Το ταξίδι στο παρελθόν είναι αδύνατο

Τι κοινό μπορεί να έχουν ένας κβαντικός υπολογιστής, το σκάκι, μια μηχανή του χρόνου και ο νέος επιταχυντής στοιχειωδών σωματιδίων της Γενεύης; Κατ΄ αρχάς τίποτα, εκτός από το ότι απασχολούν τον Έντουαρντ Φάρχι, διευθυντή του τμήματος Θεωρητικής Φυσικής του ΜΙΤ, που έλαβε πρόσφατα μέρος σε ένα συνέδριο στη Μαδρίτη. Όπως και χιλιάδες συνάδελφοί του σε όλο τον κόσμο, ο Φάρχι περιμένει με αγωνία να ξεκινήσει ο επιταχυντής που θα αναπαραγάγει τις συνθήκες οι οποίες επικρατούσαν λίγες στιγμές μετά το Μπιγκ Μπανγκ. Στο μεταξύ, όμως, δεν χάνει την ώρα του: μελετά τους κβαντικούς υπολογιστές, έχει μάλιστα ήδη κατασκευάσει ένα μικρό αλλά δεν κάνει πολλά πράγματα, το πολύ πολύ να υπολογίσει ότι 3 επί 5 κάνει 15. Σ΄ αυτούς τους υπολογιστές βρίσκεται πάντως το μέλλον, λέει ο Φάρχι σε συνέντευξή του στην Ελ Παΐς. Ένας συμβατικός υπολογιστής δεν είναι παρά ένα μηχάνημα που διαχειρίζεται άσους και μηδενικά. Τι γίνεται όμως όταν κάτι είναι εν μέρει μηδέν και εν μέρει ένα; Έχει αποδειχθεί ότι η φύση βασίζεται στους νόμους της κβαντικής φυσικής, σύμφωνα με τους οποίους ένα στοιχειώδες σωματίδιο δεν βρίσκεται κατ΄ ανάγκη στην κατάσταση spin up ή spin down, αλλά μπορεί να βρίσκεται και στις δύο καταστάσεις ταυτοχρόνως.

Εν τάξει, ο Αμερικανός επιστήμονας γνωρίζει ότι δεν μιλά σε ανθρώπους εξοικειωμένους με αυτά τα πράγματα, οπότε χρησιμοποιεί το παράδειγμα του σκακιού. Σ΄ ένα παιχνίδι αυτού του τύπου, που χαρακτηρίζεται από διαδοχικές κινήσεις, ένας συμβατικός υπολογιστής αργεί πολύ να προσδιορίσει ποια στρατηγική είναι νικηφόρα, αφού ο αριθμός των πιθανών κινήσεων είναι τεράστιος. Ένας κβαντικός υπολογιστής, αντίθετα, εκδίδει την ετυμηγορία του πολύ πιο γρήγορα, αφού είναι σε θέση να εξετάζει κάθε φορά περισσότερες από μία θέσεις.

Ο Φάρχι έχει όμως πειραματιστεί και με κάτι πολύ πιο ελκυστικό: τη μηχανή του χρόνου. Από τη θεωρία της σχετικότητας γνωρίζουμε ότι ο χρόνος λειτουργεί διαφορετικά ανάλογα με το αν κάποιος βρίσκεται στη Γη ή σε ένα διαστημόπλοιο που κινείται με μεγάλη ταχύτητα. Το παράδειγμα των διδύμων είναι γνωστό: αν ο ένας επιστρέψει στη Γη ύστερα από ένα ταξίδι στο Διάστημα, θα βρίσκεται στο μέλλον σε σχέση με τον αδελφό του. Η διαφορά βέβαια είναι μικρή, κάπου ένα χιλιοστό του δευτερολέπτου. Αν όμως τα διαστημόπλοια κινούνταν πολύ γρήγορα, ας πούμε με την ταχύτητα του φωτός, ένας αστροναύτης θα μπορούσε να φύγει το 2008 και να επιστρέψει ένα χρόνο αργότερα γι΄ αυτόν, μόνο που στη Γη θα είχε περάσει στο μεταξύ ένας αιώνας, θα ήταν το 2100, κι έτσι θα γνώριζε τα δισέγγονά του. Το μόνο που δεν θα μπορούσε να κάνει θα ήταν να επιστρέψει στο 2008: είναι αδύνατο να κατασκευαστεί μια μηχανή του χρόνου που θα μας ταξιδεύει στο παρελθόν.