Η κριτική κομμένη

Το Βορόνεζ είναι μια πανεπιστημιούπολη 960.000 κατοίκων νοτιοδυτικά της Μόσχας.
Το μορφωτικό επίπεδο εδώ είναι υψηλό. Και η πιο δημοφιλής εφημερίδα είναι ο Ταχυδρόμος του Βορόνεζ, που κυκλοφορεί τρεις φορές την εβδομάδα σε 4.000 αντίτυπα.

Επισήμως, πρόκειται για την εφημερίδα της περιφερειακής κυβέρνησης, αλλά αυτό δεν την εμπόδιζε να διατηρεί την ανεξαρτησία της. Υπήρχαν βέβαια συγκρούσεις, κυρίως την εποχή που ήταν όργανο του δήμου: κάθε τόσο τους έκοβαν το ρεύμα, απειλούσαν να τους διώξουν από το οίκημα, τους έσερναν στα δικαστήρια. Από τότε όμως που την ανέλαβε η περιφερειακή κυβέρνηση, το 2002, τα πράγματα βελτιώθηκαν, οι δημοσιογράφοι μπορούσαν να ασκούν κριτική στην πολιτική του Πούτιν, ακόμη και στον κυβερνήτη. Απαγορευμένα θέματα δεν υπήρχαν. Και ξαφνικά, πέρυσι τέτοιο καιρό, ήλθε η εντολή από τη Μόσχα: η κριτική κομμένη. «Μας φώναξαν οι τοπικοί γραφειοκράτες και μας είπαν ότι αν παραβιάσουμε την εντολή, θα σταματήσει η προμήθεια της περιοχής με αγαθά», λέει ο διευθυντής της εφημερίδας Ντιμίτρι Ντιακόφ. Κι έτσι, όταν στις 29 Μαΐου ο Γκάρι Κασπάροφ επισκέφθηκε την πόλη για να ηγηθεί μιας πορείας της αντιπολίτευσης, ο Ταχυδρόμος δεν έγραψε τίποτα. Ούτε δημοσίευσε φωτογραφίες του πρώην πρωταθλητή του σκακιού να είναι περικυκλωμένος από άνδρες των ειδικών δυνάμεων. Κι ούτε έγραψε βέβαια το παραμικρό για τη μαζική νοθεία που- όπως λέει ο Ντιακόφ- σημειώθηκε στις βουλευτικές εκλογές του Δεκεμβρίου.

Ο Ντιακόφ διευθύνει την εφημερίδα εδώ και 18 χρόνια, αλλά πρώτη φορά είναι τόσο απελπισμένος. Την απογοήτευσή τους εκφράζουν στην απεσταλμένη της Φιγκαρό και οι φοιτητές της σχολής δημοσιογραφίας του τοπικού πανεπιστημίου. «Στην αρχή, ο Πούτιν μας άρεσε, ήταν νέος, τον σέβονταν στο εξωτερικό», λέει ο Βασίλι, γιος του κοσμήτορα και μιας δασκάλας του σχολείου. «Σιγά σιγά όμως καταλάβαμε ότι για τη σταθερότητα που έχει επιτευχθεί δεν ευθύνεται ο Πούτιν, αλλά η άνοδος της τιμής του πετρελαίου. Και τώρα έρχεται ο Μεντβέντεφ, ο νέος ήρωας του λαού...». Οι περισσότεροι ψήφισαν τους κομμουνιστές στις τελευταίες εκλογές, σε ένδειξη διαμαρτυρίας. Έτσι κι αλλιώς, το μέλλον τους είναι άδηλο. «Από τη στιγμή που βγαίνουν από το περιβάλλον ελευθερίας που τους προσφέρουμε είναι υποχρεωμένοι να προσαρμοστούν, να γίνουν υποταγμένοι γραφειοκράτες», παρατηρεί η Ταμάρα Ντιάκοβα, που διδάσκει ιστορία του πολιτισμού και παρακολουθεί με ανησυχία τις πιέσεις που ασκούνται στον άνδρα της.

Υπάρχουν βέβαια πάντα τα μπλογκ, που αποτελούν (ακόμη) τον μοναδικό χώρο ελεύθερης έκφρασης στη Ρωσία. Σύμφωνα με τα τελευταία επίσημα στοιχεία, οι χρήστες του Ιnternet αυξήθηκαν φέτος κατά 30% για να φτάσουν τα 46 εκατομμύρια. Οι περισσότεροι αρκούνται να στέλνουν e-mails, να παίζουν παιχνίδια ή να αναζητούν τόπους γνωριμιών. Υπάρχει όμως κι ένας μικρός αριθμός, κάπου 2%, που χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο για πολιτικούς λόγους. Και όπως λέει η Μαρίνα Λιτβίνοβιτς, ειδικός της επικοινωνίας και σύμβουλος του Κασπάροφ, «αυτοί κάνουν τη διαφορά».