστρέψει στην Ονδούρα και είχε κλειστεί στην πρεσβεία της Βραζιλίας, αλλά νομίζαμε πως είχε με κάποιο τρόπο εξαερωθεί, πως κάποιος συμβιβασμός είχε βρεθεί εν πάση περιπτώσει ώστε να μη μιλά ούτε αυτός ούτε οι άλλοι και η ζωή να συνεχίζεται με κανονικούς ρυθμούς. Ο ανατραπείς πρόεδρος της Ονδούρας, όμως, εξακολουθεί εδώ και πέντε εβδομάδες να είναι κλεισμένος στην πρεσβεία της Τεγκουσιγκάλπα. Η κυβέρνηση δεν τολμά να διατάξει επίθεση στο κτίριο. Εκείνος δεν τολμά να βγει έξω γιατί ξέρει ότι θα συλληφθεί. Η Οργάνωση Αμερικανικών Κρατών κάθε τόσο συνεδριάζει και καταδικάζει. Και ένας από τους πέντε δημοσιογράφους που είναι κλεισμένοι μαζί με τον έκπτωτο πρόεδρο περιγράφει ένα σουρεαλιστικό σκηνικό.

Τις προάλλες- γράφει ο Φαμπιάνο Μαϊσονάβε στην Γκάρντιαν - οι 46 άνθρωποι που έχουν μείνει στην πρεσβεία ξύπνησαν απότομα στις δύο το πρωί από έναν εκκωφαντικό θόρυβο. Οι στρατιώτες είχαν τοποθετήσει έξω από την πρεσβεία τεράστια ηχεία απ΄ όπου μεταδιδόταν στη διαπασών το τραγούδι O δίποδος αρουραίος: «Βρωμερέ αρουραίε / σερνάμενο ζώο/ απόβρασμα της κοινωνίας/ κακόμορφο τερατούργημα/ υπάνθρωπε/ καθρέφτη της κόλασης/ καταραμένη ψείρα/ πόσο κακό μου έχεις κάνει». Η Μεξικάνα Πακίτα λα ντελ Μπάριο έχει γράψει αυτό το τραγούδι για τον πρώην εραστή της, αλλά ο ευφάνταστος διοικητής του στρατού θεώρησε ότι ταιριάζει γάντι στον Σελάγια. Εκτός από τη μουσική, οι στρατιώτες χρησιμοποίησαν βούκινα για να μιμηθούν τις κραυγές διαφόρων ζώων. Πρωτότυπο, και άκρως ενοχλητικό.

Και δεν είναι μόνο αυτό. Τη δεύτερη μέρα της πολιορκίας, η κυβέρνηση έκοψε το ρεύμα, το νερό και τα τηλέφωνα της πρεσβείας. Επιτρέπονται ορισμένα μόνο τρόφιμα, ενώ απαγορεύονται τσιγάρα, ρούχα, υπνόσακοι, μαξιλάρια, μπάλες, μπαταρίες, κινητά, τηλεοράσεις, iΡods και φάρμακα. Καμιά φορά οι έλεγχοι κρατούν τόσο πολύ, ώστε τα τρόφιμα σαπίζουν: πριν από λίγες μέρες τριάντα έγκλειστοι έπαθαν διάρροια, με αποτέλεσμα να βουλώσουν οι έξι τουαλέτες της πρεσβείας (οι άλλες τρεις χρησιμοποιούνται αποκλειστικά από τον πρόεδρο, τη σύζυγό του και τους στενούς συμβούλους). Τον πρώτο καιρό ο Σελάγια κοιμόταν στο δωμάτιο του πρέσβη, αλλά κατήγγειλε πως τον βομβάρδιζαν με μικροκύματα και μετακόμισε στη βιβλιοθήκη. Το κινητό του δεν πιάνει παρά μόνο σε ένα συγκεκριμένο σημείο της αυλής. Κι όταν μιλάει ή τρώει, βγάζει το άσπρο καουμπόικο καπέλο του και το παραδίδει σ΄ έναν σωματοφύλακά του, τον Εδουάρδο Μουνιός, ο οποίος πρέπει να το κρατά με τα δύο χέρια σαν να είναι κορώνα.

«Στην Ονδούρα έχουμε ένα ρητό που λέει ότι το πετσί, είτε είναι παχύ είτε λεπτό, μια μέρα θα σπάσει», λέει ο Μουνιός. Δεν το καταλάβαμε, αλλά μάλλον σημαίνει ότι μια μέρα ο Σελάγια θα επιστρέψει θριαμβευτικά στον θρόνο του.

Δευτέρα, Οκτωβρίου 26, 2009

Όταν ο Σαρκοζί μασούσε τσίχλα





Το σκίτσο είναι, ομολογουμένως, κάπως υπερβολικό: Σαρκοζί και Μέρκελ κλεισμένοι στον ευρωπαϊκό τους πύργο, ενώ ο Ερντογάν αλωνίζει στον μισό πλανήτη.

Η καταγγελία είναι σοβαρή, και τη δημοσιεύει ο Φίλιπ Στίβενς στους Φαϊνάνσιαλ Τάιμς, όπως του τη μετέφερε Τούρκος αυτόπτης μάρτυρας. Πριν από δύο εβδομάδες, στα εγκαίνια της έκθεσης για τους οθωμανικούς θησαυρούς που έγινε στο Παρίσι παρουσία του προέδρου Γκιουλ, ο Σαρκοζί προσήλθε μασώντας τσίχλα. Σύμφωνα με τους Τούρκους, η ενέργεια αυτή δείχνει μεταφορικά την έλλειψη σεβασμού του Γάλλου προέδρου προς τις ευρωπαϊκές προσδοκίες της Άγκυρας. Αυτό άλλωστε φάνηκε και στο γεύμα εργασίας που ακολούθησε στο προεδρικό μέγαρο: σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση η ατμόσφαιρα ήταν «φιλική», ένας διπλωματικός ευφημισμός που σημαίνει ακριβώς το αντίθετο.

Οι Τούρκοι δεν περίμεναν βέβαια την τσίχλα για να καταλάβουν ότι είναι ανεπιθύμητοι στα ευρωπαϊκά σαλόνια. Ούτε έχουν την ψευδαίσθηση ότι η ευρωπαϊκή τους πορεία εξαρτάται από τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των διεθνών συνθηκών. Το θέμα είναι απλό: εβδομήντα εκατομμύρια Μουσουλμάνοι, που σε λίγα χρόνια θα γίνουν εκατό, δεν χωράνε στην Ευρώπη. Ο Σαρκοζί το λέει ανοιχτά, η Μέρκελ κάπως πιο συγκαλυμμένα. Κατόπιν αυτού, η Άγκυρα στρέφεται πλέον οριστικά προς Ανατολάς. Ο Ερντογάν πηγαίνει αυτή την εβδομάδα στην Τεχεράνη για να παίξει μεσολαβητικό ρόλο ανάμεσα στο Ιράν και τη Δύση. Ανοίγει τα σύνορα με τη Συρία. Υπογράφει εμπορικές συμφωνίες με τη Σαουδική Αραβία και τις χώρες του Κόλπου. Λύνει το Αρμενικό. Και ενώ εξακολουθεί να θεωρεί ότι η επίλυση της ισραηλο-παλαιστινιακής διαμάχης έχει στρατηγική σημασία για τη σταθερότητα της Τουρκίας, καθιστά σαφές προς τη σημερινή ισραηλινή κυβέρνηση ότι δεν περιμένει καμιά θετική κίνηση από αυτήν.

Οι πρωτοβουλίες αυτές συνοδεύονται από εντυπωσιακές εξελίξεις και στο Κουρδικό. Οι εικόνες των μαχητών του ΡΚΚ που έγιναν την περασμένη εβδομάδα ενθουσιωδώς δεκτοί στα σύνορα καθώς επέστρεφαν στην Τουρκία δείχνουν ότι (και) το πρόβλημα αυτό βαίνει πιθανότατα προς τη λύση του. Μπορεί η αντιπολίτευση να φωνάζει (αδίκως) ότι στην πραγματικότητα δεν παραδίδεται το ΡΚΚ στην κυβέρνηση, αλλά ακριβώς το αντίθετο. Μπορεί να κατηγορούν πολλοί τον Ερντογάν (δικαίως) ότι συνομιλεί με δικτάτορες και ότι δεν προωθεί πλέον τις μεταρρυθμίσεις για τον εκδημοκρατισμό της χώρας. Αλλά δεν μπορεί να τα έχει κανείς όλα. Είτε είναι ορθή είτε λανθασμένη, η επιλογή της Ευρώπης να «πουλήσει» την Τουρκία έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση της επιρροής της σε αυτή τη χώρα. Την ίδια ώρα, το κύρος της Αμερικής αμφισβητείται σε όλη τη Μέση Ανατολή. Ο κόσμος αποκτά περισσότερους πόλους, και αυτό δεν συνοδεύεται μονάχα από πλεονεκτήματα. Η Ελλάδα έχει κάθε συμφέρον- ανώδυνο είναι άλλωστε- να εξακολουθεί να υποστηρίζει την ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας. Αλλά ο κύβος έχει ριφθεί.

Σάββατο, Οκτωβρίου 24, 2009

Η ιδεολογία των πειρατών





«Τα υπάρχοντα κόμματα δεν έχουν κατορθώσει να επεξεργαστούν μια σοβαρή πολιτική για την αναδυόμενη κοινωνία της πληροφορίας. Αντί να αξιοποιήσουν τις καταπληκτικές δυνατότητες του Διαδικτύου, θέλουν να χρησιμοποιήσουν τη νέα τεχνολογία για να δημιουργήσουν ένα κράτος- χωροφύλακα που θα ασκεί μεγαλύτερο έλεγχο στην καθημερινή ζωή των πολιτών».

Αυτά λέει στην εφημερίδα Ελ Παΐς ο μοναδικός ευρωβουλευτής ενός καινούργιου κόμματος που έχει για σημαία του την ιδεολογία των πειρατών. Λέγεται Κρίστιαν Ένγκστρομ και εξελέγη με το Πειρατικό Κόμμα της Σουηδίας, που στις περασμένες ευρωεκλογές έλαβε 215.000 ψήφους και ποσοστό 7,1%. Η επιτυχία αυτή οδήγησε στη δημιουργία αντίστοιχων κομμάτων σε όλη την Ευρώπη, με μεγαλύτερο το γερμανικό που στις τελευταίες ομοσπονδιακές εκλογές έλαβε 845.000 ψήφους και 2% των ψήφων. Βουλευτή μπορεί να μην έβγαλε (το όριο για την είσοδο στη γερμανική Βουλή είναι 5%), έφερε όμως στο προσκήνιο μερικά αιτήματα που έχουν ιδιαίτερη σημασία για τους νέους: να θεσπιστεί στο Ιnternet η ελεύθερη ανταλλαγή αρχείων που δεν έχουν εμπορικό χαρακτήρα, να περιοριστούν τα πνευματικά δικαιώματα στα πέντε χρόνια, να είναι σεβαστή η ιδιωτική ζωή των χρηστών.

Ουσιαστικά πρόκειται για ένα μονοθεματικό (single issue) κόμμα. Αυτό κάθε άλλο, όμως, παρά προαναγγέλλει την αποτυχία του. Όπως επισημαίνει ο Ισπανός εκλογολόγος Ενρίκε Γκερέρο, τέτοιο κόμμα ήταν πριν από 30 χρόνια και οι Πράσινοι. Η ανάγκη της προστασίας του περιβάλλοντος γεννήθηκε στην κοινωνία των πολιτών και υιοθετήθηκε σταδιακά από τα παραδοσιακά κόμματα. Το ίδιο μπορεί να συμβεί και με τους πειρατές. Η αντιπαράθεσή τους με τη Δικαιοσύνη τούς έκανε ώς τώρα καλό: η καταδίκη των διαχειριστών της ιστοσελίδας Τhepiratebay. org από σουηδικό δικαστήριο, τον περασμένο Απρίλιο, είχε ως αποτέλεσμα τον τριπλασιασμό των μελών του κόμματος, που έφτασαν τα 50.000. Λίγο πιο πολύπλοκη είναι η προχθεσινή τους καταδίκη από ολλανδικό δικαστήριο, που τους διατάζει να αφαιρέσουν μέσα στο επόμενο τρίμηνο από το site όλους τους συνδέσμους με υλικό που έχει πνευματικά δικαιώματα. Μόνο που οι τρεις Σουηδοί δεν ελέγχουν πια το site και άρα δεν μπορούν να υπακούσουν...

«Όταν η νομοθεσία για τα πνευματικά δικαιώματα έρχεται σε σύγκρουση με τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, τα δικαιώματα πρέπει να υπερισχύουν και η νομοθεσία να τροποποιείται», τονίζει ο Ένγκστρομ. Προς το παρόν συμβαίνει το αντίθετο. Κάτω από την πίεση της μουσικής και κινηματογραφικής βιομηχανίας, οι κυβερνήσεις της Γαλλίας, της Σουηδίας και της Βρετανίας έχουν σκληρύνει τη νομοθεσία τους για το παράνομο «κατέβασμα» υλικού από το Ιnternet. Οι πειρατές όμως επιμένουν. Κι έχουν μαζί τους πολλούς από εκείνους που βλέπουν την πολιτική με άλλο μάτι και αναζητούν μια δράση άμεση, συλλογική, διαδικτυακή.

Παρασκευή, Οκτωβρίου 23, 2009

Στρατηγική μυωπία





«Η Βρετανία και η Δυτική Ευρώπη δεν ενδιαφέρονται για την επανένωση της Γερμανίας. Η δήλωση του ΝΑΤΟ μπορεί να λέει διαφορετικά πράγματα: απλώς αγνοήστε τα. Δεν θέλουμε την επανένωση της Γερμανίας».

Αυτό είπε πριν από 20 και κάτι χρόνια η τότε πρωθυπουργός της Βρετανίας Μάργκαρετ Θάτσερ στον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, σύμφωνα με έναν από τους στενούς συμβούλους του τελευταίου, τον Ανατόλι Τσερνιάεβ. Για να δώσει μεγαλύτερη έμφαση στη θέση της, η Θάτσερ πρόσθεσε (ψευδώς): «Σας διαβεβαιώ ότι το ίδιο επιθυμεί και ο Αμερικανός πρόεδρος». Η απάντηση του Γκορμπατσόφ δεν περιλαμβάνεται στα απομνημονεύματα του συμβούλου του, αλλά στα αρχεία του Φόρεϊν Όφις που μόλις αποχαρακτηρίστηκαν: «Καταλαβαίνω τη θέση σας. Η Σοβιετική Ένωση αντιλαμβάνεται το πρόβλημα και σας διαβεβαιώ ότι ούτε εμείς θέλουμε την ενοποίηση. Θεωρούμε χρήσιμο ότι θέσατε το ζήτημα, ώστε να γνωρίζει ο ένας τη θέση του άλλου σε αυτό το λεπτό θέμα».

Την ίδια θέση είχε και ο πρόεδρος της Γαλλίας. Σύμφωνα με τον Τσαρλς Πάουελ, προσωπικό γραμματέα της Θάτσερ, ο Φρανσουά Μιτεράν φοβόταν ότι το Παρίσι και το Λονδίνο θα βρίσκονταν στην ίδια θέση που είχαν βρεθεί τη δεκαετία του ΄30 και ότι ο ισχυρός γείτονάς τους θα ανακτούσε τα εδάφη που είχε χάσει στον πόλεμο, φτάνοντας να επεκταθεί ακόμη περισσότερο κι από την εποχή του Χίτλερ. Αυτός ήταν ο λόγος που έστειλε τον σύμβουλό του Ζακ Αταλί στη Μόσχα για να διαπραγματευθεί την αναβίωση μιας ισχυρής γαλλοσοβιετικής συμφωνίας. «Οι Γάλλοι και οι Βρετανοί θέλουν να χρησιμοποιήσουν εμάς για να αποτρέψουν τη γερμανική ενοποίηση», σημείωνε ο Τσερνιάεβ στο ημερολόγιό του, στις 9 Οκτωβρίου 1989.

Η ίδια στρατηγική μυωπία έκανε τον Μιτεράν να πιστεύει ότι μόνο μια ισχυρή Σερβία- σύμμαχος της Γαλλίας και της Βρετανίας στους δύο Παγκοσμίους Πολέμους- μπορούσε να σταματήσει τον γερμανικό επεκτατισμό. Υποστήριξε έτσι με πάθος τον Μιλόσεβιτς και τα σχέδιά του για τη Μεγάλη Σερβία, θυσιάζο ντας τη Βοσνία. «Φρανσουά ο Πρώτος, Βασιλιάς των Σέρβων», έγραφαν τα πανώ που κρατούσαν οι διαδηλωτές στους δρόμους του Παρισιού τη μαύρη περίοδο 1992-95, όταν βομβαρδιζόταν καθημερινά το Σαράγεβο. Κάπως έτσι βάφτηκε στο αίμα και η Σρεμπρένιτσα, υπό τα αδιάφορα βλέμματα των δυτικών «εγγυητών» της ειρήνης.

Η γερμανική ενοποίηση αιφνιδίασε τόσο τον Μιτεράν και τη Θάτσερ, όσο και τον Χέλμουτ Κολ και τον Χόνεκερ. Και αυτά που ακολούθησαν διέψευσαν φυσικά τους χαρισματικούς εκείνους ηγέτες. Όπως γράφει ο Βρετανός ιστορικός Τίμοθι Γκάρτον Ας στην Γκάρντιαν, ούτε καν η οικονομική κρίση δεν έσπρωξε τους Γερμανούς προς την ακροδεξιά. Η ενοποίηση της Γερμανίας άνοιξε τον δρόμο για την οικοδόμηση της ενωμένης Ευρώπης- την οποία, βέβαια, ανυπομονεί να αρχίσει να υπονομεύει ο ιδεολογικός κληρονόμος της Θάτσερ, ο νέος, φιλόδοξος αυριανός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον.

Πέμπτη, Οκτωβρίου 22, 2009

Εντάξει, μωρέ, όλοι σφάζουν





Ο Ρίτσαρντ Γκόλντστοουν είναι Νοτιοαφρικανός, Εβραίος, μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Εβραϊκού Πανεπιστημίου της Ιερουσαλήμ και ένας διεθνώς αναγνωρισμένος νομικός. Τότε γιατί η έκθεσή του για τον πόλεμο στη Γάζα προκαλεί μια τόσο λυσσαλέα αντίδραση του Ισραήλ;

«Ήταν μεγάλο λάθος μας να μη συνεργαστούμε με την Επιτροπή του ΟΗΕ υπό τον δικαστή Γκόλντστοουν»: αυτό είπε πρόσφατα, off the record, ένας ανώτατος αξιωματούχος του ισραηλινού υπουργείου Εξωτερικών στον Αμερικανό ραβίνο Μάικλ Λέρνερ, όπως γράφει ο τελευταίος στη χθεσινή Γκάρντιαν. Η Επιτροπή αυτή ερεύνησε τις κατηγορίες για εγκλήματα πολέμου των Ισραηλινών και των Παλαιστινίων τον περασμένο Δεκέμβριο και Ιανουάριο στη Γάζα και συμπέρανε ότι τέτοια εγκλήματα διέπραξαν και οι δύο πλευρές. Στη συνεδρίασή του την περασμένη Παρασκευή, το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών υιοθέτησε την έκθεση, συνοδεύοντάς την με ένα ψήφισμα που καταδικάζει το Ισραήλ επειδή αρνήθηκε να συνεργαστεί με την Επιτροπή.

Οι Ισραηλινοί έγιναν έξαλλοι. Ο πρωθυπουργός Βενιαμίν Νετανιάχου υποσχέθηκε να κάνει ό,τι μπορεί για να υπονομεύσει την έκθεση και ζήτησε από τους συμβούλους του να του υποβάλουν προτάσεις για την αλλαγή των...διεθνών συνθηκών που αφορούν τη διεξαγωγή των πολέμων (να επιτρέπεται, για παράδειγμα, η ελεύθερη σφαγή αμάχων;). Ο αντιπρόεδρος της ισραηλινής κυβέρνησης Νταν Μεριντόρ, όμως, δήλωσε χθες ότι η χώρα του πρέπει να ξεκινήσει τις δικές της έρευνες γι΄ αυτά που συνέβησαν στη Γάζα, ώστε να αποτραπεί ο κίνδυνος να παραπεμφθούν κάποιοι ηγέτες της στη Διεθνή Δικαιοσύνη. Η άποψη αυτή παραμένει μειοψηφική. Μια χορωδία κρετίνων σε όλο τον κόσμο- γράφει ο Λέρνερ- προτιμά να καταδικάζει τον Γκόλντστοουν και τον ΟΗΕ για την «υποκειμενικότητά» τους παρά να πιέσει τις ισραηλινές αρχές να βρουν γιατί έπρεπε να βομβαρδιστεί ένα τζαμί μια Παρασκευή, όταν όλοι ήξεραν ότι ήταν γεμάτο κόσμο, και να σκοτωθούν 60 άμαχοι.

Ένα από τα επιχειρήματα αυτής της «χορωδίας» είναι ότι ο κόσμος είναι γεμάτος με ανθρώπους, κράτη και οργανώσεις που παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα. Το ίδιο ακριβώς επιχείρημα είχε χρησιμοποιήσει ο Σέρβος υπουργός Δικαιοσύνης όταν είχε κατηγορήσει τον Γκόλντστοουν - πρώτο εισαγγελέα του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου για την πρώην Γιουγκοσλαβία- για προκατάληψη εναντίον της χώρας του. Τα ίδια έλεγαν οι Αμερικανοί όταν έσφαζαν τους Βιετναμέζους: εντάξει μωρέ, κι άλλοι σφάζουν. Στην περίπτωση του Ισραήλ, το αδιαμφισβήτητο γεγονός είναι ότι εξακολουθεί να κατέχει τη Δυτική Όχθη και να «στραγγαλίζει» τη Γάζα. Κι όπως επισημαίνει ο Λέρνερ- που, επαναλαμβάνουμε, είναι ραβίνος- ο μόνος τρόπος να είναι το Ισραήλ ισχυρό και ασφαλές είναι να επιδείξει δικαιοσύνη και γενναιοδωρία απέναντι στους Παλαιστίνιους. Να θυμηθεί, με άλλα λόγια, την οδηγία της Τορά προς τους Εβραίους: «Να αγαπάτε τον Άλλο».

Τετάρτη, Οκτωβρίου 21, 2009

Το τίμημα της (καλής) δημοσιογραφίας





Σκούρα τα πράγματα για τον Τύπο. Και η ελπίδα, παραδόξως, έρχεται από έναν... ηλεκτρονικό αναγνώστη.

Είδηση πρώτη: οι Νιου Γιορκ Τάιμς ανακοίνωσαν χθες ότι προτίθενται να μειώσουν μέχρι το τέλος του έτους τις θέσεις των δημοσιογράφων κατά 100, δηλαδή το 8% του συνόλου. Πέρυσι είχαν απολυθεί άλλοι 100 δημοσιογράφοι, ενώ στις αρχές του χρόνου αποφασίστηκε μείωση των μισθών κατά 5%. Όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα της, η εφημερίδα απασχολεί σήμερα 1.250 δημοσιογράφους, όταν στις άλλες αμερικανικές εφημερίδες εργάζονται το πολύ 750. Αυτό σημαίνει ότι σύντομα θα γίνουν πιθανότατα κι άλλες απολύσεις.

Είδηση δεύτερη: μια μελέτη που παραγγέλθηκε από τη Σχολή Δημοσιογραφίας του Πανεπιστημίου Κολούμπια συμπεραίνει ότι η δημοσιογραφία βρίσκεται σε κίνδυνο και πως η αμερικανική κοινωνία πρέπει να λάβει μέτρα για να την προστατεύσει. Στην έκθεση, που υπογράφεται από τον καθηγητή Μάικλ Σάντσον και τον πρώην διευθυντή της Ουάσινγκτον Ποστ Λεν Ντάουνι, γίνεται έκκληση προς την κυβέρνηση, τα πανεπιστήμια και τις μη κερδοσκοπικές οργανώσεις να παρέμβουν.

Είδηση τρίτη: σύμφωνα με τη φετινή έκθεση των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα για την ελευθερία του Τύπου, τα δικαιώματα των δημοσιογράφων περιορίστηκαν πέρυσι σε χώρες όπως η Γαλλία και η Ιταλία, ενώ το Ισραήλ υποχώρησε κατά 47 ολόκληρες θέσεις. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, πάλι, «πήδηξαν» 20 θέσεις χάρις στην παρουσία του Ομπάμα στο πηδάλιο.

Κι ενώ μας έχει ήδη μαυρίσει η ψυχή, έρχονται οι εκτιμήσεις κάποιων ειδικών σύμφωνα με τους οποίους η σωτηρία του Τύπου ίσως να έλθει από το ηλεκτρονικό βιβλίο της Αmazon. Το Κindle2, που από την περασμένη Δευτέρα κυκλοφορεί και στην Ελλάδα, μπορεί να «κατεβάζει», εκτός από βιβλία, γύρω στις τριάντα εφημερίδες και είκοσι περιοδικά σε τιμή πολύ χαμηλότερη από το περίπτερο. Οι Νιου Γιορκ Τάιμς ή οι Φαϊνάνσιαλ Τάιμς κοστίζουν 9,99 δολάρια τον μήνα, ενώ το εβδο μαδιαίο ΤΙΜΕ διατίθεται με 1,49 δολάρια τον μήνα. «Το κατά πόσον το Κindle αποτελεί ευκαιρία ή απειλή για τον Τύπο θα εξαρτηθεί από τις οικονομικές σχέσεις ανάμεσα στους ομίλους που παράγουν τα ηλεκτρονικά βιβλία και στους ομίλους του Τύπου», λέει στη Λιμπερασιόν η Γαλλίδα κοινωνιολόγος Μονίκ Ντανιό. «Σε γενικές γραμμές, όμως, κάθε προϊόν που επιτρέπει μια καλύτερη κυκλοφορία βοηθά τον γραπτό λόγο, και κατά συνέπεια τον Τύπο».

Πολλοί αναγνώστες δεν θα συνεχίσουν όμως να διαβάζουν τις εφημερίδες από το Διαδίκτυο; Ναι- μόνο που η συνήθεια αυτή δεν θα είναι για πολύ καιρό ακόμη δωρεάν. Ο Ρούπερτ Μέρντοκ επανέλαβε την περασμένη εβδομάδα ότι από το 2010 η ανάγνωση των εφημερίδων του ομίλου του από το Ιnternet θα χρεώνεται, και το παράδειγμά του αναμένεται να ακολουθήσουν κι άλλοι. «Η καλή δημοσιογραφία έχει ένα τίμημα», τόνισε ο Μέρντοκ. Αρκεί να συμφωνούν μαζί του και οι αναγνώστες.

Τρίτη, Οκτωβρίου 20, 2009

Χρωματική σύγχυση





Tο μόνο βέβαιο είναι ότι σε λίγες ημέρες η Γερμανία θα αποκτήσει μια «κιτρινόμαυρη» κυβέρνηση. Σε επίπεδο κρατιδίων, όμως, επικρατεί απόλυτη χρωματική σύγχυση.

Πάρτε, για παράδειγμα, το Σάαρ, την πατρίδα του Όσκαρ Λαφοντέν, που με την Αριστερά του έχει καταφέρει να ταράξει τα νερά στη Γερμανία. Όλα έδειχναν ότι στο κρατίδιο αυτό θα σχηματιζόταν μια «κοκκινοπράσινη» (ή, αν προτιμάτε, «κοκκινο-κοκκινο-πράσινη») κυβέρνηση, με τη συμμετοχή των Σοσιαλδημοκρατών, των Πρασίνων και της Αριστεράς. Μια τέτοια κυβέρνηση θα είχε την πλειοψηφία στο περιφερειακό Κοινοβούλιο. Την τελευταία στιγμή, όμως, οι Πράσινοι άλλαξαν γνώμη. Κάτι η υπόσχεση του απερχόμενου Χριστιανοδημοκράτη πρωθυπουργού ότι θα τους δώσει δύο υπουργεία (Παιδείας και Περιβάλλοντος), κάτι η αντιπάθεια προς τον Λαφοντέν (ο οποίος αποφάσισε να εγκαταλείψει τη δράση σε ομοσπονδιακό επίπεδο και να επιστρέψει στο Σάαρ), και οι οικολόγοι αποφάσισαν να συμμαχήσουν με τους Χριστιανοδημοκράτες (CDU, μαύρους) και τους Φιλελεύθερους (FDΡ, κίτρινους), σχηματίζοντας τη σημαία της Τζαμάικας. Πρόκειται για την πρώτη τέτοια συμμαχία που συγκροτείται σε ένα κρατίδιο. Και τα μαχαίρια δεν άργησαν να βγουν. «Εδώ και καιρό είχα καταλάβει ότι ο αρχηγός των Πρασίνων στο Σάαρ, ο Χούμπερτ Ούλριχ, είναι μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα», δήλωσε ο Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ. «Στην πραγματικότητα είναι ένας μαφιόζος».

Στο Βρανδεμβούργο, πάλι, ο «κοκκινόμαυρος» συνασπισμός που κυβερνούσε μέχρι τώρα δίνει τη θέση του σε μια κατακόκκινη κυβέρνηση, μετά την απόφαση των Σοσιαλδημοκρατών (SΡD) να συμμαχήσουν με την Αριστερά (Die Linke). Και αυτή η εξέλιξη προκάλεσε αντιδράσεις, καθώς στα κρατίδια της πρώην Ανατολικής Γερμανίας η Αριστερά εξακολουθεί να έχει στις τάξεις της αρκετούς πρώην ΙΜ, δηλαδή «άτυπους» πληροφοριοδότες της Στάζι. Αυτός είναι ο λόγος, άλλωστε, που στη Θουριγγία η ηγεσία των Σοσιαλδημοκρατών αγνόησε τη βούληση της βάσης και συμμάχησε με τους Χριστιανοδημοκράτες.

Στα τρία παραπάνω κρατίδια διεξήχθησαν εκλογές στα τέλη του καλοκαιριού ή το φθινόπωρο. Άλλα κρατίδια κυβερνώνται από διαφορετικούς χρωματικούς συνδυασμούς: η Ρηνανία-Παλατινάτο από τους κιτρινοκόκκινους (SΡD και FDΡ), η Βρέμη από τους κοκκινοπράσινους (SΡD και οικολόγους), το Αμβούργο από τους πρασινόμαυρους (Χριστιανοδημοκράτες και οικολόγους). Όλες οι δυνατότητες είναι ανοιχτές, γράφει ο Ντανιέλ Βερνέ στην ιστοσελίδα Slate.fr. Όλοι μπορούν να συμμαχήσουν με όλους, τουλάχιστον σε τοπικό επίπεδο. Οι Χριστιανοδημοκράτες, που στο Βερολίνο καταγγέλλουν με κάθε ευκαιρία τη ριζοσπαστική Αριστερά, συγκυβερνούν μαζί της σε διάφορες πόλεις της πρώην Ανατολικής Γερμανίας. Ιστορικός συμβιβασμός ή κατάρρευση των ιδεολογιών;

Την ίδια ώρα, η Άγγελα Μέρκελ και οι Φιλελεύθεροι (δηλαδή καθαρόαιμοι δεξιοί) εταίροι της ολοκληρώνουν τις διαπραγματεύσεις τους ώστε η νέα κυβέρνηση να είναι έτοιμη για τα 20 χρόνια από την πτώση του Τείχους. Η ζωή των πυρηνικών εργοστασίων θα παραταθεί, αλλά υπάρχουν διαφωνίες για το ύψος των φορολογικών περικοπών, οι πρώτοι θέλουν 15 δισ. ευρώ, οι δεύτεροι 35, κάπου στη μέση θα συμφωνήσουν.

Δευτέρα, Οκτωβρίου 19, 2009

Η απομυθοποίηση του 1989





Αφιερώματα, συνεντεύξεις, λευκώματα, βιβλία, εκδηλώσεις: η Δύση γιορτάζει με μεγαλοπρέπεια τα 20 χρόνια από την πτώση του Τείχους. Την ίδια ώρα, οι άμεσα εμπλεκόμενοι απλώς αδιαφορούν.

Μια πρώτη γεύση πήραμε τον Νοέμβριο του 1999, όταν στις επετειακές εκδηλώσεις που έγιναν στο Βερολίνο έλαβαν μέρος πολύ λιγότεροι άνθρωποι απ΄ό,τι αναμενόταν. Στις μικρότερες πόλεις και την ύπαιθρο, η ημερομηνία αυτή λέει ακόμη λιγότερα πράγματα. Άλλωστε, η «πτώση του κομμουνισμού» τοποθετείται ανάλογα με τη χώρα σε διαφορετική χρονική στιγμή. Για τους Ρουμάνους, η πραγματική ρήξη έγινε το 1996, όταν η Δεξιά κέρδισε τις προεδρικές και βουλευτικές εκλογές. Για τους πολίτες των χωρών της Βαλτικής, η χρονιά-κλειδί είναι το 1991, όταν χώρισαν τους λογαριασμούς τους με τους Ρώσους.

Οι «επαναστάσεις» της Ανατολικής Ευρώπης δεν ήταν αληθινά λαϊκά κινήματα, γράφει ο Γάλλος καθηγητής Ζερόμ Ερτό στο βιβλίο του «1989 στην Ανατολική Ευρώπη: μια αμφιλεγόμενη ανάμνηση» (Εκδ. L΄Αube). Οι διαδηλώσεις που έγιναν στην Ανατολική Γερμανία, τη Ρουμανία ή την Τσεχοσλοβακία δεν αφορούσαν παρά ένα μικρό μέρος του πληθυσμού. Την ίδια άποψη έχει και ο Στίβεν Κότκιν, καθηγητής Ιστορίας στο Πρίνστον. Στο βιβλίο του «Uncivil Society» τονίζει ότι ο βασικός λόγος για την πτώση του Τείχους δεν ήταν ούτε ο λαϊκός ξεσηκωμός ούτε η δυτική προπαγάνδα, αλλά η κόπωση και η απογοήτευση του κομμουνιστικού κατεστημένου (που περιγράφεται με το εύρημα του τίτλου, σε αντίθεση με τη civil society, την κοινωνία των πολιτών). Οι δορυφόροι της Μόσχας δανείζονταν από τη Δύση θεωρώντας ότι σύντομα θα αποζημιώνονταν χάρις στις εξαγωγές τους, για να διαπιστώσουν κάποια στιγμή ότι τα προϊόντα που κατασκεύαζαν δεν ενδιέφεραν κανέναν. Όταν ο «υπαρκτός σοσιαλισμός» άρχισε να τρίζει, δεν χρειαζόταν πια παρά μια σπίθα για να καταρρεύσει: ένας πάστορας στη Ρουμανία ζήτησε από 40 ηλικιωμένους ενορίτες να διαμαρτυρηθούν για την εκδίωξή του από το σπίτι του, μερικοί φοιτητές της Θεολογίας συγκεντρώθηκαν σε μια εκκλησία της Λειψίας για να προσευχηθούν.

Στην Ανατολική Ευρώπη - λέει ο Ερτό στη Μοντ - τα γεγονότα του 1989 δεν έχουν δημιουργήσει μια κοινή μνήμη. Σε αυτό έχει συμβάλει σε ορισμένες περιπτώσεις και μια προσπάθεια αναθεώρησης της Ιστορίας. Ένα μέρος της πολωνικής Δεξιάς, για παράδειγμα, θεωρεί πως οι διαπραγματεύσεις του Μαρτίου 1989 ανάμεσα στο καθεστώς και την Αλληλεγγύη όχι μόνο δεν ήταν ο προάγγελος της ίδρυσης της πολωνικής δημοκρατίας, αλλά αντίθετα ήταν ένα είδος μυστικού συμφώνου για την παραμονή της κομμουνιστικής ελίτ στην εξουσία. Τον περασμένο Ιούνιο, ο πρόεδρος Κατσίνσκι προτίμησε να τιμήσει τη 13η επέτειο από την επίσκεψη του Πάπα παρά την 20ή επέτειο από την οργάνωση των πρώτων ημι-ελεύθερων εκλογών.

Ας μη μένουμε λοιπόν στις επετείους: ας δουλέψουμε λίγο περισσότερο για τη διεύρυνση της δημοκρατίας.

Σάββατο, Οκτωβρίου 17, 2009

Μπίρες, πελμένι και ποιήματα





Το όνομά τους στα ρωσικά είναι Ρroekt ΟGΙ, αλλά είναι γνωστά ως Ρirogi, ελληνιστί «πιροσκί». Πρόκειται για μια σειρά εστιατορίων- καφέ - μπαρ- βιβλιοπωλείων που έχουν ανοίξει στη Μόσχα και είναι ιδιαίτερα δημοφιλή μεταξύ των νέων. Εδώ δεν κλείνεις τραπέζι ούτε πληρώνεις είσοδο. Το πρόγραμμα το μαθαίνεις από τον «λογοτεχνικό χάρτη», μια ιστοσελίδα όπου αναγγέλλονται όλες οι πολιτιστικές εκδηλώσεις της ρωσικής πρωτεύουσας. Κι αν δεν είσαι μυημένος, δυσκολεύεσαι λίγο να βρεις το μαγαζί, η ταμπέλα είναι κρυμμένη. Οι περισσότεροι θαμώνες όμως γνωρίζονται μεταξύ τους και γρήγορα γίνονται μια παρέα. Όσο ο ποιητής απαγγέλλει, εκείνοι παραγγέλλουν τα ποτά τους. Στο καφέ Οgi της οδού Ποταπόφσκι, οι σερβιτόρες δύσκολα περνούν ανάμεσα στον κόσμο κρατώντας τους δίσκους με τις μπίρες και τα πελμένι, τα ρωσικά ραβιόλια.

Η αντεργκράουντ κουλτούρα δεν είναι κάτι το καινούργιο στη Ρωσία, επισημαίνει η Μαρί Ζεγκό στη Μοντ. Την εποχή της Σοβιετικής Ένωσης, οι διανοούμενοι συγκεντρώνονταν στα σπίτια και διάβαζαν τα ποιήματα του Γιόζεφ Μπρόντσκι, που φυλακίστηκε το 1964 με την κατηγορία του «κοινωνικού παρασιτισμού», ή τραγουδούσαν σιγανά τραγούδια διαφόρων επικριτών του συστήματος όπως ο Μπουλάτ Οκουτζάβα ή ο Βλαντίμιρ Βισότσκι (« Πάνω στου μαχαιριού την κόψη περπατούν οι ποιητές/ και μέχρι αίματος πληγώνουν τις ξυπόλυτες ψυχές»). Σήμερα η ατμόσφαιρα είναι πιο χαλαρή, αλλά όχι λιγότερο πολιτική. Φοιτητές του Κρατικού Πανεπιστημίου της Μόσχας, για παράδειγμα, εγκαινίασαν πρόσφατα μια αίθουσα προβολής στο δυάρι τους στο Αλτουφίεβο, ένα βόρειο προάστιο της Μόσχας. Ο χώρος είναι περιορισμένος, δεν χωρούν περισσότερα από είκοσι άτομα τη φορά. Οι προσκλήσεις γίνονται από στόμα σε στόμα. Και οι ταινίες που προβάλλονται, όλες απαγορευμένες στη μεγάλη ή τη μικρή οθόνη, είναι εκλεκτές: μια ταινία του Πάβελ Μπαρντίν για τις νεοναζιστικές οργανώσεις με τίτλο «Ρωσία 88», ένα ντοκιμαντέρ για τη δολοφονία της Άννας Πολιτκόφσκαγια, ένα άλλο για τον περσινό πόλεμο της Ρωσίας με τη Γεωργία.

Ύστερα υπάρχει ο «κύκλος των ποιητών»: μία ή δύο φορές την εβδομάδα, οι λάτρεις της ποίησης συγκεντρώνονται στα Ρirogi και ακούνε τον Μπόρις Κίρσον, έναν ποιητή και ψυχίατρο από την Οδησσό, ή τον Σεργκέι Κρουγκλόφ, έναν ποιητή και παπά από το Μινουσίνσκ της Σιβηρίας. Δεν λείπουν και οι παράτολμες ενέργειες. Τη νύχτα της 2ας προς 3η Οκτωβρίου, έκαναν μυστηριωδώς την εμφάνισή τους στο κέντρο της Μόσχας μια σειρά από σατιρικές αφίσες. «Ο Ουκρανός αγροίκος δεν είναι αδελφός της Ρωσίας», έγραφε η μία, με υπογραφή Gazprom. «Κάπνιζε, μπεκρόπινε και γέννα τέρατα», έγραφε μια άλλη, αναφερόμενη σε μια πατριωτική διαφήμιση που καλεί τους νέους να μην καπνίζουν, να μην πίνουν και να κάνουν παιδιά για το καλό της πατρίδας. Οι αφίσες έζησαν λίγες ώρες, τα χαράματα οι αρχές τις κατέβασαν.

Παρασκευή, Οκτωβρίου 16, 2009

Οι ψείρες και ο Σίσυφος





Δεν είναι μόνο η γρίπη των χοίρων που απασχολεί αυτόν τον καιρό τις οικογένειες, και κυρίως όσες έχουν παιδιά στο σχολείο. Ένα άλλο πανευρωπαϊκό, αν όχι παγκόσμιο πρόβλημα είναι οι ψείρες.

Είναι άριστα προετοιμασμένες απέναντι σε όλες τις επιθέσεις που μπορεί να δεχθούν, είτε αυτές λέγονται χτενάκι είτε ειδικό σαμπουάν είτε το απλό ξίδι της κουζίνας. Δεν κάνουν διακρίσεις ανάμεσα σε τάξειςπάνε παντού, σε ιδιωτικά και δημόσια σχολεία, σε φτωχά και πλούσια παιδιά - χρώματα, γλώσσες ή θρησκείες. Αρπάζουν όποια ευκαιρία βρουν για να προσκολληθούν, είναι ευέλικτες και φυσικά είναι δωρεάν. Με την έννοια αυτή, ίσως να αποτελούν το πραγματικό, το απόλυτο, το ανώτατο έμβλημα της Δημοκρατίας. Αλλά χρησιμεύουν σε κάτι; Κι αν όχι, γιατί η θεωρία της εξέλιξης δεν τις έχει οδηγήσει σε εξαφάνιση, αλλά περνούν με τόση άνεση από γενιά σε γενιά;

Οι ψείρες συμβάλλουν ασφαλώς στην ευημερία ενός μέρους της φαρμακευτικής βιομηχανίας, γεγονός ιδιαίτερα σημαντικό σ΄ αυτή την εποχή της οικονομικής κρίσης. Όπως επισημαίνει όμως ο Γάλλος φιλόσοφος Ολιβιέ Αμπέλ στη Λιμπερασιόν, η εξήγηση αυτή δεν είναι αρκετή. Ο Καντ, για να περιγράψει την τελεολογία της φύσης, έλεγε ότι οι ψείρες χρησιμεύουν για να υποχρεώνουν τους ανθρώπους να πλένουν το κεφάλι τους, αλλά κι αυτό στην εποχή μας δεν ακούγεται πολύ πειστικό, υπάρχουν και καλύτερα επιχειρήματα για να κάνουμε ντους. Γιατί η αλήθεια είναι ότι οι ψείρες δεν είναι το πιο ευχάριστο πράγμα. Για την ακρίβεια, είναι η κόλαση η ίδια. Όχι μόνο απαιτούν έναν πόλεμο χωρίς τέλος, αλλά συμπυκνώνουν την ολέθρια ουσία του πολέμου: πρέπει να καταστραφείς εσύ ο ίδιος για να τις καταστρέψεις. Ξύνεσαι, ξύνεσαι, μέχρι τελικής πτώσεως.

Μερικές φορές, βέβαια, είναι ευχάριστο να ξύνεσαι. Πολλά παιδιά ζητούν από τους γονείς τους να τους ξύσουν την πλάτη πριν κοιμηθούν. Θα μπορούσε να μιλήσει κανείς για έναν «επικουρισμό του ξυσίματος». Με τις ψείρες όμως είναι διαφορετικά, όσο ξύνεσαι τόσο η φαγούρα μεγαλώνει, μαζί και η απελπισία. Επιπλέον, τα παράσιτα αυτά θέτουν το πανάρχαιο ηθικό ερώτημα: πρέπει να μιλάμε γι΄ αυτά ή όχι; Πρέπει να μοιραζόμαστε το πρόβλημα με τους άλλους ή να σφυρίζουμε αδιάφορα; Μήπως θα έπρεπε κάποια μαχητική δασκάλα, ή μάλλον μια διευθύντρια σχολείου, αν όχι ένας δήμαρχος, για να μην πούμε ένας Σαρκοζί ή ένας Ομπάμα, να πάρει το θέμα πάνω του και να ορίσει μια συγκεκριμένη ημερομηνία όπου όλες οι ψείρες του κόσμου θα καταστραφούν συλλογικά; Μετά τα πυρηνικά όπλα, μήπως ο επόμενος στόχος πρέπει να είναι ένας κόσμος απαλλαγμένος από ψείρες;

Μπα, ακούγεται αφελές, απαντά ο Γάλλος φιλόσοφος. Αυτό που μας μαθαίνουν οι ψείρες, με την ταπεινή και βλακώδη επιμονή τους, είναι ότι πρέπει να μάθουμε να ζούμε μαζί τους. Κάθε φορά να ξεκινάμε τη δοκιμασία από την αρχή, όπως ο Σίσυφος.

Πέμπτη, Οκτωβρίου 15, 2009

Αριστερός αυταρχισμός





Κούβα και Βενεζουέλα: δύο καθεστώτα ιδιαίτερα αγαπητά σε μια μερίδα αριστερών. Ας γίνουμε λοιπόν σήμερα λίγο δυσάρεστοι.

Η Γιοάνι Σάντσες είναι η πιο διάσημη μπλόγκερ της Κούβας. Στο μπλογκ της «Γενιά Υ» περιγράφει την καθημερινή ζωή στη χώρα της, χωρίς να φείδεται κριτικών προς το καθεστώς. Πέρυσι τιμήθηκε με το βραβείο Ορτέγκα υ Γκασέτ, που απονέμει κάθε χρόνο η εφημερίδα Ελ Παΐς. Αλλά οι κουβανικές αρχές δεν της επέτρεψαν να ταξιδέψει στην Ισπανία για να το παραλάβει. Φέτος τιμήθηκε με το βραβείο Μaria Μoors Cabot, το πιο παλιό βραβείο δημοσιογραφίας στον κόσμο. Η τελετή απονομής έγινε χθες στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκηςαλλά ούτε αυτή τη φορά ήταν παρούσα. Από τις δέκα φορές που έχει ζητήσει βίζα για να ανταποκριθεί σε προσκλήσεις στο εξωτερικό, τις τρεις συνάντησε την άρνηση των αρχών και τις άλλες επτά την αδιαφορία τους. Αλλά δεν προτίθεται να χρησιμοποιήσει την τουριστική βίζα για να εγκαταλείψει την Κούβα. «Η πρώτη ύλη της δουλειάς μου είναι η κουβανική πραγματικότητα», είπε αυτή την εβδομάδα στο βραζιλιάνικο περιοδικό Veja. «Δεν θέλω και δεν μπορώ να είμαι μακριά από τις ιστορίες μου. Έχω καταλάβει εδώ και καιρό ότι η ζωή μου δεν υπάρχει έξω από την Κούβα».

Ο Ραούλ Μπαντουέλ ήταν ο άνθρωπος που τον Απρίλιο του 2002 έσωσε τον Ούγκο Τσάβες όταν όλα έμοιαζαν χαμένα. Ο στρατός είχε κάνει πραξικόπημα, η Ουάσιγκτον κοίταζε αλλού, αλλά ο στρατηγός Μπαντουέλ παρέμεινε πιστός στο Σύνταγμα και συνέβαλε στην επιστροφή του Τσάβες στην εξουσία. Για να τον ανταμείψει, ο τελευταίος τον έχρισε υπουργό Άμυνας. Όμως οι καιροί άλλαξαν. Ο στρατηγός άρχισε να απομακρύνεται από τον πρόεδρο, για να διακόψει τελικά τους δεσμούς μαζί του και να περάσει στην αντιπολίτευση. Και τον περασμένο Απρίλιο συνελήφθη για διαφθορά. «Κάθε μέρα η καταπίεση μεγαλώνει και οι μάσκες πέφτουν», λέει στον δημοσιογράφο της Γκάρντιαν από το κελί του στις στρατιωτικές φυλακές Λος Τέκες, έξω από το Καράκας. «Το μόνο που ενδιαφέρει τον Τσάβες είναι να παραμείνει ισοβίως πρόεδρος. Όσο για την κατηγορία εναντίον μου, είναι αστεία».

Η Σάντσες και ο Μπαντουέλ δεν είναι οι μόνοι. Μολονότι ο Ραούλ Κάστρο έκανε κάποια ανοίγματα, οι πολιτικοί κρατούμενοι στην Κούβα εξακολουθούν να είναι δεκάδες. Και το καθεστώς εξακολουθεί να τους θεωρεί «μισθοφόρους των Ηνωμένων Πολιτειών». Όσο για τη Βενεζουέλα, η οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων Fundepro υπολογίζει ότι 38 άνθρωποι κρατούνται για πολιτικούς λόγους που έχουν μεταμφιεστεί σε διαφθορά ή διατάραξη της δημόσιας τάξης. Καμιά δεκαριά άλλοι έχουν ζητήσει άσυλο στο Περού. Τριάντα δύο ραδιοφωνικοί σταθμοί έχουν κλείσει. «Παλιότερα αποκαλούσαμε τη Βενεζουέλα ατελή δημοκρατία, τώρα τη χαρακτηρίζουμε αυταρχικό καθεστώς με δημοκρατικά χαρακτηριστικά», λέει στη βρετανική εφημερίδα ένας ανώτατος Ευρωπαίος διπλωμάτης. Μπερδεμένο ακούγεται, να το γράψουμε για να μην το ξεχάσουμε.

Τετάρτη, Οκτωβρίου 14, 2009

Θα χρειαστούν δύο γενιές





«Στο Δημοκρατικό Κόμμα δεν υπάρχουν ούτε ιδέες ούτε ηγέτες ούτε πρόγραμμα. Θα χρειαστούν δύο γενιές για να ξαναγίνει η Κεντροαριστερά μια αξιόπιστη εναλλακτική κυβερνητική λύση». Τζανκάρλο Σανταλμάσι, πρώην διευθυντής του Radio RΑΙ.

O Σίλβιο Μπερλουσκόνι έχει κατηγορηθεί για δωροδοκία, φοροδιαφυγή, διαφθορά και υπονόμευση του Τύπου. Έχει ανοίξει μέτωπο με τους δικαστές, την Καθολική Εκκλησία και όσους δημοσιογράφους δεν δουλεύουν γι΄ αυτόν. Η γυναίκα του τον άφησε επειδή οργάνωνε όργια στη βίλα του, στη Σαρδηνία. Και την περασμένη εβδομάδα, το Συνταγματικό Δικαστήριο ήρε την ασυλία του. Παρά ταύτα, ο Ιταλός πρωθυπουργός παραμένει ισχυρός και δημοφιλής. Ένας από τους προφανείς λόγους είναι ότι ελέγχει τα περισσότερα μέσα ενημέρωσης της χώρας του. Ένας άλλος είναι η πολυδιάσπαση και η ανικανότητα της αντιπολίτευσης. Αλλά δεν φτάνουν αυτά. Όπως έγραψε ο δημοσιογράφος Μπέπε Σεβερνίνι στο ΤΙΜΕ, ο Μπερλουσκόνι είναι ο καθρέφτης της σύγχρονης Ιταλίας: αγαπά τις γυναίκες, το ποδόσφαιρο, το χρήμα, το φαΐ και τους φίλους του. Το πρωί εγκωμιάζει την Εκκλησία, το απόγευμα εξαίρει τις οικογενειακές αξίες και το βράδυ βγαίνει με πόρνες πολυτελείας.

Με αρχηγό της τον Βάλτερ Βελτρόνι, η αντιπολίτευση δεν μπόρεσε να τον νικήσει. Χωρίς τον Βελτρόνι, τα πηγαίνει ακόμα χειρότερα: στις ευρωεκλογές του Ιουνίου έχασε οκτώ μονάδες σε σχέση με τις βουλευτικές εκλογές του Απριλίου του 2008. Αναζητείται λοιπόν επειγόντως ηγέτης. Κι όπως απαιτεί η εποχή, ο ηγέτης θα βγει από τη βάση. Στις 25 Οκτωβρίου, οι Ιταλοί πολίτες άνω των 16 ετών θα κληθούν στις κάλπες για να επιλέξουν ανάμεσα σε τρία πρόσωπα: τον 58χρονο πρώην υπουργό Βιομηχανίας Πιερ Λουίτζι Μπερσάνι (φωτό), τον 50χρονο σημερινό (μεταβατικό) αρχηγό Ντάριο Φραντσεσκίνι και τον 58χρονο χειρουργό Ινιάτσιο Μαρίνο. Αν δεν σας λένε κάτι αυτά τα ονόματα, δεν είστε οι μόνοι. Ούτε τα δύο εκατομμύρια Ιταλοί που υπολογίζεται ότι θα ψηφίσουν είναι ενθουσιασμένοι με τις επιλογές που τους προσφέρονται.

Φαβορί είναι ο πρώτος, αφού έλαβε το 55% στην ψηφοφορία που έγινε μεταξύ των μελών του κόμματος. Πρώην κομμουνιστής, με καταγωγή από την «κόκκινη» Εμίλια Ρομάνια και προσκείμενος στον πρώην πρωθυπουργό Μάσιμο Ντ΄ Αλέμα, ο Μπερσάνι προτείνει μια μαχητική πολιτική κατά του Μπερλουσκόνι, «ο οποίος αντικαθιστά σταδιακά τους συνταγματικούς κανόνες και το κοινοβουλευτικό σύστημα από την άμεση σχέση ηγέτη- λαού». Ο πρώην χριστιανοδημοκράτης Φραντσεσκίνι (37%) θέλει ένα κόμμα πιο κοντά στους νέους, τους σοσιαλιστές και τους οικολόγους. Όσο για τον Μαρίνο (8%), είναι ο λιγότερο πολιτικός από τους τρεις υποψηφίους και δίνει έμφαση στον κοσμικό χαρακτήρα του ιταλικού κράτους.

Είναι φανερό ότι λείπει μια γυναίκα. Λείπει ο νέος και χαρισματικός ηγέτης που θα ενθουσιάσει και θα συσπειρώσει, ο «Ιταλός Ομπάμα». Εντάξει, να το πούμε κι ας παρεξηγηθούμε, λείπει ο «Ιταλός Γιώργος».

Τρίτη, Οκτωβρίου 13, 2009

Περιμένοντας τον Ιρανό Γκάντι





Τρεις Ιρανοί που έλαβαν μέρος στις διαδηλώσεις του περασμένου Ιουνίου κατά της εκλογικής νοθείας καταδικάστηκαν από το Επαναστατικό Δικαστήριο σε θάνατο. Αλλά το «πράσινο κύμα» δεν λέει να ξεφουσκώσει.

Το 1982, η νεαρή Μαρίνα Νεμάτ συνελήφθη και καταδικάστηκε σε θάνατο επειδή τόλμησε να διαμαρτυρηθεί για έναν καθηγητή της που, αντί να τους διδάσκει μαθηματικά, τους έκανε κατήχηση για το Ισλάμ. Λίγο πριν από την εκτέλεση, δόθηκε στη Μαρίνα μια δυνατότητα να σώσει τη ζωή της: να παντρευτεί τον δεσμοφύλακά της. Δέχθηκε. Και τα επόμενα δύο χρόνια γνώρισε από πρώτο χέρι τη ζωή στο Εβίν, τις πιο διαβόητες φυλακές του Ιράν. Όταν αποφυλακίστηκε, κατάφερε να διαφύγει στον Καναδά. Κι εκεί έγραψε το βιβλίο της «Κρατούμενη της Τεχεράνης», με θέμα τη ζωή των Ιρανών πολιτικών κρατουμένων.

Η Μαρίνα δεν εκπλήσσεται με τις καινούργιες θανατικές καταδίκες. Και τη δεκαετία του ΄80- λέει σε συνέντευξή της στη Ρεπούμπλικα - ο κόσμος είχε βγει στους δρόμους επειδή η δημοκρατία που περίμεναν δεν είχε έρθει. Τότε δεν υπήρχαν ΥouΤube και Ιnternet, και ήταν πολύ δύσκολο να βγουν οι ειδήσεις από τη χώρα. Χύθηκε αίμα και η κυβέρνηση έκανε ακριβώς τα ίδια μ΄ αυτά που κάνει σήμερα: στημένες δίκες, προαποφασισμένες ποινές, εκτελέσεις. Ο στόχος είναι πάντα ο ίδιος: να καταλάβουν οι πολίτες ότι το να διαδηλώνουν κοστίζει ακριβά. Να τρομάξουν τόσο πολύ, ώστε να μην ξανακατεβούν στον δρόμο.

Παρά την τρομοκρατία, πάντως, παρά τις συλλήψεις, τους βασανισμούς, τους βιασμούς στις φυλακές και τις θανατικές καταδίκες, οι αντικυβερνητικές διαμαρτυρίες δεν σταματούν. Αλλάζουν απλώς χαρακτήρα. Πριν από λίγες ημέρες, σε μια τηλεοπτική εκπομπή, όπου ένας ιερωμένος απαντούσε σε ερωτήσεις του κοινού, μια γυναίκα ζήτησε συμβουλές για τα συζυγικά της προβλήματα, διευκρινίζοντας ότι τον άνδρα της τον λένε Μιρ Χοσεΐν Μουσαβί, «όπως τον εκλεγμένο πρόεδρο που του έκλεψαν τη νίκη». Η εκπομπή διακόπηκε αμέσως. Ένα βίντεο στο ΥouΤube δείχνει μια σκηνή στο μετρό όπου οι μπασιτζί (εθελοντές παραστρατιωτικοί) φωνάζουν «Θάνατος στο Ισραήλ!» και μια ομάδα γυναικών απαντά «Θάνατος στον δικτάτορα!». Το ίδιο σύνθημα δονούσε το περασμένο Σάββατο ολόκληρο το στάδιο της Τεχεράνης στο τέλος του ποδοσφαιρικού αγώνα Εστεγκλάλ- Περσέπολις, χωρίς να προλάβει η ιρανική τηλεόραση να διακόψει τη μετάδοση όπως κάνει συνήθως. Και για τις 4 Νοεμβρίου, επέτειο της επίθεσης εναντίον της αμερικανικής πρεσβείας, η αντιπολίτευση οργανώνει νέες διαδηλώσεις.

«Οι Ιρανοί εξακολουθούν να ελπίζουν», λέει η Μαρίνα Νεμάτ. «Ελπίζουν ότι θα βρεθεί ένας Ιρανός Γκάντι που θα ενώσει αυτή τη διχασμένη χώρα και θα την οδηγήσει στη δημοκρατία χωρίς αιματοχυσία. Κι ελπίζουν ακόμη ότι δεν θα δεχθούν μια επίθεση ή μια εισβολή, που δεν θα λύσει κανένα πρόβλημα και, αντίθετα, θα δημιουργήσει μια νέα γενιά μαρτύρων έτοιμων για όλα. Η όποια αλλαγή μπορεί να έλθει μόνο από μέσα».

Δευτέρα, Οκτωβρίου 12, 2009

Η νέα πραγματικότητα





Το κλίμα ήταν χαρακτηριστικό στο σεμινάριο για τα 20 χρόνια από την πτώση του Τείχους: οι αντιπρόσωποι της Ευρώπης ήταν απαισιόδοξοι, ενώ οι Κινέζοι πετούσαν.

Είκοσι τέσσερα σύγχρονα τείχη, από το Ισραήλ ώς το Μεξικό, μέτρησε ο Γάλλος συγγραφέας Μαρέκ Αλτέρ, επιζήσας του Γκέτο της Βαρσοβίας. Αρκετά ακόμη αόρατα τείχη, όπως ο χώρος Σένγκεν και το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν, εντόπισε η Αμινάτα Τραορέ, πρώην υπουργός Πολιτισμού του Μάλι. «Η Ευρώπη είναι θύμα των φόβων της και της υπεράσπισης των προνομίων της», δήλωσε ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Ιταλίας Μάσιμο Ντ΄ Αλέμα. Οι μετακομμουνιστικές κοινωνίες της Ανατολικής Ευρώπης υπέταξαν τη δικαιοσύνη και την κοινωνική ευημερία στη δικτατορία του ΑΕΠ και θα χρειαστούν πολλές δεκαετίες για να ενταχθούν στο νέο παγκόσμιο πλαίσιο, επεσήμανε ο Βρετανός ιστορικός Έρικ Χόμπσμπομ.

Η μία ομιλία ήταν πιο μαύρη από την προηγούμενη στο σεμινάριο που οργανώθηκε στις 9 και 10 Οκτωβρίου στο Μπόσκο Μαρένγκο της Ιταλίας από το Παγκόσμιο Πολιτικό Φόρουμ (WΡF), ένα ίδρυμα που χρηματοδοτείται από τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ. Ο τελευταίος δεν ήταν παρών για λόγους υγείας, αλλά στο κείμενό του, που διάβασε ο πρώην εκπρόσωπός του Αντρέι Γκρατσόφ, τόνισε ότι η έλλειψη προετοιμασίας της παγκόσμιας πολιτικής ελίτ είχε ως αποτέλεσμα να διαλυθούν ψευδαισθήσεις και να χαθούν ευκαιρίες σε έναν κόσμο που για εκατομμύρια ανθρώπους είναι λιγότερο ασφαλής απ΄ ό,τι στο παρελθόν. «Στην Ευρώπη καυχιόμαστε για τα καλά που κάναμε τα τελευταία 50 χρόνια και δεν ασχολούμαστε με το τι θα κάνουμε τα επόμενα 30 χρόνια», δήλωσε ο πρώην πρωθυπουργός της Ισπανίας Φελίπε Γκονθάλεθ.

Το κλίμα- γράφει η Πιλάρ Μπονέτ στην Ελ Παΐς - άλλαξε εντελώς όταν έλαβε τον λόγο ο Ου Τζιανμίν, αντιπρόεδρος του Ινστιτούτου Στρατηγικής και Διαχείρισης της Κίνας. «Πιστεύουμε ότι το μέλλον θα είναι καλύτερο», δήλωσε. «Αν ο 19ος αιώνας ήταν ο αιώνας της Ευρώπης και ο 20ός ήταν ο αιώνας της Αμερικής, ο 21ος θα έχει νέους πρωταγωνιστές. Και οι Ευρωπαίοι, αν δεν θέλουν να έχουν δυσκολίες, πρέπει να προσαρμοστούν στη νέα πραγματικότητα και να διευρύνουν τους ορίζοντές τους. Ας το καταλάβουν: δεν μπορούν να ανταγωνιστούν την Κίνα!».

Την ίδια ώρα, όσοι παρευρίσκονταν στο Παγκόσμιο Συνέδριο για τον Τύπο που γινόταν στο Πεκίνο πληροφορούνταν ότι η Κίνα θα διαθέσει 4,5 δισεκατομμύρια ευρώ για να χρηματοδοτήσει την παγκόσμια επέκταση του πρακτορείου Νέα Κίνα, του τηλεοπτικού καναλιού CCΤV και του ραδιοφωνικού σταθμού CRΙ. Κι αυτό, σε μια στιγμή που τα μέσα ενημέρωσης σε όλο τον κόσμο διέρχονται κρίση που απειλεί ακόμη και την επιβίωσή τους, Στο συνέδριο, που εγκαινίασε ο πρόεδρος Χου Τζιντάο έχοντας δίπλα του τον Ρούπερτ Μέρντοκ, κανείς από τους ομιλητές δεν τόλμησε να μιλήσει για την ελευθερία της έκφρασης. Το θέμα ήταν εκτός ημερήσιας διάταξης, εκτός νέας πραγματικότητας.

Σάββατο, Οκτωβρίου 10, 2009

Μαθήματα ηθικής





Όλα τα έχει αυτή η ιστορία: ομοφυλοφιλία, υποψία παιδεραστίας, ακροδεξιά, ελευθερία της έκφρασης, ηθικολογία, τύψεις, ποίηση, Πολάνσκι, Κάρλα- αν και το τελευταίο δεν αποτελεί έκπληξη, η σκιά της Κάρλα υπάρχει παντού. Έκπληξη προκαλεί, αντίθετα, η αντιστροφή των ρόλων που παρατηρείται στην «υπόθεση Φρεντερίκ Μιτεράν». Η Δεξιά υπερασπίζεται, έστω και χωρίς ιδιαίτερο ζήλο, έναν ανοιχτά ομοφυλόφιλο υπουργό Πολιτισμού, που καλείται από τον εκπρόσωπο του Σοσιαλιστικού Κόμματος να παραιτηθεί επειδή σε ένα βιβλίο του που εκδόθηκε πριν από τέσσερα χρόνια είχε ομολογήσει ότι έκανε σεξουαλικό τουρισμό στα μπαρ της Μπανγκόκ και πλήρωνε νεαρά, ή λιγότερο νεαρά, αγόρια για να κάνει σεξ μαζί τους.

Έκπληξη προκαλούν και πολλά από τα επιχειρήματα που ακούγονται τις τελευταίες ημέρες. Ο σύμβουλος του προέδρου Σαρκοζί, για παράδειγμα, εγκαλεί τους επικριτές του Μιτεράν επειδή τον κατηγορούν τώρα, ενώ είχαν σωπάσει τότε. Ο πρώην διευθυντής της «Μοντ» ΖανΜαρί Κολομπανί, πάλι, έγραψε πως όλα έγιναν λόγω της υποστήριξης του Μιτεράν προς τον Πολάνσκι, μιας υποστήριξης που ήταν αυτονόητη αφού ο σκηνοθέτης είναι Γάλλος πολίτης. Η ουσία του θέματος, όμως, βρίσκεται αλλού. Μπορεί να είναι υπουργός Πολιτισμού ένας άνθρωπος που επιδιδόταν στα νιάτα του στον σεξουαλικό τουρισμό; Θα ήταν καλύτερη η θέση του αν, αντί για «εφήβους», γοητευόταν από πόρνες; Είναι υπέρ ή εναντίον ενός πολιτικού το να αποκαλύπτει- ή να έχει αποκαλύψει σε κάποια στιγμή της ζωής του- με ειλικρίνεια και πόνο ψυχής τα πάθη του; Μπορεί να επιτρέψει μια κοινωνία να δίνει μαθήματα ηθικής η εκπρόσωπος του πιο σκοταδιστικού, ομοφοβικού και ρατσιστικού κομματιού της, η αρχηγός του Εθνικού Μετώπου Μαρίν Λεπέν;

Το ζήτημα δεν είναι νομικό: ο Μιτεράν διευκρινίζει πως όταν οι ομοφυλόφιλοι μιλούν για «αγόρια» δεν εννοούν κατ΄ ανάγκη ανηλίκους- και πάντως εκείνος κοιμόταν με φοιτητές και πάνω. Το ζήτημα δεν είναι ούτε μόνο πολιτικό: μετά τη φασαρία που έγινε, ο υπουργός αργά ή γρήγορα θα απομακρυνθεί, κι ας χαρακτήριζε το καλοκαίρι ο ίδιος ο πρόεδρος «θαρραλέο» το βιβλίο του. Το ζήτημα είναι πάνω απ΄ όλα ηθικό. Ο σεξουαλικός τουρισμός είναι κάτι ευρύτατα διαδεδομένο και στηρίζεται στις ανισότητες ανάμεσα στον πλούσιο και τον φτωχό κόσμο. Ο καλύτερος τρόπος να αντιμετωπιστεί δεν είναι, ασφαλώς, η νομιμοποίησή του. Δεν είναι όμως ούτε η συγκάλυψή του. «Ο Φρεντερίκ Μιτεράν όχι μόνο δεν δικαιολογεί τον σεξουαλικό τουρισμό, αλλά περιγράφει το αδιέξοδο στο οποίο οδηγεί κάθε πληρωμένη σχέση, παρατηρώντας με αμείλικτο τρόπο τη δική του πορεία», λέει ο δήμαρχος του Παρισιού Μπερτράν Ντελανοέ. «Πρόκειται για τη δική του ιστορία, και είναι συνταρακτική».

Όποιος θέλει λοιπόν να εκφράσει άποψη, ας κάνει τουλάχιστον το αυτονόητο: να διαβάσει το βιβλίο.

Παρασκευή, Οκτωβρίου 09, 2009

Οικολογικές περιπέτειες





«Οι σοσιαλιστές βλέπουν τους οικολόγους σαν ένα μικρό παιδί. Αλλά το παιδί μεγάλωσε: έχει ύψος πάνω από 1,80 και δεν μπορούν να του απευθύνονται με αυτόν τον πατερναλισμό».

Η δήλωση αυτή ανήκει σε μια νεαρή οικολόγο. Δεν πρόκειται για τη Μαρία Βασιλάκου- δεν θα μπορούσε να πει κάτι τέτοιο η Μαρία Βασιλάκου- αλλά για την κατά έξι χρόνια μικρότερή της Σεσίλ Ντιφλό, γραμματέα των Πρασίνων της Γαλλίας, και το πιο «καυτό» αυτήν τη στιγμή πολιτικό πρόσωπο της χώρας της. Πριν από έναν χρόνο ήταν εντελώς άγνωστη. Πριν από έναν μήνα προσκλήθηκε από τους σοσιαλιστές στο μίνι συνέδριό τους, στη Λα Ροσέλ, και τους είπε κατάμουτρα ότι «ο σοσιαλισμός είναι ένα πρόγραμμα του περασμένου αιώνα, αφού στηρίζεται στην ανάπτυξη και στην ιδεολογία». Και πριν από μερικές εβδομάδες έγινε δεκτή από τον πρόεδρο Σαρκοζί για να μιλήσουν για τον πράσινο φόρο. «Μου είπε ότι θέλει να επιβάλει έναν οικολογικό φόρο, αλλά δεν το πίστευε», θα έλεγε αργότερα. «Ο Σαρκοζί έχει απλώς μεταμφιεστεί σε πράσινο».

Μητέρα τεσσάρων παιδιών, κόρη μιας φιλόζωης καθηγήτριας και ενός αγρότη, η 34χρονη Ντιφλό ζει σε μια μικρή και φτωχή πόλη έξω από το Παρίσι, τη Villeneuve Saint-Georges. «Μπήκα στην πολιτική για να αλλάξω τα πράγματα σε τοπικό επίπεδο, στη γειτονιά μου», λέει στην Ελ Παΐς. «Αλλά τώρα, το πιο γειτονικό είναι παγκόσμιο: η κλιματική αλλαγή». Ούτε ψηλή ούτε κοντή, ούτε όμορφη ούτε άσχημη, κρατά χαμηλούς τόνους, χωρίς να κρύβει τις πολιτικές της φιλοδοξίες. «Η Ελισάβετ, στα 22 της χρόνια, ήταν ήδη βασίλισσα», είπε κάποτε. Παρατηρώντας την, θα έλεγε κανείς ότι βρίσκεται στον αντίποδα του Ντανιέλ ΚονΜπεντίτ, για τον οποίο λέει πως «αυτό που τον κάνει διασκεδαστικό είναι ότι είναι ανεξέλεγκτος». Ο ίδιος ο Ντάνι, πάντως, βεβαιώνει πως η Σεσίλ είναι εξίσου ναρκισσίστρια μ΄ εκείνον. Εξίσου διαυγής. Και εξίσου απαραίτητη στους Πράσινους.

Αν οι Έλληνες οικολόγοι έχουν χρέος να κτίσουν πάνω στο 2,5% που έλαβαν στις εκλογές και την πολυτέλεια (;) να απορρίπτουν μια πρόταση για συμμετοχή στην κυβέρνηση, οι Γάλλοι συνάδελφοί τους έχουν να διαχειριστούν το βαρύ 16,8% που έλαβαν στις ευρωεκλογές και να συμβάλουν στη συγκρότηση αξιόπιστων, προοδευτικών κυβερνητικών συμμαχιών. «Αν θέλουμε να νικήσουμε τον Σαρκοζί, πρέπει να δείξουμε στην κοινωνία ότι μπορούμε, για συγκεκριμένα προβλήματα, να μιλήσουμε με όλο τον κόσμο», λέει ο Κον-Μπεντίτ σε μια συνέντευξη - ποταμό στο περιοδικό Μαριάν. «Αλλά οι σοσιαλιστές δεν μπορούν να το καταλάβουν. Για να μιλήσει με τον Μπαϊρού, η Μαρτίν Ομπρί του ζητά να ξεκαθαρίσει τη θέση του σε δύο ζητήματα: αν ανήκει στην Αριστερά και τι πιστεύει για το Αφγανιστάν. Είναι εντελώς ηλίθιο. Για το Αφγανιστάν, κι εγώ ο ίδιος δεν ξέρω. Ούτε έχει καμιά σχέση με τη Δεξιά και την Αριστερά. Είναι ένα σύνθετο ζήτημα κι έχω βαρεθεί να τα υπεραπλουστεύουμε όλα».

Πέμπτη, Οκτωβρίου 08, 2009

Η τυραννία του έρωτα





Πώς συμβιβάζεται ο έρωτας με την ελευθερία; Είναι ο έρωτας δημοκρατικός; Σαράντα χρόνια μετά τον Μάη του ΄68, ο Πασκάλ Μπρικνέρ αναλύει τα παράδοξα του συναισθήματος που νίκησε τη σεξουαλική επανάσταση.

«Δεν υπάρχει ευτυχισμένος έρωτας», έλεγε ο Αραγκόν. Στην πραγματικότητα, για όσο χρονικό διάστημα διαρκεί, και όποιες μεταπτώσεις κι αν έχει, ο έρωτας δεν μπορεί παρά να είναι ευτυχισμένος. Το γεγονός ότι μια ερωτική περιπέτεια μπορεί μια μέρα να τελειώσει (στη Γαλλία, για παράδειγμα, οι μισοί γάμοι καταλήγουν σε διαζύγιο) δεν μειώνει την ποιότητά της ούτε την ένταση των δεσμών που αναπτύσσονται. Ασφαλώς υπάρχει πόνος στους έρωτές μας, αλλά είναι ένας πόνος που προκαλεί ευφορία, μια αγωνία που δημιουργεί ηδονή. Ίσως το πάθος να οδηγεί μοιραία στη δυστυχία. Μα είναι ακόμη μεγαλύτερη δυστυχία το να μην έχεις νιώσει ποτέ στη ζωή σου πάθος.

Ο «ελεύθερος έρωτας» είναι ένας από τους μύθους του Μάη του ΄68. Η μεγάλη εξίσωση της εποχής μας συνίσταται στη συμφιλίωση δύο αντιφατικών πραγμάτων: το να συμβιώνεις με κάποιον, παραμένοντας ταυτόχρονα κύριος της ζωής σου. Ο σημερινός ερωτευμένος είναι ένα ον που μιλά τη διπλή γλώσσα της μοιραίας αφοσίωσης και της ελεύθερης διάθεσης του εαυτού του. Θέλει να ενωθεί με τον άλλο και την ίδια στιγμή να είναι ανεξάρτητος. Η επιθυμία ενός ισχυρού δεσμού συνοδεύεται από τον πανικό της συζυγικής φυλακής. Εξ ου και αυτό το παιχνίδι με τον γάμο, που υποχωρεί ως θεσμός αλλά όχι και ως ιδανικό, που απομακρύνεται από την Εκκλησία για να πάρει τη μορφή της «συγκατοίκησης» ή της «ελεύθερης συμβίωσης». Θέλουμε όλα τα πλεονεκτήματα του έρωτα χωρίς τις συνέπειές του. Θέλουμε να ζούμε την περιπέτεια του έρωτα, με την προϋπόθεση να μην έχει επιπτώσεις στην καριέρα μας- και να μη μας στερεί το δικαίωμα να μπλεχτούμε σε κάποια άλλη περιπέτεια. Το παράδοξο του έρωτα είναι εν τέλει το παράδοξο της ύπαρξης: η σύγκρουση ανάμεσα στον κάθετο χαρακτήρα μιας επιθυμίας, ενός πάθους, της αναζήτησης του απολύτου, και στον οριζόντιο χαρακτήρα του χρόνου που περνά.

Ο έρωτας δεν έχει καμιά σχέση με τη δημοκρατία. Αν δεν έχουμε βρει ακόμη το φάρμακο για τις αρρώστιες που τον συνοδεύουν- ζήλεια, κτητικότητα, απιστία - είναι γιατί τέτοιο φάρμακο δεν υπάρχει! Ο έρωτας αντιστέκεται στις ουτοπίες της δικαιοσύνης και της ισότητας, αφού το να αγαπάς σημαίνει να προτιμάς. Ο έρωτας δεν επιδέχεται μεταρρύθμιση: όπως και η ευτυχία, είναι εκείνο το μέρος της ύπαρξης που δεν κατορθώνουμε να ελέγξουμε.

(Αποσπάσματα συνεντεύξεων του 60χρονου Μπρικνέρ στα περιοδικά «Νouvel Οbservateur» και «Le Ρoint», με αφορμή την έκδοση του νέου του βιβλίου με τίτλο «Το ερωτικό παράδοξο», Εκδ. Grasset)

Τετάρτη, Οκτωβρίου 07, 2009

Προτεραιότητα στους νέους





Να και μια όχι ακριβώς πολιτική εξήγηση για την εχθρότητα μεγάλου μέρους των Αμερικανών προς τη μεταρρύθμιση του συστήματος υγείας: οι Αμερικανοί φοβούνται τη μεταρρύθμιση, επειδή φοβούνται τον θάνατο.

Σε πρόσφατο άρθρο του στην επιθεώρηση Lancet, ο Εζέκιελ Εμάνιουελ πρότεινε ένα σύστημα για το ποιος θα έπρεπε να έχει προτεραιότητα σε πράγματα όπως η μεταμόσχευση ήπατος ή τα εμβόλια σε περίπτωση επιδημίας. Μεταξύ άλλων παραγόντων που πρέπει να ληφθούν υπόψη, περιελάμβανε σε περίοπτη θέση την ηλικία: οι έφηβοι και οι νεαροί ενήλικες πρέπει πάντα να προηγούνται, αφού έχουν πλήρως ανεπτυγμένη προσωπικότητα και περισσότερα χρόνια μπροστά τους από τους ηλικιωμένους. Το άρθρο συνοδευόταν μάλιστα και από ένα γράφημα που έδειχνε πόσο μειώνεται η αξία της ανθρώπινης ζωής όσο απομακρύνεται από την ιδανική ηλικία.

Οι Ρεπουμπλικανοί έσπευσαν να χαρακτηρίσουν τον Εμάνιουελ «Δόκτορα Θάνατο». Εκτός από γιατρός, όμως, ο συντάκτης του επίμαχου άρθρου είναι και αδελφός του Ραμ Εμάνιουελ, του προσωπάρχη του Ομπάμα. Όπως είναι φυσικό, λοιπόν, οι απόψεις του πολιτικοποιήθηκαν. Οι Ρεπουμπλικανοί δεσμεύτηκαν να θέσουν εκτός νόμου τη σύνδεση της υγειονομικής περίθαλψης με την ηλικία. Όπως επισημαίνει όμως ο Εκόνομιστ, η πρακτική αυτή εφαρμόζεται ήδη ευρέως. Όλοι συμφωνούν ότι μια μέρα θα πεθάνουμε. Κι όλοι συμφωνούν ότι, ακόμη και στην Αμερική, οι πόροι είναι περιορισμένοι. Πού πρέπει λοιπόν να δοθεί η προτεραιότητα: στο να σωθούν όσο το δυνατόν περισσότερες ζωές ή στο να σωθούν όσο το δυνατόν περισσότερα χρόνια ζωής; Κανείς δεν αρνείται ότι πρέπει και αξίζει να δαπανηθούν 1.000 δολάρια για να σωθεί η ζωή ενός παιδιού. Είναι όμως εξίσου θεμιτό να δαπανηθούν ένα εκατομμύριο δολάρια για να παραταθεί κατά μία εβδομάδα η επώδυνη ζωή ενός ανθρώπου που πάσχει από ανίατη ασθένεια; Και στην περίπτωση αυτή, ποιος πρέπει να πληρώσει;

Οι υπέρμαχοι της μεταρρύθμισης διαψεύδουν ότι θα πληγεί καθ΄ οιονδήποτε τρόπο το Μedicare, το κρατικό πρόγραμμα υγείας για τους ηλικιωμένους. Αλλά η Μπρίτανι Τομάινο, μια ειδικευόμενη ογκολόγος, δεν έχει καμιά αμφιβολία ότι, αν ψηφιστεί η μεταρρύθμιση, ο 95χρονος παππούς της θα έχει στο μέλλον (δηλαδή πόσο μέλλον;) μεγαλύτερες δυσκολίες να τύχει της φροντίδας που χρειάζεται. Και η μεγάλη πλειοψηφία των ηλικιωμένων συμφωνεί μαζί της: μόνο το 23% πιστεύει ότι η μεταρρύθμιση θα τους κάνει καλό. Σε ένα δημοκρατικό σύστημα όπου οι ψήφοι όλων των ηλικιακών κατηγοριών μετρούν το ίδιο- και μάλιστα οι ψηφοφόροι μεγαλύτερης ηλικίας είναι πιο αποφασισμένοι να υπερασπιστούν τα «κεκτημένα» τους-, το γεγονός αυτό δεν μπορεί να αγνοηθεί.

Οι πιο κερδισμένοι- κατ΄ άλλους οι μόνοι κερδισμένοι- από τη μεταρρύθμιση θα είναι οι σημερινοί ανασφάλιστοι. Αλλά η κατηγορία αυτή αντιστοιχεί μόνο στο 15% του πληθυσμού. Και, φυσικά, δεν βγάζει πρόεδρο.

Τρίτη, Οκτωβρίου 06, 2009

Ένας άλλος κόσμος





Την ώρα που όλοι οι αναλυτές μιλούν για κρίση της ευρωπαϊκής Κεντροαριστεράς, οι Πορτογάλοι και Έλληνες σοσιαλιστές σπεύδουν να τους διαψεύσουν. Να είναι οι λόγοι μονάχα εθνικοί;

Ισπανία, Πορτογαλία, Ελλάδα: οι τρεις από τις επτά χώρες της Ευρώπης όπου κυβερνά η Κεντροαριστερά βρίσκονται στον Νότο. Και μπορεί ο Θαπατέρο να νιώθει το έδαφος να υποχωρεί κάτω από τα πόδια του- σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις, το 72% των Ισπανών εμπιστεύονται λίγο έως καθόλου την πολιτική του- αλλά έχει πάντα χρόνο να ορθοποδήσει. Όπως επισημαίνει ο Ζεράρ Γκριμπέρ, διευθυντής ερευνών στο CΝRS, το στοιχείο που συνδέει αυτές τις τρεις χώρες είναι ότι επέστρεψαν αργά στη δημοκρατία. «Στις χώρες αυτές ο σοσιαλισμός δεν είναι μονάχα σοσιαλισμός, ταυτίζεται με τη δημοκρατία», λέει σε συνέντευξή του στη «Μοντ». «Επιπλέον, ο δικομματισμός είναι ισχυρός και η Άκρα Αριστερά δεν κατορθώνει να διαπεράσει τους σοσιαλδημοκράτες. Το δίπολο Δεξιά- Αριστερά εξακολουθεί να έχει εδώ ένα ουσιαστικό περιεχόμενο. Είναι σαν οι χώρες αυτές να ανήκουν σε έναν άλλο κόσμο».

Μπορεί να ανήκουμε σε έναν άλλο κόσμο, αλλά από τον Γιώργο Παπανδρέου περιμένουν να μάθουν οι Ευρωπαίοι σοσιαλιστές ηγέτες τη συνταγή της νίκης. «Καλά μας έλεγε ο Μίλιμπαντ να κοιτάμε τι γίνεται στην Ελλάδα», δήλωσε η Σεγκολέν Ρουαγιάλ, αναφερόμενη στον Βρετανό υπουργό Εξωτερικών. Οι ζυμώσεις έχουν ήδη ξεκινήσει. Και το πρώτο συμπέρασμα φαίνεται να είναι ότι τα κόμματα της Κεντροαριστεράς πρέπει να γίνουν περισσότερο αριστερά και λιγότερο κεντρώα. Οι Γερμανοί σοσιαλδημοκράτες ετοιμάζονται να εκλέξουν νέα γραμματέα τους την Αντρέα Νάλες, επικεφαλής της αριστερής πτέρυγας του κόμματος. Την ίδια επιλογή φαίνεται πως έχει κάνει και το Δημοκρατικό Κόμμα της Ιταλίας, προς μεγάλη απογοήτευση ενός από τους πολυάριθμους πρώην αρχηγούς του, του Φραντσέκο Ρουτέλλι. «Αν το κόμμα κάνει αριστερή στροφή, είναι τελειωμένο», λέει στο καινούργιο βιβλίο του με τίτλο «La Svolta» («Η Καμπή») που κυκλοφόρησε την περασμένη εβδομάδα. Όσο για τους Γάλλους σοσιαλιστές, προτού μπορέσουν να ασχοληθούν με το ιδεολογικό περιεχόμενο του κόμματος θα πρέπει να περιμένουν να λυθούν οι προσωπικές διαφορές ανάμεσα στην κ. Ρουαγιάλ και την κ. Ομπρί.

Οι σοσιαλδημοκράτες που βρίσκονται μακριά από την εξουσία μπορούν να παρηγοριούνται με την ιδέα ότι πολλά σημεία του προγράμματός τους (ισότητα ανδρών και γυναικών, συμμετοχή του κράτους στη διαχείριση της οικονομίας, προστασία των εργαζομένων) σε έναν βαθμό εφαρμόζονται- αλλά από τους συντηρητικούς αντιπάλους τους! Από τη Σουηδία ώς την Ιταλία, κανένα από τα κεντροδεξιά κόμματα που κυβερνούν σήμερα στην Ευρώπη δεν επιδιώκει να μειώσει δραστικά τους φόρους ή να περικόψει τα κοινωνικά προγράμματα. Υποκριτές ή όχι, εκείνοι προσαρμόστηκαν στην κρίση. Μένει να φανεί αν θα το κατορθώσουν και οι σοσιαλιστές- είτε ακολουθώντας τον ελληνικό δρόμο είτε όχι.

Δευτέρα, Οκτωβρίου 05, 2009

Ηθικά ύποπτη πρακτική





Το να χάνεις σε μια ψηφοφορία για την πόλη που θα υποδεχθεί τους Ολυμπιακούς Αγώνες δεν είναι κακό. Το πραγματικό πρόβλημα είναι όταν υποχωρείς μπροστά σε αντιπάλους που όφειλες εγκαίρως να έχεις εξουδετερώσει.

Τριακόσια ογδόντα εκατομμύρια δολάρια: τόσα χρήματα έχουν διαθέσει τους τελευταίους μήνες η αμερικανική φαρμακευτική βιομηχανία, οι ασφαλιστικές εταιρείες, τα νοσοκομεία και τα λόμπι για να μπλοκάρουν τις προοδευτικές διατάξεις της μεταρρύθμισης του συστήματος υγείας. Σύμφωνα με αποκαλυπτικό ρεπορτάζ της εφημερίδας Γκάρντιαν, ένα σημαντικό μέρος της εκστρατείας τους γίνεται μέσω οικονομικών συνεισφορών προς μέλη του Κογκρέσου που επηρεάζουν τη σχετική συζήτηση. Και η μεγαλύτερη από αυτές τις συνεισφορές, κάπου 1,5 εκατομμύριο δολάρια, έχει γίνει προς τον πρόεδρο της επιτροπής της Γερουσίας που συντάσσει τον νέο νόμο. Σημειώστε το όνομά του: Μαξ Μπόουκας.

Την περασμένη εβδομάδα, η επιτροπή αυτή καταψήφισε δύο φορές τη διάταξη της δημόσιας ασφάλισης, που προσφέρει στους καταναλωτές χαμηλότερα ασφάλιστρα και καλύτερη κάλυψη. Και τις δύο φορές ο Μπόουκας ψήφισε εναντίον της διάταξης αυτής. Ο Δημοκρατικός γερουσιαστής από τη Μοντάνα οργανώνει κάθε τόσο δείπνα όπου τα στελέχη της φαρμακευτικής βιομηχανίας πληρώνουν χιλιάδες δολάρια ο καθένας για να συμμετέχουν, ενώ μια φορά τον χρόνο καλεί όλον αυτόν τον συρφετό στην πολιτεία του για ένα πρωτάθλημα ψαρέματος και γκολφ. «Θα ήταν αφελές να ισχυριστεί κανείς ότι δεν επηρεάζουμε τους νομοθέτες», λέει ένας από τους μόνιμους προσκεκλημένους, ο Τζον Τζόνας, που αντιπροσωπεύει τις εταιρείες υγείας στο Ρatton Βoggs, το μεγαλύτερο λόμπι της Ουάσιγκτον. «Παραδέχομαι ότι πρόκειται για μια ηθικά ύποπτη πρακτική».

Σύμφωνα με τον Ρόμπερτ Ράιχ, υπουργό Εργασίας στην κυβέρνηση Κλίντον, ο Ομπάμα έχει ανησυχήσει τόσο πολύ για τον ρόλο που παίζουν τα χρήματα των φαρμακευτικών και ασφαλιστικών εταιρειών, ώστε έχει φθάσει σε σιωπηρή συμφωνία μαζί τους να ξεχάσει τις διατάξεις για τη δημόσια ασφάλιση και τον καθορισμό ανωτάτων τιμών στα φάρμακα με αντάλλαγμα να τον αφήσουν ήσυχο τα λόμπι (αυτή τη στιγμή αντιστοιχούν σε κάθε μέλος του Κογκρέσου έξι καταγραμμένοι «λομπίστες» στον τομέα της υγείας). «Πρόκειται για μια ολοκληρωτική νίκη της ασφαλιστικής βιομηχανίας», λέει ο δρ Στέφι Γουλχάντερ, καθηγητής Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και συνιδρυτής των Γιατρών για ένα Εθνικό Πρόγραμμα Υγείας. «Ο νέος νόμος χρησιμοποιεί την κρατική εξουσία για να αναγκάζει τους πολίτες να δίνουν τα χρήματά τους σε εταιρείες ιδιωτικής ασφάλισης. Άλλα τούς είχε υποσχεθεί ο Ομπάμα».

Οι φαρμακευτικές εταιρείες είναι τόσο ευχαριστημένες με την εξέλιξη των πραγμάτων, ώστε αποφάσισαν να διαθέσουν 120 εκατομμύρια δολάρια για να υποστηρίξουν τη διαφαινόμενη «λάιτ» εκδοχή της μεταρρύθμισης. «Πρέπει πάντα να επιδιώκεις το πολιτικά εφικτό», λέει ο Τζον Τζόνας. Το περίμενε άραγε ο Ομπάμα ότι θα έπαιρνε τόσο γρήγορα μαθήματα από τους λομπίστες;

Σάββατο, Οκτωβρίου 03, 2009

Βίοι αντίθετοι





Όταν η Σοβιετική Ένωση έγινε εξήντα ετών, το 1977, ήταν ήδη αρκετά κουρασμένη. Είχε βυθιστεί σε μια οικονομική στασιμότητα και τη διοικούσε ένας άρρωστος ηγέτης 71 ετών που λεγόταν Λεονίντ Μπρέζνιεφ. Παρά ταύτα, κατάφερε να σβήσει και τα εβδομήντα της κεράκια. Και της έλειπαν μόνο δύο χρόνια για να φτάσει τα 72, όσο διαρκεί κατά μέσο όρο μια ανθρώπινη ζωή. Αλλά το 1989 έπεσε το Τείχος, παρασύροντας ουσιαστικά μαζί του τον περίφημο «υπαρκτό σοσιαλισμό».

Όταν η Κίνα ασπάστηκε τον κομμουνισμό, το 1949, το πρότυπό της ήταν η Σοβιετική Ένωση. Αλλά οι πορείες που ακολούθησαν οι δύο χώρες ήταν πολύ διαφορετικές. Και τα εξηντάχρονα της κομμουνιστικής Κίνας που γιορτάστηκαν αυτή την εβδομάδα αποκάλυψαν μια χώρα με μια ισχυρή οικονομία, έναν καλά οργανωμένο στρατό κι έναν στιβαρό ηγέτη που λέγεται Χου Τζιντάο. Πολλοί αναλυτές υποστηρίζουν ότι η εικόνα αυτή είναι πλαστή, ότι η Κίνα δεν μπορεί να αντέξει για πολλά χρόνια ακόμη χωρίς να εκδημοκρατιστεί, ότι η κατάρρευση μπορεί να επέλθει ακόμη και σε μια νύχτα. Ίσως. Δεν υπάρχουν όμως αυτή τη στιγμή πολλές ενδείξεις για κάτι τέτοιο.

Όπως επισημαίνει ο Λουίς Μπασέτς στην Ελ Παΐς, οι Κινέζοι ηγέτες παρακολουθούσαν πάντα με μεγάλη προσοχή τα βήματα που έκαναν οι εμπνευστές τους. Και συνέχισαν να τα παρακολουθούν ακόμη και μετά τη ρήξη που σημειώθηκε στη σχέση τους, το 1963. Κάθε φορά, όμως, ακολουθούσαν τον αντίθετο δρόμο. Η εξέγερση της Βουδαπέστης, το 1956, και η άνοιξη της Πράγας, δώδεκα χρόνια αργότερα, δίδαξαν τους Κινέζους ηγέτες ότι πρέπει να αποφύγουν τις αμφιβολίες και τις παλινωδίες της σοβιετικής ηγεσίας. Κι όταν ξέσπασε η εξέγερση στην πλατεία Τιεν Ανμέν, δεν είχαν κανέναν δισταγμό για το πώς έπρεπε να απαντήσουν: άμεσα, αποφασιστικά, αμείλικτα.

Εξίσου προσεκτικά παρακολούθησε το Πεκίνο τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Κι όταν εκδηλώθηκαν οι ταραχές στο Θιβέτ και στη Σιντζιάνγκ, ήξερε ότι δεν είχε την πολυτέλεια να ανεχθεί ούτε καν έναν υπαινιγμό ανεξαρτητοποίησης αυτών των περιοχών: η αντίδραση υπήρξε και πάλι άμεση και βίαιη.

Η αλήθεια είναι πάντως ότι η προσέγγιση που ακολούθησε ο Μάο ήταν εξ αρχής διαφορετική από εκείνη του Λένιν. Αντί να προσπαθήσει να καταργήσει τις κοινωνικές τάξεις με τη βία και να επιβάλει τον σοσιαλισμό, επιδίωξε να δώσει τέλος σε εκατό χρόνια εσωτερικών αντιπαραθέσεων και εξάρτησης από το εξωτερικό, καθώς και να εφαρμόσει μια αγροτική μεταρρύθμιση σε μια χώρα όπου το 87% του πληθυσμού ζούσε στην ύπαιθρο. Τα λάθη και τα εγκλήματά του ήταν πολλά. Κράτησε όμως τη χώρα ενωμένη και ισχυρή.

Παρασκευή, Οκτωβρίου 02, 2009

«Υποταχθείτε ή παραιτηθείτε!»





«Όταν ξεκίνησα να δουλεύω ως ψυχίατρος, πριν από 35 χρόνια, οι πελάτες μου μιλούσαν για την προσωπική τους ζωή. Σήμερα μιλούν για τη δουλειά τους. Οι άνθρωποι υποφέρουν στους χώρους εργασίας». Μαρί- Φρανς Ιριγκογιέν

Είκοσι τέσσερις αυτοκτονίες στη France Τelecom μέσα σε ενάμιση χρόνο. Τρεις αυτοκτονίες τεχνικών της Ρενώ το 2006 και το 2007. Και τώρα, η αποκάλυψη για πολλές αυτοκτονίες εργαζομένων τα δύο τελευταία χρόνια στη Μichelin. Ο Νουβέλ Ομπζερβατέρ αναφέρεται στην περίπτωση του χημικού μηχανικού Ανζέλ Αρεβαλό, ο οποίος εργαζόταν για 28 χρόνια στο εργοστάσιο της Μichelin στην Καρλσρούη και τον χειμώνα του 2008 αποφάσισε να επιστρέψει στη Γαλλία. Η πίεση που δέχτηκε στο εργοστάσιο του Κλερμόν-Φεράν ήταν τεράστια, ο Ανζέλ έχασε τον ύπνο του, άρχισε να επισκέπτεται γιατρούς και να παίρνει ναρκωτικά, η οικογένειά του δεν τον αναγνώριζε πια, ώσπου τη νύχτα της 23ης Ιουνίου αφαίρεσε τη ζωή του στο γραφείο. Η σύζυγός του κατέθεσε μήνυση εναντίον της εταιρείας. «Αν η Μichelin τον σκότωσε, πρέπει να γίνει γνωστό», δήλωσε.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, τα ποσοστά των αυτοκτονιών στη Γαλλία είναι από τα υψηλότερα μεταξύ των μεγάλων δυτικών οικονομιών: 26,4 ανά 100.000 για τους άνδρες και 9,2 ανά 100.000 για τις γυναίκες. Από την άποψη αυτή, οι αυτοκτονίες στη France Τelecom (που απασχολεί 102.000 ανθρώπους στη Γαλλία) είναι κάτω από τον εθνικό μέσο όρο. Επιπλέον, ο αριθμός των εργαζομένων στην επιχείρηση που αφαιρούν κάθε χρόνο τη ζωή τους μειώνεται σταθερά την τελευταία εξαετία, παρόλο που η F.Τ. έχει προχωρήσει στο διάστημα αυτό στην κατάργηση 40.000 θέσεων εργασίας. Αν όμως οι αυτοκτονίες μειώνονται, οι αντιδράσεις που προκαλούν αυξάνονται και γενικεύονται. Με κραυγές όπως «δολοφόνε!» και «παραιτήσου!» υποδέχθηκαν τον διευθυντή της FΤ Ντιντιέ Λομπάρ οι εργαζόμενοι στο Ανεσί, όπου σημειώθηκε η τελευταία αυτοκτονία. Και οι Σοσιαλιστές ζητούν ανοιχτά την αποπομπή τόσο του ίδιου όσο και του δεύτερου στην ιεραρχία της εταιρείας, του Λουί-Πιερ Βεν, γνωστού από μια ιστορική φράση που είπε μια μέρα σε μια συνδικαλίστρια: «Υποταχθείτε ή παραιτηθείτε!».

«Το στρες έχει γίνει εθνικό σπορ», λέει ο Μισέλ Μαρσέ, συνδικαλιστής του CGΤ. «Οι εργοδότες πρέπει να αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο οργανώνουν τη δουλειά». Σύμφωνα με έναν άλλο συνδικαλιστή, τον Σεμπαστιέν Κροζιέ από το CFΕ- CGC, οι μισοί από τους εργαζομένους της France Τelecom έχουν αναγκαστεί τα τελευταία πέντε χρόνια να αλλάξουν είτε αντικείμενο εργασίας είτε έδρα- ή και τα δύο. Πολλοί από αυτούς δέχτηκαν αφόρητες πιέσεις να παραιτηθούν. Το κλίμα αναταραχής και ανασφάλειας που δημιουργήθηκε οδήγησε τους πιο ευάλωτους σε μοιραίες κινήσεις.

Τουλάχιστον ο κατάλογος να μη μακρύνει άλλο.

Πέμπτη, Οκτωβρίου 01, 2009

Όλες οι ελπίδες στον... Τοπολάνεκ





Όταν νίκησε το «Όχι» στο περυσινό δημοψήφισμα της Ιρλανδίας, κάποιοι ευφάνταστοι αριστεροί μίλησαν με θαυμασμό για τους «ανυπότακτους Ιρλανδούς που αντιστέκονται στα κελεύσματα των Βρυξελλών». Πώς θα χαρακτηρίσουν άραγε τώρα τους ευρωσκεπτικιστές Τσέχους γερουσιαστές;

Πιο ώριμοι, καλύτερα πληροφορημένοι, ασφαλώς πιο φοβισμένοι, οι Ιρλανδοί ετοιμάζονται- εκτός συγκλονιστικού απροόπτου- να υπερψηφίσουν αύριο τη Συνθήκη της Λισαβώνας. Και θα το κάνουν όχι για να χαρίσουν μια νίκη στην κυβέρνησή τους, η οποία ευθύνεται για την εκτόξευση της ανεργίας και του ελλείμματος στα ύψη, αλλά επειδή φοβούνται ότι ένα δεύτερο «Όχι» θα οδηγήσει την Ιρλανδία σε επικίνδυνη απομόνωση. Όποιοι νόμιζαν όμως ότι με την εξέλιξη αυτή θα αρθεί το τελευταίο εμπόδιο για την εφαρμογή της Συνθήκης από την 1η Ιανουαρίου είναι γελασμένοι. Η καινούργια απειλή έρχεται από την Πράγα: ομάδα 17 Τσέχων γερουσιαστών, οι περισσότεροι από τους οποίους είναι μέλη του κεντροδεξιού Δημοκρατικού Κόμματος των Πολιτών (ΟDS), κατέθεσε προχθές προσφυγή στο Συνταγματικό Δικαστήριο με την οποία ζητούν να χαρακτηριστεί η Συνθήκη αντισυνταγματική.

«Ανυπότακτοι» και αυτοί; Ή απλώς εκκεντρικοί; Τίποτα από τα δύο. Απλώς, εχθροί της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Η αμφισβήτηση της Συνθήκης δεν αρχίζει καν από την Πράγα αλλά από μια πολύ ισχυρότερη πρωτεύουσα: το Λονδίνο. Μετά τις τελευταίες ευρωεκλογές, οι Βρετανοί Συντηρητικοί συμμάχησαν στο Ευρωκοινοβούλιο με τους Τσέχους ευρωσκεπτικιστές, συγκροτώντας την Ομάδα Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών. Πριν από λίγο καιρό ο επικεφαλής των Τόρις Ντέιβιντ Κάμερον έστειλε ένα γράμμα στον Τσέχο πρόεδρο Βάτσλαβ Κλάους, με το οποίο του ζητούσε να καθυστερήσει τουλάχιστον μέχρι την ερχόμενη άνοιξη την επικύρωση της Συνθήκης. Ο Κάμερον υπολογίζει ότι μετά τη νίκη του στις επόμενες εκλογές θα προκηρύξει δημοψήφισμα με ερώτημα την έγκριση ή μη της Συνθήκης, στο οποίο κατά πάσα πιθανότητα θα επικρατήσει το «Όχι». Ο Κλάους, γνωστός πολέμιος των ευρωπαϊκών θεσμών τους οποίους έχει συγκρίνει με το παλιό κομμουνιστικό καθεστώς της χώρας του, παίζει με χαρά το παιχνίδι της κωλυσιεργίας. Και επειδή δεν είχε δικαιολογία για να μην υπογράψει, έβαλε τους γερουσιαστές του κόμματος που ίδρυσε να κάνουν την προσφυγή, ελπίζοντας ότι θα κερδίσει μερικούς μήνες.

Το παράδοξο είναι ότι με την προσφυγή διαφωνούν όλα τα πολιτικά κόμματα της χώρας, συμπεριλαμβανομένου του ΟDS. Οι Σοσιαλδημοκράτες ζητούν τώρα από τον πρόεδρο του τελευταίου να «μαζέψει» τους γερουσιαστές για να μην εξευτελιστεί διεθνώς η χώρα. Ποιος είναι ο πρόεδρος; Μα ο Μίρεκ Τοπολάνεκ, γνωστός κυρίως από τις γυμνές φωτογραφίες του στη βίλα του Μπερλουσκόνι, που αποπέμφθηκε τον περασμένο Μάιο από την πρωθυπουργία όταν έχασε την ψηφοφορία εμπιστοσύνης στο Κοινοβούλιο! Ιδού, ανάγλυφη, η κατάρα της Ευρώπης: να βρίσκεται η τύχη της στα χέρια (για να μην πούμε κάτι άλλο και σκανδαλίσουμε τους αναγνώστες) του Τοπολάνεκ...