Η δύναμη της αισθητικής

«Μια νύχτα του χειμώνα του 1970, όταν σπούδαζα στην Οξφόρδη, ο Ρομπ μου πρότεινε να πάμε να δούμε το “Χειμερινό φως”, του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, που θα προβαλλόταν σε μια τοπική εκκλησία. Ούτε εγώ πήγαινα στην εκκλησία ούτε εκείνος, αλλά κανείς από τους δύο δεν είχε δει την ταινία· ήταν Μπέργκμαν, ήταν δωρεάν, κι έτσι πήγαμε. Έκανε κρύο, και ήμασταν καμιά τριανταριά. Ο ιερέας μας καλωσόρισε, μας ζήτησε να προσευχηθούμε μαζί του- άρα δεν ήταν ακριβώς δωρεάν- και η προβολή άρχισε. Ο Τόμας, ένας λουθηρανός πάστορας, περνά μια κρίση πίστης και δεν μπορεί να προσφέρει λόγια παρηγοριάς στον ενορίτη του, που έχει έμμονη ιδέα με την πυρηνική καταστροφή. Ο ενορίτης αφαιρεί τη ζωή του και όσοι εμπλέκονται στην ιστορία βλέπουν τον πόνο τους να μετενσαρκώνεται σε ακόμη βαθύτερη πίστη και αγάπη.

Όταν τελείωσε η ταινία, ήμασταν όλοι συγκλονισμένοι. Ο ιερέας μάς παρουσίασε τη δική του ανάγνωση: η ανθρωπότητα σε κίνδυνο, όλοι μόνοι και φοβισμένοι, κρυβόμαστε ο ένας από τον άλλο κι από αυτό που πραγματικά θέλουμε και που θα μας έδινε δύναμη, κι όμως εδώ είναι, κτυπά την πόρτα μας- ένα νεύμα στον μηχανικό προβολής και στην οθόνη εμφανίζεται ένας πίνακας του Ουίλιαμ Χόλμαν Χαντ, το “Φως του κόσμου”. Μέχρι τότε άκουγα προσεκτικά, σαν τον ενορίτη που αναζητούσε απαντήσεις, και ο ιερέας αυτός ήταν πολύ πιο σίγουρος για τον εαυτό του απ΄ ό,τι ο Τόμας, είχα αρχίσει να αισθάνομαι τα πρώτα δείγματα παράδοσης, ώσπου αυτός ο πίνακας με προσγείωσε. Δεν μου άρεσε, ήταν μελοδραματικός και κακόγουστος, και η αντίθεση με την αυστηρή, τίμια τέχνη του Μπέργκμαν με έκανε να ανατριχιάσω. “Πάμε για μια μπίρα;” είπα στον Ρομπ, αλλά εκείνος βρισκόταν αλλού. Εκείνο το βράδυ άλλαξε τη ζωή του. Άρχισε να παρακολουθεί μαθήματα για τη Βίβλο κι ύστερα έγινε ιεραπόστολος στην Αφρική.

Εγώ στράφηκα στην αντίθετη κατεύθυνση, προσωρινά τουλάχιστον. Ένας άλλος πίνακας- για παράδειγμα, η “Μεταστροφή του Αποστόλου Παύλου”, του Καραβάτζιο- θα με είχε άραγε κρατήσει στην εκκλησία; Συνήθως πιστεύουμε ότι οι πεποιθήσεις μας, ή η απουσία τους, στηρίζονται στον ορθό λόγο και την προσεκτική παρατήρηση. Σπανίως υποπτευόμαστε πόσο πολύ διαμορφώνει τη ζωή μας η δύναμη της αισθητικής. Και τι ήταν αυτό που αρκετά χρόνια αργότερα με έκανε να επιστρέψω στην πιθανότητα της πίστης; Η ποίηση. Ένα βράδυ, εμφανώς συγκινημένος, διάβαζα σ΄ έναν φίλο τούς τελευταίους στίχους του “Little Gidding”, του Έλιοτ. Όταν τελείωσα και τον κοίταξα, με ρώτησε χαμογελώντας: “Αλήθεια, σου αρέσει αυτό το πράγμα;”».

[Απόδοση άρθρου του Τομπάιας Γουλφ που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Νιου Γιόρκερ, στο πλαίσιο της σειράς «Πίστη και Αμφιβολία»].