Η μαγιά της πολιτικής

«Θα κάνουμε σ΄ εσάς, τους Δυτικούς, το χειρότερο πράγμα που μπορεί να κάνει κανείς σε έναν αντίπαλο», είπε κάποτε ο Γκεόργκι Αρμπάτοφ, άλλοτε σύμβουλος του Γκορμπατσώφ. «Θα σας στερήσουμε τον εχθρό».

Μια ημέρα του 1907, η εφημερίδα La Ρetite Republique την οποία είχε ιδρύσει ο σοσιαλιστής Ζαν Ζωρές κυκλοφόρησε με τον εξής τίτλο: «Η ανασφάλεια είναι της μόδας, αυτό είναι αναμφισβήτητο». Το κλίμα στη Γαλλία δεν ήταν τότε πολύ διαφορετικό από το σημερινό, η εγκληματικότητα απασχολούσε τον κόσμο, ομάδες βίαιων νεαρών δρούσαν στις δύσκολες συνοικίες (τους έλεγαν Αpache) και οι πολιτικοί μιλούσαν για την αναγκαιότητα της ρήξης. «Μια από τις πιο βλαβερές συνήθειες της σύγχρονης σκέψης είναι να περιγράφει τη σημερινή εποχή με τη λέξη “ρήξη”», θα έλεγε ο Φουκώ το 1983.

Έναν αιώνα αργότερα, με τον Αρμπάτοφ να έχει εκπληρώσει την υπόσχεσή του, το φάντασμα της ανασφάλειας επιστρέφει. Ο εχθρός είναι πλέον εσωτερικός, ζει μέσα στα σπίτια μας. Και στις θεωρίες του εσωτερικού εχθρού, γράφει η Μπάρμπαρα Σπινέλλι στη Στάμπα, η ανασφάλεια δεν αντιμετωπίζεται ως ένα πρόβλημα που πρέπει να επιλυθεί μέσα από τη μεταρρύθμιση της δικαιοσύνης, την πρόληψη, τον έλεγχο. Η ανασφάλεια μετατρέπεται σε μια κατάσταση προς εκμετάλλευση, σε μια πολιτική επένδυση. Το ίδιο συμβαίνει και με τη φτώχεια. Ο Νικολά Σαρκοζί, που εξελέγη χάρις στο κλίμα της ανασφάλειας και χρησιμοποιεί κατά κόρον τη λέξη «ρήξη», στρέφεται σε ιδιωτικές εταιρείες όπως η Ρellegrini για να δώσουν λύση στην εξέγερση των προαστίων. Κι εκείνες μιλούν για «εκφυλισμένο αντάρτικο» και «εμφύλιο πόλεμο». Έρευνες δεκαετιών για τις ρίζες της βίας διαγράφονται. Η κοινωνιολογία δίνει τη θέση της σε δόγματα από την εποχή του πολέμου της Αλγερίας.

Ήδη το 2002 ο Ντέιβιντ Γκάρλαντ μιλούσε σε ένα βιβλίο του για την «ποινική κοινωνία», όπου ο πολίτης-τηλεθεατής φαντασιώνει ότι με την οργισμένη ψήφο του δημιουργεί μια νέα τάξη. Για «φρενίτιδα της ασφάλειας» μιλά ο Γάλλος κοινωνιολόγος Λωράν Μικιελί στο ομώνυμο βιβλίο του που κυκλοφόρησε τον περασμένο μήνα από τις Εκδόσεις La Decouverte. Ο φόβος γίνεται η μαγιά της πολιτικής, το είδαμε στην Αμερική, το είδαμε στη Γαλλία, το βλέπουμε τώρα στην Ιταλία. Καταδίωξη των λαθρομεταναστών, παρατεταμένη κράτηση παιδιών και εφήβων που παραβιάζουν τον νόμο, αύξηση των ποινών, παραβίαση των ατομικών ελευθεριών στο όνομα του πολέμου κατά της τρομοκρατίας, πίεση της πολιτικής εξουσίας στους δικαστές, αύξηση του πληθυσμού των φυλακών, όλο και συχνότερη προσφυγή στο φακέλωμα, στις βιντεοκάμερες και στη βιομετρία: αυτά είναι τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν την εποχή μας. Και το χειρότερο είναι ότι σιγά σιγά τα συνηθίζουμε.

Το κυρίαρχο σύνθημα για όλα τα εγκλήματα είναι «μηδενική ανοχή». Με μια εξαίρεση: τις οικονομικές ατασθαλίες. Εκεί, το κράτος εξαντλεί την επιείκειά του. Στο όνομα μάλιστα της επιχειρηματικής ελευθερίας, ο σκληρός Σαρκοζί θέλει τώρα να τις αποποινικοποιήσει!