Σάββατο, Ιουνίου 21, 2008

Η δύναμη της αισθητικής



«Μια νύχτα του χειμώνα του 1970, όταν σπούδαζα στην Οξφόρδη, ο Ρομπ μου πρότεινε να πάμε να δούμε το “Χειμερινό φως”, του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, που θα προβαλλόταν σε μια τοπική εκκλησία. Ούτε εγώ πήγαινα στην εκκλησία ούτε εκείνος, αλλά κανείς από τους δύο δεν είχε δει την ταινία· ήταν Μπέργκμαν, ήταν δωρεάν, κι έτσι πήγαμε. Έκανε κρύο, και ήμασταν καμιά τριανταριά. Ο ιερέας μας καλωσόρισε, μας ζήτησε να προσευχηθούμε μαζί του- άρα δεν ήταν ακριβώς δωρεάν- και η προβολή άρχισε. Ο Τόμας, ένας λουθηρανός πάστορας, περνά μια κρίση πίστης και δεν μπορεί να προσφέρει λόγια παρηγοριάς στον ενορίτη του, που έχει έμμονη ιδέα με την πυρηνική καταστροφή. Ο ενορίτης αφαιρεί τη ζωή του και όσοι εμπλέκονται στην ιστορία βλέπουν τον πόνο τους να μετενσαρκώνεται σε ακόμη βαθύτερη πίστη και αγάπη.

Όταν τελείωσε η ταινία, ήμασταν όλοι συγκλονισμένοι. Ο ιερέας μάς παρουσίασε τη δική του ανάγνωση: η ανθρωπότητα σε κίνδυνο, όλοι μόνοι και φοβισμένοι, κρυβόμαστε ο ένας από τον άλλο κι από αυτό που πραγματικά θέλουμε και που θα μας έδινε δύναμη, κι όμως εδώ είναι, κτυπά την πόρτα μας- ένα νεύμα στον μηχανικό προβολής και στην οθόνη εμφανίζεται ένας πίνακας του Ουίλιαμ Χόλμαν Χαντ, το “Φως του κόσμου”. Μέχρι τότε άκουγα προσεκτικά, σαν τον ενορίτη που αναζητούσε απαντήσεις, και ο ιερέας αυτός ήταν πολύ πιο σίγουρος για τον εαυτό του απ΄ ό,τι ο Τόμας, είχα αρχίσει να αισθάνομαι τα πρώτα δείγματα παράδοσης, ώσπου αυτός ο πίνακας με προσγείωσε. Δεν μου άρεσε, ήταν μελοδραματικός και κακόγουστος, και η αντίθεση με την αυστηρή, τίμια τέχνη του Μπέργκμαν με έκανε να ανατριχιάσω. “Πάμε για μια μπίρα;” είπα στον Ρομπ, αλλά εκείνος βρισκόταν αλλού. Εκείνο το βράδυ άλλαξε τη ζωή του. Άρχισε να παρακολουθεί μαθήματα για τη Βίβλο κι ύστερα έγινε ιεραπόστολος στην Αφρική.

Εγώ στράφηκα στην αντίθετη κατεύθυνση, προσωρινά τουλάχιστον. Ένας άλλος πίνακας- για παράδειγμα, η “Μεταστροφή του Αποστόλου Παύλου”, του Καραβάτζιο- θα με είχε άραγε κρατήσει στην εκκλησία; Συνήθως πιστεύουμε ότι οι πεποιθήσεις μας, ή η απουσία τους, στηρίζονται στον ορθό λόγο και την προσεκτική παρατήρηση. Σπανίως υποπτευόμαστε πόσο πολύ διαμορφώνει τη ζωή μας η δύναμη της αισθητικής. Και τι ήταν αυτό που αρκετά χρόνια αργότερα με έκανε να επιστρέψω στην πιθανότητα της πίστης; Η ποίηση. Ένα βράδυ, εμφανώς συγκινημένος, διάβαζα σ΄ έναν φίλο τούς τελευταίους στίχους του “Little Gidding”, του Έλιοτ. Όταν τελείωσα και τον κοίταξα, με ρώτησε χαμογελώντας: “Αλήθεια, σου αρέσει αυτό το πράγμα;”».

[Απόδοση άρθρου του Τομπάιας Γουλφ που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Νιου Γιόρκερ, στο πλαίσιο της σειράς «Πίστη και Αμφιβολία»].

7 Comments:

At 22/6/08 8:54 μ.μ., Blogger nik-athenian said...

Σπανίως υποπτευόμαστε πόσο πολύ διαμορφώνει τη ζωή μας η δύναμη της αισθητικής...

Μιχάλη, εξαίσιο θέμα. Όχι μόνο όσον αφορά τη διαμόρφωση της πίστης, αλλά και όσον αφορά τη διαμόρφωση της στάσης μας ως προς την σεξουαλικότητα και τον θάνατο. Ιδίως τον Βίαιο θάνατο.
Ο Καραβάτζιο ήταν από τους μαιτρ στον τομέα.
Μεγάλο μέρος της έμπνευσής του προέρχεται από τον βίαιο θάνατο που είναι συγχρόνως και σεξουαλικά φορτισμένος.
Νοσηρότητα και διαστροφή;
Ίσως αλλά έχει δύναμη.

 
At 23/6/08 1:36 π.μ., Blogger Μαύρο πρόβατο said...

Νομίζω οτι το πεδίο της αισθητικής προϋποθέτει την παρουσία ενός "άλλου", μιας ετερότητας διακριτής και ανεξάρτητης από το "ενατενίζον" υποκείμενο.

-Δεν είναι η περίπτωση του πολέμου, ούτε της πολιτικής, όπου αυτό που το υποκείμενο αντικρύζει, υπάρχει με τρόπο που συγκαθορίζει το ίδιο αυτό υποκείμενο, τρόπο που γίνεται αντιληπτός ως συσχετισμός δύναμης.

-Δεν είναι επίσης η περίπτωση του παιχνιδιού, όπου το υποκείμενο ψαύει, σκαλίζει, ανα-καλύπτει αυτό που έχει μπροστά του.

-Τέλος, ακόμα και μέσα στον τόπο της, η δύναμη της αισθητικής συναντά μια άλλη, πανίσχυρη συνιστώσα της ανθρώπινης ιδιότητας: το βλάσφημο, σαρωτικό, ανατρεπτικό γέλιο. Κινώντας το υποκείμενο σε σχέση με το "άλλο", το γέλιο μπορεί ν'ακυρώσει οποιαδήποτε συνθήκη αισθητικής εμπειρίας - να το πάει "αλλού" ή να το κάνει "αλλιώς". Μ'άλλα λόγια, επεμβαίνοντας στον ορισμό της ετερότητας, το γέλιο γίνεται ο νεκρός Θεός της αισθητικής εμπειρίας, που την καθιστά ικανή να βιωθεί μόνον αφού καταλαγιάσει και ο τελευταίος καγχασμός.

 
At 23/6/08 3:32 μ.μ., Blogger Αθήναιος said...

Μαύρο Πρόβατο, are you pulling a Veltsos on us? :-)

 
At 23/6/08 3:36 μ.μ., Anonymous Ανώνυμος said...

H αισθητική είναι το καμάρι του αγράμματου αδύναμου κι' η απουσία (παράλειψη)τού μορφωμένου ισχυρού.
Πού να μείνει συν αίσθημα
να νοιώσει κανείς σάν εαυτός
αισθητικό συναίσθημα.

 
At 23/6/08 3:41 μ.μ., Anonymous Ανώνυμος said...

Υπεροπτικό γέλιο ή ανατρεπτικό;
μ.πρ.;

υγ. πρωθύστερο
"οι Βρυξέλλες υπάρχουν και δεν υπάρχουν"... πιά.

 
At 23/6/08 6:50 μ.μ., Blogger Μαύρο πρόβατο said...

Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.

 
At 23/6/08 6:52 μ.μ., Blogger Μαύρο πρόβατο said...

Αθήναιε, αν τα πω απλά, θα βρίσω!
;-)

Τρεφώνιρε, είναι αυτό που λένε "ένα γέλιο θα σας θάψει!"

 

Δημοσίευση σχολίου

<< Home