Η τυραννία του έρωτα

Πώς συμβιβάζεται ο έρωτας με την ελευθερία; Είναι ο έρωτας δημοκρατικός; Σαράντα χρόνια μετά τον Μάη του ΄68, ο Πασκάλ Μπρικνέρ αναλύει τα παράδοξα του συναισθήματος που νίκησε τη σεξουαλική επανάσταση.

«Δεν υπάρχει ευτυχισμένος έρωτας», έλεγε ο Αραγκόν. Στην πραγματικότητα, για όσο χρονικό διάστημα διαρκεί, και όποιες μεταπτώσεις κι αν έχει, ο έρωτας δεν μπορεί παρά να είναι ευτυχισμένος. Το γεγονός ότι μια ερωτική περιπέτεια μπορεί μια μέρα να τελειώσει (στη Γαλλία, για παράδειγμα, οι μισοί γάμοι καταλήγουν σε διαζύγιο) δεν μειώνει την ποιότητά της ούτε την ένταση των δεσμών που αναπτύσσονται. Ασφαλώς υπάρχει πόνος στους έρωτές μας, αλλά είναι ένας πόνος που προκαλεί ευφορία, μια αγωνία που δημιουργεί ηδονή. Ίσως το πάθος να οδηγεί μοιραία στη δυστυχία. Μα είναι ακόμη μεγαλύτερη δυστυχία το να μην έχεις νιώσει ποτέ στη ζωή σου πάθος.

Ο «ελεύθερος έρωτας» είναι ένας από τους μύθους του Μάη του ΄68. Η μεγάλη εξίσωση της εποχής μας συνίσταται στη συμφιλίωση δύο αντιφατικών πραγμάτων: το να συμβιώνεις με κάποιον, παραμένοντας ταυτόχρονα κύριος της ζωής σου. Ο σημερινός ερωτευμένος είναι ένα ον που μιλά τη διπλή γλώσσα της μοιραίας αφοσίωσης και της ελεύθερης διάθεσης του εαυτού του. Θέλει να ενωθεί με τον άλλο και την ίδια στιγμή να είναι ανεξάρτητος. Η επιθυμία ενός ισχυρού δεσμού συνοδεύεται από τον πανικό της συζυγικής φυλακής. Εξ ου και αυτό το παιχνίδι με τον γάμο, που υποχωρεί ως θεσμός αλλά όχι και ως ιδανικό, που απομακρύνεται από την Εκκλησία για να πάρει τη μορφή της «συγκατοίκησης» ή της «ελεύθερης συμβίωσης». Θέλουμε όλα τα πλεονεκτήματα του έρωτα χωρίς τις συνέπειές του. Θέλουμε να ζούμε την περιπέτεια του έρωτα, με την προϋπόθεση να μην έχει επιπτώσεις στην καριέρα μας- και να μη μας στερεί το δικαίωμα να μπλεχτούμε σε κάποια άλλη περιπέτεια. Το παράδοξο του έρωτα είναι εν τέλει το παράδοξο της ύπαρξης: η σύγκρουση ανάμεσα στον κάθετο χαρακτήρα μιας επιθυμίας, ενός πάθους, της αναζήτησης του απολύτου, και στον οριζόντιο χαρακτήρα του χρόνου που περνά.

Ο έρωτας δεν έχει καμιά σχέση με τη δημοκρατία. Αν δεν έχουμε βρει ακόμη το φάρμακο για τις αρρώστιες που τον συνοδεύουν- ζήλεια, κτητικότητα, απιστία - είναι γιατί τέτοιο φάρμακο δεν υπάρχει! Ο έρωτας αντιστέκεται στις ουτοπίες της δικαιοσύνης και της ισότητας, αφού το να αγαπάς σημαίνει να προτιμάς. Ο έρωτας δεν επιδέχεται μεταρρύθμιση: όπως και η ευτυχία, είναι εκείνο το μέρος της ύπαρξης που δεν κατορθώνουμε να ελέγξουμε.

(Αποσπάσματα συνεντεύξεων του 60χρονου Μπρικνέρ στα περιοδικά «Νouvel Οbservateur» και «Le Ρoint», με αφορμή την έκδοση του νέου του βιβλίου με τίτλο «Το ερωτικό παράδοξο», Εκδ. Grasset)