Δεν κατάλαβε τον φεμινισμό

Ο καθείς με τις εμμονές και τα ινδάλματά του. Μετά τον Κλάουντιο Μάγκρις, που συμπλήρωσε πρόσφατα τα 70 χρόνια του, η στήλη εκφράζει την ευγνωμοσύνη της στον Τζορτζ Στάινερ, που γίνεται σήμερα 80 ετών.

Κι ένας πραγματικός διανοούμενος, όταν φτάνει σ΄ αυτή την ηλικία, μιλά πρώτα απ΄ όλα για τα λάθη του, γι΄ αυτά που δεν κατάλαβε ή που τα κατάλαβε λάθος, γι΄ αυτά που δεν έκανε επειδή δεν θέλησε ή δεν πρόλαβε. Ο Στάινερ, λοιπόν, θα ήθελε να έχει ακολουθήσει μια επιστημονική σταδιοδρομία- αλλά είχε πάντα πρόβλημα με τα μαθηματικά. Θα ήθελε να έχει συνεχίσει τα μαθήματα εβραϊκών, που τα εγκατέλειψε για να μάθει αρχαία ελληνικά και λατινικά. Και πάνω απ΄ όλα, θα ήθελε να έχει κατανοήσει εγκαίρως τη σημασία του φεμινιστικού κινήματος. «Έχω διαβάσει Σιμόν ντε Μποβουάρ», λέει σε συνέντευξή του στον δημοσιογράφο τηςΚοριέρε ντέλα Σέραπου τον επισκέφθηκε στο σπίτι του στο Κέμπριτζ, «αλλά δεν συνέλαβα τον μεγάλο ρόλο που θα μπορούσαν να παίξουν οι γυναίκες στην πολιτική και την κοινωνία. Όπως δεν πρόβλεψα και τις επιπτώσεις που θα είχε η ηλεκτρονική επανάσταση στη γλώσσα και την επικοινωνία».

Γεννημένος το 1929 στο Παρίσι από Εβραίους γονείς αυστριακής καταγωγής, ο Στάινερ μετανάστευσε με την οικογένειά του το 1940 στην Αμερική. Σπούδασε στο Σικάγο και το Χάρβαρντ, αλλά το 1950 επέστρεψε στην Ευρώπη. «Θεωρώντας δεδομένο ότι είναι πάντα δύσκολο να ξεχωρίσουμε αν επιλέγουμε ή μας επιλέγουν», λέει στον Ιταλό δημοσιογράφο χαϊδεύοντας τον σκύλο του, τον Μπεν, «προβληματίζομαι συνεχώς για τις αποφάσεις που καθόρισαν τη ζωή μου. Θα έπρεπε άραγε να έχω μείνει στην Αμερική, όπου ζουν τα παιδιά μου και τα ανίψια μου; Δύο λόγοι με κράτησαν στην Ευρώπη. Ο ένας είναι η αγάπη μου για τις γλώσσες. Ο δεύτερος, πολύ βαθύτερος και πιο αποφασιστικός, έχει να κάνει με τις εβραϊκές μου ρίζες: το να πάω σε ένα μεγάλο αμερικανικό πανεπιστήμιο, μου έλεγε ο πατέρας μου, θα σήμαινε πως νίκησαν οι ναζί, οι οποίοι είχαν ορκιστεί πως κανείς Στάινερ δεν θα διδάξει ποτέ σε ευρωπαϊκό πανεπιστήμιο. Μερικές φορές όμως, μπροστά στην ηθική και πολιτική παρακμή αυτής της ηπείρου όπου η ελπίδα απομακρύνεται συνεχώς, αναρωτιέμαι μήπως έκανα λάθος».

Πολυβραβευμένος, πολύγλωσσος, πολυγραφότατος (Ο θάνατος της τραγωδίας, Οι Αντιγόνες, Μετά τη Βαβέλ, Αξόδευτα πάθη, Γλώσσα και σιωπή, ο μεγάλος κριτικός μπορεί να υπερηφανεύεται ότι διέγνωσε πρώτος το ταλέντο ενός Λώρενς Ντάρελ ή τη διάνοια ενός Βάλτερ Μπένγιαμιν. Ομολογεί ότι απέφυγε να συναντήσει διανοούμενους που τον γοήτευαν, όπως ο Χάιντεγκερ, φοβούμενος ότι θα τον απογοητεύσουν. Και ονειρεύεται να γράψει ένα βιβλίο που θα ξεκινά με μια φράση του Βίτγκενσταϊν: «Όλα αυτά θα μπορούσε να έχουν ειπωθεί με στίχους».