Βίοι αντίθετοι

Όταν η Σοβιετική Ένωση έγινε εξήντα ετών, το 1977, ήταν ήδη αρκετά κουρασμένη. Είχε βυθιστεί σε μια οικονομική στασιμότητα και τη διοικούσε ένας άρρωστος ηγέτης 71 ετών που λεγόταν Λεονίντ Μπρέζνιεφ. Παρά ταύτα, κατάφερε να σβήσει και τα εβδομήντα της κεράκια. Και της έλειπαν μόνο δύο χρόνια για να φτάσει τα 72, όσο διαρκεί κατά μέσο όρο μια ανθρώπινη ζωή. Αλλά το 1989 έπεσε το Τείχος, παρασύροντας ουσιαστικά μαζί του τον περίφημο «υπαρκτό σοσιαλισμό».

Όταν η Κίνα ασπάστηκε τον κομμουνισμό, το 1949, το πρότυπό της ήταν η Σοβιετική Ένωση. Αλλά οι πορείες που ακολούθησαν οι δύο χώρες ήταν πολύ διαφορετικές. Και τα εξηντάχρονα της κομμουνιστικής Κίνας που γιορτάστηκαν αυτή την εβδομάδα αποκάλυψαν μια χώρα με μια ισχυρή οικονομία, έναν καλά οργανωμένο στρατό κι έναν στιβαρό ηγέτη που λέγεται Χου Τζιντάο. Πολλοί αναλυτές υποστηρίζουν ότι η εικόνα αυτή είναι πλαστή, ότι η Κίνα δεν μπορεί να αντέξει για πολλά χρόνια ακόμη χωρίς να εκδημοκρατιστεί, ότι η κατάρρευση μπορεί να επέλθει ακόμη και σε μια νύχτα. Ίσως. Δεν υπάρχουν όμως αυτή τη στιγμή πολλές ενδείξεις για κάτι τέτοιο.

Όπως επισημαίνει ο Λουίς Μπασέτς στην Ελ Παΐς, οι Κινέζοι ηγέτες παρακολουθούσαν πάντα με μεγάλη προσοχή τα βήματα που έκαναν οι εμπνευστές τους. Και συνέχισαν να τα παρακολουθούν ακόμη και μετά τη ρήξη που σημειώθηκε στη σχέση τους, το 1963. Κάθε φορά, όμως, ακολουθούσαν τον αντίθετο δρόμο. Η εξέγερση της Βουδαπέστης, το 1956, και η άνοιξη της Πράγας, δώδεκα χρόνια αργότερα, δίδαξαν τους Κινέζους ηγέτες ότι πρέπει να αποφύγουν τις αμφιβολίες και τις παλινωδίες της σοβιετικής ηγεσίας. Κι όταν ξέσπασε η εξέγερση στην πλατεία Τιεν Ανμέν, δεν είχαν κανέναν δισταγμό για το πώς έπρεπε να απαντήσουν: άμεσα, αποφασιστικά, αμείλικτα.

Εξίσου προσεκτικά παρακολούθησε το Πεκίνο τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Κι όταν εκδηλώθηκαν οι ταραχές στο Θιβέτ και στη Σιντζιάνγκ, ήξερε ότι δεν είχε την πολυτέλεια να ανεχθεί ούτε καν έναν υπαινιγμό ανεξαρτητοποίησης αυτών των περιοχών: η αντίδραση υπήρξε και πάλι άμεση και βίαιη.

Η αλήθεια είναι πάντως ότι η προσέγγιση που ακολούθησε ο Μάο ήταν εξ αρχής διαφορετική από εκείνη του Λένιν. Αντί να προσπαθήσει να καταργήσει τις κοινωνικές τάξεις με τη βία και να επιβάλει τον σοσιαλισμό, επιδίωξε να δώσει τέλος σε εκατό χρόνια εσωτερικών αντιπαραθέσεων και εξάρτησης από το εξωτερικό, καθώς και να εφαρμόσει μια αγροτική μεταρρύθμιση σε μια χώρα όπου το 87% του πληθυσμού ζούσε στην ύπαιθρο. Τα λάθη και τα εγκλήματά του ήταν πολλά. Κράτησε όμως τη χώρα ενωμένη και ισχυρή.