Ανταλλαγή ιδεών

«Ο σκοπός των βιβλίων είναι να καταπολεµούν τη µοναξιά»: η φράση αυτή του Ντέιβιντ Φόστερ Ουάλας βρίσκεται στην αρχή µιας συνέντευξης που έδωσε στον συγγραφέα Ντέιβιντ Λίπσκι και κυκλοφόρησε πρόσφατα µε τη µορφή βιβλίου.

Μ' έναν µαγικό τρόπο, όποιος διαβάζει αυτό το βιβλίο µε τη βοήθεια του ηλεκτρονικού αναγνώστη Κindle της Αmazon διαπιστώνει ότι η συγκεκριµένη φράση είναι υπογραµµισµένη. Οχι επειδή επέλεξε να το κάνει ο συγγραφέας ή ο εκδοτικός οίκος, αλλά επειδή ξεχώρισαν αυτή τη φράση πολλοί αναγνώστες. Η Αmazon αποκαλεί αυτή τη λειτουργία «δηµοφιλή αποσπάσµατα». Με λίγα λόγια, παρατηρεί ο Στίβεν Τζόνσον στους Νιου Γιορκ Τάιµς, όταν κλείνουµε την τηλεόραση και καθόµαστε στον καναπέ να διαβάσουµε, διαπιστώνουµε ότι ξεφυλλίζουν µαζί µας το ίδιο βιβλίο και κάποιοι - όχι και τόσο - αόρατοι αναγνώστες. Σε λίγο καιρό ίσως να µπορούµε και να τους συναντάµε και να ανταλλάσσουµε απόψεις µαζί τους. Η εκτίµηση του Ουάλας δικαιώνεται, αν και µε διαφορετικό τρόπο από εκείνον που φανταζόταν.

Είναι αλήθεια ότι µπορεί κανείς να απενεργοποιήσει τη συγκεκριµένη λειτουργία. Οπως φυσικά µπορεί να διαβάσει το βιβλίο του στην παραδοσιακή, χάρτινη µορφή του, φροντίζοντας να επικρατεί γύρω του απόλυτη ησυχία. Για να συνεχίσει να προοδεύει η κοινωνία όπως συµβαίνει από την εποχή του Γουτεµβέργιου, η ανάγνωση πρέπει να είναι µοναχική και ήσυχη, υποστηρίζει ο Νίκολας Καρ στο νέο του βιβλίο « Ρηχά νερά » (Shallows). Οι νέες µορφές των µέσων επικοινωνίας αλλοιώνουν τον τρόπο µε τον οποίο λειτουργεί ο εγκέφαλος. Η υποχώρηση του «γραµµικού, λογοτεχνικού νου», που ήταν ανέκαθεν στο επίκεντρο της τέχνης, της επιστήµης και της κοινωνίας, θα έχει ολέθριες επιπτώσεις στον πολιτισµό µας.

Είναι τα πράγµατα τόσο άσχηµα; Οχι αναγκαστικά, αντιλέγει ο αρθρογράφος των Νιου Γιορκ Τάιµς. Σε τελευταία ανάλυση, η ανταλλαγή ιδεών είναι µια πιο γόνιµη διαδικασία από τον µοναχικό στοχασµό. Πολλές από τις µεγάλες ιδέες που συνέβαλαν τους τελευταίους αιώνες στην πρόοδο του πολιτισµού προέκυψαν από την αντιπαράθεση διαφορετικών προσεγγίσεων και ευαισθησιών. Και οι περισσότερες τεχνολογικές και επιστηµονικές καινοτοµίες προέκυψαν σε πολύβουα αστικά κέντρα. Οχι πως η µοναξιά είναι εχθρός της προόδου - κάθε άλλο. Οι καλές ιδέες όµως γεννιούνται συχνά και στα δίκτυα.

Η ηλεκτρική διέγερση της οθόνης µειώνει την ικανότητά µας να συγκεντρωθούµε; Μάλλον, έτσι τουλάχιστον λένε οι επιστηµονικές έρευνες. Η επέκταση των ηλεκτρονικών αναγνωστών µάς κάνει να διαβάζουµε λιγότερα µακροσκελή κείµενα; Πιθανότατα. Από την άλλη πλευρά, όµως, διαβάζουµε και γράφουµε περισσότερο απ' ό,τι την εποχή που µεσουρανούσε η τηλεόραση. Και η ταχύτητα µε την οποία παρακολουθούµε τη διαδροµή µιας ιδέας ή ανακαλύπτουµε νέες πλευρές ενός προβλήµατος έχει αυξηθεί µε γεωµετρική πρόοδο. Ο απολογισµός είναι θετικός.

Ενα βίαιο λυκόφως

«Αν έχεις µια υπεράκτια εξέδρα άντλησης πετρελαίου που βρίσκεται πέρα από τη δικαιοδοσία µιας χώρας και µπορείς να ρίξεις χηµικά στη θάλασσα, θα το κάνεις».

Αυτό είπε ο Σαντάντ αλ-Χουσεϊνί, πρώην αντιπρόεδρος της Saudi Αramco και αρµόδιος για την εξόρυξη και την παραγωγή, στον Πίτερ Μάας, συγγραφέα του βιβλίου Αργός Κόσµος: Το βίαιο λυκόφως του πετρελαίου. Και συνέχισε: «Αν πρέπει να εγκαταλείψεις µιαν εγκατάσταση που ρυπαίνει, θα την εγκαταλείψεις χωρίς να την καθαρίσεις. Αν έχεις προσλάβει ανθρώπους και µπορείς να τους βάλεις να δουλέψουν σε ένα µολυσµένο περιβάλλον όπου υπάρχει διοξείδιο του θείου, θα το κάνεις. Ολοι αυτοί είναι τρόποι όπου µπορείς να πεις, `δεν είναι δικό µου το πρόβληµα, δεν είναι δικό µου το κόστος`».

Η εξόρυξη του πετρελαίου είχε πάντα καταστροφικές επιπτώσεις τόσο για τους ανθρώπους που δούλευαν όσο και για εκείνους που έµεναν στην περιοχή. Στον Ισηµερινό, γράφει ο Γιόχαν Χάρι στην Ιντιπέντεντ, οι εταιρείες πετρελαίου διοχετεύουν νερό στις πετρελαιοπηγές της Αµαζονίας προκειµένου να αντλήσουν πετρέλαιο. Αυτό έχει ως αποτέλεσµα να δηµιουργείται στο υπέδαφος µια τοξική σούπα υδραργύρου, βενζολίου και εξασθενούς χρωµίου. Επί πολλές δεκαετίες, οι εταιρείες έριχναν ανενόχλητες αυτή τη σούπα στα γειτονικά ποτάµια, προκαλώντας τερατογενέσεις και επιδηµία καρκίνων. Ενα αµερικανικό δικαστήριο υπολόγισε ότι το ύψος της αποζηµίωσης για την καταστροφή τόσο πολλών ζωών φτάνει τα 27 δισεκατοµµύρια δολάρια.

Τέτοια επεισόδια υπάρχουν χιλιάδες τις τελευταίες δεκαετίες. Και κάθε τόσο ένα τυχαίο γεγονός έρχεται να µας βγάλει από τον λήθαργο και να µας δείξει ότι οι καθηµερινές µας συνήθειες - η µετακίνηση µε το αυτοκίνητο, τα ψώνια, τα ταξίδια, η κατανάλωση τροφίµων που δεν καλλιεργούµε - δεν είναι και τόσο αθώες. Η τελευταία χρονιά που ο άνθρωπος ανακάλυψε περισσότερο πετρέλαιο απ' αυτό που χρησιµοποιούσε ήταν το 1979. Οι πηγές οι οποίες έχουν αποµείνει έχουν όλο και δυσκολότερη πρόσβαση, καθώς βρίσκονται κάτω από τους ωκεανούς, στην Αρκτική ή σε εµπόλεµες ζώνες. Η µάχη για την εκµετάλλευσή του θα οδηγήσει σε νέους πολέµους, σε νέες καταστροφές.

Επιπλέον, όπως υπολογίζει η Διεθνής Υπηρεσία Ενέργειας, αν αντλήσουµε και κάψουµε το εναποµείναν πετρέλαιο, η θερµοκρασία του πλανήτη θα αυξηθεί κατά 6 βαθµούς Κελσίου. Υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις; Φυσικά: η κάλυψη του 0,3% της Σαχάρας µε ηλιακούς συλλέκτες αρκεί για να ικανοποιηθούν επ' αόριστον οι ενεργειακές ανάγκες της Ευρώπης. Είναι ακριβές αυτές οι λύσεις; Φυσικά, αλλά ακόµη ακριβότερη είναι η σηµερινή ενεργειακή πολιτική. Κάθε χρόνο δαπανώνται 250 µε 400 δισ. δολάρια για επιδότηση της χρήσης των ορυκτών καυσίµων έναντι µόλις 12 δισ. που διατίθενται για τις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας. Λοιπόν; Πότε θα γίνουν οι πρώτες διαδηλώσεις µε αίτηµα την αντιστροφή αυτών των ποσών;

Οταν απεργούν οι εκατομμυριούχοι

Αυτό το Παγκόσμιο Κύπελλο είναι ήδη πολύ διδακτικό. Σε σημείο που πρέπει να το παρακολουθήσουν κι εκείνοι που δεν ενδιαφέρονται για το ποδόσφαιρο, όπως οι γυναίκες (όχι όλες), οι διανοούμενοι (τέλος πάντων, αρκετοί από αυτούς) και κάτι περίεργοι. Πάρτε, για παράδειγμα, τη δύση της Ευρώπης. Οι εθνικές ομάδες της Γαλλίας, της Ιταλίας, της Δανίας, οσονούπω της Αγγλίας, εντάξει και της Ελλάδας, έχουν ήδη βγει νοκ άουτ, ενώ θριαμβευτικά προχωρούν οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα- και, εκτός συγκλονιστικού απροόπτου, η Γερμανία (άλλωστε το ποδόσφαιρο είναι ως γνωστόν το άθλημα όπου αγωνίζονται έντεκα και νικούν πάντα οι Γερμανοί). Τι καλύτερο συμβολισμό θα χρειαζόταν κανείς για τα νέα κέντρα εξουσίας στον πλανήτη;

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η περίπτωση της Γαλλίας. Δεν υπήρξε πολιτικός ή δημοσιογράφος που να μη συνέδεσε τον ποδοσφαιρικό εξευτελισμό των Βleus (που θα έπρεπε να ονομάζονται ορθότερα Βlanc-noir-beur, λευκοί-μαύροι-βορειοαφρικανοί) με τη γενικότερη κατάσταση της χώρας. Η Μοντ έκανε παραλληλισμό ανάμεσα σ΄ αυτή την «περίεργη ήττα» και τα γεγονότα του 1940. Ο πρώην ηγέτης των σοσιαλιστών Φρανσουά Ολλάντ δήλωσε ότι το φιάσκο της Νότιας Αφρικής «αποκαλύπτει τις υπερβολές της γαλλικής κοινωνίας: χρήμα και ατομισμός». Οι λέξεις «λιποτάκτες» και «στασιαστές» έδωσαν και πήραν. Ο Εκόνομιστ, σχολιάζοντας την ανταρσία των γάλλων παικτών, θυμήθηκε τη Ζακερί, την εξέγερση των γάλλων χωρικών εναντίον των ευγενών το 1358 (ανάλογες ιστορικές αναφορές είχαν γίνει και για μας, στη διάρκεια του περιβόητου Δεκέμβρη). Και ο Ρότζερ Κόεν των Νιου Γιορκ Τάιμς εκθειάζει τη σχετική αφέλεια, τους σχετικά χαμηλούς μισθούς και τον σχετικά συμπαθή προπονητή της εθνικής ομάδας των Ηνωμένων Πολιτειών.

Οσο για το Εθνικό Μέτωπο των Λεπέν, πραγματικά ξεσάλωσε. Αυτή τη φορά όμως οι ακροδεξιοί δεν ήταν μόνοι. Τον αποτροπιασμό του για την απροθυμία πολλών παικτών να τραγουδήσουν τη Μασσαλιώτιδα εξέφρασε και ο ίδιος ο υπουργός Παιδείας. «Μα διάβασα τον εθνικό ύμνο με προσοχή, και δεν μπορώ να πω ότι η φράση ΄΄Πολίτες, στα όπλα! ΄΄ με αντιπροσωπεύει», είπε κάποτε ο αριστερός αμυντικός Ερίκ Αμπιντάλ, με γονείς από τη Μαρτινίκα, που ασπάστηκε το Ισλάμ όταν γνώρισε την αλγερινής καταγωγής μέλλουσα γυναίκα του. Αυτό είναι ακριβώς το πρόβλημα: η Γαλλία είναι εκτός κλίματος. Επαναπαυμένη στις παλιές δόξες της, αδυνατεί να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης. Κι έτσι, για πρώτη φορά στην ιστορία, έφτασαν οι εκατομμυριούχοι να κατεβούν σε απεργία...

Πόκερ µε τους τραπεζίτες

Ο κόσµος στον οποίο ζουν αυτοί οι άνθρωποι είναι ιδιωτικός. Γεγονότα όπως η 11η Σεπτεµβρίου δεν συζητιούνται ποτέ. Το µόνο που έχει σηµασία είναι οι δικές τους σκέψεις, τα δικά τους συναισθήµατα.

Τα περισσότερα βιβλία που έχουν γραφτεί για τη χρηµατοπιστωτική κρίση προσπαθούν να απαντήσουν σε δύο βασικά ερωτήµατα: πώς φτάσαµε εδώ και ποιος φέρει την ευθύνη. Τα βιβλία (όπως η "Θύελλα" του Βίνσεντ Κέιµπλ και το "Πολύ µεγάλες για να καταρρεύσουν" του Αντριου Ρος Σόρκιν) είναι, έτσι, κατ' ανάγκην ερευνητικά. Υπάρχει όµως και µία άλλη σειρά ερωτηµάτων, ψυχολογικού χαρακτήρα, τα οποία δεν απαντώνται µε την οικονοµική προσέγγιση του θέµατος. Πώς είναι να έχεις απεριόριστα χρήµατα στη διάθεσή σου; Τι είδους άνθρωπος γίνεσαι; Ποιες σχέσεις διαµορφώνεις µε το περιβάλλον σου αλλά και µε τον υπόλοιπο κόσµο;

Δύο καινούργια αµερικανικά µυθιστορήµατα επιχειρούν να δώσουν απάντηση µεταφέροντάς µας στο µυαλό των πάµπλουτων πρωταγωνιστών τους. Στο επίκεντρο του πρώτου, που λέγεται "Union Αtlantic", είναι τοποθετηµένο το 2002 και υπογράφεται από τον Ανταµ Χάσλετ, βρίσκεται ο Νταγκ Φάνινγκ, ένας πρώην αξιωµατικός του Ναυτικού που συνέχισε την καριέρα του σε µια τράπεζα της Βοστώνης µετατρέποντάς τη σε ένα από τα τέσσερα µεγαλύτερα χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα της χώρας. Για να το επιτύχει, χρησιµοποίησε διάφορες σκοτεινές µεθόδους όπως η δηµιουργία µιας holding company µε αποκλειστικό σκοπό τη διευκόλυνση του δανεισµού από το εµπορικό στο επενδυτικό σκέλος της εταιρείας. Ολες οι σχέσεις του καθορίζονται από συσχετισµούς εξουσίας. Λίγο µετά την πρόσληψη της γραµµατέως του κοιµάται µαζί της, ώστε να την κάνει συνένοχη. Οπως λέει ο συγγραφέας στην Οµπζέρβερ, «ο Νταγκ ενσαρκώνει µια συγκεκριµένη κατηγορία αµερικανικού αρσενικού. Και ένα από τα πράγµατα που διαπίστωσα γράφοντας γι' αυτόν ήταν ότι το συναίσθηµα που τον τόνωνε ήταν η οργή».

Πρωταγωνιστές του δεύτερου µυθιστορήµατος ("Τα προνόµια", του Τζόναθαν Ντι) είναι ο Ανταµ και η Σίνθια Μόρεϊ, δύο κοµψοί Αµερικανοί που παντρεύονται στα 25 τους, εγκαθίστανται στο Μανχάταν, κάνουν δύο παιδιά και, χάρις στις ικανότητες του Ανταµ τόσο στο τραπεζικό σύστηµα όσο και στην εσωτερική πληροφόρηση, αποκτούν κολοσσιαία περιουσία. Στο τέλος του µυθιστορήµατος, η οικογένεια έχει το δικό της φιλανθρωπικό ίδρυµα και µετακινείται µε ιδιωτικό τζετ. Οταν η Σίνθια φτάνει σε ένα νοσοκοµείο της Φλόριντα για να επισκεφθεί τον ετοιµοθάνατο πατέρα της, το πρώτο πράγµα που της έρχεται στο µυαλό είναι να αγοράσει το κτίριο. «Οι άνθρωποι αυτοί», λέει ο συγγραφέας, «έχουν την ικανότητα, ακόµη κι αν παίζεις πόκερ µαζί τους, να µην επηρεάζονται από τα λάθη τους. Αν εγώ έµπαινα στον κόσµο τους, την πρώτη φορά που θα έχανα πολλά χρήµατα θα µε καταλάµβανε πανικός».

Αγωνία και αµηχανία

Αποτελεί η ενηµέρωση ένα εµπόρευµα σαν όλα τα άλλα; Οχι βέβαια. Προσφέρει µήπως µια κλασική δηµόσια υπηρεσία; Ούτε. Να γιατί υπάρχει τόση αγωνία, και τόση αµηχανία, για την τύχη της «Μοντ».

«Στρατηγέ µου, αν µια µέρα η Μοντ σταµατήσει να σας διασκεδάζει, αν τη θεωρήσετε εµπόδιο στην πολιτική που πιστεύετε ότι είναι αναγκαία για τη σωτηρία του τόπου, είναι αρκετό να µου το πείτε. Ή καλύτερα να µου το γράψετε. Θα βγάλω τα συµπεράσµατά µου». Αυτά έγραφε το 1958 ο τότε διευθυντής της ιστορικής εφηµερίδας Υµπέρ ΜπεβΜερύ στον στρατηγό ντε Γκωλ, λίγο µετά την επιστροφή του τελευταίου στην εξουσία. Το ίδιο γράµµα επικαλέστηκε τώρα ο Ντανιέλ Σνεντερµάν, της , για να σχολιάσει το ενδεχόµενο η ανταγωνιστική εφηµερίδα να περιέλθει στον έλεγχο του οµίλου SFΑ ΡΑR (στον οποίο ανήκει, µεταξύ άλλων, ο Νουβέλ Οµπζερβατέρ ), του ισπανικού οµίλου ΡRΙSΑ (όπου ανήκει η Ελ Παΐς ) και της ηµικρατικής France Τelecom. «Ε, η Μοντ θα επιστρέψει σε θλιβερά γνώριµα νερά», έγραψε ο Σνεντερµάν...

Το σχόλιό του θα ήταν τουλάχιστον κακεντρεχές, αν δεν είχε γίνει γνωστό ότι στο θρίλερ για την εξαγορά της Μοντ παρενέβη ο ίδιος ο Σαρκοζί. Σε δύο επαφές του µε τον διευθυντή της εφηµερίδας Ερίκ Φοτορινό, µία τηλεφωνική και µία διά ζώσης, ο γάλλος πρόεδρος κατέστησε σαφές ότι δεν θα ήθελε η Μοντ να περιέλθει στον έλεγχο της δεύτερης τρόικας που έχει εκφράσει το ενδιαφέρον της. Η τρόικα αυτή, που θεωρείται «φιλοσοσιαλιστική», αποτελείται από τον επιχειρηµατία Πιερ Μπερζέ, τον χρηµατιστή Ματιέ Πιγκάς και τον πρόεδρο της εταιρείας κινητής τηλεφωνίας Free Ξαβιέ Νιελ. Αν η εφηµερίδα καταλήξει σε αυτή την επιλογή - είπε ο Σαρκοζί - µπορεί να ξεχάσει την κρατική βοήθεια ύψους δέκα εκατοµµυρίων ευρώ για τον εκσυγχρονισµό του τυπογραφείου της.

Καθώς η εφηµερίδα έχει χρέη που φτάνουν τα 100 εκατοµµύρια ευρώ, είναι δεδοµένο ότι το παραδοσιακό µοντέλο λειτουργίας της θα αλλάξει. Τι είναι λοιπόν προτιµότερο: να πατήσει το πόδι του το κράτος ή ένας µαικήνας; Θα έτεινε κανείς να διαλέξει το δεύτερο. Οταν σε χρηµατοδοτεί ένας πάµπλουτος επιχειρηµατίας - σηµειώνει ο Σνεντερµάν - δεν χρειάζεται να χολοσκάς για την κυκλοφορία σου ή να κυνηγάς το «scoop», χώρια που γλιτώνεις από τις διεστραµµένες σχέσεις µε το κράτος. Αν όµως έχεις δεµένο τον γάιδαρό σου, πώς να νιώσεις στο πετσί σου, και στη συνέχεια να παρουσιάσεις στους αναγνώστες, τη φτώχεια, την εξαθλίωση, τον τρόµο της ανεργίας; Κι αν το καταφέρεις, πώς θα γλιτώσεις από τα καπρίτσια του µαικήνα;

Λεπτοµέρεια: βασικός µέτοχος της Λιµπερασιόν εδώ και µερικά χρόνια είναι ο Εντουαρντ Ρότσιλντ, της γνωστής οικογενείας...

Η Πολωνία χρειάζεται ψυχοθεραπεία

Φιλελεύθεροι συντηρητικοί εναντίον αυταρχικών συντηρητικών: η προεδρική µάχη στην Πολωνία δεν είναι ακριβώς συναρπαστική. Παρόλα αυτά, η Αριστερά θα µπορούσε να πάρει θέση.

Ο Ανταµ Μίχνικ προσπαθεί να διασκεδάσει τις ανησυχίες από το υψηλό ποσοστό που έλαβε στον πρώτο γύρο ο Γιάροσλαβ Κατσίνσκι (37% έναντι 41% για τον φιλελεύθερο υποψήφιο Μπρόνισλαβ Κοµορόφσκι). Εντάξει, ο τύπος είναι ευρωσκεπτικιστής, γερµανόφοβος και ρωσόφοβος, λέει στη «Ρεπούµπλικα» ο πρώην διαφωνών και σήµερα διευθυντής της «Gazeta Wyborcza». Αλλά µετά τον θάνατο του αδελφού του έχει αλλάξει, έχει γίνει πιο σοφτ. Κάλεσε µάλιστα σε συνεργασία και τον υποψήφιο της Αριστεράς, τον πρώην κοµµουνιστή Γκρεγκόρζ Ναπιεράλσκι, που ήρθε τρίτος µε 14%. Τα δύο κόµµατα διαφέρουν στα περισσότερα ζητήµατα, τα ενώνει όµως ένα ΝΑΙ (στην αύξηση των κοινωνικών δαπανών) και ένα ΟΧΙ (στις ιδιωτικοποιήσεις). Αυτός είναι ο λόγος που ο Ναπιεράλσκι δεν παίρνει θέση για τον δεύτερο γύρο. Και που υπάρχει κίνδυνος να επιστρέψει ένας Κατσίνσκι στην προεδρία.

Αυτός είναι επίσης ο λόγος που η µοντέρνα, δυναµική Αριστερά της Πολωνίας δεν πήρε το µέρος κανενός υποψηφίου σ' αυτές τις εκλογές. Νευραλγικό κέντρο αυτής της Αριστεράς, ή µάλλον αυτού του δικτύου στους κόλπους της διανόησης των µεγάλων πόλεων, είναι το περιοδικό «Πολιτική Κριτική», που πρωτοκυκλοφόρησε το 2002. Εδώ δηµοσιεύτηκαν οι πρώτες κριτικές για την εθνική υστερία που προκλήθηκε µετά το αεροπορικό δυστύχηµα του Σµολένσκ. «Γιατί εκείνες τις ηµέρες άνοιγαν τις εκκλησίες και έκλειναν τα θέατρα;» αναρωτιέται µε συνέντευξή του στη «Μοντ» ο ιδρυτής του περιοδικού Σλαβοµίρ Σιερακόφσκι, ένας 30άρης που γράφτηκε φέτος στο Πρίνστον. «Οι τραγωδίες δεν µας εξευγενίζουν, µάλλον το αντίθετο συµβαίνει. Μπορεί κανείς να αποκτηνωθεί εξαιτίας του όχλου. Η Πολωνία χρειάζεται ψυχοθεραπεία».

Ο Σιερακόφσκι δηλώνει «ανιαρός σοσιαλδηµοκράτης, κάτι που στην Πολωνία είναι επαναστατικό». Το σύνθηµα του Μάη «να είµαστε ρεαλιστές, να ζητάµε το αδύνατο» εξακολουθεί να τον γοητεύει, αλλά οι φωτογραφίες του Τσε δεν του λένε τίποτα. Το περιοδικό που διευθύνει, και αυξάνει συνεχώς την κυκλοφορία του καθώς απευθύνεται και σε µη πολιτικοποιηµένους νέους, µάχεται εναντίον όλων των µορφών αποκλεισµού και υπέρ ενός κοσµικού κράτους και µιας κοινωνικής Ευρώπης. Πάνω απ' όλα, όµως, καταγγέλλει τις ακρότητες του καπιταλισµού. «Για πολλά χρόνια, η πολιτική σκηνή ήταν κλειστή», τονίζει ο Σιερακόφσκι. «Αντιµέτωποι δεν ήταν η Δεξιά και η Αριστερά, αλλά οι λαϊκιστές και οι µεταρρυθµιστές. Και οι δεύτεροι είχαν εξ ορισµού δίκιο».

Ο επόµενος στόχος του Σιερακόφσκι είναι να ιδρύσει µια καθηµερινή εφηµερίδα που θα εµφανίζεται αποκλειστικά στο Διαδίκτυο. Οσο για ένα νέο κόµµα, προς το παρόν δεν τον ενδιαφέρει. Απολαµβάνει ακόµη την πολυτέλεια να µη χρειάζεται να κάνει συµβιβασµούς.

Σαν να µιλάς σε τοίχο

Συνέβη και αυτό: 52 αµερικανοί γερουσιαστές καταψήφισαν την επέκταση της βοήθειας προς τους ανέργους, παρόλο που η µακροπρόθεσµη ανεργία εµφανίζει στη χώρα τη µεγαλύτερη αύξηση από τη δεκαετία του '30.

Ο Πολ Κρούγκµαν έψαχνε καιρό να βρει τι του θυµίζουν όλοι αυτοί οι τύποι που υποστηρίζουν µε θέρµη την εφαρµογή µέτρων λιτότητας για την αντιµετώπιση της κρίσης. Τους λες ότι η λιτότητα θα απειλήσει την οικονοµική ανάκαµψη χωρίς να βελτιώσει µακροπρόθεσµα τη δηµοσιονοµική κατάσταση, και σου απαντούν ότι πρέπει να λάβεις υπόψη την αντίδραση των αγορών. Τους λες ότι η αντίδραση αυτή είναι απρόβλεπτη, και ότι εν πάση περιπτώσει δεν είναι αυτό το κύριο ζήτηµα, και σου πετούν στα µούτρα ότι δεν καταλαβαίνεις από οικονοµικά. Είναι σαν να µιλάς σε τοίχο. Αυτό είναι: η συζήτηση µε τα γερµανικά γεράκια για τα ελλείµµατα θυµίζει πολύ τη συζήτηση που γινόταν το 2002 µε τα αµερικανικά γεράκια για τον πόλεµο στο Ιράκ. Ηξεραν απολύτως τι ήθελαν να κάνουν, και µόλις αντέκρουες ένα επιχείρηµά τους ανέσυραν ένα άλλο.

Οπως και στην περίπτωση του πολέµου, έτσι και τώρα οι αποφάσεις που λαµβάνονται σε µια χώρα έχουν επιπτώσεις σε όλο τον πλανήτη. Η λιτότητα στη Γερµανία θα επιδεινώσει την κρίση στην ευρωζώνη, καθιστώντας δυσκολότερη την ανάκαµψη χωρών όπως η Ισπανία και η Ελλάδα. Τα προβλήµατα της Ευρώπης οδηγούν επίσης σε ένα αδύναµο ευρώ, γεγονός που βοηθά τη γερµανική βιοτεχνία, εξάγοντας ταυτοχρόνως τις συνέπειες της γερµανικής λιτότητας στον υπόλοιπο κόσµο. Τι θυµίζουν όλα αυτά; Τις παραµονές του Β' Παγκοσµίου Πολέµου. Θα ξαναδούµε αυτά που έγιναν τότε; «Δεν ξέρω», απαντά ο Κρούγκµαν. «Αυτό που ξέρω είναι ότι η οικονοµική πολιτική σε όλο τον κόσµο έχει πάρει λάθος δρόµο, και ότι οι πιθανότητες µιας παρατεταµένης ύφεσης αυξάνονται καθηµερινά».

Και τι πρέπει να γίνει; Πώς πρέπει να αντιδράσουν οι πολίτες σε µια λάθος επιλογή; Με συγκεντρώσεις και διαδηλώσεις, όπως έγινε - χωρίς αποτέλεσµα - τις παραµονές του πολέµου; Με στάσεις, απεργίες, σαµποτάζ; Με εκκλήσεις για διεξαγωγή δηµοψηφισµάτων, δηλαδή το πέρασµα σε µια µορφή άµεσης δηµοκρατίας; Σε ένα πρόσφατο άρθρο του στους «Φαϊνάνσιαλ Τάιµς» µε τίτλο «Να ετοιµαστούµε για τη µετα-κεϊνσιανή εποχή», ο καθηγητής του Κολούµπια Τζέφρι Σακς συνιστούσε ψυχραιµία. Και πέντε συγκεκριµένα βήµατα που πρέπει να κάνουν οι κυβερνήσεις για να µην είναι η λιτότητα εξίσου ισοπεδωτική µε τα µέτρα ανάκαµψης που προηγήθηκαν. Να «απλωθούν» τα µέτρα σε διάστηµα µιας πενταετίας. Να εξηγηθεί στην κοινή γνώµη ότι το δηµόσιο χρήµα δεν δηµιουργεί µόνιµες θέσεις εργασίας. Να εξασφαλιστεί η κοινωνική προστασία των αδυνάτων. Να φορολογηθούν περισσότερο οι πλούσιοι. Και να επιταχυνθούν οι µεταρρυθµίσεις.

Ισλαμιστές εναντίον ποδοσφαίρου

O όρος «μεταβατική ομοσπονδιακή κυβέρνηση» είναι, στην περίπτωση της Σομαλίας, τουλάχιστον παραπλανητικός. Αν και υποστηρίζεται από την Αφρικανική Ενωση, τις Ηνωμένες Πολιτείες και πολλές αραβικές και εβραϊκές χώρες, η κυβέρνηση αυτή δεν ελέγχει παρά μερικά οικοδομικά τετράγωνα στο Μογκαντίσου και κάποιες νησίδες στην υπόλοιπη χώρα. Στους θύλακες που ελέγχει, όμως, επιτρέπει τουλάχιστον τη μετάδοση των αγώνων του Παγκοσμίου Κυπέλλου. Η υπόλοιπη χώρα βρίσκεται στη δικαιοδοσία των ισλαμιστών. Κι εκείνοι έχουν διαφορετική άποψη για το ποδόσφαιρο. Ο σεΐχης Μοχάμεντ Αμπντί Αρός, εκπρόσωπος της σομαλικής ισλαμιστικής οργάνωσης Χιζμπούλ Ισλάμ, προειδοποίησε τους συμπατριώτες του, και ιδίως τους νέους, να μην τολμήσουν να παρακολουθήσουν τους αγώνες αυτού του Μουντιάλ. Μιλώντας από τη μικρή πόλη Αφγκόγιε, τριάντα χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα, είπε ότι το ποδόσφαιρο είναι χάσιμο χρόνου και χρήματος και ότι «κανείς δεν θα κερδίσει τίποτα βλέποντας μερικούς τρελούς να κάνουν άλματα στον αέρα». Σύμφωνα με τη Μοντ, έχουν συλληφθεί στην πόλη δεκάδες νεαροί που τόλμησαν να παραβιάσουν αυτή την απαγόρευση. Κάποιες πληροφορίες μιλάνε και για δύο νεκρούς.

Η σχέση των ισλαμιστών με το ποδόσφαιρο είναι πολύπλοκη. Το 2006, τα ισλαμικά δικαστήρια της Σομαλίας είχαν επιτρέψει στην εθνική ομάδα να λάβει μέρος στο Κύπελλο της Αφρικής- όπου ηττήθηκε σε όλους τους αγώνες- αλλά εξακολουθούσαν να απαγορεύουν στα πιτσιρίκια να παίζουν μπάλα με κοντό παντελονάκι στο Μογκαντίσου. Ενοπλοι λογοκριτές, κυρίως από τη φανατική οργάνωση Αλ-Σαμπάμπ, εισβάλλουν τακτικά σε αίθουσες της πρωτεύουσας όπου μεταδίδονται ποδοσφαιρικοί αγώνες. Αυτό, πάντως, δεν είναι το χειρότερο που κάνουν. Οποιος άνδρας συλλαμβάνεται χωρίς να έχει γένια μαστιγώνεται δημοσίως. Η ίδια τιμωρία επιβάλλεται και στις γυναίκες που φορούν σουτιέν, καθώς αυτό συνιστά «εξαπάτηση».

Λίγο δυτικότερα πάλι, η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό αποτελεί όαση ελευθερίας. Οι μελλοθάνατοι που κρατούνται στις φυλακές της Κινσάσα, για παράδειγμα, μπορούν να βλέπουν ελεύθερα Μουντιάλ. Ενας από αυτούς, που καταδικάστηκε σε θάνατο πριν από δέκα χρόνια ύστερα από μια παρωδία δίκης για τη δολοφονία του προέδρου Καμπιλά, πληροφορεί μέσω Facebook τον δημοσιογράφο της Μοντ ότι διαβάζει το τελευταίο του άρθρο, ενώ ακούει στην τηλεόραση τον εθνικό ύμνο της Χιλής. «Προσπαθώ να εκμεταλλευτώ κάθε χιλιοστό ελευθερίας για να ξεγυμνώσω το φολκλορικό σύστημα που κυβερνά τη χώρα μου», του λέει. Υστερα σιωπή, η Χιλή έβαλε γκολ.

Τo πραγµατικό έγκληµα

Οποιος πίστευε, µε αφορµή την οικονοµική κρίση, ότι η οργή της κοινής γνώµης θα περιοριζόταν στις εταιρείες της Γουόλ Στριτ έκανε λάθος. Η διαρροή στον Κόλπο του Μεξικού θέτει στο στόχαστρο τις µεγάλες εταιρείες πετρελαίου. Καιρός ήταν.

Πριν από δέκα χρόνια, σ' ένα γεύµα στο Σίτυ όπου επίσηµος προσκεκληµένος ήταν ο πρόεδρος µίας από τις µεγαλύτερες πετρελαϊκές εταιρείες του κόσµου, ο δηµοσιογράφος Ανατόλι Καλέτσκι τον ρώτησε γιατί η εταιρεία του επενδύει τόσο λίγα χρήµατα σε προγράµµατα εναλλακτικών πηγών ενέργειας. Η απάντηση που περίµενε ήταν ότι οι νέες τεχνολογίες δεν θα πάρουν ποτέ τη θέση του πετρελαίου. Αλλά έκανε λάθος. Ο συνοµιλητής του παραδέχθηκε ότι κάτι τέτοιο θα µπορούσε κάποια στιγµή να συµβεί, ισχυρίστηκε όµως ότι δεν ήταν σαφές ποια τεχνολογία θα υπερίσχυε, και κατά συνέπεια δεν µπορούσε να πείσει τους µετόχους να διακινδυνεύσουν κάποια επιλογή.

Ετσι, παρά τις συζητήσεις για τους κινδύνους από την κλιµατική αλλαγή, οι επενδύσεις στην έρευνα παρέµειναν την τελευταία δεκαετία σε πολύ χαµηλό επίπεδο. Η αµερικανική κυβέρνηση διέθεσε για τον σκοπό αυτό το ένα δέκατο τέταρτο των δαπανών της για στρατιωτικούς σκοπούς. Ο ιδιωτικός τοµέας έµεινε ακόµη πιο πίσω. Η συνολική δαπάνη για την έρευνα σε όλες τις µη ανθρακούχες ενεργειακές µορφές, συµπεριλαµβανοµένης της πυρηνικής ενέργειας, ήταν την τελευταία δεκαετία µόλις διπλάσια του ποσού που διέθεσε η Μicrosoft για την αναβάθµιση του Windows και του Οffice. Είναι αλήθεια ότι, για να στηρίξει το σύνθηµα «Βeyond Ρetroleum», η ΒΡ επένδυσε 45 εκατοµµύρια δολάρια στη Solarex, τη µεγαλύτερη εταιρεία ηλιακής ενέργειας στον κόσµο. Την ίδια ακριβώς περίοδο, όµως, πλήρωνε 70 εκατοµµύρια δολάρια για να αγοράσει τους πετρελαϊκούς οµίλους Αmoco και Αrco και να γίνει ο µεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου της Αµερικής….

Ο πρόεδρος Οµπάµα υποστηρίζει σήµερα ότι η διαρροή στον Κόλπο του Μεξικού θα αλλάξει για πάντα το παγκόσµιο ενεργειακό τοπίο. Αλλά η πολιτική µιας κυβέρνησης δεν µπορεί να εξαντλείται σε εκτιµήσεις. Οι πετρελαιάδες και οι επενδυτές - γράφει ο Καλέτσκι στους «Τάιµς» - πρέπει να υποχρεωθούν να αναγνωρίσουν ότι το πραγµατικό κόστος και οι κίνδυνοι της εξόρυξης πετρελαίου για την κοινωνία είναι πολύ µεγαλύτερα από το κόστος και τους κινδύνους των επενδύσεων σε εναλλακτικές πηγές ενέργειας. Ο εθισµός της Δύσης µε το πετρέλαιο δεν έχει απλώς καταστροφικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Δεν επιδοτεί απλώς µερικά από τα πιο αυταρχικά καθεστώτα του κόσµου µε ένα τρισεκατοµµύριο δολάρια ετησίως. Εµποδίζει και την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών, όπου κοινωνίες βασισµένες στη γνώση (όπως η Ευρώπη και η Αµερική) θα είχαν σοβαρό ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα. Αυτό είναι το πραγµατικό έγκληµα της ΒΡ και των συνενόχων της.

Και ευτυχισµένοι και καταθλιπτικοί

Ολες οι έρευνες των τελευταίων εβδοµάδων συµφωνούν: οι µεσήλικoι είναι η πιο ευτυχισµένη ηλικιακή κατηγορία στην Αµερική. Το κακό είναι ότι εκεί εντοπίζονται και οι περισσότερες αυτοκτονίες.

Πρώτα τα καλά νέα (για εµάς τους µεσήλικους). Το ινστιτούτο Gallup ρώτησε 340.000
Αµερικανούς πώς αισθάνονταν µια συγκεκριµένη ηµέρα του 2008. Ε, από τα πενήντα και πάνω, η ικανοποίηση εκτοξευόταν στα ύψη. Η διαπίστωση αυτή απλώς επιβεβαίωσε προηγούµενες έρευνες, σύµφωνα µε τις οποίες οι πενηντάρηδες αισθάνονται ότι ελέγχουν τη ζωή τους και ότι µπορούν να αποδώσουν επιτέλους στην κοινωνία ένα µέρος από αυτά που κέρδισαν και έµαθαν. Μπορεί τα παιδιά και τα χρήµατα να προκαλούν κάποιο άγχος, αλλά η ικανοποίηση από την εκπλήρωση κάποιων υλικών και συναισθηµατικών προσδοκιών είναι πολύ µεγαλύτερη.

Ο Αρθουρ Στόουν, συντάκτης µιας νέας µελέτης που στηρίζεται στη δηµοσκόπηση του Gallup, προτείνει και µια πιο επιστηµονική εξήγηση. Στους νεώτερους ενήλικους, η αµυγδαλή του εγκεφάλου ενεργοποιείται όταν δέχεται είτε αρνητικά είτε θετικά ερεθίσµατα. Στους ανθρώπους άνω των 50 ετών, αντίθετα, το συναισθηµατικό αυτό κέντρο του εγκεφάλου µοιάζει να διεγείρεται µόνο µπροστά στις θετικές εικόνες, ενώ έχει την ικανότητα να «σβήνει» τις αρνητικές.

Και όλα θα ήταν καλά και λαµπερά αν δεν ανακοινώνονταν τα αποτελέσµατα µιας άλλης µελέτης, που παρήγγειλε το έγκυρο Κέντρο για την Αποτροπή και τον Ελεγχο των Ασθενειών, σύµφωνα µε την οποία οι αυτοκτονίες στους ανθρώπους 45 ώς 54 ετών σε 16 αµερικανικές πολιτείες ήταν το 2007, για δεύτερη συνεχή χρονιά, υψηλότερες από οποιαδήποτε άλλη ηλικιακή κατηγορία. Πώς εξηγείται αυτή η αντίφαση; Μήπως είµαστε τελικά άνθρωποι των άκρων;

Οι επιστήµονες προσπαθούν να δώσουν και εδώ διάφορες εξηγήσεις. Η επιδηµιολόγος Λαβόν Ορτέγκα υποπτεύεται ότι µπορεί να φταίει ο δεκαπλασιασµός, την τελευταία 15ετία, της χορήγησης ισχυρών παυσίπονων όπως η οξυκοδόνη. Οσο περισσότερα φάρµακα τόσο περισσότεροι θάνατοι από υπερβολική δόση. Πιο ενδιαφέρουσα είναι η θεωρία µιας άλλης επιδηµιολόγου, της Μίρνα Βάισµαν. Σύµφωνα µε αυτήν, η γενιά των baby-boomers (δηλαδή όσων γεννήθηκαν στα 10-15 χρόνια που ακολούθησαν το τέλος του Β' Παγκοσµίου Πολέµου) χαρακτηρίζεται από µεγαλύτερη κατάθλιψη σε σχέση µε τις προηγούµενες. «Οι άνθρωποι αυτοί», λέει στους «Νιου Γιορκ Τάιµς», «ωρίµασαν σε µια εποχή που γίνονταν µεγάλες κοινωνικές αλλαγές, υπήρχε µεγαλύτερη αστάθεια, περισσότερα διαζύγια και χωρισµοί, περισσότερα ναρκωτικά, και φυσικά πόλεµοι». Τότε γιατί η κατηγορία αυτή περιλαµβάνει και περισσότερους ευτυχισµένους; «Μα αυτοί είναι διαφορετικοί άνθρωποι, λιγότερο ευάλωτοι, πιο ανθεκτικοί στις κακοτοπιές. Οι boomers είναι τόσο πολλοί, που µπορείς να βρεις τα πάντα».

Δηλαδή είµαστε σαν όλους τους άλλους, απλώς πολυπληθέστεροι; Καµιά ιδιαιτερότητα, καµιά πρωτοτυπία; Μήπως όλοι αυτοί οι ερευνητές είναι πιτσιρικάδες και µας ζηλεύουν;

Μοναχικός, εκκεντρικός, ηγέτης

Ρόµπερτ Γκριν και Φαουζί Σαουσί: δύο τερµατοφύλακες που δέχονται επιθέσεις για τα µοιραία λάθη τους στο Μουντιάλ, και που γι' αυτό ακριβώς αξίζουν τη συµπάθεια και τη συµπαράστασή µας.

Στον Σλαβόι Ζίζεκ αρέσει το ποδόσφαιρο. «Ως παλιός µαρξιστής», λέει σε συνέντευξή του στη Λιµπερασιόν, «µ' αρέσει η ιδέα ότι η αποτελεσµατικότητα επιτυγχάνεται όταν το ατοµικό ταλέντο συντονίζεται µε τη συλλογική στρατηγική». Η καλύτερή του στιγµή είναι όταν δίνεται ένα φάουλ κοντά στην περιοχή και οι παίκτες που στήνονται στο τείχος προστατεύουν τα γεννητικά τους όργανα. «Μερικές φορές, µάλιστα, προστατεύουν και το κεφά λι τους: να σηµαίνει άραγε αυτό ότι διαθέτουν και εγκέφαλο;». Οσο για τον αγαπηµένο του παίκτη, είναι ο τερµατοφύλακας. Κι αυτό, επειδή την περισσότερη ώρα δεν κάνει τίποτα κι έτσι έχει όλη την άνεση να αυνανίζεται…...

Εκτός από το ποδόσφαιρο, ο σλοβένος φιλόσοφος είναι φανερό ότι αγαπά και τις προκλήσεις (ή τις εξυπνάδες). Τα λάθη πάντως τόσο του τερµατοφύλακα της Αλγερίας, χάρις στο οποίο η χώρα του Ζίζεκ κατέκτησε την Κυριακή τη νίκη, όσο και του γκολκίπερ της Βρετανίας στον αγώνα µε τις Ηνωµένες Πολιτείες δύσκολα µπορεί να εξηγηθούν µε τη θεωρία του αυνανισµού. Μάλλον θα πρέπει να αποδοθούν στην κατάρα του τερµατοφύλακα, ο οποίος γίνεται συ χνά ο αποδιοποµπαίος τράγος για την αποτυχία ολόκληρης της οµάδας του. Ποιος θυµάται την καταπληκτική απόκρουση του Γκριν, χάρις στην οποία η Βρετανία απέφυγε την εξευτελιστική ήττα; Κανείς. Ολοι µένουν στην άτυχη στιγµή του. Είναι άδικο, είναι άκοµψο, είναι όµως και άρρηκτα συνδεδεµένο µε αυτή τη θέση.

Ο µόνος τερµατοφύλακας που έχει κερδίσει τον τίτλο του Ευρωπαίου Ποδοσφαιριστή της Χρονιάς ήταν ο µεγάλος Λεβ Γιασίν, το 1963. Οπως επισηµαίνει όµως στην Γκάρντιαν ο (πρώην τερµατοφύλακας και νυν ποιητής) Σάιµον Αρµιτατζ, στη λογοτεχνία οι τερµατοφύλακες κυριαρχούν. Ο Αλµπέρ Καµύ έγραψε τον Ξένο, αφού είχε παίξει τερµατοφύλακας στην οµάδα του Πανεπιστηµίου του Αλγερίου. «Ολα όσα ξέρω για την ηθική και το καθήκον», έλεγε, «τα οφείλω στο ποδόσφαιρο». Ο Βλαντίµιρ Ναµπόκοφ πάλι, σπουδαίος τερµατοφύλακας κι αυτός, τόνιζε: «Δεν υπερασπιζόµουν τόσο ένα τέρµα όσο ένα µυστικό». Τα τελευταία λόγια του Τσε Γκεβάρα πριν πεθάνει («Ξέρω ότι είσαι εδώ για να µε σκοτώσεις. Ρίξε, δειλέ, θα σκοτώσεις µόνο έναν άνθρωπο») θα µπορούσε να έχουν σχέση µε την παλιά του θέση µπροστά στο τέρµα αν δεν απευθύνονταν στον βολιβιανό εκτελεστή του. Ο τερµατοφύλακας είναι µοναχικός, είναι εκκεντρικός, είναι ηγέτης. Είναι, ας πούµε, ο ποιητής του γηπέδου. Οπως ο ποιητής, από την πλευρά του, είναι ο τερµατοφύλακας του λογοτεχνικού κόσµου. Η τελευταία γραµµή άµυνας απέναντι στην ισοπέδωση.

Αγορές και ανταγωνισµός

Αυτή κι αν είναι η έσχατη ειρωνεία: στην καρδιά της Ευρώπης, το Βέλγιο, ένας σοσιαλιστής επιστρέφει ύστερα από τριάντα χρόνια στην κυβέρνηση ύστερα από ευγενική πρόσκληση του εθνικιστή αντιπάλου του. Για να διαλύσουν µαζί τη χώρα...

Οταν κατέρρεε η Lehman Βrothers, τον Σεπτέµβριο του 2008, όλα έµοιαζαν ρόδινα για την παγκόσµια σοσιαλδηµοκρατία. Οι αγορές δεν θα µπορούσε να είναι περισσότερο ευτελισµένες, το κράτος επέστρεφε θριαµβευτικά ως εγγυητής της δηµοκρατίας, άνθρωποι σαν τον Ρίγκαν και τη Θάτσερ αντιµετωπίζονταν ως συνώνυµα του Διαβόλου. Επιτέλους, η Αριστερά δικαιωνόταν. Θα επέστρεφε στην εξουσία, θα έθετε σε εφαρµογή το κυβερνητικό της πρόγραµµα, κι όλα θα διορθώνονταν.

Αλλά τα πράγµατα δεν εξελίχθηκαν έτσι. Μετά και τις εκλογές στη Βρετανία και την Ουγγαρία, µόλις επτά από τις 27 χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης έχουν σοσιαλδηµοκρατικές κυβερνήσεις, ενώ πριν από µια δεκαετία αποτελούσαν πλειοψηφία. Καµιά από τις χώρες αυτές δεν ανήκει στις «µεγάλες», ενώ τρεις (Ελλάδα, Πορτογαλία, Ισπανία) περιλαµβάνονται στη διαβόητη οµάδα των ΡΙGS και αντιµετωπίζουν την οργή των ψηφοφόρων επειδή εφαρµόζουν δρακόντεια µέτρα λιτότητας. Αν µία ιδεολογική τάση παρουσιάζει αυτόν τον καιρό άνοδο στην Ευρώπη, αυτή δεν είναι η σοσιαλδηµοκρατία, αλλά ο λαϊκισµός και η ξενοφοβία, όπως εκφράζονται από πολιτικούς σαν τον Ουµπέρτο Μπόσι και τον Γκερτ Βίλντερς.

Πώς εξηγείται αυτό το φαινόµενο; Σύµφωνα µε τον πρώην διευθυντή του «Εκόνοµιστ», Μπιλ Εµοτ, το βασικό πρόβληµα της ευρωπαϊκής - τουλάχιστον - Αριστεράς είναι ότι πιστεύει πως είναι προοδευτική, ενώ το εκλογικό σώµα τη θεωρεί συντηρητική. Στην Ιταλία, για παράδειγµα, οι δηµοσκοπήσεις δείχνουν ότι το αριστερό Δηµοκρατικό Κόµµα είναι συνδεδεµένο µε τη διατήρηση του στάτους κβο, ενώ ο Μπερλουσκόνι και η Λέγκα του Βορρά µάχονται για την αλλαγή. Αν θέλει λοιπόν η Αριστερά να εφαρµόσει το πρόγραµµά της, δηλαδή να βοηθήσει τους αδύναµους και τους χαµένους, πρέπει να συµφιλιωθεί µε δύο λέξεις: τις αγορές και τον ανταγωνισµό. Για τον Αντόνιο Χάουρεγκι, γενικό γραµµατέα των ισπανών σοσιαλιστών στο Ευρωκοινοβούλιο, ένα από τα σοβαρότερα προβλήµατα της Αριστεράς είναι ότι εξακολουθεί να δίνει απαντήσεις σε εθνική κλίµακα, ενώ τα παγκόσµια ζητήµατα εξετάζονται σήµερα σε διεθνείς συνόδους όπως εκείνη του G20. Κι εκεί, η Αριστερά χάνεται γιατί η µατιά της είναι εθνική. Το µοντέλο της προοδευτικής φορολόγησης και της κοινωνικής συνοχής, για παράδειγµα, έχει εθνικό χαρακτήρα.

Υπάρχει πάντως και η άλλη άποψη. Ο Μπέρναρντ Βέµπελς, από το Social Science Research Center, επισηµαίνει ότι το ποσοστό των σοσιαλδηµοκρατών ψηφοφόρων σε 12 ευρωπαϊκές χώρες δεν έχει αλλάξει την τελευταία εικοσαετία. Παραµένει σταθερά γύρω στο 30%. Τα σοσιαλδηµοκρατικά κόµµατα έχουν ανταποκριθεί µε ικανοποιητικό τρόπο στις προκλήσεις της εποχής. Το αν ανταµείβονται γι' αυτό µε την εξουσία εξαρτάται από άλλους παράγοντες και άλλα κοινωνικά στρώµατα, πιο απρόβλεπτα, πιο ασταθή.

Επενδύοντας στους κακούς

Η καταστροφή στον Κόλπο του Μεξικού είναι έξι φορές µεγαλύτερη του Εξον Βαλντές. Κυβέρνηση και εταιρεία εµποδίζουν τώρα και τη δουλειά των δηµοσιογράφων. Καιρός να πάρουµε µετοχές της ΒΡ!

Ο Σκοτ Ανταµς, σκιτσογράφος της «Ουόλ Στριτ Τζέρναλ» και δηµιουργός της γνωστής σειράς «Dilbert», έχει µια θεωρία: είναι καλό να επενδύεις στις εταιρείες που µισείς περισσότερο. Με την ΒΡ, ας πούµε, έχουµε κάθε µέρα και µια καινούργια συνταρακτική αποκάλυψη. Η ρύπανση είναι πολύ πιο µεγάλη απ' όσο νοµίζαµε, η εταιρεία είχε προειδοποιηθεί αλλά δεν έκανε τίποτα, και σαν να µη φτάνουν όλα αυτά εµποδίζει τώρα - σε συνεργασία µε κυβερνητικούς αξιωµατούχους - την πρόσβαση των δηµοσιογράφων στον τόπο της καταστροφής, λες και αποτελεί ιδιοκτησία της. Από την άποψη της ηθικής, θυµίζει λίγο σίριαλ κίλερ. Γιατί λοιπόν να αγοράσεις µετοχές της;

Επειδή οι άλλες επενδυτικές στρατηγικές είναι ακόµη πιο αναποτελεσµατικές, απαντά ο Ανταµς. Η τεχνική ανάλυση, δηλαδή το να µελετάς τη ροή του χρήµατος για να µπορείς να προβλέψεις τις αυριανές κινήσεις του, έχει την ίδια επιστηµονική αξία µε το να παριστάνεις τον µάγο ή να κάνεις εκτιµήσεις για τις κινήσεις της αγοράς µε βασικό εργαλείο σου τις... κουτσουλιές. Η επιλογή εταιρειών που υπήρξαν στο παρελθόν αποδοτικές δεν παρέχει καµιά εγγύηση για το µέλλον. Το ίδιο ισχύει για τις εταιρείες µε «χρηστή» διοίκηση ή για εκείνες που για τον ένα ή τον άλλο λόγο µάς αρέσουν. Ο ίδιος ο αµερικανός σκιτσογράφος προσέφυγε κάποτε στους ειδικούς της Wells Fargo για να τον κατευθύνουν: όλες οι συµβουλές τους αποδείχθηκαν κακές. Το αποτέλεσµα ήταν να µισήσει τη συγκεκριµένη τράπεζα (και αργότερα να µετανιώσει που δεν αγόρασε µετοχές της ακριβώς την περίοδο που τη µισούσε περισσότερο….)

Μπορείς βέβαια πάντα να κάνεις τη δική σου έρευνα και να βρεις µια εταιρεία που να έχει µια έντιµη αποστολή, ένα οικολογικό προφίλ, να ανταποκρίνεται τέλος πάντων στις προσδοκίες σου. Για τον Ανταµς, αυτή η εταιρεία ήταν η Webvan, ένα ιντερνετικό σούπερ - µάρκετ, που… χρεοκόπησε το 2001, πετώντας στον δρόµο 2.000 εργαζοµένους.

Οπότε, καλύτερα να αφήνεις τους συναισθηµατισµούς και να κοιτάς το συµφέρον σου. (Σε τελευταία ανάλυση, ποιος ποντάρει αυτές τις µέρες τα λεφτά του στην πρόκριση της Εθνικής;). Προς επίρρωση του επιχειρήµατός του, ο αµερικανός σκιτσογράφος παραθέτει ένα ακόµη προσωπικό παράδειγµα. Εχοντας ήδη ένα iΡhone ελαττωµατικό και τόσο κακά σχεδιασµένο που δεν µπορεί να στείλει ούτε e-mail ούτε SΜS, αποφάσισε να αγοράσει ένα iΡad. Ή, µάλλον, να εγγραφεί στη λίστα αναµονής για να αγοράσει ένα iΡad. Και παρόλο που σιχαίνεται την Αpple, ή µάλλον ακριβώς γι' αυτό, ονειρεύεται µια µέρα να γίνει µέτοχός της.

Και με τον λαό και με τις αγορές

«O Ντομινίκ Στρος-Καν είναι αριστερός;». Με αυτό το προκλητικό ερώτημα κυκλοφόρησε την περασμένη Τρίτη η γαλλική Λιμπερασιόν . Από ισχυρός άνδρας της κυβέρνησης Ζοσπέν, και πρωτεργάτης του 35ώρου, ο DSΚ βρέθηκε στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο να επεξεργάζεται- και να επιβάλλει- σχέδια λιτότητας για χώρες με οικονομικά προβλήματα. Και τώρα θεωρείται από τους μισούς Γάλλους ο καταλληλότερος υποψήφιος του Σοσιαλιστικού Κόμματος για να αντιμετωπίσει στις προεδρικές εκλογές του 2012 τον Νικολά Σαρκοζί. Υπάρχει κάποια συνέχεια σε όλα αυτά; Με άλλα λόγια, είναι δυνατόν ένας πολιτικός να είναι φίλος και του λαού και των αγορών;

Ενα πρόσφατο επεισόδιο από την κοντινή μας (και όχι μόνο γεωγραφικά) Ρουμανία είναι αποκαλυπτικό. Σε ερώτημα που του τέθηκε στις 20 Μαΐου από το κανάλι France 2 για το πρόγραμμα λιτότητας στη χώρα αυτή, το οποίο περιλαμβάνει μεταξύ άλλων περιορισμό κατά 25% των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων και κατά 15% των συντάξεων και των επιδομάτων ανεργίας, ο Στρος-Καν απάντησε ότι άλλες ήταν οι συστάσεις του ΔΝΤ. «Είπαμε στους Ρουμάνους ότι αν θέλουν να εξοικονομήσουν χρήματα πρέπει να αυξήσουν τη φορολογία των πλουσίων. Και μας απάντησαν ότι αρμόδιοι να αποφασίζουν είναι εκείνοι, όχι εμείς». Με άλλα λόγια, το ΔΝΤ βγήκε στη ρουμανική κυβέρνηση από τ΄ αριστερά! Αμεση ήταν η αντίδραση του Βουκουρεστίου. «Η Ρουμανία δεν έχει πλούσιους για να τους φορολογήσει», είπε ο υπουργός Οικονομικών. Ενας σύμβουλος του προέδρου κατηγόρησε τον DSΚ ότι κάνει προεκλογική εκστρατεία στην πλάτη των Ρουμάνων. Και ο ίδιος ο πρόεδρος Μπασέσκου προσφέρθηκε να του στείλει τον φάκελο που επέδωσε το Ταμείο στην κυβέρνηση: αύξηση του ΦΠΑ από 19% στο 24%, αύξηση του ενιαίου φόρου εισοδήματος από 16% σε 20% και μείωση των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων κατά 20%.

Η πρώτη παρατήρηση είναι ότι η Ρουμανία πήρε πράγματι σκληρότερα μέτρα από αυτά που της ζητήθηκαν. Η δεύτερη είναι ότι ο Στρος-Καν προσπαθεί πράγματι να οικοδομήσει ένα προοδευτικό προφίλ. Και για την Ελλάδα, άλλωστε, έχει δηλώσει ότι δεν επιθυμεί να τη «στραγγαλίσει». Η επιθυμία, βέβαια, είναι διαφορετικό πράγμα από την πράξη. Η πρώτη ανήκει στον χώρο της ψυχανάλυσης, η δεύτερη στον χώρο της πολιτικής. Οσο για το αν τελικά είναι ο DSΚ αριστερός, η απάντηση προϋποθέτει να δοθεί ένας σύγχρονος, έντιμος, περιεκτικός ορισμός της Αριστεράς. Κι αυτό δεν είναι καθόλου, μα καθόλου εύκολο.

Να µην ξεχάσουµε!

Ηταν αναµενόµενο, ήταν αναπόφευκτο, ήταν πολιτικά σωστό: µπροστά στον κίνδυνο ενός νέου, βίαιου κύµατος καταστολής, οι ηγέτες της ιρανικής αντιπολίτευσης µαταίωσαν τη διαδήλωση που θα γινόταν αύριο στην Τεχεράνη.

Η διαδήλωση είχε προγραµµατιστεί για να τιµηθεί η πρώτη επέτειος από τις προεδρικές εκλογές, που σηµαδεύτηκαν από βία και νοθεία. Αλλά το καθεστώς δεν επρόκειτο να δώσει άδεια για την πραγµατοποίησή της. Και οι πολίτες που ήταν διατεθειµένοι να συγκρουστούν µε τις δυνάµεις της τάξης για να διεκδικήσουν λίγο περισσότερη ελευθερία δεν ήταν πολλοί. Κανείς δεν το αρνείται πια: το «πράσινο κίνηµα» κουράστηκε. Δεν έσβησε. Δεν αποµονώθηκε. Υστερα από 5.000 συλλήψεις όµως, 115 εκτελέσεις κι έναν άγνωστο αριθµό θανάτων είτε στον δρόµο είτε στη φυλακή, αποφάσισε να κάνει µια παύση. Ο αντίπαλος είναι πολύ ισχυρότερος. Και χάρις στο πετρέλαιο µπορεί να εξαγοράσει όποιον θέλει. Δεν έχει νόηµα να έρχεσαι σε µετωπική αντιπαράθεση µαζί του.

«Το Πράσινο Κίνηµα µοιάζει µε ένα δηλητηριώδες φίδι που έχει παγιδευτεί στο χιόνι» λέει στους «Φαϊνάνσιαλ Τάιµς» ένας µεταρρυθµιστής, ο Αµπάς Αµπντί. «Τώρα δεν µπορεί να δαγκώσει, περιµένει όµως να ανεβεί η θερµοκρασία, γνωρίζοντας ότι αυτό µπορεί να συµβεί οποιαδήποτε στιγµή». Ισως η παροµοίωση να µην είναι η πιο επιτυχηµένη. Είναι αλήθεια όµως ότι η επιδείνωση της οικονοµικής κατάστασης θα µπορούσε να αποβεί πολύ απειλητική για την κυβέρνηση. Την επόµενη εβδοµάδα, για παράδειγµα, θα ψηφιστούν από το κοινοβούλιο οι πρώτες περικοπές στις επιδοτήσεις βασικών αγαθών. Το µέτρο αυτό θα πλήξει κυρίως τους φτωχούς. Η αντιπολίτευση ελπίζει λοιπόν ότι θα µπορέσει να διευρύνει σιγά σιγά το ακροατήριό της. Εξω από την Τεχεράνη και τις άλλες µεγάλες πόλεις, άλλωστε, η κυβερνητική προπαγάνδα κυριαρχεί.

Ο Τίµοθι Γκάρτον Ας δεν έχει καµιά αµφιβολία: µια µέρα, γράφει στην «Γκάρντιαν», το Ιράν θα γεµίσει µε αγάλµατα της Νεντά, της νεαρής κοπέλας που σκοτώθηκε σε µια από τις πρώτες µαζικές διαδηλώσεις µετά τις εκλογές. Ολες αυτές οι γυναίκες που βγήκαν από τα σπίτια τους και ξεχύθηκαν στους δρόµους απαιτώντας να τις αντιµετωπίζουν µε αξιοπρέπεια δεν µπορεί να γυρίσουν πίσω. Ολοι αυτοί οι νέοι που αµφισβητούν εµπράκτως τους αγιατολάδες δεν µπορεί να το βάλουν κάτω. Πρέπει βέβαια να αλλάξουν και µερικά πράγµατα. Πρέπει αυτό το κίνηµα να βρει αληθινούς ηγέτες, από τους οποίους να εµπνέεται. Πρέπει και η Δύση να ακολουθήσει µια έξυπνη πολιτική: η επιβολή κυρώσεων δεν βοηθά από µόνη της τον ιρανικό λαό. Ο βρετανός ιστορικός προσθέτει ακόµη ένα «πρέπει»: να µην ξεχάσουµε. Οπως λέει κι ο Μίλαν Κούντερα, «ο αγώνας του ανθρώπου κατά της εξουσίας είναι ο αγώνας της µνήµης κατά της λήθης».

Η µηχανή του χρήµατος

«Θέλουµε να εξασφαλίσουµε ότι µια µέρα οι ιστορικοί θα αντιµετωπίζουν το Μουντιάλ του 2010 ως τη στιγµή που η Αφρική όρθωσε το ανάστηµά της και γύρισε αποφασιστικά σελίδα ύστερα από αιώνες φτώχειας και συγκρούσεων».

Αυτά έγραφε το 2003 ο τότε πρόεδρος της Νότιας Αφρικής Τάµπο Μπέκι σε µια επιστολή που έστειλε στον πρόεδρο της FΙFΑ Σεπ Μπλάτερ. Υπό µία έννοια, οι προσδοκίες του επαληθεύτηκαν. Ως και πριν από 20 χρόνια, το 90% του πληθυσµού της χώρας του είχε εντολή να το βουλώνει. Η τηλεόραση δεν έδειχνε καν τους αγώνες του Παγκοσµίου Κυπέλλου. Αλλωστε, µέχρι το 1976 δεν υπήρχε καν τηλεόραση στη Νότια Αφρική. «Το 1985, όταν καθόµουν στη βεράντα του σπιτιού του παππού µου στο λευκό Γιοχάνεσµπουργκ κι έβλεπα τη µαύρη υπηρέτριά µας να κόβει το σοκολατένιο κέικ και τα εγγόνια της να παίζουν στην αυλή φορώντας τα παλιά µας εσώρουχα, δεν µπορούσα φυσικά να φανταστώ ότι µια µέρα θα διοργανωνόταν εκεί ένα Παγκόσµιο Κύπελλο», γράφει ο δηµοσιογράφος των «Φαϊνάνσιαλ Τάιµς» Σάιµον Κούπερ. «Η µητέρα µου και η υπηρέτρια, ηλικιωµένες γυναίκες σήµερα, θα παρακολουθήσουν µε µεγάλη συγκίνηση την έναρξη αυτής της διοργάνωσης. Εκείνες ξέρουν πόσο πολύ δρόµο έχει διανύσει η Νότια Αφρική».

Αυτή είναι η µία όψη του νοµίσµατος, συναισθηµατικά φορτισµένη, αλλά και ουσιαστική. Η Αφρική είναι πλέον χωρίς αµφιβολία ένας σοβαρός παίκτης στο παγκόσµιο ποδόσφαιρο. Οπως επισηµαίνει όµως ο Ντέιβιντ Ράνσιµαν στην «Γκάρντιαν», ο κόσµος του ποδοσφαίρου είναι πολύ διαφορετικός από τον πραγµατικό κόσµο. Σ' αυτό το Μουντιάλ δεν µετέχουν ανερχόµενες δυνάµεις όπως η Κίνα και η Ινδία. Δεν µετέχει ούτε η Ρωσία, που αποκλείστηκε από τη µικρή Σλοβενία, ούτε η Ινδονησία ή το Ιράν. Το σόου της FΙFΑ αντιπροσωπεύει στην πραγµατικότητα έναν κόσµο του παρελθόντος, όπου στην καρδιά των πάντων βρισκόταν η Ευρώπη. Οχι µόνο επειδή οι µισές από τις οµάδες είναι ευρωπαϊκές. Αλλά κι επειδή οι καλύτεροι αφρικανοί παίκτες παίζουν στην Ευρώπη. Χώρες µε σοβαρά οικονοµικά προβλήµατα - η Ισπανία, η Ιταλία, η Αγγλία - εξακολουθούν να συντηρούν υπέρογκους προϋπολογισµούς για το ποδόσφαιρο ώστε να τροφοδοτείται η όρεξη του πλανήτη για το άθληµα. Η Αφρική αποτελεί πλέον µέρος αυτής της µηχανής του χρήµατος. Αλλά δεν αποκοµίζει κανένα κέρδος.

Ναι, τα στάδια είναι υπέροχα - αλλά κτίστηκαν από εργάτες που έχουν ήδη απολυθεί. Πολλοί θα πλουτίσουν από αυτήν την ιστορία: στα ταµεία της FΙFΑ έχουν εισρεύσει 3,3 δισεκατοµµύρια δολάρια. Αλλά αυτό που χρειάζονται οι Νοτιοαφρικανοί, το ένα τρίτο των οποίων ζει µε λιγότερα από 2 δολάρια την ηµέρα, είναι σπίτια, ηλεκτρικό, γιατρούς, διακοπές. Και χρήµατα γι' αυτά δεν θα µείνουν.

Τα «χωριά του καρκίνου»

Ο κινέζος δηµοσιογράφος Ντενγκ Φέι προκάλεσε αίσθηση πέρσι όταν δηµοσίευσε έναν χάρτη της Google µε τα 100 «χωριά του καρκίνου» στη χώρα του. Σήµερα, τα χωριά αυτά πιστεύεται ότι έχουν ξεπεράσει τα 400.

Ο καρκίνος θερίζει την Κίνα. Το 2008, το ποσοστό των θανάτων που οφείλονταν στο αίτιο αυτό έφτασε το 20%, σχεδόν διπλάσιο από την εποχή που ξεκίνησαν οι οικονοµικές µεταρρυθµίσεις, τριάντα χρόνια νωρίτερα. Σύµφωνα µε την Παγκόσµια Τράπεζα, οι κινέζοι αγρότες διατρέχουν τέσσερις φορές µεγαλύτερο κίνδυνο να πεθάνουν από καρκίνο του ήπατος και δύο φορές µεγαλύτερο κίνδυνο να πεθάνουν από καρκίνο του στοµάχου σε σχέση µε τον παγκόσµιο µέσο όρο. Αν και οι επιδηµιολογικές µελέτες είναι λιγοστές, γενική είναι η πεποίθηση ότι για την επιδηµία αυτή ευθύνονται οι «βρώµικες» βιοµηχανίες, που παλιότερα ήταν συγκεντρωµένες στην πλούσια Ανατολή και στη συνέχεια µετακινήθηκαν στο εσωτερικό της χώρας, όπου οι έλεγχοι είναι λιγότεροι και η άγνοια µεγαλύτερη.

Ο δηµοσιογράφος Τζόναθαν Ουότς της «Γκάρντιαν» επισκέφθηκε πρόσφατα τη Σινγκλόνγκ, µια µικρή αγροτική κοινότητα 3.000 κατοίκων κοντά σ' ένα βιοµηχανικό πάρκο της επαρχίας Γιουνάν, στη Νοτιοδυτική Κίνα. Ολοι οι κάτοικοι του χωριού ξέρουν κάποιον που πέθανε από καρκίνο. Κι όλοι αποδίδουν το πρόβληµα στις τοξίνες που διοχετεύουν τα χηµικά εργοστάσια στον ποταµό Νανπάν. «Οταν ο αέρας φυσάει κατά δω, ένα παχύ στρώµα κάπνας κάθεται στις ροδακινιές µου», λέει ο Ουανγκ Τσινγκντί. «Πολλά φρούτα µαυρίζουν και πέφτουν. Δεν τολµώ να φάω το ρύζι που καλλιεργώ γιατί η µόλυνση είναι πολύ µεγάλη. Ετσι, το πουλάω στον δρόµο».

Οι υπεύθυνοι των βιοµηχανιών παραδέχονται ότι τα κρούσµατα καρκίνου είναι αυξηµένα, αλλά κατηγορούν τους προηγούµενους ιδιοκτήτες. «Σε τρία µε πέντε χρόνια θα έχουµε καθαρίσει την περιοχή», βεβαιώνει ο υπεύθυνος πωλήσεων του εργοστασίου µε ονοµασία «Ειρηνική Τεχνολογία»(!). Οταν όµως ο βρετανός δηµοσιογράφος, επικαλούµενος τον νόµο για τη διαφάνεια στην ενηµέρωση, ζητά στοιχεία για τις εκποµπές του εργοστασίου και την ποιότητα του νερού, του απαντούν ότι τα στοιχεία αυτά είναι αποκλειστικά για εσωτερική χρήση. Σε κάθε περίπτωση, του λένε, η Σινγκλόνγκ δεν µπορεί να περιληφθεί στα «καρκινικά χωριά» αν δεν διεξαχθεί µια ολοκληρωµένη έρευνα. Και µια τέτοια έρευνα, δυστυχώς, δεν µπορεί να γίνει για οικονοµικούς λόγους...

Η Ζενγκ Γκουµέι είναι απελπισµένη. Δεν είναι µόνο ότι έχει χάσει τα µαλλιά της από τη χηµειοθεραπεία. Η 47χρονη αγρότισσα φοβάται κι ότι θα πνίξει την κόρη της στα χρέη, αφού έχει ήδη δανειστεί 20.000 γιουάν για τη θεραπεία της και θα χρειαστεί άλλα 80.000. «Θέλω να πω στα εργοστάσια ότι προκαλούν µεγάλη µόλυνση», λέει στον ξένο επισκέπτη. «Εξαιτίας τους, το χωριό µας έχει αρρωστήσει».

Ενας µεγάλος µύθος

Οταν ο Μάικλ Σάµπον ήταν µικρός, οι γονείς του τού έλεγαν - είτε ανοιχτά είτε συγκαλυµµένα - ότι οι Εβραίοι είναι πιο έξυπνοι, πιο εύστροφοι και πιο πανούργοι από τους άλλους λαούς.

Ιδιαίτερες αποδείξεις για τον ισχυρισµό αυτό δεν χρειάζονταν: ήταν αρκετό ότι ένας φιλόσοφος σαν τον Μαϊµονίδη, ένας µαθηµατικός σαν τον Αϊνστάιν κι ένας γκάνγκστερ σαν τον Μέγιερ Λάνσκι ήταν όλοι τους Εβραίοι. Πράγµατι, µια µατιά να έριχνε ο µελλοντικός συγγραφέας στο πασχαλινό τραπέζι, έβλεπε παντού διάνοιες. Κι αν τυχόν είχε παρεισφρήσει κανένας βλάκας, απλώς απέστρεφε το βλέµµα του.

Να γιατί αποτελεί πάντα σοκ για έναν Εβραίο να συναντά χαζούς Εβραίους, γράφει στη «Χέραλντ Τρίµπιουν» ο συγγραφέας των «Περιπετειών των Καβάλιερ & Κλέι» (Εκδ. Λιβάνη). Οχι επειδή δεν είχε ποτέ ώς τότε συναντήσει έναν χαζό Εβραίο - το ποσοστό βλακείας µεταξύ των Εβραίων είναι το ίδιο µε όλους τους άλλους λαούς - αλλά επειδή τον έµαθαν από µικρό, είτε ανοιχτά είτε συγκαλυµµένα, να τους αγνοεί. Ετσι εξηγείται και το σοκ που έπαθαν πολλοί Εβραίοι βλέποντας τον βλακώδη τρόπο µε τον οποίο πραγµατοποιήθηκε η επέµβαση στο πλοίο «Μavi Μarmara». Αυτή τη φορά δεν µπορούσαν να αποστρέψουν το βλέµµα: υπήρχε αίµα και υπήρχε διεθνής κατακραυγή. Επρεπε λοιπόν να βρεθεί µια εξήγηση, ένα ιστορικό προηγούµενο, αλλά ήταν δύσκολο, η ιστορία των Εβραίων είναι γεµάτη από γενναίες πράξεις, πού να βρεθεί χώρος για τη βλακεία.

Στην πραγµατικότητα, λέει ο Σάµπον, όλα αυτά είναι ένας µεγάλος µύθος. Ακόµη και η συλλογική πράξη που θα µπορούσε να συνηγορήσει υπέρ της ευφυΐας των Εβραίων - η επιβίωσή τους διά µέσου των χιλιετιών παρά τους πολέµους, τις διώξεις και τη γενοκτονία - δεν είναι κάτι παραπάνω από το τέχνασµα που χρησιµοποιεί για να επιβιώσει ολόκληρο το ανθρώπινο είδος. Η παρουσία των Εβραίων ανάµεσα στους λαούς που δεν έχουν εκλείψει ακόµη δεν µπορεί να αποδοθεί σε κάποιο ιδιαίτερο γνώρισµα που δεν είχαν, ας πούµε, οι Τασµανοί ή οι ινδιάνοι Τάινο. Η ανθρώπινη επιβίωση αποτελεί εν τέλει θέµα τύχης, αποφάσεων που λαµβάνονται σε µακρινές πρωτεύουσες, µετεωρολογικών συνθηκών, πανδηµιών, µεταφυσικής.

Οι Εβραίοι δεν είναι ένας ιδιαίτερος λαός, καταλήγει ο συγγραφέας. Οι δύο τελευταίες δεκαετίες έδειξαν τόσο στους ίδιους όσο και στον υπόλοιπο κόσµο κάτι που ενυπήρχε από την αρχή στη σιωνιστική ιδέα: αν, όπως τονιζόταν το 1948 στην Ιδρυτική Διακήρυξη του Κράτους του Ισραήλ, οι Εβραίοι, όπως κάθε άλλο έθνος, δικαιούνται να ορίζουν τη µοίρα τους σε ένα κυρίαρχο κράτος, τότε οι ίδιοι αυτοί Εβραίοι, «όπως κάθε άλλο έθνος», είναι ικανοί για τη µεγαλύτερη πράξη βαρβαρότητας και βλακείας.

Υes, we care!

Μια λέξη έγινε σύνθηµα των γάλλων σοσιαλιστών και τους βοηθά να ξαναβρούν την ενότητά τους. Μια λέξη που δεν είναι καν γαλλική: care.

Ο ΟΡΙΣΜΟΣ. Η κοινωνία του care, λέει η γραµµατέας Μαρτίν Οµπρί σε συνέντευξή της στο Μonde Μagazine , είναι µια κοινωνία που νοιάζεται για τους πολίτες της. Μια κοινωνία που δεν είναι βίαιη, σκληρή, ωµή και εγωιστική, αλλά στηρίζεται στον σεβασµό. Και αυτό δεν αφορά µόνο τις σχέσεις των πολιτών µεταξύ τους, αλλά και τη σχέση του κράτους µε τους πολίτες. Χρειάζεται λοιπόν µια πραγµατική επανάσταση των δηµόσιων υπηρεσιών. Τι σηµαίνει στα αγγλικά, «Ι don't care»; Οτι δεν µε νοιάζει, αδιαφορώ, κάνω το δικό µου. Ε, η λέξη-κλειδί του προγράµµατος που υιοθέτησαν οι γάλλοι σοσιαλιστές στις 30 Μαΐου παραπέµπει στο ακριβώς αντίθετο.

Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ. Η Οµπρί χρησιµοποίησε για πρώτη φορά αυτή τη λέξη σε µια οµιλία της στα µέσα Απριλίου, αλλά δεν είναι δική της. Το οµώνυµο ρεύµα γεννήθηκε αρχές της δεκαετίας του '80 στην Αµερική, µε ένα βιβλίο που έγραψε η φεµινίστρια Κάρολ Γκίλιγκαν και το ονόµασε Ενας διαφορετικός δρόµος. Για µια ηθική της έγνοιας. Πολύ παλαιότερα, είχαν µιλήσει για τις νέες µορφές «συµπάθειας» τρεις σκωτσέζοι φιλόσοφοι: ο Φράνσις Χάτσεσον (1694-1746), ο Ντέιβιντ Χιουµ (1711-1776)και ο Ανταµ Σµιθ (1723-1790). Στη γραµµατέα των γάλλων σοσιαλιστών, πάντως, τη λέξη care «πούλησε» η φιλόσοφος Φαµπιέν Μπρυζέρ, που έλαβε µέρος σε κάποιες οµάδες εργασίας του κόµµατος. Οπως λέει στο περιοδικό Μarianne , η λέξη προσδιορίζει ένα ρεύµα σκέψης που επικεντρώνεται στον εύθραυστο χαρακτήρα των πραγµατικών ζωών και σε έναν κόσµο που χαρακτηρίζεται όλο και περισσότερο από την αλληλεξάρτηση. Πολιτικά, ο όρος αυτός επιτρέπει την κριτική ανάγνωση του σηµερινού καπιταλισµού, όπου πολλοί άνθρωποι - και κυρίως οι γυναίκες - δεν µπορούν να βρουν δουλειά παρότι διαθέτουν όλες τις ικανότητες.

ΛΙΓΟ ΗΘΙΚΟΠΛΑΣΤΙΚΑ ΔΕΝ ΑΚΟΥΓΟΝΤΑΙ ΟΛΑ ΑΥΤΑ; Η λέξη care δεν έχει καµιά σχέση µε την ηθική, διαµαρτύρεται η Μπρυζέρ. Πρόκειται για ένα κοινωνικό πρόγραµµα που έχει στόχο να αλλάξει η ζωή, να αποκτήσουν όλοι τα µέσα να επιλέγουν την τύχη τους και όχι να την υφίστανται, ιδιαίτερα αν έχουν γεννηθεί σε λάθος µέρος. Ενα πρόγραµµα που απευθύνεται πρωτίστως στα λαϊκά στρώµατα, τα οποία καλούνται σήµερα να πληρώσουν τις συνέπειες της οικονοµικής κρίσης.

ΥΠΑΡΧΕΙ ΟΜΩΣ ΕΝΑΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ: το care (έγνοια) να υποκαταστήσει το cure (θεραπεία). Και όπως επισηµαίνει ο ψυχαναλυτής Μισέλ Σνάιντερ, αντί οι σοσιαλιστές να αλλάξουν την πορεία του αυτοκινήτου που κατευθύνεται µε ταχύτητα προς τον τοίχο του χρέους και της ύφεσης, να χρησιµοποιήσουν έναν κοινωνικό αερόσακο για την απορρόφηση των κραδασµών…

Ποιος θα σώσει το Ισραήλ;

Ακούγοντας τις διηγήσεις των ακτιβιστών για τον τρόπο που τους φέρθηκαν οι Ισραηλινοί τόσο κατά την έφοδο στα πλοία όσο και στα κελιά όπου τους έκλεισαν στο Ασντότ, αναρωτιέσαι πώς έφθασε αυτή η χώρα σε αυτή την κατάσταση. Πώς απομονώθηκε τόσο πολύ, πώς τυφλώθηκε από την αλαζονεία, πώς έχασε σχεδόν όλους της τους φίλους, πώς το όποιο στρατηγικό της όραμα σαρώθηκε από την ανασφάλεια και το σύνδρομο καταδίωξης. Η ανεπάρκεια της σημερινής της ηγεσίας- ανθρώπων όπως ο Νετανιάχου και ο Λίμπερμαν, μπροστά στους οποίους ο Σαρόν ήταν μια πολιτική διάνοια - δεν αποτελεί ικανοποιητική εξήγηση. Η καταστροφική πορεία έχει αρχίσει εδώ και χρόνια, η αρρώστια είναι προχωρημένη και γιατρός δεν φαίνεται πουθενά.

Είναι αφελές να πιστεύει κανείς ότι από τη στιγμή που το Ισραήλ έχει αποφασίσει να διατηρήσει τον (απάνθρωπο, χωρίς αμφιβολία) αποκλεισμό της Γάζας, δεν είχε άλλο τρόπο να σταματήσει τον στολίσκο από μια αιματηρή έφοδο. Χίλιους διαφορετικούς τρόπους είχε. Διότι η βία μπορεί να δικαιολογηθεί, σε έναν βαθμό τουλάχιστον, όταν χρησιμοποιείται εναντίον εξτρεμιστών που εκτοξεύουν πυραύλους σε κατοικημένες περιοχές, είναι εντελώς αδικαιολόγητη όμως όταν στρέφεται εναντίον άοπλων ακτιβιστών που μεταφέρουν ανθρωπιστική βοήθεια. Το Ισραήλ έχει χάσει κάθε επαφή με την πραγματικότητα. Κι αν το ξέσπασμα του σουηδού συγγραφέα Χένινγκ Μανκέλ («Τι θα γίνει την επόμενη φορά που θα πλησιάσουμε στο Ισραήλ, θα μας ρίξουν ατομική βόμβα;») ήταν ασφαλώς αποτέλεσμα της φόρτισης των στιγμών, κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει το ενδεχόμενο ένα απομονωμένο, πανικόβλητο Ισραήλ να καταφύγει προσεχώς σε μια κίνηση απελπισίας εναντίον του Ιράν. Αυτό το ενδεχόμενο πρέπει πάση θυσία να αποτραπεί.

Η εβδομάδα αυτή είναι όμως διδακτική και για τους Παλαιστινίους, που διαπιστώνουν ότι μια ανθρωπιστική αποστολή αποδεικνύεται χίλιες φορές πιο αποτελεσματική από όλες τις εξεγέρσεις και τις επιθέσεις αυτοκτονίας που έκαναν μέχρι τώρα. Οι φωνές που ζητούν άρση του αποκλεισμού της Γάζας και έναρξη διαπραγματεύσεων με τη Χαμάς πολλαπλασιάζονται. Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών του Ισραήλ Αμπά Εμπάν είχε πει κάποτε ότι οι Αραβες δεν χάνουν ποτέ την ευκαιρία να χάσουν μια ευκαιρία. Τα πράγματα έχουν πλέον αντιστραφεί, η ρήση αυτή κολλάει γάντι στο Ισραήλ. Οπως γράφει ο Νίκολας Κριστόφ στους «Νιου Γιορκ Τάιμς», κάποιος πρέπει να σώσει τη χώρα αυτή από τον εαυτό της.

Η µάχη των υπογραφών

Η έκκληση λέγεται JCall και δόθηκε στη δηµοσιότητα πριν από τη φονική επιχείρηση των Ισραηλινών. Περιέργως, οι άνθρωποι που την υπογράφουν δεν έχουν αυξηθεί θεαµατικά από τότε.

Η επίθεση εναντίον του Στόλου της Ελευθερίας έχει διχάσει όχι µόνο το Ισραήλ, αλλά και την εβραϊκή κοινότητα της διασποράς, όπου ακούγονται πολύ σκληρά λόγια για τις επιλογές της ακροδεξιάς ισραηλινής ηγεσίας. Στην πραγµατικότητα, αυτή η συζήτηση έχει ξεκινήσει εδώ και καιρό. Ο συνεχιζόµενος εποικισµός των παλαιστινιακών εδαφών, η αποµάκρυνση του ενδεχοµένου δηµιουργίας ενός βιώσιµου παλαιστινιακού κράτους και η εισβολή στη Γάζα οδήγησαν πολλούς Εβραίους του εξωτερικού να κινητοποιηθούν υπέρ της ειρήνης και να ζητήσουν από την Ευρώπη και τις Ηνωµένες Πολιτείες να πιέσουν το Ισραήλ προς αυτή την κατεύθυνση. Αποκορύφωµα αυτής της εκστρατείας ήταν η «Εκκληση των Εβραίων της Ευρώπης για Λογική» (JCall), που κατατέθηκε στις 3 Μαΐου στο Ευρωκοινοβούλιο, στις Βρυξέλλες.

«Η συστηµατική ευθυγράµµιση µε την πολιτική της ισραηλινής κυβέρνησης είναι επικίνδυνη γιατί αντίκειται στα πραγµατικά συµφέροντα του ισραηλινού κράτους», τονίζεται στην έκκληση. Πρότυπό της είναι το street, ένα κίνηµα που δηµιουργήθηκε το 2008 στην Ουάσιγκτον από Δηµοκρατικούς Εβραίους φιλικά διακείµενους προς τον Οµπάµα, που ήθελαν να ακουστεί µια διαφορετική φωνή από το Αipac, το πανίσχυρο ισραηλινό λόµπι. «Το κείµενο αυτό απευθύνεται στους Εβραίους και τους φίλους του Ισραήλ, που βλέπουν την κυβέρνησή του να το οδηγεί στην αυτοκτονία», λέει ο ιστορικός Ελη Μπαρναβί, πρώην πρεσβευτής του Ισραήλ στη Γαλλία. Μεταξύ των πρώτων που το υπέγραψαν ήταν οι γάλλοι συγγραφείς Μπερνάρ-Ανρί Λεβί και Ντανιέλ Φίνκιελκροτ, ο ιστορικός Πιερ Νορά, η ψυχαναλύτρια Ελιζαµπέτ Ρουντινέσκο και ο ηγέτης των οικολόγων Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ. Στο τέλος του περασµένου µήνα είχαν συγκεντρωθεί κάπου 6.000 υπογραφές. Χθες το απόγευµα, είχαν φτάσει τις 6.571. Περιµέναµε κάτι περισσότερο.

Η απάντηση δεν άργησε. Μια οµάδα φιλοσόφων, µε πιο γνωστό τον Πιερ-Αντρέ Ταγκιέφ, έδωσε στη δηµοσιότητα µια αντιδιακήρυξη µε τίτλο «Ας υπερασπιστούµε τη λογική», όπου τονίζεται ότι «η ιδέα µιας ειρήνης που θα επιβληθεί στο Ισραήλ µέσω πίεσης, και συγκεκριµένα µε την επέµβαση των µεγάλων δυνάµεων, αντίκειται στη δηµοκρατία και το διεθνές δίκαιο και µυρίζει αποικιοκρατία». Εδώ, οι υπογραφές έφτασαν πολύ γρήγορα τις 14.000. Η συζήτηση - επιτέλους - έχει ανοίξει. Μετά το µακελειό αυτής της εβδοµάδας θα φουντώσει ακόµη περισσότερο. Και πρέπει να φουντώσει, γιατί υπάρχει κίνδυνος να εκδηλωθούν φαινόµενα αντισηµιτισµού που θα παρασύρουν δικαίους και αδίκους, ήδη ακούγονται οι γνωστοί φανατικοί που ζητούν καταστροφή του ισραηλινού κράτους, και ο φανατισµός αποτελεί τον χειρότερο σύµβουλο, απ' όπου κι αν προέρχεται.

Πίσσα και πούπουλα

Είναι πλέον και επίσηµο: η ΒΡ ευθύνεται για τη µεγαλύτερη οικολογική καταστροφή στην ιστορία της Αµερικής. Ποια είναι λοιπόν η πιο ενδεδειγµένη τιµωρία της;

Μπροστά στις εφιαλτικές εικόνες από τον Κόλπο του Μεξικού, και τις ολέθριες επιπτώσεις που θα έχει αυτή η διαρροή για το περιβάλλον, την αλιευτική βιοµηχανία και την αξία των σπιτιών που βρίσκονται στην περιοχή, ο δηµοσιογράφος Ντάνιελ Γκρος θέτει στον ιστότοπο Slate.fr τέσσερα ερωτήµατα. Τι µπορούµε να κάνουµε στην ΒΡ 1) για να την τιµωρήσουµε πραγµατικά 2) για να βρούµε µια λύση στα προβλήµατα που δηµιουργεί η πετρελαιοκηλίδα 3) για να στείλουµε ένα µήνυµα στον πετρελαϊκό τοµέα και 4) για να παρακινήσουµε την ΒΡ και τους άλλους παραγωγούς πετρελαίου να πάρουν περισσότερες προφυλάξεις στο µέλλον;

Μία λύση θα ήταν να αλείψουµε τα στελέχη της εταιρείας µε πίσσα και πούπουλα. Χάρις στην ΒΡ, έχουµε στον Κόλπο του Μεξικού µεγάλες ποσότητες κι από τα δύο. Μια τέτοια τιµωρία θα ήταν ικανοποιητική και δίκαιη, αλλά δεν θα είχε παρά βραχυπρόθεσµα µόνο αποτελέσµατα.

Θα µπορούσαµε ακόµη να µποϊκοτάρουµε τα προϊόντα της ΒΡ. Να αγοράζουµε, για παράδειγµα, τη βενζίνη µας από άλλα πρατήρια. Οµως τα έσοδα από τη βενζίνη αντιστοιχούν σε ένα µικρό µέρος των κολοσσιαίων κερδών του οµίλου. Επιπλέον, θα τιµωρούσαµε µε τον τρόπο αυτό τους εργαζοµένους τόσο στις εταιρείες της ΒΡ όσο και σ' εκείνες που συνεργάζονται µαζί της µε το σύστηµα φραντσάιζ.

Μια άλλη ιδέα θα ήταν να υποχρεωθεί η ΒΡ να χρηµατοδοτήσει η ίδια τον καθαρισµό της κηλίδας, µέσω της διεύρυνσης του Ιδρύµατος Ευθύνης για τις Πετρελαιοκηλίδες που συγκρότησε το Κογκρέσο µετά την καταστροφή του Εξον Βαλντές. Δίκαιο, αλλά πολύπλοκο. Πολύ απλούστερη θα ήταν µια λύση α λα Τσάβες: εθνικοποίηση του οµίλου και χρησιµοποίηση των κεφαλαίων του για την πληρωµή του καθαρισµού. Με τις σηµερινές τιµές της αγοράς, η αξία της ΒΡ φτάνει τα 134 δισεκατοµµύρια δολάρια. Οσο κι αν έχει κατηγορηθεί όµως ο Οµπάµα από τους αντιπάλους του για τα σοσιαλιστικά του ιδεώδη, οι Ηνωµένες Πολιτείες δεν είναι Βενεζουέλα.

Η δικαστική οδός δεν είναι πάντα αποτελεσµατική. Το πρόστιµο των 2,5 δισεκατοµµυρίων δολαρίων που είχε επιδικαστεί στην Εξον ακυρώθηκε το 2008 από το Ανώτατο Δικαστήριο. Χρειάζονται λοιπόν πιο έξυπνες ιδέες. Αντί για το «µαστίγιο» σε αυτούς που ρυπαίνουν, να δοθούν «καρότα» (π.χ. φορολογικές ελαφρύνσεις) σ' εκείνους που προσέχουν. Θα µπορούσε επίσης να καθιερωθεί ένα είδος πόιντ σύστεµ, όπως στα αυτοκίνητα. Κάθε φορά που παραβιάζεται ένας κανόνας θα αφαιρούνται πόντοι. Κι όποιες επιχειρήσεις υπερβαίνουν ένα όριο θα αναγκάζονται να αναστείλουν τη λειτουργία τους µέχρι να φέρουν αποδείξεις για την ασφάλεια των δραστηριοτήτων τους.

Θάλασσα βλακείας και ανοµίας

Πριν από 70 χρόνια, το βράδυ της 10ης Μαΐου 1940, ένας ιδιόρρυθµος βρετανός πολιτικός έµπαινε στο παλάτι του Μπάκιγχαµ. Τον δέχθηκε ο βασιλιάς και του έδωσε εντολή σχηµατισµού κυβέρνησης.

Ηταν βέβαια ο Ουίνστον Τσώρτσιλ, ένας άνθρωπος που θα άφηνε τη σφραγίδα του στην παγκόσµια πολιτική. Οπως επισηµαίνει ο αµερικανός ιστορικός Πωλ Κένεντυ, οι επισκέψεις του στα βοµβαρδισµένα σπίτια του ανατολικού Λονδίνου, οι ξαφνικές πτήσεις του στην Αίγυπτο για να εµψυχώσει τους στρατιώτες, το αστείρευτο ενδιαφέρον του για τα νέα όπλα και τις νέες µορφές διεξαγωγής του πολέµου, έδωσαν νέα ορµή στο βρετανικό έθνος, καθώς και άλλα µικρότερα έθνη. Αλλαξε όµως ο Τσώρτσιλ, ή άλλοι µεγάλοι πολιτικοί, την πο ρεία του πλανήτη; Είχε δίκιο ο Τόµας Καρλάιλ όταν έγραφε το 1841 ότι «η ιστορία του κόσµου δεν είναι παρά η βιογραφία των µεγάλων ανδρών»; Ο συγγραφέας της «Ανόδου και πτώσης των µεγάλων δυνάµεων» προτιµά να συνταχθεί µε την άποψη του Μαρξ. «Οι ηγέτες δηµιουργούν τη δική τους ιστορία, αλλά όχι µε τον τρόπο που θέλουν αυτοί», έγραφε ο τελευταίος στη «18η Μπρυµαίρ».

«Δεν τη δηµιουργούν υπό συνθήκες που επιλέγουν οι ίδιοι, αλλά υπό συνθήκες που ήδη υπάρχουν, και έχουν µεταφερθεί από το παρελθόν». Οσες εξουσίες κι αν συγκέντρωσε ο Τσώρτσιλ, δεν µπόρεσε να εµποδίσει την επέλαση των ναζί. Ούτε την κατάληψη ενός µεγάλου µέρους της Βρετανικής Αυτοκρατορίας στην Απω Ανατολή από τους Ιάπωνες. Ούτε την αρπαγή της Ανατολικής Ευρώπης από τον Κόκκινο Στρατό. Ούτε την παρακµή και πτώση της Βρετανικής Αυτοκρατορίας.

Οταν ανέλαβε ο Αριέλ Σαρόν τα ηνία του Ισραήλ, πολλοί προέβλε ψαν ότι θα συνέχιζε το καταστροφικό έργο που είχε ξεκινήσει στη Σάµπρα και τη Σατίλα. Αντ' αυτού, ηγήθηκε της αποχώρησης των ισραηλινών στρατευµάτων από τη Γάζα. Οι αντιδράσεις ήταν έντονες, αλλά η επιχείρηση ολοκληρώθηκε. Αλλαξε το γεγονός αυτό το Ισραήλ ή γενικότερα τη Μέση Ανατολή; Οχι. Γιατί επί διακυβέρνησης τόσο του Σαρόν όσο και των διαδόχων του συνεχίστηκε µε ταχείς ρυθµούς ο εποικισµός των παλαιστινιακών εδαφών, ένα γεγονός που αποµάκρυνε όλο και περισσότερο την προοπτική δηµιουργίας ενός βιώσιµου, ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους. Ο Νετανιάχου παρέλαβε ένα Ισραήλ αρκετά απο µονωµένο - και το οδήγησε σε ακόµη µεγαλύτερη αποµόνωση. Η χθεσινή πολύνεκρη επιχείρηση επιβεβαιώνει την εικόνα ενός κράτους µε όλο και λιγότερους συµµάχους, κι ακόµη λιγότερους φίλους, που χάνει την ψυχραιµία του και επιτίθεται σε µια οµάδα ακτιβιστών οι οποίοι ήθελαν να παραδώσουν ανθρωπιστική βοήθεια σ' έναν πεινασµένο πληθυσµό. Η αιµατοχυσία ήταν αναµενόµενη.

Οπως έγραψε κι ο Γκιντεόν Λεβί στη «Χααρέτζ», οι ισραηλινοί ηγέτες οδηγούν τη χώρα σε µια θάλασσα βλακείας και ανοµίας.