Πάντως οι φοιτητές σχηματίζουν ουρές

«Το ξέρετε ότι ο συγγραφέας χαρακτηρίζει τη χώρα σας παρανοϊκή;», ρωτά ο δημοσιογράφος μια κοπέλα που βγαίνει από το βιβλιοπωλείο Αkademon με το βιβλίο ανά χείρας. «Κι όμως», απαντά εκείνη χαμογελώντας, «για το δικό του βιβλίο κάνουμε ουρά».

Oι Ευμενίδες, το συγκλονιστικό βιβλίο του Τζόναθαν Λίτελ για το Ολοκαύτωμα, έχουν προκαλέσει αίσθηση σε όλο τον κόσμο. Σύμφωνα με τον Ισπανό ιστορικό Χόρχε Σεμπρούν, επιζήσαντα του στρατοπέδου Μπούχενβαλντ και μέλος της επιτροπής που απένειμε στον συγγραφέα το βραβείο Goncourt, κάθε βιβλίο που θα γράφεται τα είκοσι επόμενα χρόνια για το Ολοκαύτωμα θα συγκρίνεται αναγκαστικά με το έργο του Λίτελ. Από ένα περίεργο παιχνίδι της τύχης, όμως, οι Ευμενίδες μεταφράστηκαν μόλις τώρα στα εβραϊκά. Και στα βιβλιοπωλεία του Ισραήλ σχηματίζονται ουρές για την αγορά του, κυρίως από φοιτητές. Η νεολαία θέλει να διαβάσει, θέλει να μάθει, θέλει κυρίως να καταλάβει.

Όπως ήταν λογικό, οι εφημερίδες αναζήτησαν τον Λίτελ για να τους μιλήσει για την έρευνά του, τις εντυπώσεις του, τα συμπεράσματά του. Αλλά ο 40χρονος συγγραφέας, που γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη από μια εβραϊκή οικογένεια ρωσικής καταγωγής, δεν περιορίστηκε σ΄ αυτά. Σε συνέντευξή του στη Χααρέτζ, έκανε τρεις επίμαχες παρατηρήσεις. Πρώτον, ότι τον ενδιαφέρουν περισσότερο οι δήμιοι από τα θύματα, αφού οι πρώτοι αλλάζουν την πραγματικότητα ενώ τα δεύτερα την υφίστανται. Δεύτερον, ότι δεν έχει κανέναν λόγο να αισθάνεται Εβραίος- μια ιδιότητα που, όπως του έλεγε ο πατέρας του, ήθελαν να του επιβάλουν αυτοί που ήθελαν να τον σκοτώσουν. Τρίτον, ότι οι κληρονόμοι των ναζιστικών εγκλημάτων φορούν σήμερα τη στολή του ισραηλινού στρατού. «Όλοι λένε, κοιτάξτε τι έκαναν οι Γερμανοί στους Εβραίους πριν από το Ολοκαύτωμα: τους ξύριζαν, τους εξευτέλιζαν, τους ανάγκαζαν να καθαρίζουν τους δρόμους. Δεν θέλω να κάνω συγκρίσεις, αλλά το ίδιο ακριβώς συμβαίνει κάθε αναθεματισμένη μέρα στα παλαιστινιακά εδάφη».

Ο Λίτελ έχει φυσικά δίκιο. Αλλά η σύγκριση που έκανε αποτελεί ταμπού στο Ισραήλ. «Το Ολοκαύτωμα είναι μοναδικό, δεν μπορεί να συγκριθεί με τίποτα άλλο», λέει στη Στάμπα ένας από τους προοδευτικότερους συγγραφείς του Ισραήλ, ο Αβραάμ Γεοσούα, που του άρεσε πολύ το βιβλίο αλλά θεωρεί τις δηλώσεις του συγγραφέα εξωφρενικές. «Δεν ξέρει λοιπόν ότι στη δεύτερη Ιντιφάντα σκοτώθηκαν σε τέσσερα χρόνια 4.000 Παλαιστίνιοι και 1.000 Ισραηλινοί, όσοι σκοτώνονταν από τους SS σε μία ώρα;». Ο Γεοσούα δεν συμφωνεί ούτε με την αποκήρυξη του εβραϊσμού από τον συγγραφέα. «Είναι φανερό ότι ο Λίτελ έχει ένα πρόβλημα με τη θρησκευτική και πολιτιστική του ταυτότητα, αρκεί να δει κανείς ότι παρουσιάζει τον πρωταγωνιστή χωρίς τύψεις, χωρίς πόνο, χωρίς κάθαρση».

Όπου ακόμη και οι πιο φωτισμένοι διανοούμενοι του Ισραήλ παραμένουν δέσμιοι ορισμένων αθάνατων στερεοτύπων. Θλίψη.