Είναι τρελοί, συμβιώνουν αρμονικά

Κι όμως υπάρχει ένας τόπος στο Κόσοβο όπου Σέρβοι και Αλβανοί συνυπάρχουν αρμονικά. Οι πρώτοι βλέπουν αλβανικά κανάλια, οι δεύτεροι τραγουδούν σέρβικα τραγούδια. Τους λένε τρελούς, αλλά μάλλον είναι οι πιο λογικοί απ΄ όλους.

O Φράνγιο είναι ο «πρύτανης». Βρίσκεται σ΄ αυτό το ίδρυμα εδώ και 41 χρόνια. Το μόνο που θυμάται είναι ότι έφτασε έναν κρύο χειμώνα από το Νόβι Σαντ, όπου επίσης ήταν κλεισμένος σε άσυλο. Είναι 53 ετών. Οικογένεια δεν έχει. Επίσκεψη δεν έχει δεχθεί ποτέ. Και η ανεξαρτητοποίηση του Κοσόβου τον ενθουσίασε: στο εξής θα έχει διπλή δόση τσιγάρων και σοκολάτας.

Ο Νενάντ κατάγεται από το Νόβι Παζάντ, στο Σαντζάκ. Είναι Βόσνιος. Δεν έχει ιδέα γι΄ αυτά που συνέβησαν στη Γιουγκοσλαβία. Το μόνο που ξέρει είναι ότι του αρέσουν οι πολεμικές ταινίες, κάθε τόσο κάνει ότι πυροβολεί με ένα φανταστικό πολυβόλο που έχει στα χέρια του. «Έφυγαν και μας άφησαν μόνους», λέει, αναφερόμενος στην ημέρα που οι Σέρβοι έφυγαν από το χωριό του. Ήταν η 12η Ιουλίου 1999, η ημέρα που ανέλαβαν δράση τα στρατεύματα του ΝΑΤΟ.

Ο Φράνγιο και ο Νενάντ είναι δύο από τους 132 τρόφιμους του φρενοκομείου του Στίμε, που βρίσκεται στο κέντρο του Κοσόβου, νοτίως της Πρίστινα. Από αυτούς, 58 είναι Αλβανοί, 49 Σέρβοι, 9 Τσιγγάνοι, 7 Βόσνιοι, 6 Ούγγροι από τη Βοϊβοντίνα και 3 Κροάτες. «Ποτέ δεν τσακώνονται για τα προγράμματα της τηλεόρασης», λέει στον δημοσιογράφο της Ελ Παΐς η Χαμπίμπε, μια επόπτρια με 25χρονη εμπειρία από το κέντρο. «Οι Σέρβοι παρακολουθούν τα αλβανικά κανάλια. Ύστερα από τόσα χρόνια, όλοι μιλούν και τις δύο γλώσσες. Μερικές φορές, είναι οι Αλβανοί εκείνοι που ζητούν να ακούσουν τι λέγεται στο Βελιγράδι». Την ώρα που μιλά η Χαμπίμπε, ακούγεται ένας τρόφιμος από τον κήπο να τραγουδά σέρβικα πατριωτικά τραγούδια μπροστά σε μια ομάδα Αλβανών. Στη Μιτροβίτσα, κάτι τέτοιο μπορεί να του κόστιζε τη ζωή. Αλλά στο Στίμε είναι αλλιώς. Εδώ οι άνθρωποι είναι τρελοί, γι΄ αυτό και σέβονται ο ένας τον άλλο.

Ο Τζούρο είναι Κροάτης. Το μόνο που ξέρει είναι ότι ήλθε από το Βελιγράδι, αλλά η Χαμπίμπε διευκρινίζει ότι κατάγεται από την Κράινα. Η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών αναζητεί εδώ και χρόνια την οικογένειά του, όπως και τις οικογένειες των άλλων δύο Κροατών. «Ψάχνουμε τις οικογένειες και προσπαθούμε να τις πείσουμε να δεχθούν τους συγγενείς τους στο σπίτι», λέει ο διευθυντής του ιδρύματος Κουζτίμ Τζελίλι. Υπερβολική απαίτηση. Γιατί να λύσει δηλαδή η διαλυμένη Γιουγκοσλαβία ένα πρόβλημα που δεν έχει καταφέρει δεκαετίες τώρα να επιλύσει ολόκληρη η Δύση; Όσο κι αν ακούγεται κυνικό, αυτοί οι 132 ξεχασμένοι ναυαγοί δεν αποτελούν το χαρακτηριστικότερο σύμβολο της παράνοιας των εθνικισμών;