Η προφητεία του Σεν

Ελλείψεις τροφίμων δεν θα σημειωθούν ποτέ στις δημοκρατικές χώρες, είχε προφητεύσει κάποτε ο Αμάρτυα Σεν. Η δραματική αύξηση των τιμών που παρατηρείται τους τελευταίους μήνες ίσως να τον διαψεύσει.

Oι χώρες που απειλούνται περισσότερο από το «σιωπηλό τσουνάμι», όπως χαρακτηρίστηκε η εκτόξευση των τιμών των τροφίμων στα ύψη, είναι ασφαλώς οι αναπτυσσόμενες. Εκεί, πολλοί τρώνε τη μισή ποσότητα απ΄ ό,τι πριν από ένα χρόνο. Εκατό εκατομμύρια άνθρωποι κινδυνεύουν να βυθιστούν στη φτώχεια. Και, όπως είναι φυσικό, βγαίνουν στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν. Αλλά το πρόβλημα δεν αφορά μόνο τον Τρίτο Κόσμο. Ήδη, κάποια σούπερ μάρκετ στις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ ανακοίνωσαν ότι θα επιβάλουν δελτίο στα τρόφιμα. Και στη Γερμανία, οι κτηνοτρόφοι προειδοποιούν ότι θα σταματήσουν να προμηθεύουν τους πολίτες με γάλα επειδή έχει αυξηθεί σημαντικά το κόστος των ζωοτροφών.

Αν τελικά διαψευστεί η προφητεία του Σεν, αυτό θα οφείλεται κυρίως στα λάθη της Δύσης. Το πρώτο από αυτά τα λάθη είναι η έμφαση που δόθηκε στα βιοκαύσιμα. Το ένα τρίτο της αύξησης που γνωρίζει η τιμή του καλαμποκιού (140% από το 2006) αποδίδεται στις επιδοτήσεις της αμερικανικής κυβέρνησης για την παραγωγή αιθανόλης, ώστε να μειωθεί η εξάρτηση της χώρας από το πετρέλαιο. Η ποσότητα όμως του εναλλακτικού αυτού καυσίμου που απαιτείται για να γεμίσει το ντεπόζιτο ενός 4Χ4 ισοδυναμεί με την ετήσια κατανάλωση καλαμποκιού από έναν Μεξικανό!

Το δεύτερο, και ακόμη σημαντικότερο, «λάθος» είναι οι επιδοτήσεις των γεωργικών προϊόντων στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες, που κατέστρεψαν τις δύο προηγούμενες δεκαετίες τις φτωχές χώρες της Αφρικής και ενός μέρους της Ασίας. Η Κοινή Αγροτική Πολιτική είχε ως αποτέλεσμα να γεμίσουν οι αγορές του Τρίτου Κόσμου με φτηνά δυτικά προϊόντα. Και αυτό οδήγησε με τη σειρά του στον υποδιπλασιασμό των δαπανών για την ανάπτυξη της γεωργίας στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Οι χώρες αυτές εθίστηκαν στα εισαγόμενα προϊόντα- και τώρα πληρώνουν το τίμημα. Σύμφωνα με τον Γάλλο υπουργό Γεωργίας Μισέλ Μπαρ Φαϊνάνσιαλ Τάιμς. Αλλά αυτό είναι μέρος της αλήθειας. Η εισβολή των hedge funds στον τομέα των γεωργικών προϊόντων, και η κερδοσκοπία στην οποία επιδίδονται, έχουν πράγματι επιδεινώσει την κατάσταση και πρέπει να αντιμετωπιστούν με συγκεκριμένα μέτρα. Την ίδια στιγμή, όμως, δεν μπορεί το τείχος των δασμών να μεγαλώνει.

Χώρες που παράγουν ρύζι, όπως η Αίγυπτος, η Ινδία και το Βιετνάμ, έχουν άλλωστε ήδη τη δική τους «ΚΑΠ». Όταν τον περασμένο μήνα οι Φιλιππίνες αναζητούσαν επειγόντως 500.000 τόνους ρύζι, οι χώρες αυτές αποφάσισαν να παγώσουν τις εξαγωγές. Και η τιμή ανέβηκε κατά 30% μέσα σε λίγες ώρες...

Η μαγιά της πολιτικής

«Θα κάνουμε σ΄ εσάς, τους Δυτικούς, το χειρότερο πράγμα που μπορεί να κάνει κανείς σε έναν αντίπαλο», είπε κάποτε ο Γκεόργκι Αρμπάτοφ, άλλοτε σύμβουλος του Γκορμπατσώφ. «Θα σας στερήσουμε τον εχθρό».

Μια ημέρα του 1907, η εφημερίδα La Ρetite Republique την οποία είχε ιδρύσει ο σοσιαλιστής Ζαν Ζωρές κυκλοφόρησε με τον εξής τίτλο: «Η ανασφάλεια είναι της μόδας, αυτό είναι αναμφισβήτητο». Το κλίμα στη Γαλλία δεν ήταν τότε πολύ διαφορετικό από το σημερινό, η εγκληματικότητα απασχολούσε τον κόσμο, ομάδες βίαιων νεαρών δρούσαν στις δύσκολες συνοικίες (τους έλεγαν Αpache) και οι πολιτικοί μιλούσαν για την αναγκαιότητα της ρήξης. «Μια από τις πιο βλαβερές συνήθειες της σύγχρονης σκέψης είναι να περιγράφει τη σημερινή εποχή με τη λέξη “ρήξη”», θα έλεγε ο Φουκώ το 1983.

Έναν αιώνα αργότερα, με τον Αρμπάτοφ να έχει εκπληρώσει την υπόσχεσή του, το φάντασμα της ανασφάλειας επιστρέφει. Ο εχθρός είναι πλέον εσωτερικός, ζει μέσα στα σπίτια μας. Και στις θεωρίες του εσωτερικού εχθρού, γράφει η Μπάρμπαρα Σπινέλλι στη Στάμπα, η ανασφάλεια δεν αντιμετωπίζεται ως ένα πρόβλημα που πρέπει να επιλυθεί μέσα από τη μεταρρύθμιση της δικαιοσύνης, την πρόληψη, τον έλεγχο. Η ανασφάλεια μετατρέπεται σε μια κατάσταση προς εκμετάλλευση, σε μια πολιτική επένδυση. Το ίδιο συμβαίνει και με τη φτώχεια. Ο Νικολά Σαρκοζί, που εξελέγη χάρις στο κλίμα της ανασφάλειας και χρησιμοποιεί κατά κόρον τη λέξη «ρήξη», στρέφεται σε ιδιωτικές εταιρείες όπως η Ρellegrini για να δώσουν λύση στην εξέγερση των προαστίων. Κι εκείνες μιλούν για «εκφυλισμένο αντάρτικο» και «εμφύλιο πόλεμο». Έρευνες δεκαετιών για τις ρίζες της βίας διαγράφονται. Η κοινωνιολογία δίνει τη θέση της σε δόγματα από την εποχή του πολέμου της Αλγερίας.

Ήδη το 2002 ο Ντέιβιντ Γκάρλαντ μιλούσε σε ένα βιβλίο του για την «ποινική κοινωνία», όπου ο πολίτης-τηλεθεατής φαντασιώνει ότι με την οργισμένη ψήφο του δημιουργεί μια νέα τάξη. Για «φρενίτιδα της ασφάλειας» μιλά ο Γάλλος κοινωνιολόγος Λωράν Μικιελί στο ομώνυμο βιβλίο του που κυκλοφόρησε τον περασμένο μήνα από τις Εκδόσεις La Decouverte. Ο φόβος γίνεται η μαγιά της πολιτικής, το είδαμε στην Αμερική, το είδαμε στη Γαλλία, το βλέπουμε τώρα στην Ιταλία. Καταδίωξη των λαθρομεταναστών, παρατεταμένη κράτηση παιδιών και εφήβων που παραβιάζουν τον νόμο, αύξηση των ποινών, παραβίαση των ατομικών ελευθεριών στο όνομα του πολέμου κατά της τρομοκρατίας, πίεση της πολιτικής εξουσίας στους δικαστές, αύξηση του πληθυσμού των φυλακών, όλο και συχνότερη προσφυγή στο φακέλωμα, στις βιντεοκάμερες και στη βιομετρία: αυτά είναι τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν την εποχή μας. Και το χειρότερο είναι ότι σιγά σιγά τα συνηθίζουμε.

Το κυρίαρχο σύνθημα για όλα τα εγκλήματα είναι «μηδενική ανοχή». Με μια εξαίρεση: τις οικονομικές ατασθαλίες. Εκεί, το κράτος εξαντλεί την επιείκειά του. Στο όνομα μάλιστα της επιχειρηματικής ελευθερίας, ο σκληρός Σαρκοζί θέλει τώρα να τις αποποινικοποιήσει!

Ξεκαθάρισμα λογαριασμών

O Ιγκνάτσιο Σιλόνε, ένας πρώην κομμουνιστής που στη συνέχεια έγινε αντικομμουνιστής, είπε κάποτε στον Ιταλό κομμουνιστή ηγέτη Παλμίρο Τολιάτι ότι η τελευταία μάχη του 20ού αιώνα θα δινόταν ανάμεσα στα στρατόπεδα που εκπροσωπούσαν οι δυο τους, και ότι μια μέρα θα έπρεπε να γραφτεί ένα βιβλίο με το θέμα αυτό. Η μάχη αυτή έγινε πράγματι. Τον νικητή τον γνωρίζουμε όλοι. Κι αν στο νέο του πόνημα ο Τόνυ Τζουντ δεν κάνει ακριβώς έναν απολογισμό αυτής της μάχης, το βέβαιο είναι ότι ξεκαθαρίζει μερικούς παλιούς λογαριασμούς.

Πρώτα απ΄ όλα με τους διανοούμενους. «Ο Έρικ Χόμπσμπωμ είναι ο πιο προικισμένος ιστορικός της εποχής μας· κατά κάποιον τρόπο, όμως, στη διάρκεια του τρόμου και της ντροπής κοιμόταν», γράφει ο Τζουντ στο βιβλίο του Επανεκτιμήσεις.Σκέψεις για τον Ξεχασμένο Εικοστό Αιώνα (Εκδ. Τhe Ρenguin Ρress). Πολύ αυστηρός είναι και με τον Αλτουσέρ. Με μεγάλη τρυφερότητα, αντίθετα, μιλά για τον Πρίμο Λέβι, ενώ ενθουσιώδεις είναι οι αναφορές του στη Χάνα Άρεντ. Όσο για τους σημερινούς «φιλελεύθερους» διανοούμενους, δεν μπορεί να καταλάβει πώς συναίνεσαν στην καταστροφική εξωτερική πολιτική του Μπους.

Ύστερα έρχεται η σειρά των πολιτικών. Ο συγγραφέας, που γεννήθηκε στη Βρετανία από οικογένεια Εβραίων προσφύγων αλλά σήμερα ζει και διδάσκει στη Νέα Υόρκη, δεν κρύβει την περιφρόνησή του για τον Τόνυ Μπλερ. Εκφράζει τη λύπη του για τη «χαμένη δεκαπενταετία» που μεσολάβησε ανάμεσα στην πτώση του Τείχους και τον πόλεμο του Ιράκ, επιρρίπτοντας την ευθύνη στους ανθρώπους που κυβερνούσαν ένθεν και ένθεν του Ατλαντικού. Τις πιο πικρές παρατηρήσεις του, όμως, τις επιφυλάσσει για το Ισραήλ. Την εποχή του πολέμου του 1967, γράφει, όλοι συμφωνούσαν με τον υπουργό Εξωτερικών του Ισραήλ Αμπά Εμπάν όταν έλεγε ότι «ποτέ άλλοτε δεν τιμούσαν και δεν σέβονταν το Ισραήλ όλες οι χώρες του κόσμου». Σήμερα θα ήταν αδύνατο να ειπωθεί κάτι τέτοιο. Η επιμονή του ισραηλινού λόμπι να χαρακτηρίζει «αντισημίτη» όποιον ασκεί κριτική στο Ισραήλ έχει κάνει κακό στους Εβραίους, αφού ο πραγματικός αντισημιτισμός δεν λαμβάνεται πλέον σοβαρά υπόψη. Κάπως έτσι έφτασε το Ισραήλ να μην έχει πλέον άλλους φίλους εκτός από την Αμερική.

Παρατηρώντας τον σημερινό κόσμο, ο Τόνυ Τζουντ εντοπίζει και ένα ενδιαφέρον πρόσφατο φαινόμενο: ένα μείγμα νοσταλγίας, επετειακών εκδηλώσεων, κατασκευασμένων παραδόσεων και μιας «βιομηχανίας της κληρονομιάς». Με άλλα λόγια, μια μόδα του ρετρό. Εξαιρετικά χρήσιμο για όποιον θέλει να μελετήσει αυτή την τάση είναι το επτάτομο συλλογικό έργο για την εθνική μνήμη που έχει επιμεληθεί ο Γάλλος ιστορικός Πιερ Νορά και έχει τίτλο «Οι Τόποι της Μνήμης». Εξίσου διδακτική βέβαια είναι, από πολλές απόψεις, και η ιστορία του Μακεδονικού...

Ο «αόρατος στρατός» του Ομπάμα

«Η καταμέτρηση δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί στην Πενσυλβάνια, αλλά ένα πράγμα είναι σαφές. Σε μια Πολιτεία όπου μόλις πριν από δύο εβδομάδες ήμασταν πίσω 25 μονάδες, βοηθήσατε να μειωθεί η διαφορά σε επίπεδα που λίγοι φαντάζονταν».

Αυτό ανέφερε ένα e-mail που έλαβαν την περασμένη νύχτα εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο (του υπογράφοντος περιλαμβανομένου) από τον ίδιο τον Μπάρακ Ομπάμα- δηλαδή από την ηλεκτρονική ιστοσελίδα my. barackobama. com, γνωστή και ως Μybo. Με τη βοήθεια αυτής της ιστοσελίδας, το επιτελείο του γερουσιαστή από το Ιλινόι έχει δημιουργήσει μια οργάνωση σχεδόν στρατιωτικού τύπου, τον «αόρατο στρατό» του Ομπάμα, που έχει στόχο να κινητοποιεί τους οπαδούς του σε κάθε Πολιτεία και να πείθει τους αναποφάσιστους.

Το βασικό όπλο αυτής της οργάνωσης είναι το τηλέφωνο. Η Μybo λειτουργεί ως συντονιστικό κέντρο για όποιον θέλει να διαθέσει τον χρόνο του για να τηλεφωνήσει σε ψηφοφόρους. Κάθε εθελοντής λαμβάνει έναν κατάλογο 25 ονομάτων, τα οποία πρέπει να καλέσει. Και κάθε κλήση πρέπει να ακολουθεί αυστηρά ορισμένους κανόνες. Η εισαγωγή είναι πάντα η ίδια: «Χάι. Λέγομαι τάδε. Είμαι εθελοντής της προεκλογικής εκστρατείας του Μπάρακ Ομπάμα. Πώς είστε σήμερα;». Αν ο ψηφοφόρος δώσει κάποια, οποιαδήποτε απάντηση και δεν κλείσει το τηλέφωνο (κάτι που δεν συνηθίζεται στην Αμερική), ο εθελοντής συνεχίζει. Στην περίπτωση, ας πούμε, των τηλεφωνημάτων που έγιναν προχθές, η επόμενη φράση ήταν: «Σήμερα έχουμε εκλογές και η Πενσυλβάνια θα παίξει καθοριστικό ρόλο στην ανάδειξη του επόμενου προέδρου μας. Μήπως ψηφίσατε ήδη τον Μπάρακ Ομπάμα;». Αν ο ψηφοφόρος απαντήσει «όχι ακόμα», ο εθελοντής ακολουθεί τις οδηγίες που περιλαμβάνονται στην κατηγορία «Οπαδός». Αν η απάντηση είναι «το σκέφτομαι», πηγαίνει στην κατηγορία «Αναποφάσιστος», όπου περιλαμβάνονται αρκετές αναφορές στις επιθέσεις που έχει δεχθεί τελευταία ο γερουσιαστής. Αν ο ψηφοφόρος δηλώσει ότι ψηφίζει άλλον ή ότι ψήφισε ήδη, ο εθελοντής κλείνει ευγενικά το τηλέφωνο. Και αν βγει τηλεφωνητής, υπάρχει ειδικό κείμενο όπου τονίζεται ότι ο Ομπάμα είναι ο μόνος υποψήφιος που δεν χρηματοδοτείται από τα λόμπι της Ουάσιγκτον, τις Επιτροπές Πολιτικής Δράσης ή τις πετρελαϊκές εταιρείες. Όποιος έχει απορίες μπορεί να επισκεφθεί την τοπική ιστοσελίδα του Ομπάμα ή να καλέσει σε ένα συγκεκριμένο αριθμό τηλεφώνου.

Με τον τρόπο αυτό, σημειώνει η Μοντ, καθίσταται δυνατό να αξιολογείται συνεχώς η αποτελεσματικότητα της εκστρατείας, αλλά και να γίνεται μια γιγαντιαία δημοσκόπηση όπου το δείγμα είναι πολύ μεγαλύτερο από εκείνο των ινστιτούτων. Η Μybo μοιάζει, έτσι, περισσότερο με επιχείρηση παρά με στρατό. Και φυσικά, έχει και το σχετικό (ηθικό) μπόνους. Στο τέλος κάθε ψηφοφορίας δημοσιεύεται κατάλογος των «δέκα καλύτερων τηλεφωνητών»! Στην Πενσυλβάνια, πρώτη ήρθε η Κάθι Μίνοου. Έκανε 150 τηλεφωνήματα.

Σχεδόν ζωντανός

«Κάθομαι σε μια ξεχαρβαλωμένη καρέκλα/ ζαλισμένος, άρρωστος, σχεδόν ζωντανός/ και γράφω κλαμένους στίχους/ για την πόλη όπου γεννήθηκα» (Το Αγαπημένο μου Μπουένος Άιρες, 1963)

Γεννήθηκε το 1930 στο Μπουένος Άιρες. Όπως θα έλεγε αργότερα, γεννήθηκε εκεί επειδή θέλησε να συνοδεύσει σε μια τόσο δύσκολη στιγμή τη μητέρα του, που ήταν κόρη ραβίνου. Ο πατέρας του, ένας Ουκρανός εργάτης, είχε εγκατασταθεί στην πόλη δύο χρόνια νωρίτερα, αφού είχε διαφύγει τόσο από τις τσαρικές φυλακές (όπου τον είχαν κλείσει για τη συμμετοχή του στην επανάσταση του 1905) όσο και από τη σοβιετική Ρωσία (όπου τον καταδίωκαν για τις επικίνδυνες ψευδαισθήσεις του). Ο πρώτος του στρατευμένος στίχος ήταν τρεις λέξεις σ΄ έναν τοίχο του Μπουένος Άιρες: «Ιρούν, νο πασαράν». (Η Ιρούν ήταν μια βασκική πόλη στα σύνορα με τη Γαλλία, που κατελήφθη από τους φασίστες στις 4 Σεπτεμβρίου 1936). Η πρωτεύουσα της Αργεντινής ζούσε τον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο σαν να ήταν δική της υπόθεση και γρήγορα γέμισε με εξόριστους δημοκράτες.

«Ούτε να μείνω ούτε να φύγω/ να αντισταθώ/ αν και είναι σίγουρο/ πως θα υπάρξει κι άλλος πόνος,κι άλλη λήθη».

Το πρώτο του βιβλίο εκδόθηκε το 1956 με τίτλο «Το βιολί και άλλα προβλήματα». Όπως είπε ο ίδιος, τόσο αυτό το βιβλίο όσο και τα επόμενα τα έγραψε έχοντας τη βαθιά πεποίθηση ότι στον πόνο του τάνγκο υπάρχει κάτι παραπάνω από την οδύνη ενός άνδρα που τον εγκατέλειψε μια γυναίκα. Υπάρχει ένα βαθύτερο κενό, το κενό μιας ταυτότητας που μας αφήνει μόνους με τις ευθύνες μας. Το κενό, ας πούμε, της κομμουνιστικής ταυτότητας: το ΚΚ Αργεντινής δεν είδε ποτέ με καλό μάτι τις αναφορές στο Σικάγο και σε άλλα αγγλοσαξωνικά ονόματα που υπήρχαν σε πολλά ποιήματά του. Κάπως έτσι ο ποιητής εγκατέλειψε το 1964 το κόμμα, στη νεολαία του οποίου είχε ενταχθεί 24 χρόνια νωρίτερα.

Στη συνέχεια καταδικάστηκε σε θάνατο δύο φορές. Πρώτα από το παραστρατιωτικό σώμα ΑΑΑ, κι ύστερα από τους πρώην συντρόφους του, τους Μοντονέρος. Το 1975 πήρε τον δρόμο της εξορίας. Έναν χρόνο αργότερα, ο γιος του Μαρσέλο Αριέλ και η 20χρονη νύφη του Μαρία Κλαούντια, που ήταν έγκυος, συνελήφθησαν από τη χούντα, οδηγήθηκαν σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης και εκτελέστηκαν. Η εκτέλεση εκείνη, όπως και η απαγωγή της ανιψιάς του, αποτελούν το σκοτεινό υπόβαθρο των ποιημάτων του, βασανίζουν τις λέξεις τους, διακόπτουν κάθε τόσο τη μουσικότητά τους.

Τον λένε Χουάν Χέλμαν, είναι ποιητής, δημοσιογράφος, μαχητής της ελευθερίας, θύμα της δικτατορίας, και σήμερα του απονέμεται το βραβείο Θερβάντες. Όπως γράφει ο Λουίς Γκαρθία Μοντέρο στην Ελ Παΐς, στη βράβευση θα είναι ασφαλώς παρόντες ο Μαρσέλο, η Μαρία, ένας γέρος εξόριστος επαναστάτης και η κόρη του ραβίνου.

Στα άδυτα της «κινεζικής Γκεστάπο»

Ποια είναι η υπηρεσία που τη ζηλεύουν όλες οι μυστικές υπηρεσίες του πλανήτη, από τις ΜΙ5 και ΜΙ6 της Βρετανίας μέχρι τη CΙΑ, κι από τη γαλλική DGSΕ και την ιταλική Sisde μέχρι τη ρωσική FSΒ, την ιαπωνική Νaisho και τη Μοσάντ;

Είναι η Μονάδα 610, επονομαζόμενη και «κινεζική Γκεστάπο». Διαθέτει πράκτορες σε κάθε πρεσβεία της Λαϊκής Δημοκρατίας. Και αυτόν τον καιρό έχει μια τεράστια αποστολή: να παρακολουθεί όλους εκείνους για τους οποίους υπάρχει έστω και η παραμικρή υποψία ότι μπορεί να εκφραστούν αρνητικά για την Κίνα πριν και κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων. Οποιαδήποτε κριτική, αντίρρηση, επιφύλαξη ή υπαινιγμός, είτε προέρχεται από δημοσιογράφο ή μέλος Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης είτε από διαφωνούντα ή μέλος μειονότητας που ζει στο εξωτερικό, πρέπει να εντοπίζεται και να καταγράφεται. Δισεκατομμύρια στοιχεία για εκατομμύρια ανθρώπους έχουν ήδη συγκεντρωθεί. Όπως γράφει το περιοδικό Μarianne, πρόκειται για μια από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις της αντικατασκοπίας στην ιστορία.

Ο κόσμος της κινεζικής αντικατασκοπίας συνιστά μια τεράστια κοινότητα κατασκόπων, αστυνομικών και στρατιωτικών που είναι διεσπαρμένοι σε πολλούς οργανισμούς: το υπουργείο Κρατικής Ασφαλείας (Guoanbu), το υπουργείο Δημοσίας Ασφαλείας (Gonganbu), την Υπηρεσία πληροφοριών της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος (Diaochabu), την Υπηρεσία πληροφοριών του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού (Qingbaobu). Πάνω από 150.000 πράκτορες έχουν κινητοποιηθεί για την προστασία των Αγώνων, γράφει ο Ροζέ Φαλιγκό στο βιβλίο του «Οι κινεζικές μυστικές υπηρεσίες» (εκδ. Νouveau Μonde). Ο προϋπολογισμός του κέντρου διοίκησης που είναι επιφορτισμένο με την ασφάλεια των Ολυμπιακών Αγώνων φτάνει τα 1,3 δισ. δολάρια. Διόλου μεγάλο ποσό, αν σκεφτεί κανείς ότι τα 40 εκατομμύρια άτομα που αποτελούν την κινεζική διασπορά συνιστούν μια δεξαμενή πιθανών κατασκόπων...

Η μονάδα 610 ιδρύθηκε στις 10 Ιουνίου 1999, εξ ου και το όνομά της. Δύο μήνες νωρίτερα, 10.000 με 20.000 μέλη της αίρεσης Φαλούν Γκονγκ είχαν «εισβάλει» στην πλατεία Τιενανμέν και στους γύρω δρόμους για να τιμήσουν τη δέκατη επέτειο από την αιματηρή καταστολή του κινήματος υπέρ της δημοκρατίας. Έμειναν εκεί για λίγες ώρες και στη συνέχεια εξαφανίστηκαν. Ο τότε πρόεδρος Ζιανγκ Ζεμίν, που παρακολουθούσε τη διαμαρτυρία μέσα από τα φιμέ τζάμια μιας λιμουζίνας, δεν πίστευε στα μάτια του. Το χέρι της CΙΑ είχε φτάσει μέχρι την καρδιά του Πεκίνου, δεν υπήρχε καμιά αμφιβολία γι΄ αυτό, δεδομένου ότι ο αρχηγός της αίρεσης ζούσε εξόριστος στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η εντολή προς τον Γιαν Σιγκουί, επικεφαλής των ειδικών δυνάμεων για την προστασία των Κινέζων ηγετών, ήταν σαφής: να μην ξανασυμβεί! Και δεν ξανασυνέβη, τουλάχιστον σε τέτοια κλίμακα.

Η μονάδα 610 δεν αρκείται στην προστασία των Αγώνων. Στα καθήκοντά της περιλαμβάνεται ακόμη η οικονομική κατασκοπία και η κλοπή της δυτικής τεχνολογίας. Αλλά αυτά έχουν περάσει προς το παρόν σε δεύτερη μοίρα.

Τι χρωστά η Ευρώπη στο Ισλάμ

Ιάκωβος της Βενετίας: Έλληνας ή Ιταλός λόγιος που, αφού έζησε στην Κωνσταντινούπολη, εργάστηκε στο αββαείο του Μont-Saint-Μichel από το 1127 μέχρι τον θάνατό του, το 1150Εκεί, μετέφρασε στα λατινικά τα σημαντικότερα έργα του Αριστοτέλη.

Αφού εξαφανίστηκε από την Ευρώπη, η γνώση της αρχαίας Ελλάδας - φιλοσοφία, ιατρική, μαθηματικά, αστρονομία- βρήκε καταφύγιο στον μουσουλμανικό κόσμο, ο οποίος τη μετέφρασε στα αραβικά, τη διέδωσε και στη συνέχεια τη διοχέτευσε και πάλι στη Δύση, οδηγώντας στην αναγέννησή της: αυτή είναι εδώ και σαράντα χρόνια η κυρίαρχη άποψη για την πολιτιστική σχέση του δυτικού με τον μουσουλμανικό κόσμο. Ένας Γάλλος ιστορικός έρχεται τώρα να αμφισβητήσει αυτή την άποψη και να υποστηρίξει πως η Ευρώπη δεν χρωστά τις γνώσεις της στο Ισλάμ.

Όπως γράφει ο Σιλβέν Γκουγκενέμ στο βιβλίο του «Ο Αριστοτέλης στο ΜontSaint-Μichel. Οι Ελληνικές Ρίζες της χριστιανικής Ευρώπης» (Εκδ. Seuil), δεν υπήρξε ποτέ πλήρης ρήξη των δεσμών ανάμεσα στο Βυζάντιο και τη χριστιανική Ευρώπη του πρώιμου Μεσαίωνα. Ελληνικά χειρόγραφα, έστω και λιγοστά, κυκλοφορούσαν στα μοναστήρια, όπου υπήρχαν άνθρωποι ικανοί να τα διαβάσουν. Επιπλέον, στη Σικελία και τη Βόρεια Ιταλία είχαν μείνει πυρήνες ελληνόφωνου πληθυσμού: στο Σαλέρνο δημιουργήθηκε μια σχολή ιατρικής ανεξάρτητη από τον αραβομουσουλμανικό κόσμο. Αρκετές δεκαετίες προτού άνθρωποι σαν τον Ζεράρ ντε Κρεμόν αναζητήσουν στην Ισπανία ή την Ιταλία τις αραβικές εκδοχές των ελληνικών κειμένων, ο Ιάκωβος της Βενετίας είχε μεταφράσει στο αββαείο του Μont-Saint-Μichel, στη Βορειοδυτική Γαλλία, μερικά από τα σημαντικότερα έργα του Αριστοτέλη.

Αλλά και οι μεταφράσεις στα αραβικά δεν έγιναν από μουσουλμάνους. Ακόμη και μεγάλοι θαυμαστές της Ελλάδας όπως ο Αβικέννας ή ο Αβερρόης δεν ήξεραν λέξη ελληνικά: διάβαζαν τα κείμενα από μεταφράσεις στα αραβικά που είχαν επιμεληθεί Αραμαίοι χριστιανοί όπως ο Χουνάιν ιμπν-Ισχάκ, γνωστός ως «πρίγκιπας των μεταφράσεων». Η αρχαία Ελλάδα αντιπροσώπευε έναν κόσμο ξένο προς το Ισλάμ, γράφει ο Γκουγκενέμ. Από τη γνώση των αρχαίων Ελλήνων περνούσε στα αραβικά μονάχα ό,τι δεν απειλούσε τη θρησκεία. Η ελληνική φιλοσοφία, λογοτεχνία και τραγωδία δεν έγιναν ποτέ δεκτές από τον μουσουλμανικό πολιτισμό. Η επιρροή του Αριστοτέλη περιορίστηκε στους τομείς της λογικής και των φυσικών επιστημών. Ούτε η Μεταφυσική ούτε η Πολιτική μεταφράστηκε ποτέ στα αραβικά. Το Ισλάμ δεν «εξελληνίστηκε» ποτέ.

Όχι, ο ισλαμικός κόσμος του Μεσαίωνα δεν προσέφερε στη σκοτεινή Ευρώπη τα μέσα της επέκτασής της. Η Δύση δεν έλαβε τη γνώση ως δώρο, την αναζήτησε, καθώς συμπλήρωνε τα κείμενα που είχε ήδη στη διάθεσή της. Εκείνη, και μόνο εκείνη, την αξιοποίησε επιστημονικά και πολιτικά. Ο ευρωπαϊκός πολιτισμός δεν χρωστά τίποτα ουσιαστικό στο Ισλάμ. Το βιβλίο του Γκουγκενέμ είναι ακριβές και τεκμηριωμένο, γράφει ο Ροζέ-Πωλ Ντρουα στη Μοντ. Πάνω απ΄ όλα, όμως, είναι θαρραλέο γιατί επανατοποθετεί την Ιστορία στη σωστή τροχιά.

Μια μορφή ωριμότητας

Γιατί γουργουρίζουν οι γάτες; Όσο κι αν φαίνεται απίστευτο, στο ερώτημα αυτό δεν έχει δοθεί μέχρι σήμερα απάντηση από τους επιστήμονες. Δεν ξέρουμε καν αν γουργουρίζουν όλες οι γάτες ούτε με πόσους τρόπους γουργουρίζουν. Το μόνο που ξέρουμε είναι ότι η συχνότητα που ήχου που βγάζουν κυμαίνεται από 23 ώς 31 Ηertz. Ειδικοί της ακουστικής θεωρούν ότι αυτός είναι ένας από τους παράγοντες που εξηγούν τη μακροζωία των γατών. Για να αποδείξουν όμως αυτόν τον ισχυρισμό, θα έπρεπε να συγκρίνουν τις γάτες που γουργουρίζουν με υγιείς γάτες που δεν γουργουρίζουν, και αυτό είναι αδύνατο, γιατί οι γάτες που δεν γουργουρίζουν δεν μπορούν να θεωρηθούν υγιείς.

Θα μπορούσε να αντιτείνει κανείς πως το παραπάνω ερώτημα δεν έχει και πολύ νόημα, αφού ακόμη κι αν κάποιος το απαντούσε δεν θα έπαιρνε το Νόμπελ. Αλήθεια είναι αυτό. Αλλά μήπως έχει απαντηθεί το ερώτημα για την προέλευση της ζωής; Λίγο έχει προχωρήσει η έρευνα από το 1953, όταν ο Στάνλεϊ Μίλερ και ο Χάρολντ Ούρεϊ αποπειράθηκαν να αναπαραγάγουν τις συνθήκες της «αρχέγονης ατμόσφαιρας» από την οποία προέκυψε η ζωή, πριν από 3,5 δισεκατομμύρια χρόνια. Τα χημικά μοντέλα που έχουν αναπτυχθεί δεν έχουν εξηγήσει πώς από τα αμινοξέα δημιουργήθηκαν πιο πολύπλοκες δομές. Επιπλέον, κανείς δεν γνωρίζει από πού προήλθε το νερό με το οποίο σχηματίστηκε εκείνη η ατμόσφαιρα. Έχει διατυπωθεί η υπόθεση ότι το νερό, ο πρώτος ζωντανός οργανισμός ή τα αμινοξέα κατέβηκαν από τον ουρανό πάνω σε ένα μετεωρίτη. Ωραία- και πώς ανέβηκαν στον μετεωρίτη;

Τα παραπάνω ερωτήματα, όπως και χιλιάδες άλλα, περιλαμβάνονται στην Εγκυκλοπαίδεια της Άγνοιας, την οποία έχουν επιμεληθεί οι Γερμανοί ερευνητές Κάτριν Πάσιγκ και Άλεξ Σολτς. Αντίθετα με τις παραδοσιακές εγκυκλοπαίδειες, που δίνουν απαντήσεις, η εγκυκλοπαίδεια αυτή επικεντρώνεται στα «τυφλά σημεία» που εξακολουθούν να υπάρχουν σε μια εποχή που όλα μοιάζει να έχουν απαντηθεί. Γνωρίζουμε τι είναι η μυωπία. Αλλά γιατί άλλοι βλέπουν καλά κι άλλοι χρειάζονται γυαλιά; Πιθανότατα παίζει ρόλο ο τόπος γέννησης: στην Άπω Ανατολή το ποσοστό των μυώπων κυμαίνεται από 50% ώς 80% του πληθυσμού, ενώ στην Ευρώπη βρίσκεται ανάμεσα στο 10% και το 30%. Να παίζει ακόμη ρόλο το στρες, η άσκηση, η διατροφή; Για κάθε επιχείρημα υπάρχει κι ένα αντεπιχείρημα. Όπως γράφει η Ελ Παΐς, το βέβαιο είναι ότι τα 2,3 δισεκατομμύρια μύωπες που υπάρχουν στον κόσμο δεν έχουν ιδέα γιατί είναι μύωπες. Η εγκυκλοπαίδεια αυτή υπόσχεται σε όποιον τη διαβάσει ότι στο τέλος θα είναι πιο αμαθής από πριν. Αλλά και η άγνοια είναι χωρίς αμφιβολία μια μορφή ωριμότητας.

Εδώ είναι Βαλκάνια

Η Ευρώπη, το έχει πει ο Τσώρτσιλ, παράγει περισσότερη ιστορία απ΄ όση μπορεί να απορροφήσει. Στην περίπτωση των Βαλκανίων, η παραγωγή είναι πραγματικά φρενήρης.

Δώδεκα χιλιάδες ευρώ καλούνται να πληρώσουν στον Εμίρ Κουστουρίτσα η εφημερίδα του Μαυροβουνίου Μόνιτορ και ο συγγραφέας Αντρέι Νικολαΐδης επειδή χαρακτήρισαν τον σκηνοθέτη σύμμαχο του Μιλόσεβιτς σε όλη τη διάρκεια του πολέμου της Βοσνίας. Το δικαστήριο της Ποντγκόριτσα είχε πρωτοδίκως αθωώσει τον Νικολαΐδη στο όνομα της ελευθερίας της έκφρασης, αλλά το δευτεροβάθμιο τον καταδίκασε. Με πρωτοβουλία του υπουργού Πολιτισμού του Σαράγιεβου, το ποσό θα συγκεντρωθεί από τους καλλιτέχνες της Βοσνίας και θα καταβληθεί στον «άνθρωπο που συνεργάστηκε ευθέως με τους εχθρούς της».

«Το κυριότερο λάθος του Μιλόσεβιτς», είπε κάποτε ο Κουστουρίτσα, «ήταν ότι πίστεψε πως οι Σέρβοι ήταν 250 εκατομμύρια και ότι δεν είχε δύο ατομικές βόμβες στις τσέπες». Συνιστά άραγε αυτή η δήλωση υποστήριξη του άλλοτε ισχυρού άνδρα των Βαλκανίων ή δικαιολόγηση των εγκλημάτων του; Δύσκολο να αποδειχθούν τέτοια πράγματα στα δικαστήρια, ιδίως όταν έχει χυθεί τόσο αίμα. Ακόμη πιο δύσκολο είναι να αποδειχθεί η καταγγελία της Κάρλα ντελ Πόντε για αφαίρεση οργάνων από Σέρβους κρατουμένους και πώλησή τους από τους Κοσοβάρους του Θάτσι. Το ερώτημα όμως είναι άλλο. Γιατί περιέλαβε η πρώην εισαγγελέας αυτή την καταγγελία στο βιβλίο της, τη στιγμή που παραδέχεται ότι δεν υπάρχουν αποδείξεις κι ότι οι έρευνες δεν οδήγησαν πουθενά; Και πώς υιοθέτησαν τόσο εύκολα αυτή την καταγγελία όλοι εκείνοι που επί χρόνια στόλιζαν την ντελ Πόντε με τους πιο χυδαίους χαρακτηρισμούς;

Φήμες για εμπόριο οργάνων εμφανίζονται συχνά σε διάφορες συγκρούσεις, από τη Λατινική Αμερική ώς την Κίνα, επισημαίνει στην εφημερίδα Le Τemps η Φλοράνς Αρτμάν, πρώην εκπρόσωπος της ντελ Πόντε και συγγραφέας του βιβλίου «Ειρήνη και τιμωρία» (εκδ. Flammarion). Σπανίως αποδεικνύεται κάτι: το εμπόριο οργάνων απαιτεί συνθήκες που δεν πληρούνται στους πολέμους. Η ίδια η πρώην εισαγγελέας είχε στείλει μια ομάδα ερευνητών στο κτίριο όπου κρατήθηκαν το καλοκαίρι του 1999 τριακόσιοι Σέρβοι και πόρνες από την Ανατολική Ευρώπη, αλλά το μόνο που βρήκαν ήταν μερικές σύριγγες και κηλίδες αίματος (το οποίο δεν αναλύθηκε ποτέ για να διαπιστωθεί αν ανήκε σε ανθρώπους ή ζώα). Και οι δημοσιογράφοι που είχαν κάνει την καταγγελία δεν έδωσαν συνέχεια.

Ήταν ικανοί οι αντάρτες για μια τέτοια ακρότητα; Φυσικά- δεν υπάρχει πιο αδίστακτο ζώο από τον άνθρωπο. Άλλο είναι η ακρότητα, όμως, κι άλλο η φήμη. Με τις ανεύθυνες και φτηνές καταγγελίες της- γράφει η Φλοράνς Αρτμάν- η Κάρλα ντελ Πόντε μας βυθίζει και πάλι στις πιο σκοτεινές ώρες της προπαγάνδας. Ίσως η πρώην εισαγγελέας να ήθελε να λύσει παλιούς λογαριασμούς. Ίσως να έπεσε κι αυτή θύμα της υπερβολικής παραγωγής ιστορίας σ΄ αυτή την πολυτάραχη γωνιά της Ευρώπης.

Όταν έβαφαν τις θέσεις των μεταναστών

«Ποτέ δεν χωνεύαμε τον Μπερλουσκόνι. Αλλά από τότε που αποκτήσαμε τον Σαρκοζί, είμαστε αναγκασμένοι να στεκόμαστε λιγότερο επικριτικά απέναντι στην Ιταλία.
Έχουμε, βλέπετε, κι εμείς έναν λαϊκιστή και επιδειξιμανή πρόεδρο».

O Ζακ Ζιγιάρ, ο διευθυντής σύνταξης του Νουβέλ Ομπζερβατέρ , είναι εξίσου αμήχανος μ΄ εμάς απέναντι στον εκλογικό θρίαμβο του Μπερλουσκόνι. Επισημαίνει, όμως, μερικά πράγματα που καλό είναι να τα θυμόμαστε. Πρώτον, ο Βάλτερ Βελτρόνι δεν τα πήγε καθόλου άσχημα: έλαβε ένα πολύ αξιόλογο ποσοστό και προσανατόλισε τη χώρα προς ένα δικομματικό σύστημα. Δεύτερον, το διεθνές κλίμα δεν βοηθά την Αριστερά. Η ύφεση, η παγκοσμιοποίηση, η ανασφάλεια είναι παράγοντες που ενισχύουν το αντίπαλο στρατόπεδο. Τρίτον, ο Μπερλουσκόνι δεν είναι τόσο παντοδύναμος όσο φαίνεται. Εξαρτάται από ένα ξενοφοβικό και ρατσιστικό κόμμα, τη Λέγκα του Βορρά, ο ηγέτης του οποίου απείλησε μόλις πριν από μερικές ημέρες πως θα πάρει τα όπλα για να εμποδίσει την Αριστερά να νοθεύσει την ψηφοφορία. Ένα άλλο στέλεχος αυτού του κόμματος συνήθιζε να βάφει με σπρέι τις θέσεις των τρένων όπου είχαν κάτσει μετανάστες! Το κόμμα του Ουμπέρτο Μπόσι μπορεί να μην απαιτεί πλέον την ανεξαρτησία του Βορρά, αλλά θέλει τη διευρυμένη αυτονομία του, καθώς και σκληρά μέτρα για τους μετανάστες. Δεν είναι τυχαίο ότι μία από τις πρώτες αποφάσεις του Μπερλουσκόνι ήταν το «κλείσιμο» των συνόρων και η δημιουργία στρατοπέδων εγκλεισμού για τους μετανάστες χωρίς δουλειά.

«Εμείς το λέμε εδώ και 15 χρόνια ότι ο τύπος αυτός είναι ακατάλληλος για να κυβερνά» λέει ο Τζον Πιτ, υπεύθυνος των ευρωπαϊκών σελίδων του Εκόνομιστ. Σε οποιαδήποτε άλλη δυτική δημοκρατία, δεν θα του επέτρεπαν να είναι υποψήφιος λόγω της σύγκρουσης συμφερόντων και των προβλημάτων του με τη δικαιοσύνη. Αλλά στην Ιταλία τον ψηφίζουν επειδή κυριαρχεί στα τηλεοπτικά κανάλια και ξέρει να πουλά καλά τον εαυτό του. Το μόνο θετικό είναι ότι ο Μπερλουσκόνι ξέρει πλέον τα προβλήματα της Ιταλίας και θα ηγηθεί μιας σταθερής κυβέρνησης. Αλλά θα χρησιμοποιήσει τη νίκη του για να λύσει αυτά τα προβλήματα ή θα ακολουθήσει μια λαϊκιστική, προστατευτική και αντιευρωπαϊκή πολιτική;

«Η επιστροφή στην εξουσία ενός ανθρώπου που με είχε παρομοιάσει με τον Λένιν θα πρέπει να ανησυχήσει όποιον ενδιαφέρεται πραγματικά για τη δημοκρατία» σημειώνει ο πρώην διευθυντής του Εκόνομιστ Μπιλ Έμοτ. Κάποιοι υποστηρικτές του Μπερλουσκόνι ισχυρίζονται ότι δεν έχει καταδικαστεί ποτέ για κάποιο αδίκημα. Είναι ψέμα! Στη διάρκεια της προηγούμενης θητείας του, την περίοδο 2001-2006, είχε διασωθεί χάρις στις συστηματικές παρεμβάσεις της ίδιας της κυβέρνησής του στο έργο της δικαιοσύνης. Η επανεκλογή του είναι απόδειξη για το τι συμβαίνει όταν επιτρέπεται σε έναν άνθρωπο να κυριαρχεί στα μέσα ενημέρωσης και όταν τα συμφέροντα των επιχειρήσεων μπλέκονται μ΄ εκείνα των κυβερνήσεων.

Ροζ καμπύλες

Οι Φαϊνάνσιαλ Τάιμς είναι μια από τις καλύτερες εφημερίδες στον κόσμο. Μια Βρετανίδα καλλιτέχνις αναδεικνύει τώρα μια άλλη τους χρησιμότητα, μια διαφορετική τους λειτουργία.

Η Νατάσα Αρτσντέιλ γεννήθηκε το 1976 στο Λονδίνο. Ήταν αριστερόχειρας, δυσλεξική και τον πατέρα της δεν τον γνώρισε ποτέ. Η μητέρα της γύριζε τον κόσμο, κι εκείνη την ακολουθούσε. Έζησε στην Κένυα, στην Ελβετία, στη Γαλλία, στην Ισπανία. Παρατηρούσε τους ανθρώπους και ζωγράφιζε. Το αγαπημένο της θέμα ήταν το γυμνό, ειδικότερα το γυμνό γυναικείο σώμα. Κι ύστερα έπεσε θύμα τροχαίου κι έσπασε την πλάτη της. Για καιρό δεν μπορούσε να κουνηθεί κι έπληττε αφόρητα. Μια μέρα τοποθέτησε μπροστά της έναν καθρέφτη κι άρχισε να ζωγραφίζει τον εαυτό της. Αλλά δεν είχε χρώματα. Το μόνο που είχε ήταν μια χρωματιστή εφημερίδα, η αγαπημένη της εφημερίδα. Σκέφτηκε λοιπόν πως θα μπορούσε να τη χρησιμοποιήσει για να δώσει στο σκίτσο της έναν τρισδιάστατο χαρακτήρα. Το αποτέλεσμα ήταν ενδιαφέρον. Ίσως όχι τόσο ενδιαφέρον όσο η ειδικότητά της, να κολυμπά με 300 δελφίνια και να τα φωτογραφίζει, αλλά πάντως αξιοπρόσεκτο.

Το ίδιο σκέφτηκαν όσοι έπεσαν πάνω στο έργο της (natashaarchdale. com) και παρήγγειλαν τα δικά τους πορτραίτα ή τα πορτραίτα των συζύγων τους. Πολλοί από αυτούς είναι επιχειρηματίες: αν μάλιστα οι Φαϊνάνσιαλ Τάιμς έχουν κάποτε γράψει γι΄ αυτούς, η καλλιτέχνις υπόσχεται οι σχετικές αναφορές να αποτελούν μέρος του κολάζ. Όσο κι αν φαίνεται περίεργο, όμως, οι περισσότεροι πελάτες είναι γυναίκες που θέλουν τα δικά τους γυμνά πορτραίτα. «Είναι ένα είδος μόδας», λέει η Αρτσντέιλ στο περιοδικό των ΦΤ Ηow to spend it. Η καλλιτέχνις είναι περιζήτητη, τώρα σκέφτεται να περάσει στο ανδρικό γυμνό, ενώ εξετάζει το ενδεχόμενο να κάνει και τα πορτραίτα (όχι κατ΄ ανάγκη γυμνά) μεγάλων φυσιογνωμιών της Ιστορίας, όπως ο Νέλσον Μαντέλα. Έχει αναμφισβήτητα ταλέντο, αλλά η επιτυχία της πρέπει να έχει να κάνει και με το ροζ, αυτό το μαγικό χρώμα που σε κάνει να θέλεις να «διαβάσεις» το γυμνό σώμα που έχεις μπροστά σου...

Σαρκομπερλουσκονισμός

Δυτικά των Άλπεων, έχουμε τον Σαρκοζί. Ανατολικά, από σήμερα, τον Μπερλουσκόνι. Κι άμα κοιτάξουμε όλο το τοπίο, βλέπουμε έναν σαρκομπερλουσκονικό νεοφιλελευθερισμό.

Αυτή τη φορά ο Μπερλουσκόνι δεν έδωσε υποσχέσεις. Δεν χρειάστηκε. Προτίμησε να υποδυθεί τον πολιτικό-μάρτυρα: το να κυβερνάς, είπε, σημαίνει να κουβαλάς τον σταυρό. Μίλησε επανειλημμένα για θυσίες- όπως και ο Σαρκοζί. Υποσχέθηκε, όπως κι εκείνος, να κάνει ανοίγματα προς την Κεντροαριστερά (δηλαδή θα προτείνει το υπουργείο Πολιτισμού στον Ντάριο Φο;). Αντίθετα μ΄ εκείνον, έκανε διάφορα σεξιστικά και ρατσιστικά σχόλια, ενώ έφτασε να σχίσει δημοσίως το πρόγραμμα του Βελτρόνι. Και οι Ιταλοί (για να είμαστε δίκαιοι: οι μισοί Ιταλοί) τον ψήφισαν. Απογοητευμένοι από την πολιτική, κουρασμένοι από τη γραφειοκρατία, δυσαρεστημένοι από την παντοκρατορία της Μαφίας, ψήφισαν τον άνθρωπο που εξασφαλίζει τη διαιώνιση των δεινών τους. Τον επιχειρηματία που λέει ότι δεν υπάρχει σύγκρουση συμφερόντων στο πρόσωπό του, παρά μόνο προστασία των συμφερόντων του μέσα από την προστασία των συμφερόντων του συνόλου. Ας πρόσεχαν.

Λένε πως την τελευταία φορά που οι Ιταλοί πήραν στα σοβαρά έναν πολιτικό ήταν στην περίπτωση του Μπενίτο Μουσολίνι. Τα αποτελέσματα είναι γνωστά. Από τότε αποφάσισαν να μην ασχοληθούν ξανά σοβαρά με το θέμα. Κι έβγαλαν τρεις φορές πρωθυπουργό τον Μπερλουσκόνι.

Ως πρωθυπουργός, ο Σίλβιο θα βοηθήσει σε πολλά σημεία τον Νικολά: είναι και οι δύο υπέρ της πυρηνικής ενέργειας, εναντίον της ΕΚΤ, υπέρ της αποστολής πρόσθετων στρατευμάτων στο Αφγανιστάν. Αλλά το φαινόμενο του σαρκομπερλουσκονισμού είναι κάτι ευρύτερο. Κι έχει κάποιες σημαντικές διαφορές από τον νεοφιλελευθερισμό. Στόχος του είναι να μετατρέψει το κράτος Προνοίας σε «κράτος Μετανοίας», κατά την έκφραση του Πιερ-Αντρέ Ταγκιέφ. Σε ένα σύστημα, δηλαδή, απαλλαγμένο από την ασφαλιστική και την πολιτισμική του διάσταση. Αυτό που απειλείται δεν είναι τόσο το κοινωνικό σύστημα, όσο η θέση και ο ρόλος του κράτους στους κόλπους του καπιταλισμού. Και αυτό που εξυμνείται είναι η εργασία, που μετατρέπει τον πολίτη σε καταναλωτή.

Πώς να συμφιλιωθεί η ασκητική καθολική ηθική της εργασίας με το νέο πνεύμα του ηδονιστικού καπιταλισμού; Απάντηση: με τη βαθμιαία στροφή του λατινικού μοντέλου του καπιταλισμού προς το αμερικανικό ισοδύναμό του. Με αυτή την έννοια, γράφει ο Γάλλος καθηγητής Πιερ Μυσσό στη Λιμπερασιόν, ο σαρκομπερλουσκονισμός είναι ένας λατινοποιημένος αμερικανισμός, ευέλικτος, ικανός να προσαρμόζεται κάθε φορά σε μια διαφορετική εθνική πραγματικότητα. Τα βασικά του στοιχεία είναι η συσπείρωση της Δεξιάς και η χρησιμοποίηση μεθόδων που δανείζεται από την τηλεόραση, το μάνατζμεντ και το μάρκετινγκ. Πρόκειται για μια βαθιά συντηρητική πολιτική, αλλά με πολύ «νεο-» και πολύ «αντι-».

Όλα αυτά δεν μπορούν βέβαια να σβήσουν τις ευθύνες της Αριστεράς, που εμφανίζεται σε όλη την Ευρώπη άτολμη, άνευρη, άοσμη και άγευστη. Αλλά αυτά είναι χιλιοειπωμένα, χρειάζονται επειγόντως φρέσκες ιδέες.

Δύο απελπισμένες Ιταλίδες

Η σύγκριση είναι αποκαλυπτική: την ώρα που στην Ιταλία ολοκληρωνόταν η πιο ανδροκρατική εκστρατεία των τελευταίων ετών, ο Θαπατέρο ανακοίνωνε στη Μαδρίτη τη σύνθεση μιας κυβέρνησης όπου οι γυναίκες είναι για πρώτη φορά περισσότερες από τους άνδρες.

Η Έμμα Μπονίνο είναι απελπισμένη. Μπορεί το ποσοστό των γυναικών υποψηφίων να είναι αυτήν τη φορά υψηλότερο από ποτέ (25%), αλλά ούτε αυτές δεν μιλούν για τις γυναίκες. «Με τη βοήθεια της Εκκλησίας, η Ιταλία εξακολουθεί να θεωρεί ότι ο πυρήνας της οικοδόμησης της κοινωνίας είναι η οικογένεια, όχι οι πολίτες», λέει η απερχόμενη υπουργός Εμπορίου και Ευρωπαϊκών Υποθέσεων στον ανταποκριτή της Ελ Παΐς. «Κυριαρχεί πάντα η φιλοσοφία ότι η γυναίκα πρέπει να είναι στο σπίτι, να προσέχει την οικογένεια και, αν έχει καιρό, να δουλεύει. Έτσι φτάσαμε να έχουμε έξι εκατομμύρια γυναίκες έξω από την αγορά εργασίας. Αν στη θέση τους ήταν έξι εκατομμύρια άνδρες, θα είχε επιβληθεί κατάσταση έκτακτης ανάγκης.

Για την κατάσταση αυτή φταίνε οι πολιτικοί, δεξιοί και αριστεροί, που σπανίως τοποθετούν γυναίκες σε σημαντικά πόστα. Φταίνε όμως και οι γυναίκες. Όταν ο Μπερλουσκόνι πρότεινε σε μια νεαρή άνεργη να ψάξει να βρει έναν εκατομμυριούχο σύζυγο όπως ο γιος του, κατηγορήθηκε- και δικαίως- για ματσίσμο. Όταν όμως η άνεργη δήλωσε στη συνέχεια ότι ο Καβαλιέρε έκανε απλώς πλάκα και ότι φυσικά θα τον ψήφιζε, κανείς δεν την κατηγόρησε για αθεράπευτη βλακεία. Κανείς δεν δραστηριοποιείται επίσης για να καταπολεμηθεί το φαινόμενο της ανδρικής βίας, που πλήττει το 32% των γυναικών. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, το 2006 κακοποιήθηκαν 1,1 εκατ. γυναίκες, οι περισσότερες μεταξύ 16 και 24 ετών. Κάτι πήγε να κάνει ο Πρόντι με τη δημιουργία ενός Εθνικού Παρατηρητηρίου, αλλά φυσικά η κυβέρνησή του έπεσε προτού το σχέδιο προχωρήσει.

Σε γενικές γραμμές, ο Πρόντι έκανε περισσότερα πράγματα απ΄ όσα του αναγνωρίζονται. Στον τομέα της οικονομίας, για παράδειγμα, η κυβέρνησή του διαχειρίστηκε την κατάσταση με έναν ευρωπαϊκό προσανατολισμό. Δεν τόλμησε όμως να προωθήσει στη Βουλή τον νόμο για τη σύγκρουση συμφερόντων. Αυτός είναι άλλωστε και ο βασικός λόγος που ο Μπερλουσκόνι αναμείχθηκε με την πολιτική: να προστατεύσει τον εαυτό του από τυχόν διώξεις. Και μέχρι τώρα τα κατάφερε πολύ καλά. Πρόκειται για έναν μάγο του μάρκετινγκ, λέει στην Ελ Παΐς άλλη μια απελπισμένη Ιταλίδα, η 80χρονη αστροφυσικός Μαργκερίτα Χακ. Μαζί με τον Ποντίφικα, αποτελούν ένα τρομακτικό δίδυμο. «Ο Πάπας Ράτσινγκερ θέλει να μας γυρίσει στον Μεσαίωνα. Στον τομέα της βιολογίας, ονειρεύεται την επιστροφή στην εποχή της Ιεράς Εξέτασης. Χρειαζόμαστε έναν πολιτικό σαν τον Θαπατέρο, που να ψηφίσει έναν καινούργιο νόμο για τα βλαστοκύτταρα κι έναν νόμο που αναγνωρίζει τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων και ετεροφυλόφιλων ζευγαριών. Δεν θέλω να σκέφτομαι καν πώς θα είναι το μέλλον με το ζευγάρι Μπερλουσκόνι- Ράτσινγκερ. Φοβάμαι πολύ».

Τελικά έγινε μουσικός

«Ξέρω ότι δεν θα μπορέσω να προσαρμοστώ στον έξω κόσμο έχοντας περάσει όλη μου τη ζωή κλεισμένος σε ένα κελί, όπου το μυαλό μου μπορεί να ταξιδεύει ελεύθερα. Ήμουν καλά εδώ μέσα, με τις βόλτες μου στον κήπο και με την κιθάρα μου»: αυτό είπε ο Τσαρλς Μάνσον στον διευθυντή των φυλακών Cielo Drive του Λος Άντζελες την τελευταία φορά που βγήκε, το 1967. Ήταν 33 ετών. Μπαινόβγαινε στη φυλακή από τα εννιά του. Και αυτή τη φορά ήταν αποφασισμένος να το ρίξει στην τέχνη, και συγκεκριμένα στη μουσική: είχε μελετήσει όλο το έργο των Μπητλς και ήταν πεισμένος πως ήταν καλύτερος απ΄ αυτούς. Έφτιαξε λοιπόν ένα κοινόβιο, βρήκε ένα λεωφορείο κι άρχισε να περιπλανιέται στην Καλιφόρνια.

Από το κοινόβιο εκείνο γεννήθηκε η ομάδα Τhe Family, που στις 9 Αυγούστου 1969 δολοφόνησε άγρια τη Σάρον Τέιτ, σύζυγο του Ρομάν Πολάνσκι και έγκυο στον όγδοο μήνα. Ο Μάνσον ξαναμπήκε στη φυλακή, αυτή τη φορά για πάντα. Σαράντα χρόνια μετά, είναι ο κρατούμενος που λαμβάνει τα περισσότερα e-mails, διατηρεί δική του ιστοσελίδα (www. charliemanson. com) και έχει έναν απεριόριστο αριθμό θαυμαστών. Πολλά συγκροτήματα έχουν σκεφτεί να ερμηνεύσουν τραγούδια του: οι Guns Ν΄Roses περιέλαβαν ένα από αυτά, το Look at your game girl, στο δίσκο τους Τhe Spaghetti Ιncident που κυκλοφόρησε το 1993 (όπως παρατηρεί ο Ζόρντι Σολέρ στην Ελ Παΐς από τότε ξεκίνησε η παρακμή τους, αλλά είναι άγνωστο αν τα δύο γεγονότα συνδέονται μεταξύ τους). Όμως αυτό δεν ήταν αρκετό για τον Μάνσον. Η φιλοδοξία του να γίνει μουσικός παρέμενε ανεκπλήρωτη. Ώσπου, πριν από μερικές ημέρες, ήρθε η μεγάλη είδηση: κυκλοφόρησε στο Ιnternet ο νέος του δίσκος, που περιλαμβάνει 16 τραγούδια και έχει τον τίτλο Οne Μind. Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να τον κατεβάσουν δωρεάν από τη διεύθυνση www. limewire. org και έχουν να διαλέξουν ανάμεσα σε δύο εκδοχές: μια «ωμή» και μια «πολιτικά ευπρεπή». Όσο για το CD, ζωγραφισμένο από τον ίδιο τον πολυτάλαντο Μάνσον, πωλείται κατ΄ αποκλειστικότητα από την ιστοσελίδα www. familyjams. com.

Σύμφωνα με τον συνθέτη, ο δίσκος περιλαμβάνει τραγούδια, ραπ, κουβέντες και transpoetry. Δεν τον έχουμε ακούσει. Δεν περιμένουμε κάτι εμπνευσμένο από έναν 74χρονο ημι-σαλεμένο. Δεν μας ενθαρρύνουν στίχοι όπως εκείνοι με τους οποίους αρχίζει το τραγούδι Αngel΄s fear to tread: «Αυτό είναι ένα τραγούδι για κάτι που ακόμα δεν έχω σκεφτεί». Είναι κι εκείνη η εικόνα της Σάρον Τέιτ, που δεν ξεθωριάζει όσα χρόνια κι αν περάσουν. Αλλά δημοκρατία έχουμε, ο καθένας μπορεί να λέει ό,τι θέλει και να περιμένει οι άλλοι να τον ακούσουν. Αρκεί να μην τους βάζεικυριολεκτικά- το μαχαίρι στον λαιμό.

Υπάρχουν και τίμιοι ηλικιωμένοι

Η διαδρομή ξεκινά από τις προθήκες της παρμεζάνας ή του προσούτο. Διαρκεί 10 με 15 λεπτά. Και έχει συνήθως κακή κατάληξη, πράγμα που δεν σημαίνει πάντα φυλακή. Η ντροπή και ο εξευτελισμός είναι χειρότερα από τη φυλακή.

O ηλικιωμένος με την καμπαρντίνα πλησιάζει το ράφι με την παρμεζάνα, παίρνει ένα κομμάτι, βάζει τα γυαλιά του, διαβάζει την τιμή (13,50 ευρώ το κιλό), κάνει μια γκριμάτσα σαν να λέει «τι τιμές είναι αυτές», ύστερα διαβάζει την ημερομηνία λήξης, το εργοστάσιο παραγωγής, αφήνει πίσω το κομμάτι, πηγαίνει στο διπλανό ράφι, εκεί η παρμεζάνα είναι ακόμη πιο ακριβή γιατί είναι reggiano, τα 422 γραμμάρια κοστίζουν 7,05 ευρώ, ίσως να φαίνεται περίεργο αλλά ο ηλικιωμένος θα προτιμήσει να κλέψει την πιο φτηνή, ίσως γιατί θέλει να ζημιώσει λιγότερο το σούπερ μάρκετ, ίσως για να τα έχει καλύτερα με τη συνείδησή του. Επιστρέφει λοιπόν στο προηγούμενο ράφι, παίρνει το κομμάτι που είχε αφήσει, το βάζει στην τσέπη της καμπαρντίνας, προχωράει δέκα μέτρα, μετανιώνει, το αφήνει ανάμεσα στις μαρμελάδες, κάνει να φύγει, γυρίζει πίσω, το ξαναπαίρνει, είναι αποφασισμένος.

Μέσα σε λίγα χρόνια, λένε οι επίσημες στατιστικές στην Ιταλία, η φτώχεια μεταξύ των ηλικιωμένων αυξήθηκε από 5,8% σε 8,2%. Το ποσοστό της αύξησης είναι 40%. Κατά το ίδιο ακριβώς ποσοστό έχουν αυξηθεί και οι κλοπές από ηλικιωμένους στα σούπερ μάρκετ. Προφανώς πρόκειται για σύμπτωση.

Ο ηλικιωμένος με την καμπαρντίνα είναι αποφασισμένος να κλέψει το κομμάτι της (πιο φτηνής) παρμεζάνας, αλλά η κάμερα του καταστήματος έχει καταγράψει όλες τις κινήσεις του. Αφού πληρώσει λοιπόν στο ταμείο τα άλλα είδη που έχει πάρει και κάνει να φύγει, μια κοπέλα τον παρακαλεί να την ακολουθήσει. Τα σούπερ μάρκετ έχουν βάλει κοπέλες να κάνουν αυτή τη δουλειά. Οι επιχειρηματίες είναι ευαίσθητοι άνθρωποι, δεν θέλουν δα και να τρομοκρατούν τους φτωχούς συνταξιούχους. «Μήπως ξεχάσατε να πληρώσετε κάτι;» ρωτά η ευγενική κοπέλα, ο ηλικιωμένος πιάνει αμέσως το υπονοούμενο και βγάζει το κομμάτι από την τσέπη του, ζητά συγγνώμη, ζει μόνος και τα παιδιά του σπανίως τον θυμούνται, πολλές φορές βάζει τα κλάματα, λιγότερες φορές είναι επιθετικός, αλλά πάντα είναι χαμένος. Αν είναι η πρώτη φορά που κλέβει, θα τον συγχωρήσουν, θα του εξηγήσουν ότι υπάρχουν συσσίτια και φιλανθρωπικές οργανώσεις (μα τι σχέση έχουν όλα αυτά μ΄ εκείνον;) και θα τον αφήσουν να φύγει. Αν το ξανακάνει, θα φωνάξουν την αστυνομία.

Από τα 16 εκατομμύρια των συνταξιούχων της Ιταλίας, διαβάζουμε στη Ρεπούμπλικα, σχεδόν οι μισοί παίρνουν σύνταξη μικρότερη των 500 ευρώ. Μάλλον εκεί παρουσιάζονται και τα περισσότερα κρούσματα κλοπών. Ο διευθυντής ενός σούπερ μάρκετ, πάντως, ζητά από την εφημερίδα να επιδείξει ευαισθησία. «Υπάρχουν και τίμιοι ηλικιωμένοι», είπε. Ναι, αυτό είπε: υπάρχουν και τίμιοι ηλικιωμένοι.

Πάνω απ΄ όλα, η νόρμα

Τα πράγματα δεν πάνε καλά στη Γαλλία. Ο πρόεδρος έχει δώσει εντολή για 25.000 απελάσεις μεταναστών τον χρόνο και οι νομάρχες δεν μπορούν να καλύψουν τη νόρμα. Πρόκειται για ένα ανθρώπινο δράμα που χρειάζεται επειγόντως λύση.

ΠΡΩΤΑ ΤΑ ΚΑΛΑ ΝΕΑ. Στις αρχές του μήνα, η 38χρονη Ελιζαμπέτ Γκερέν από το Μπενίν που ζούσε στη Γαλλία από τον Οκτώβριο του 2005 πληροφορήθηκε ότι έγινε άρση της αδείας παραμονής της και τέθηκε υπό κράτηση. Ο λόγος; Ο Γάλλος σύζυγός της πέθανε και η νομαρχία έκρινε ότι η χήρα έπρεπε να απελαθεί επειδή η σχέση της με τον σύζυγό της είχε διακοπεί (λόγω του θανάτου του!) λιγότερο από τρία χρόνια μετά τον γάμο. Η Μοντ κατήγγειλε το σκάνδαλο, οι ανθρωπιστικές οργανώσεις ξεσηκώθηκαν και ο υπουργός Μετανάστευσης αναγκάστηκε να παρέμβει και να τακτοποιήσει τα χαρτιά της γυναίκας.

ΤΩΡΑ ΤΑ ΚΑΚΑ ΝΕΑ. Κυνηγημένος από την αστυνομία του Ζουανβίλ-λεΠον, ο 29χρονος Μπαμπά Τραορέ από το Μάλι έπεσε την περασμένη Παρασκευή στον Μάρνη για να σωθεί, έπαθε καρδιακή προσβολή και πέθανε. Όπως αποκαλύφθηκε, είχε έρθει στη Γαλλία πριν από τέσσερα χρόνια για να προσφέρει το ένα του νεφρό στην αδελφή του και από τότε εργαζόταν παράνομα. Η Γαλλίδα σκηνοθέτις Μαρί Βερμιγιάρ, που παρακολούθησε τη σκηνή, έγραψε τα εξής στη Μοντ: «Είχα μόλις βγει από το RΕR, όταν με έσπρωξε ένας νεαρός που έτρεχε σαν τρελός. Από πίσω του έτρεχαν επίσης σαν τρελοί δύο αστυνομικοί με πολιτικά φωνάζοντας: “Πιάστε τον! Αστυνομία! Πιάστε τον!”. Αναρωτήθηκα τι να είχε κάνει: ληστεία, εμπόριο ναρκωτικών; Τον είδα να στρίβει αριστερά πριν από τη γέφυρα, οι αστυνομικοί είχαν εξαντληθεί, σκέφτηκα ότι τους ξέφυγε. Το βράδυ διάβασα στο Ιnternet: “Θάνατος ενός λαθρομετανάστη που κυνηγούσε η αστυνομία”. Μου ήρθε να κάνω εμετό. Ένας άνθρωπος πέθανε μ΄ αυτόν τον τρόπο; Ένας άνθρωπος που δεν έκανε τίποτα κακό, απλώς έτρεχε επειδή δεν είχε χαρτιά, πνίγηκε σ΄ έναν ποταμό των περιχώρων του Παρισιού; Κάποιοι που βρίσκονται ψηλά έχουν κηρύξει έναν ανελέητο πόλεμο εναντίον αυτών των αν δρών και των γυναικών που έρχονται από μακριά για να ζήσουν εδώ λίγο καλύτερα. Είναι απαράδεκτο, κι εμείς το ανεχόμαστε».

Η ΑΝΤΙΠΟΛΙΤΕΥΣΗ ΞΥΠΝΗΣΕ. Το Σοσιαλιστικό Κόμμα ζήτησε από την κυβέρνηση να δώσει εξηγήσεις γι΄ αυτά τα δύο επεισόδια και να λάβει μέτρα ώστε να μην επαναληφθούν. Η πολιτική των αριθμών είναι παράλογη- τονίζεται στην ανακοίνωση- και το μόνο που πετυχαίνει είναι να σπέρνει τον τρόμο στους μετανάστες και τις οικογένειές τους. Οι Σοσιαλιστές, πάντως, θεώρησαν ότι με την ανακοίνωση αυτή εκπλήρωσαν το χρέος τους και δεν έλαβαν μέρος στις διαδηλώσεις που έγιναν το Σάββατο σε διάφορες γαλλικές πόλεις.

ΤΙ ΝΑ ΚΑΝΕΙ ΚΙ Ο ΥΠΟΥΡΓΟΣ. Πέρυσι «απομακρύνθηκαν» μόνο 23.000 άνθρωποι, φέτος πρέπει να καλυφθεί και η νόρμα και η διαφορά.

Ακίνδυνος, όπως τα ελάφια

Η πανεπιστημιούπολη του Κορνέλ είναι χαμένη ανάμεσα στα δάση της πολιτείας της Νέας Υόρκης. Εδώ, οι πόρτες δεν κλειδώνουν ποτέ. Και τίποτα δεν μπορεί να διακόψει μια ενδιαφέρουσα συζήτηση ή μια μοναχική ανάγνωση.

Σ ΄αυτόν τον μαγικό τόπο, η μοναδική αιτία βίαιου θανάτου είναι τα ελάφια, όχι βέβαια επειδή επιτίθενται στους ανθρώπους, αλλά επειδή διασχίζουν συχνά τη νύχτα τον αυτοκινητόδρομο και προκαλούν τροχαία ατυχήματα. Οι ημέρες κυλούν ήσυχα, πολύ περισσότερο όταν χιονίζει αδιάκοπα όπως τον τελευταίο καιρό. Αλλά να, άρχισε πάλι να κυκλοφορεί εκείνη η περίεργη φήμη. Μιλούν ξανά για έναν άνδρα, άλλοι λένε λευκό κι άλλοι μαύρο, που μπαίνει στα δωμάτια τη νύχτα και παρακολουθεί τις φοιτήτριες να κοιμούνται. Κι είναι ακόμη πιο περίεργη αυτή η φήμη γιατί πρόκειται για τον δεύτερο μυστηριώδη παρατηρητή του ύπνου: ο προηγούμενος συνελήφθη πριν από ενάμιση χρόνο και βρίσκεται στη φυλακή. Όπως αποδείχθηκε, τα θύματά του τον γνώριζαν: ήταν ένας λιπόσαρκος, σχεδόν αόρατος, άνδρας, με δέρμα στο χρώμα του άχυρου και ένα μόνιμο ικετευτικό βλέμμα, που εργαζόταν ως γκαρσόνι σε μια από τις καφετέριες του πανεπιστημίου. Καθώς ήταν παντρεμένος και πατέρας τεσσάρων παιδιών, όλοι τον θεωρούσαν ακίνδυνο - όπως τα ελάφια.

Αν ήταν κανένας γαλαζοαίματος πρίγκιπας, γράφει στην Ελ Παΐς η Κολομβιανή συγγραφέας Λάουρα Ρεστρέπο, ίσως στις νυχτερινές του εξορμήσεις να ξυπνούσε γλυκά τις φοιτήτριες με ένα φιλί στα χείλη. Κι εκείνες, στα πρότυπα της Χιονάτης ή της Ωραίας Κοιμωμένης, ίσως να τον δέχονταν ως εραστή τους. Αλλά ήταν ένα απλό γκαρσόνι. Σε κάθε περίπτωση, η σύλληψή του δεν έλυσε το πρόβλημα, αφού φαίνεται πως βρήκε μιμητή. Να πρόκειται άραγε για τη μετενσάρκωση του Χάμπερτ Χάμπερτ, του πρωταγωνιστή της Λολίτας; Κάτι τέτοιο δεν θα ήταν δα και τόσο περίεργο, αφού ο Ναμπόκοφ έγραψε το περίφημο βιβλίο του εδώ, στο Κορνέλ, όπου δίδασκε για δέκα χρόνια ρωσική λογοτεχνία. Εδώ συνέλαβε τον σαραντάχρονο μελαγχολικό και μονομανή ήρωά του, που τροφοδοτούσε με υπνωτικά τη μικρή Λολίτα για να μπορεί να τη χαϊδεύει ανενόχλητος.

Στο Σπίτι των Κοιμισμένων Κοριτσιών, του Γιασουνάρι Καουαμπάτα, ο πρωταγωνιστής είναι ένας ηλικιωμένος που υποφέρει τόσο πολύ από την ιδέα του θανάτου, ώστε καταφεύγει σε ένα μυστικό σπίτι και πληρώνει για να τον αφήνουν να περνά τις νύχτες ξαπλωμένος δίπλα σε μια όμορφη γυμνή γυναίκα. Όταν το κάνει, αναζωογονείται. Αλλά μια μέρα η όμορφη γυναίκα πεθαίνει, όπως πεθαίνει και η Λολίτα. Όλα καταλήγουν στον θάνατο σε αυτό το απαγορευμένο τελετουργικό, που θέλει να υπερβεί τους ανθρώπινους νόμους και τα όρια του χρόνου. Αλλά αυτά συμβαίνουν μονάχα στα βιβλία: στο Κορνέλ, όπου σταμάτησε να χιονίζει, οι φοιτήτριες έχουν καιρό να δουν τον μυστηριώδη επισκέπτη. Ίσως να κουράστηκε. Ίσως να άλλαξε πόλη. Ίσως και να μην υπήρξε ποτέ.

«Μύθος» η εβραϊκή εξορία

«Αφού εκδιώχθηκε βιαίως από τη γη του, ο εβραϊκός λαός παρέμεινε πιστός σ΄ αυτήν και δεν σταμάτησε να προσεύχεται και να ελπίζει στην επιστροφή και στην ανάκτηση της πολιτικής του ελευθερίας».

Αυτή είναι η Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας που διδάσκεται σε όλα τα σχολεία του Ισραήλ από τότε που την υπέγραψε ο Νταβίντ Μπεν-Γκουριόν, στις 14 Μαΐου 1948. Αλλά ο ισραηλινός ιστορικός Σλόμο Σαντ υποστηρίζει ότι όλα αυτά είναι προπαγάνδα. Εβραϊκή εξορία δεν υπήρξε ποτέ, πρόκειται για έναν μύθο που βολεύει όλο τον κόσμο. Τους Εβραίους, επειδή δικαιολογούν έτσι την ύπαρξη ενός ομοιογενούς έθνους. Και τους Χριστιανούς, επειδή ενισχύουν με τον τρόπο αυτό τη χριστιανική πίστη, την οποία οι Εβραίοι υποτίθεται ότι απέρριψαν και για τον λόγο αυτό τιμωρήθηκαν στη συνέχεια με την εξορία. «Δεν υπήρξε διάχυση κανενός λαού», τονίζει ο Σαντ στο βιβλίο του με τίτλο Πότε και Πώς Εφευρέθηκε ο Εβραϊκός Λαός;, που είναι ανάμεσα στα πέντε πρώτα σε πωλήσεις. « Το μόνο που διαχύθηκε ήταν η εβραϊκή θρησκεία».

Σύμφωνα με τον συγγραφέα, οι Εβραίοι που ζουν σήμερα στο Ισραήλ και σε άλλες περιοχές του κόσμου δεν είναι απόγονοι του αρχαίου λαού που κατοικούσε στο Βασίλειο της Ιουδαίας κατά την περίοδο του Πρώτου και του Δεύτερου Ναού. Οι απόγονοι εκείνου του λαού είναι μάλλον οι Παλαιστίνιοι. Οι Εβραίοι, αντίθετα, προέρχονται από διάφορους λαούς που ασπάστηκαν κατά καιρούς τον ιουδαϊσμό σε διάφορες γωνιές της Μεσογείου και γειτονικών περιοχών. Οι Εβραίοι της Βόρειας Αφρικής είναι απόγονοι των Βερβέρων, που αλλαξοπίστησαν πριν από 1.500 χρόνια. Οι Ασκενάζι προέρχονται από τους Χαζάρους, που κατοικούσαν στον Βόρειο Καύκασο και ασπάστηκαν τον ιουδαϊσμό πριν από 1.200 χρόνια.

Αν υποστήριζε μια τέτοια άποψη κάποιος Παλαιστίνιος, και μάλιστα λίγες ημέρες πριν από την 60ή επέτειο από την ίδρυση του ισραηλινού κράτους, είναι βέβαιο ότι θα τον εξίσωναν τουλάχιστον με τους αρνητές του Ολοκαυτώματος. Ο Σαντ, αντίθετα, χαρακτηρίστηκε απλώς «ένα νέο μέλος της ταξιαρχίας των Εβραίων εχθρών του εβραϊκού εθνικισμού» (βλέπε σχετικό άρθρο στο Τhe Jewish Chronicle ), ενώ μαρξιστές ιστορικοί τον κατηγόρησαν ότι αγνοεί την οικονομική ιστορία των Εβραίων. Υπήρξαν όμως κι εκείνοι που τον υπερασπίστηκαν. «Είναι ένα από τα πιο συναρπαστικά βιβλία που έχουν εκδοθεί σε αυτή τη χώρα εδώ και πολλά χρόνια», λέει ο ιστορικός Τομ Σεγκέβ, που έχει αμφισβητήσει κι αυτός πολλούς από τους μύθους που συνοδεύουν την ιστορία του Ισραήλ. Ο ίδιος ο Σαντ παρομοιάζει το θέμα του βιβλίου με το σεξ. «Οι γονείς δεν μιλούν γι΄ αυτό μπροστά στα παιδιά, περιμένουν να πάνε για ύπνο», είπε σε μια δημόσια συζήτηση μεταξύ ιστορικών. «Αγαπητοί συνάδελφοι, ξέρετε όπως κι εγώ ότι δεν υπήρξε καμιά εξορία, αλλά αρκείστε να το ψιθυρίζετε μεταξύ σας. Επιτρέπετε έτσι να διδάσκονται τα παιδιά μας ψέματα. Είναι ώρα να μιλήσουμε ανοιχτά για σεξ».

Η Αφρική πεινάει

Κάποτε ήταν η έλλειψη τροφίμων. Τώρα είναι η αύξηση των τιμών. Το φάσμα της πείνας απειλεί και πάλι την Αφρική. Και οι αντιδράσεις του πληθυσμού είναι όλο και πιο βίαιες.

Η Γιέσι Ντεγκέφου, που είναι 50 ετών και ζει στην Αντίς Αμπέμπα, σταμάτησε να τρώει κρέας πριν από έναν χρόνο. Ύστερα έκοψε και τα λαχανικά. Πριν από λίγο καιρό αφαίρεσε από τη διατροφή της τον αρακά και τις φακές. Τώρα κάθεται στις ουρές για να προμηθευτεί το μοναδικό προϊόν που μπορεί να αγοράσει για την ίδια και την οικογένειά της: επιδοτούμενο σιτάρι. Όταν κοπεί κι αυτό ή θα δεχθεί το μοιραίο- να πεθάνει από την πείνα- ή θα βγει στον δρόμο για να διαμαρτυρηθεί. Τέτοιες διαμαρτυρίες έχουν γίνει τους τελευταίους μήνες στον Νίγηρα, τη Σενεγάλη, την Μπουρκίνα Φάσο, το Καμερούν. Το σύνθημά τους, τόσο πεζό, τόσο ξεπερασμένο, τόσο επίκαιρο: «Πεινάμε!»

Άνθρωποι που πριν από μόλις οκτώ μήνες τα έβγαζαν πέρα, τώρα χρειάζονται βοήθεια σε τρόφιμα, προειδοποιεί η Ζοζέτ Σίραν, διευθύντρια του Παγκοσμίου Προγράμματος Τροφίμων. Και ο λόγος δεν είναι αυτήν τη φορά ούτε οι πόλεμοι ούτε κάποια ακραία φυσικά φαινόμενα, αλλά η ραγδαία αύξηση των τιμών. Η τιμή του ρυζιού έχει διπλασιαστεί: την περασμένη εβδομάδα έφτασε τα 760 δολάρια τον τόνο, έναντι 373 δολαρίων που ήταν τον Ιανουάριο. Στην Αντίς Αμπέμπα, το σιτάρι έχει αυξηθεί κατά 32% από το περασμένο καλοκαίρι, οι φακές κατά 73% και το καλαμπόκι κατά 47%. Όπως επισημαίνουν οι Φαϊνάνσιαλ Τάιμς, το γεύμα ενός μέσου Αφρικανού έχει αυξηθεί κατά 40% μέσα σε έναν χρόνο. Και η κρίση πλήττει πολύ περισσότερο τους κατοίκους των πόλεων απ΄ ό,τι τους κατοίκους της υπαίθρου. «Στα ράφια υπάρχουν τρόφιμα, αλλά ο κόσμος δεν μπορεί να τα αγοράσει», λέει η κ. Σίραν.

Οι αυξήσεις των τιμών οφείλονται σε πολλούς παράγοντες: την αύξηση της ζήτησης (αφού αυξάνεται ο πληθυσμός του πλανήτη και ταυτόχρονα επεκτείνεται η μεσαία τάξη), τον πολλαπλασιασμό των πλημμυρών και των ξηρασιών (λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου), τη στροφή της βιομηχανίας (έστω και προσωρινά) στα βιοκαύσιμα. Και το φαινόμενο πλήττει την Αφρική περισσότερο από άλλες περιοχές, επειδή η ήπειρος αυτή στηρίζεται στις εισαγωγές τροφίμων. Οι κυβερνήσεις προσπαθούν να αντιδράσουν μειώνοντας τους φόρους και αυξάνοντας τις επιδοτήσεις. Στην Αιθιοπία λειτουργούν σήμερα αγορές επιδοτούμενων σιτηρών σε 13 πόλεις, από τις οποίες επωφελούνται κάπου 4 εκατομμύρια άνθρωποι. Αλλά τέτοια μέτρα έκτακτης ανάγκης δεν μπορούν να λύσουν ένα τόσο σοβαρό πρόβλημα όπως είναι η δομική αλλαγή στις τιμές των τροφίμων. Η έννοια της «φυσιολογικής τιμής» δεν υπάρχει πλέον. Για να τα βγάλουν πέρα, οι αφρικανικές οικογένειες αναγκάζονται να κάνουν περικοπές στην εκπαίδευση και την υγεία.

Τώρα που ο κ. Καραμανλής είναι ανεβασμένος και τον αγάπησε κι ο Σαρκοζί, μήπως να αναλάβουν από κοινού μια πρωτοβουλία υπέρ των φτωχών της Αφρικής;

Είμαστε πολύ θυμωμένοι

«Είμαι θυμωμένος γιατί τις τελευταίες τρεις ώρες δεν έχω να κάνω τίποτα. Επειδή όμως “κάτι μπορεί να συμβεί” πρέπει να είμαι εδώ, σπαταλώντας την ώρα μου και τα χρήματα της εταιρείας». (Θυμωμένος Δημοσιογράφος #3318)

«Να ένας οδηγός που θα σας βοηθήσει να διαβάζετε τις πολιτικές “ειδήσεις”. Τη “Γουόλ Στριτ”τη διαβάζουν εκείνοι που διοικούν την Αμερική. Την “Ουάσιγκτον Ποστ” τη διαβάζουν εκείνοι που νομίζουν ότι διοικούν την Αμερική. Τη “Νιου Γιορκ Τάιμς” τη διαβάζουν εκείνοι που πιστεύουν ότι θα έπρεπε να κυβερνούν την Αμερική και που είναι καλοί στα σταυρόλεξα». (Θυμωμένος Δημοσιογράφος #3298)

«Μετακομίστε στην Ινδία. Εκεί τα έντυπα μέσα ενημέρωσης ευημερούν». (Θυμωμένος Δημοσιογράφος #3294)

Ο θυμός είναι αρρώστια, διαβάζαμε το περασμένο Σάββατο στις επιστημονικές σελίδες των «ΝΕΩΝ». Αλλά η καθημερινότητα είναι δύσκολη, και ο θυμός βοηθά συχνά στην εκτόνωση. Οι δημοσιογράφοι, που δουλεύουν άστατες ώρες και τους κυνηγούν πολλά άγχη, είναι μια κατ΄ εξοχήν θυμωμένη επαγγελματική κατηγορία. Θυμώνουν με τους διευθυντές τους. Θυμώνουν με τα ωράριά τους. Θυμώνουν με τις πηγές τους. Θυμώνουν με τους αναγνώστες τους. Θυμώνουν με άλλους θυμωμένους δημοσιογράφους. Θυμώνουν με τη ζωή τους. Τουλάχιστον τώρα έχουν έναν τρόπο να δημοσιοποιήσουν τον θυμό τους: την ιστοσελίδα angryjournalist. com, όπου μπορούν να λένε τον πόνο τους, να βγάζουν τα απωθημένα τους και να αισθάνονται ότι δεν είναι μόνοι. Με έναν όρο: να το πράττουν ανωνύμως.

Η ιστοσελίδα δημιουργήθηκε από έναν δημοσιογράφο που τα παράτησε νωρίς. Λέγεται Κιγιόσι Μαρτίνες, είναι 23 ετών και δούλεψε ένα φεγγάρι ως Web editor (δηλαδή υπεύθυνος ιστοσελίδας) σε διάφορες τοπικές εφημερίδες του Σικάγου. Αλλά κουράστηκε γρήγορα (υπερβολικά γρήγορα, θα λέγαμε. Δεν το πάλεψε καθόλου). Μια μέρα έπεσε σε ένα άρθρο του καθηγητή δημοσιογραφίας Σκοτ Ρινάρντι, ο οποίος υποστήριζε ότι ο υψηλός κυνισμός και η χαμηλή αποτελεσματικότητα των δημοσιογράφων οδηγεί πολλούς από αυτούς να «καίγονται» νωρίς. Ο Μαρτίνες αποφάσισε τότε να παρατήσει τη δημοσιογραφία, να ασχοληθεί με την πολιτική επικοινωνία και να ανοίξει μια ιστοσελίδα για να βοηθήσει τους δημοσιογράφους να εκτονώνονται.

Μέσα σε δύο μήνες, η ιστοσελίδα έχει δεχθεί πάνω από 3.300 μηνύματα. Μια «ανταγωνιστική» ιστοσελίδα με τίτλο happyjournalist. com, που ίδρυσε κάποιος μιμητής του Μαρτίνες, θέλοντας να δείξει ότι σ΄ αυτό το επάγγελμα δεν είναι κι όλα μαύρα, δεν έχει δεχθεί πάνω από 100. Όπως φαίνεται, είμαστε πράγματι πολύ θυμωμένοι. Κι ίσως οι διευθυντές των εφημερίδων να πρέπει να παρακολουθούν τέτοιου είδους sites για να μαθαίνουν πράγματα που συνήθως λέγονται μόνο στις παρέες ή στις κρεβατοκάμαρες. Η στήλη θα ήθελε πολύ να λάβει μέρος στη συζήτηση- αλλά δυστυχώς δεν εκπληρώνει τον όρο της ανωνυμίας.

Οικογένεια Μπους

Ο γνωστός Βρετανός ιστορικός Τίμοθυ Γκάρτον Ας θέτει ένα απλό ερώτημα: μήπως τελικά αυτό το W ανάμεσα στο George και το Βush σημαίνει weak, δηλαδή «αδύναμος»;

O πατέρας ήταν επιδέξιος, υπομονετικός και αποτελεσματικός. Εργάστηκε για την ενοποίηση της Ανατολικής και της Δυτικής Ευρώπης. Αντιμετώπισε τη Ρωσία με τον απαιτούμενο σεβασμό. Και κατόρθωσε να οικοδομήσει μία ευρεία διεθνή συμμαχία που εκδίωξε τα στρατεύματα του Σαντάμ Χουσεΐν από το Κουβέιτ.

Ο γιος απέδειξε ότι βρίσκεται στο άλλο άκρο. Αντιμετώπισε με περιφρόνηση τους συμμάχους του και τους διεθνείς οργανισμούς. Χειρίστηκε με τον χειρότερο δυνατό τρόπο ένα (δικαιολογημένο) πόλεμο κατά της αλ-Κάιντα και των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν. Ενέπλεξε τη χώρα του σε ένα οδυνηρό στρατιωτικό φιάσκο στο Ιράκ. Ταυτίστηκε με μια σύγχρονη εκδοχή του Πολέμου των Άστρων- την αντιπυραυλική ασπίδα- που είναι εντελώς ακατάλληλη για την αντιμετώπιση των σημερινών απειλών. Και στο τελευταίο του ταξίδι στην Ευρώπη, εισέπραξε ένα βροντερό ΟΧΙ στην απαίτησή του να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ η Ουκρανία, η Γεωργία και η ΠΓΔΜ.

Ο πρώτος είναι ο Τζωρτζ Μπους σήνιορ. Δεν τα έκανε ασφαλώς όλα σωστά. Στο άρθρο του στη χθεσινή Γκάρντιαν, ο Ας αξιολογεί ως μεγαλύτερα λάθη του πρώην προέδρου την απόφαση να μην προελάσουν το 1991 τα διεθνή στρατεύματα μέχρι τη Βαγδάτη, τη «ρεαλιστική» συμμαχία του με τον Οίκο των Σαούντ και την έκκλησή του το 1991 προς τους Ουκρανούς να μην επιδιώξουν την ανεξαρτησία τους. Άλλοι μπορεί να διαφωνούν με κάποιες από αυτές τις εκτιμήσεις. Δύσκολα όμως θα βρουν θετικά στοιχεία στις δύο θητείες του σημερινού προέδρου. Αρκεί να συγκρίνει κανείς τη Γερμανία του 1990 με την Ουκρανία του 2008. Ο πατέρας είχε πείσει τη Βρετανία και τη Γαλλία να αποδεχθούν τη γερμανική ενοποίηση, καθησυχάζοντας ταυτόχρονα τον Μιχαήλ Γκορμπατσώφ ότι η ενωμένη Γερμανία μέσα στο ΝΑΤΟ δεν θα αποτελεί απειλή για τη Ρωσία. Ο γιος κατόρθωσε να εξοργίσει τη Βρετανία, τη Γαλλία (και φυσικά τη Ρωσία) με την επιμονή του να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ μια χώρα που ο μισός της πληθυσμός διαφωνεί με αυτή την προοπτική.

Η ρεαλπολιτίκ νίκησε λοιπόν την «εξαγωγή της δημοκρατίας»; Ο Κίσινγκερ νίκησε τους νεοσυντηρητικούς; Ίσως αυτή η ποδοσφαιρική αντίληψη της πολιτικής να είναι κάπως απλουστευτική. Το βέβαιο είναι ότι η πολιτική δεν σχεδιάζεται σε πολιτικά γραφεία ούτε σε στρατιωτικά επιτελεία. Απαιτεί επαφές, ελιγμούς, εκβιασμούς, υποχωρήσεις, πιέσεις, ευελιξία. Ο απερχόμενος πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών ήταν ακατάλληλος γι΄ αυτόν το ρόλο. Δεν κατάφερε καν να λύσει το οιδιπόδειο σύμπλεγμά του απέναντι στον πατέρα του. Έχει όμως τουλάχιστον μια παρηγοριά, όπως παρατηρεί με σαρκασμό ο Τίμοθυ Γκάρτον Ας: θα έχει πάντα μαζί του την Αλβανία. Όποτε την επισκέπτεται, θα τον υποδέχονται με αλαλαγμούς.

Το τσίμπημα της φτώχειας

Φανταστείτε να σας τσιμπάει μια μέλισσα. Πονάτε, αλλά βάζετε μια αλοιφή και περνάει. Φανταστείτε τώρα να σας τσιμπάνε άλλες έξι μέλισσες. Χάνετε το φως σας. Ε, αυτό που αισθάνεστε είναι κάτι σαν κι αυτό που νιώθουν οι φτωχοί.

Oι οικονομολόγοι βασανίζονταν ανέκαθεν από ένα ερώτημα: γιατί ένα μεγάλο μέρος των φτωχών συμπεριφέρονται κατά τρόπο που είναι βέβαιο ότι διασφαλίζει τη διαιώνιση της φτώχειας τους; Γιατί ένας φτωχός, που θα έπρεπε κανονικά να αγωνίζεται για να κερδίσει όσο το δυνατόν περισσότερα χρήματα, έχει μεγαλύτερες πιθανότητες από τον πλούσιο να χάσει τη δουλειά του, να κάνει παιδιά σε νεαρή ηλικία, να διαπράξει ένα έγκλημα ή να πέσει στα ναρκωτικά; Οι απαντήσεις ποικίλλουν. Για τους συντηρητικούς οικονομολόγους, οι φτωχοί στερούνται των πνευματικών προσόντων για να κάνουν τις σωστές επιλογές. Για τους φιλελεύθερους, φταίνε οι φυλετικές προκαταλήψεις και οι συνθήκες διαβίωσης. Οι νεο-συντηρητικοί ρίχνουν την ευθύνη στα προγράμματα κατά της φτώχειας, που ενθαρρύνουν τους φτωχούς να παραμένουν φτωχοί.

Ο φιλόσοφος Τσαρλς Καρέλις, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Τζωρτζ Ουάσινγκτον και συγγραφέας του βιβλίου «Η διαιώνιση της φτώχειας: γιατί οι οικονομικές θεωρίες των πλουσίων δεν μπορούν να βοηθήσουν τους φτωχούς», έχει μια τελείως διαφορετική προσέγγιση. Κατά την άποψή του, η παραδοσιακή οικονομική θεωρία δεν μπορεί να εφαρμοστεί στους φτωχούς. Η φτώχεια έχει περισσότερο να κάνει με το ότι τα προβλήματα είναι πολλά, παρά με το ότι τα αγαθά είναι λίγα. Εδώ βρίσκεται ο παραλληλισμός με το τσίμπημα της μέλισσας. Κάποιος που τον τσιμπάει μια μέλισσα έχει κάθε λόγο να περιποιηθεί την πληγή του. Κάποιος που τον τσιμπάνε έξι μέλισσες δεν έχει κίνητρο να ασχοληθεί με το ένα τσίμπημα, γιατί θα συνεχίσουν να τον πονάνε τα άλλα πέντε. Η σχέση της φτώχειας με τον πλούτο δεν είναι κάτι σαν το κρύο και το ζεστό ή το ψηλό και το κοντό. Πρόκειται για δύο θεμελιωδώς διαφορετικές εμπειρίες. Κάπου ανάμεσα στις δύο καταστάσεις, ο άνθρωπος παύει να ασχολείται με τα αγαθά που του λείπουν και στρέφει την προσοχή του στα προβλήματα που πρέπει να λύσει.

Για να κατανοήσουμε την προσέγγιση του Καρέλις, γράφει η Μπόστον Γκλόουμπ, αρκεί να σκεφτούμε μερικές καθημερινές καταστάσεις. Αν το αυτοκίνητό μας έχει αρκετές γρατζουνιές και αποκτήσει άλλη μία, είναι λιγότερο πιθανό να πάμε να το φτιάξουμε απ΄ ό,τι την πρώτη φορά που το γρατζουνίσαμε. Όταν ο νεροχύτης είναι γεμάτος άπλυτα πιάτα, το να πλύνουμε μερικά απ΄ αυτά μοιάζει πολύ πιο δύσκολο απ΄ ό,τι αν είχαμε να πλύνουμε εξαρχής λίγα πιάτα. Όταν ο φτωχός έχει να πληρώσει πολλούς λογαριασμούς, ξέρει πως όσο σκληρά κι αν δουλέψει, πάλι θα του μείνουν αρκετοί απλήρωτοι. Να γιατί τα προγράμματα που αποσκοπούν στη βελτίωση της «ηθικής» των φτωχών συνήθως δεν έχουν αποτελέσματα. Το καλύτερο κίνητρο για να αναζητήσουν δουλειά είναι να λύσουν μερικά από τα προβλήματά τους. Δηλαδή να πάρουν χρήματα στο χέρι.

Στα ίχνη του Αμίν Νταντά;

Αυτό κι αν θα είναι έκπληξη. Σύμφωνα με τους χθεσινούς Νιου Γιορκ Τάιμς, σύμβουλοι του Ρόμπερτ Μουγκάμπε φέρονται να συζητούν με την αντιπολίτευση την παράδοση της εξουσίας. Θα ακολουθήσει άραγε ο ηγέτης της Ζιμπάμπουε τον δρόμο της εξορίας, όπως ο Αμίν Νταντά και ο Μενγκίστου;

Ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα εξέπληττε ασφαλώς τη Χάιντι Χόλαντ, μια από τις λίγες δημοσιογράφους που είχαν την ευκαιρία να πάρουν συνέντευξη από τον δυνάστη της Ζιμπάμπουε. Γεννημένη στη Νότια Αφρική, αλλά μεγαλωμένη στη Ζιμπάμπουε, η Χόλαντ πήρε δύο φορές συνέντευξη από τον Μουγκάμπε. Η πρώτη ήταν το 1975, λίγες ημέρες προτού ο τότε ηγέτης του απελευθερωτικού κινήματος περάσει στην παρανομία. Η δεύτερη ήταν τον περασμένο Δεκέμβριο. Στο διάστημα που μεσολάβησε ανάμεσα στις δύο συνεντεύξεις- λέει στην Κοριέρε ντέλα Σέρα - ο συνομιλητής της υπέστη μια διαβολική μεταμόρφωση, ίσως επειδή συνυπάρχουν μέσα του δύο προσωπικότητες: η αγγλική και η αφρικανική. Στις καθημερινές του επαφές, ο Μουγκάμπε ντύνεται κομψά, πάντα με σακάκι και γραβάτα, και χρησιμοποιεί μια πεντακάθαρη γλώσσα. Όταν όμως ανακατεύεται με το πλήθος, αρχίζει και βρίζει τους αντιπάλους του χρησιμοποιώντας τις πιο χυδαίες εκφράσεις. Ο Δόκτωρ Τζέκυλ και ο Μίστερ Χάιντ.

Στη διάρκεια της δεύτερης συνέντευξης, η συζήτηση ήρθε κάποια στιγμή στη βασίλισσα Ελισάβετ. Ο Μουγκάμπε, που ώς τότε μιλούσε αργά χωρίς να αφήνει να τον προδίδει καμιά γκριμάτσα, κόντεψε να βάλει τα κλάματα. Ένας πιστός υπήκοος της βρετανικής αυτοκρατορίας! Κι ύστερα θυμήθηκε τον Μπλαιρ κι άρχισε πάλι να βρίζει θεούς και δαίμονες. «Δεν μου φάνηκε να έχει μεγάλη σχέση με την πραγματικότητα», θυμάται η Χόλαντ. Ίσως επειδή είναι πια μεγάλος, έχει πατήσει τα 84, κι ας μην το παραδέχεται. Ίσως επειδή είναι μόνος και απομονωμένος. Σύμφωνα με τη δημοσιογράφο, έχει έναν και μοναδικό φίλο: τον επικεφαλής των Ιησουιτών στη Χαράρε, Φιντέλις Μουκονόρι. Τον καιρό του απελευθερωτικού αγώνα, ο τελευταίος ήταν ένας νεαρός ιερέας με πλήρη ελευθερία κινήσεων, αφού ο Ίαν Σμιθ (ο αρχηγός της ρατσιστικής κυβέρνησης) σεβόταν τη θρησκεία. Ουσιαστικά, ο Μουκονόρι λειτουργούσε ως κατάσκοπος των ανταρτών. Και σήμερα είναι ο μόνος άνθρωπος τον οποίο ακούει ο Μουγκάμπε. Να είναι εκείνος άραγε που τον συμβούλεψε να επιδιώξει ένα deal με τη νέα κατάσταση, ώστε να αποφευχθούν τα χειρότερα τόσο για τον ίδιο όσο και για τη χώρα του;

Μια χώρα πολύπαθη: η ανεργία φτάνει σήμερα το 80%, ο πληθωρισμός το 100.000%, το προσδόκιμο ζωής είναι μόλις τα 39 χρόνια, το 20% του ενήλικου πληθυσμού έχει προσβληθεί από ΑΙDS, η διαφθορά βρίσκεται σε δυσθεώρητα ύψη. Αλλά κάτι υπάρχει αυτές τις μέρες στον αέρα. Όπως γράφει ένας μπλόγκερ, ο Σύντροφος Φάτσο, η πωλήτρια τσιγάρων ζητά συγγνώμη για την υψηλή τιμή του προϊόντος της. «Τichadzikisa maprices mangwana. Θα μειώσουμε αύριο τις τιμές. Όταν έλθει η αλλαγή».

Τα βιβλιοπωλεία του Μόλχο

«Σ΄ ένα από τα ταξίδια στην Ελλάδα κάνει ένα πέρασμα από τη Θεσσαλονίκη και στο βιβλιοπωλείο του Μόλχο το μάτι του πέφτει σ΄ ένα βιβλίο της Εύης Βουτσινά, το “Γεύση Ελληνική”, στον τόμο για τα ψωμιά» (από διήγημα του Αθήναιου, ΤΑ ΝΕΑ, 4/3/2006)

Θεσσαλονίκη, 1888. Ο Ισαάκ Μόλχο ιδρύει το ομώνυμο βιβλιοπωλείο, από το οποίο θα περάσουν γενιές και γενιές Ελλήνων. Λίγα χρόνια αργότερα- όπως διαβάζουμε σε παλιότερο άρθρο της Γιώτας Μυρτσιώτη στην Καθημερινή - θα το αναλάβει ο Μαΐρ Μόλχο, που θα καταφέρει να το ξαναστήσει ύστερα από δύο καταστροφές: την πυρκαγιά του 1917 και τη γερμανική κατοχή. Σήμερα, το βιβλιοπωλείο είναι στα χέρια του Ιωσήφ Μόλχο και έχει ενώσει τις δυνάμεις του με τον εκδοτικό οίκο Παρατηρητής. Αλλά αποτελεί πάντα έναν αγαπημένο τόπο «προσκυνήματος» για ντόπιους και επισκέπτες, ιδίως μάλιστα για εκείνους που ψάχνουν σπάνιες και «περίεργες» εκδόσεις ή ενδιαφέρονται για τον ελληνικό και ξένο περιοδικό Τύπο.

Νέα Υόρκη, 1932. Ο Ισαάκ Μόλχο, φανατικός αναγνώστης και οπαδός της γαλλικής λογοτεχνίας, ιδρύει στο Rockfeller Center το πρώτο γαλλικό βιβλιοπωλείο της Αμερικής. Θα το ονομάσει La Librairie de France. Στη διάρκεια της κατοχής της Γαλλίας από τους ναζί, θα περάσουν από εδώ μεγάλοι Γάλλοι συγγραφείς που είχαν καταφύγει στην πόλη. Το Rockfeller Center ήταν άλλωστε τότε τόπος συνάντησης της ευρωπαϊκής ελίτ. Ο Αντρέ Μωρουά, ο Ζυλ Ρομαίν, ο Αντουάν ντε Σαιντ-Εξυπερύ θα καθήσουν στην επιβλητική μαύρη δερμάτινη πολυθρόνα που υπάρχει ακόμα στο βιβλιοπωλείο και ο Μόλχο θα ακούσει προσεκτικά τις ιστορίες τους. Στη συνέχεια θα ιδρύσει τον εκδοτικό οίκο La Μaison Francaise ακριβώς για να εκδώσει τα έργα τους.

Σήμερα, το βιβλιοπωλείο το διευθύνει ο γιος του, ο Εμμανουήλ Μόλχο. Αλλά τα νέα δεν είναι καλά. Το τελευταίο ξενόγλωσσο βιβλιοπωλείο της Νέας Υόρκης και το μοναδικό γαλλικό βιβλιοπωλείο της Αμερικής θα κλείσει τον Σεπτέμβριο του 2009, επειδή οι ιδιοκτήτες του κτιρίου τριπλασιάζουν το νοίκι του. Ο Μόλχο έγραψε στη Γαλλίδα υπουργό Πολιτισμού, αλλά δεν πήρε απάντηση. «Το ΒΒC ετοιμάζει ένα αφιέρωμα σ΄ αυτό το κομμάτι της Γαλλίας που πεθαίνει, αλλά η γαλλική κυβέρνηση αδιαφορεί», λέει στο περιοδικό Μαριάν. «Δεν ζητάω χρήματα, μονάχα ένα μήνυμα. Τι νόημα έχουν όλες αυτές οι γιορτές για τη γαλλοφωνία, όταν αφήνουν να κλείσει σιωπηρά το τελευταίο γαλλικό βιβλιοπωλείο των Ηνωμένων Πολιτειών;».

Οι νόμοι της αγοράς είναι αμείλικτοι, βιβλιοπωλεία κλείνουν σε όλες τις δυτικές μητροπόλεις, είχε απαντήσει ο ακόλουθος της γαλλικής πρεσβείας σε ένα καμπανάκι που είχε κτυπήσει τον περασμένο Οκτώβριο και ο Νουβέλ Ομπζερβατέρ. Τι λόγο ύπαρξης έχει αλήθεια ένα βιβλιοπωλείο που μυρίζει παλιό χαρτί και είναι γεμάτο με στοίβες κιτρινισμένων παλιών βιβλίων; Μία ελπίδα υπάρχει: να δείξει ενδιαφέρον η ωραία Κάρλα.