Πέμπτη, Δεκεμβρίου 22, 2011

Οι αντιφάσεις του Βόνεγκατ




Η Λίβια Μανέρα θυμάται καλά τη συνέντευξη που πήρε από τον Κερτ Βόνεγκατ το 2003 στη Νέα Υόρκη. Ο συγγραφέας έφτασε κρατώντας ένα φάκελλο που περιείχε φωτοτυπίες των λιβέλων που είχε γράψει εναντίον της κυβέρνησης του Τζορτζ Μπους και είχαν δημοσιευτεί σε περιθωριακά έντυπα της Αριστεράς. «Πάρτε τα», είπε στη δημοσιογράφο της Κοριέρε ντέλα Σέρα, «είναι το καινούργιο μου βιβλίο, αλλά κανείς δεν θέλει να το εκδώσει σ’αυτή την κωλοχώρα». Απαντούσε στις ερωτήσεις καπνίζοντας το ένα τσιγάρο μετά το άλλο και στο τέλος είπε στη δημοσιογράφο ότι δεν θα τον πείραζε να κοιμηθεί μαζί της. Ισως να ήταν μονάχα ένα σόου, μια κατασκευασμένη πρόκληση, αντίθετα με την οργή του για το αμερικανικό πολιτικό σύστημα που δεν ήταν καθόλου κατασκευασμένη.

Τρία χρόνια αργότερα, ο αμερικανός συγγραφέας Τσαρλς Σιλντς έστειλε ένα γράμμα στον Βόνεγκατ ζητώντας την άδειά του να γράψει τη βιογραφία του. Η απάντηση ήταν αρνητική. Ο Σιλντς δεν το `βαλε κάτω – άλλωστε είχε ήδη προχωρήσει πολύ – και η επόμενη κρούση του βρήκε θετική ανταπόκριση. Οι δύο άνδρες άρχισαν να συναντιούνται, αλλά το 2007, ύστερα από μια δίωρη συνέντευξη, ο συγγραφέας του «Σφαγείου νούμερο πέντε» μπλέχτηκε στο λουρί του σκύλου του, έπεσε από τη σκάλα και κτύπησε στο κεφάλι. Υστερα από ένα μήνα πέθανε. Η έρευνα του Σιλντς συνεχίστηκε, και τον περασμένο μήνα κυκλοφόρησε επιτέλους στις Ηνωμένες Πολιτείες η πρώτη βιογραφία του Βόνεγκατ, με τίτλο «Ετσι πάει».

Παρόλο που ο γιος του διαψεύδει ορισμένα σημεία του βιβλίου, η εικόνα που προκύπτει για τον Βόνεγκατ είναι ενός αντιφατικού ανθρώπου. Γόνος μιας πλούσιας οικογένειας που τα έχασε όλα στο κραχ του 1929, είδε τον πατέρα του να παίρνει την κατρακύλα και τη μητέρα του να αυτοκτονεί ενώ εκείνος ήταν 21 ετών. Μεγάλωσε επτά παιδιά: τρία από την πρώτη του γυναίκα, τρία από την αδελφή του που πέθανε από καρκίνο κι ένα που υιοθέτησε με τη δεύτερη γυναίκα του. Η τελευταία, η φωτογράφος Τζιλ Κρέμεντς, ήταν μια μέγαιρα που ήθελε να ελέγχει όλες του τις κινήσεις. Κι εκείνος γινόταν συχνά απόμακρος, ακόμη και ωμός απέναντι στα παιδιά του, ιδίως όταν ήθελε να υπερασπιστεί την ιδιωτικότητά του.

Αν και συμμεριζόταν τον απομονωτισμό του Τσαρλς Λίνμπεργκ, πήγε εθελοντής στον Β’Παγκόσμιο Πόλεμο και έγινε ήρωας της Αριστεράς με το βιβλίο του για τον βομβαρδισμό της Δρέσδης. Αν και ειρηνιστής, επένδυσε τα χρήματά του στις μετοχές της Dow Chemical, της εταιρείας που κατασκεύασε τη βόμβα ναπάλμ. Το 1984 έκανε απόπειρα αυτοκτονίας ώστε – όπως έγραψε στο σημείωμα που άφησε - οι γυναίκες του να τσακωθούν για τη διαθήκη του χωρίς να τον έχουν στα πόδια τους. Οσο για εκείνες τις φωτοτυπίες, τελικά βρήκαν εκδότη, κυκλοφόρησαν με τον τίτλο «Ενας άνθρωπος χωρίς χώρα» και έγιναν μπεστ-σέλερ.

Τετάρτη, Δεκεμβρίου 21, 2011

Οι δύο δυναστείες




Τον Μάρτιο του 1986, ο Φιντέλ Κάστρο επισκέφθηκε την Πιονγκγιάνγκ. Τον υποδέχθηκαν ένα εκατομμύριο άνθρωποι, μεταξύ των οποίων και χιλιάδες παιδιά που ανέμιζαν σημαιάκια με καταπληκτικό συγχρονισμό. Οι κουβανοί τηλεοπτικοί σχολιαστές ήταν συγκλονισμένοι: όλοι οι Βορειοκορεάτες τραγουδούσαν με μια φωνή, οι χορευτές δεν έκαναν ούτε μισό βήμα λάθος, οι νεαροί βιολονίστες επιδείκνυαν εξαιρετική μαεστρία. Με λίγα λόγια, όλα ήταν τέλεια σε μια τέλεια χώρα που είχε την τύχη να κυβερνάται από τον τέλειο ηγέτη: τον Κιμ Ιλ Σουνγκ, πατέρα του πιο τέλειου Κιμ Γιονγκ Ιλ, που κυβερνούσε μέχρι το Σάββατο, και παππού του πιο τέλειου απ' όλους Κιμ Γιονγκ Ουν, που θα κυβερνά από εδώ και πέρα.

Οταν επέστρεψε στην Κούβα, ο Κάστρο έδωσε εντολή σε όλα τα δημοτικά σχολεία να προετοιμάσουν τους εγχώριους πιονιέρους. Αλλά το πράγμα δεν πήγε καλά. Η γνωστή μπλόγκερ Γιοάνι Σάντσες, που ήταν τότε 11 ετών, διηγείται ότι η μπάλα έπεσε από τη διπλανή της λίγα δευτερόλεπτα αφού είχε ήδη πέσει από την ίδια. Οσες πρόβες και να γίνονταν, πάντα θα έμενε κάποιο εγκαταλελειμμένο παπούτσι στη σκηνή. Ο Ανώτατος Ηγέτης απογοητεύτηκε από τη χαώδη συμπεριφορά του λαού του. Και εγκατέλειψε γρήγορα την προσπάθεια να του επιβάλει μια βορειοκορεατικού τύπου ρομποτική πειθαρχία.

Οταν έλθει έτσι η αποφράς εκείνη ημέρα, οι Κουβανοί είναι βέβαιο ότι δεν θα καταφύγουν σ' έναν οργανωμένο συλλογικό θρήνο ανάλογου επιπέδου μ' αυτόν που βλέπουμε αυτές τις ημέρες στις εικόνες από τη Βόρεια Κορέα. «Το δικό μας τροπικό πείραμα δεν κατάφερε να μας καθυποτάξει, όπως συνέβη μ' εκείνους», γράφει η Σάντσες. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι δύο χώρες δεν έχουν κοινά στοιχεία. Η γενεαλογία, για παράδειγμα, αποδεικνύεται ισχυρότερη από τις κάλπες. Τα τελευταία 63 χρόνια η Βόρεια Κορέα είχε μόλις δύο προέδρους, με το ίδιο φυσικά επίθετο. Τα τελευταία 53 χρόνια η Κούβα είχε κι αυτή δύο προέδρους, κι αυτούς με το ίδιο επίθετο. Ο διάδοχος της πρώτης δυναστείας λέγεται Κιμ Γιονγκ Ουν. Και τελευταία πληθαίνουν οι ενδείξεις ότι ο διάδοχος της δεύτερης θα λέγεται Αλεχάντρο Κάστρο Εσπίν, ο μοναδικός γιος του Ραούλ Κάστρο και της Βίλμα Εσπίν, προσωπικός σύμβουλος του Προέδρου, που τελευταία δραστηριοποιείται πολύ. Εχει γράψει μάλιστα κι ένα βιβλίο, με τίτλο «Η αυτοκρατορία του τρόμου», που - το μαντέψατε - αναφέρεται στις Ηνωμένες Πολιτείες του 19ου και 20ού αιώνα.

«Μόνο που το σκέφτομαι ανατριχιάζω», καταλήγει η κουβανή μπλόγκερ, «όπως ανατρίχιαζα βλέποντας τις μακρές σειρές των κοριτσιών που έριχναν την μπάλα το ίδιο ακριβώς χιλιοστό του δευτερολέπτου»… Ισως βέβαια τα πράγματα να εξελιχθούν αλλιώς. Προς το παρόν, πάντως, οι δύο χώρες πενθούν για τον άνθρωπο που για τις περισσότερες χώρες του κόσμου ήταν ένας αδίστακτος τύραννος. Στη Βόρεια Κορέα το πένθος θα κρατήσει δέκα ημέρες, στην Κούβα τρεις.


Τρίτη, Δεκεμβρίου 20, 2011

Μια ανώνυμη, ημίγυμνη διαδηλώτρια




Η γυναίκα είναι νέα, λεπτή, μάλλον ψηλή. Τη βλέπουμε πεσμένη ανάσκελα στον δρόμο, να τη σέρνουν δύο αστυνομικοί από τα χέρια, ενώ ένας τρίτος την κλωτσά στην κοιλιά. Δεν αντιστέκεται. Να έχει χάσει άραγε τις αισθήσεις της; Δεν μπορούμε να ξέρουμε. Δεν βλέπουμε καν το πρόσωπό της, είναι καλυμμένο από την αμπάγια της, το ισλαμικό της φόρεμα που έχει ανοίξει και αποκαλύπτει το γαλάζιο σουτιέν και τη γυμνή κοιλιά της. Είναι μια «ανώνυμη» διαδηλώτρια, που έγινε σύμβολο μιας επανάστασης που συνεχίζεται.

Πριν από έξι χρόνια, γράφει η αιγύπτια συγγραφέας Αχνταφ Σουέιφ στην «Γκάρντιαν», οι Αιγύπτιοι είχαν ξαναβγεί στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν για τη νόθευση των εκλογικών αποτελεσμάτων από το καθεστώς Μουμπάρακ. Οι Αρχές απάντησαν τότε με μια καινοτομία: αντί να καταφύγουν στους παραδοσιακούς ασφαλίτες, έριξαν εναντίον των διαδηλωτών ειδικά εκπαιδευμένους μπράβους, οι οποίοι επιφύλασσαν διαφορετική μεταχείριση στους άνδρες και τις γυναίκες. Τους πρώτους απλώς τους χτυπούσαν. Τις δεύτερες τις χτυπούσαν, τους έσχιζαν τα ρούχα και τις πασπάτευαν. Η ιδέα ήταν να αφήσουν να εννοηθεί ότι οι γυναίκες που λάμβαναν μέρος στις διαδηλώσεις έψαχναν στην πραγματικότητα άνδρες να τις πασπατέψουν.

Σε μια προσπάθεια να αμυνθούν, οι γυναίκες ανέπτυξαν διάφορες τεχνικές. Φορούσαν, ας πούμε, πολλά λεπτά ρούχα, το ένα πάνω στο άλλο. Απέφευγαν τα κουμπιά. Και συνέχισαν να διαδηλώνουν. Σε πολλές τοπικές πρωτοβουλίες που εξελίχθηκαν σε ένα πραγματικό κίνημα και είχαν συνθήματα όπως «Κατά της διαφθοράς» ή «Σας βλέπουμε», πρωταγωνίστριες ήταν εκείνες. Το ίδιο συμβαίνει και τώρα. Στην αρχή, οι νέοι δυνάστες αιφνιδιάστηκαν. Δεν άργησαν όμως να επιστρέψουν στις παλιές συνταγές. Συλλαμβάνουν ανθρώπους στον δρόμο, τους οδηγούν στα τμήματα κι εκεί τους χτυπούν και τους βασανίζουν. Με τις γυναίκες το γλεντούν ιδιαίτερα - η Σουέιφ το ξέρει καλά, έκαναν ηλεκτροσόκ στις δύο ανιψιές της. Συνέλαβαν μια ηλικιωμένη γυναίκα που έδινε τρόφιμα στους διαδηλωτές και τη χαστούκισαν μέχρι να γονατίσει και να ζητήσει συγγνώμη. Χτύπησαν έναν νεοεκλεγέντα βουλευτή, φωνάζοντάς του «τρέχα στο Κοινοβούλιο για να σε προστατέψει!». Εσυραν, κλωτσώντας τη, μια ημίγυμνη γυναίκα στους δρόμους. Και σκότωσαν 14 ανθρώπους μέσα σε τέσσερις ημέρες.

Χθες, ο αντιστράτηγος Αντέλ Εμάρα - μέλος του στρατιωτικού συμβουλίου που ανέλαβε την εξουσία μετά την ανατροπή του Μουμπάρακ - ξεκίνησε μια εκστρατεία δυσφήμησης των διαδηλωτών. Μια κρατούμενη μιλούσε για τον άνδρα της, για να «παραδεχθεί» στη συνέχεια ότι δεν ήταν παντρεμένη. Ενας κρατούμενος «αναγνώρισε» ότι ένας εκδότης μετέτρεψε το γραφείο του σε αρχηγείο των διαδηλωτών. Ενας άλλος «ομολόγησε» ότι έπαιρνε 20 δολάρια την ημέρα για να ρίχνει πέτρες στους αστυνομικούς. Δύσκολα πάντως θα πιστέψουν οι εξεγερμένοι τέτοιες ανοησίες. Η αιγυπτιακή κοινωνία έχει ωριμάσει, δεν φοβάται πια, είναι αποφασισμένη να μη γυρίσει πίσω.

Δευτέρα, Δεκεμβρίου 19, 2011

Η εφημερίδα που ίδρυσε ο Γκράμσι




ΛʼΟυνιτά: ιταλική εφημερίδα που ίδρυσε το 1924 ο Αντόνιο Γκράμσι (γνωστός και ως «γκουρού» του Αλέξη Τσίπρα). Στις δόξες της πουλούσε 300.000 φύλλα. Μετά τη διάσπαση του Κομμουνιστικού Κόμματος, του οποίου υπήρξε το επίσημο όργανο, βυθίστηκε σε κρίση και το 2001 έφτασε κοντά στη χρεοκοπία. Σήμερα πουλά γύρω στα 50.000 φύλλα. Την περασμένη εβδομάδα, οι δημοσιογράφοι της πραγματοποίησαν τριήμερη απεργία καθώς κινδυνεύουν να μην πάρουν ούτε τον μισθό του Δεκεμβρίου ούτε το δώρο.

Ρενάτο Σόρου: ιταλός επιχειρηματίας, 54 ετών, πρώην πρόεδρος της Περιφέρειας της Σαρδηνίας, γνωστός από το ότι φορά πάντα λευκό πουκάμισο χωρίς γραβάτα, κουμπωμένο μέχρι τον λαιμό. Στα τέλη της δεκαετίας του ʼ80 μιμήθηκε τον Μπιλ Γκέιτς ιδρύοντας την Tiscali, που υπήρξε στη συνέχεια ο μεγαλύτερος πάροχος υπηρεσιών επικοινωνίας σε όλη την Ευρώπη. Το 2008 αγόρασε τη ΛʼΟυνιτά. Οι φιλοδοξίες του να μιμηθεί και τον Ρομάνο Πρόντι, να ηγηθεί δηλαδή ολόκληρης της ιταλικής Αριστεράς, ψαλιδίστηκαν μετά την απαγγελία εναντίον του κατηγορίας για φοροδιαφυγή, τον περασμένο Σεπτέμβριο. Παραμένει πάντως διακεκριμένο στέλεχος του Δημοκρατικού Κόμματος.

Μια συνέντευξη. Ο Φαμπρίτσιο Ρονκόνε της Ρεπούμπλικα ζητά από τον Σόρου ένα σχόλιο για την απεργία. «Ποια απεργία;» Προφανώς αστειεύεστε. «Δεν αστειεύομαι καθόλου ούτε γνωρίζω κάτι για απεργία. Απεργούν;» Βεβαίως. Το ανακοίνωσε η συντακτική επιτροπή. «Πού;» Στην εφημερίδα σας. «Ελπίζω να μην το βάλαμε στην πρώτη σελίδα». Όχι, είναι στη σελίδα 17. Μα είναι αλήθεια ότι δεν το διαβάσατε; «Όχι, δεν έχω διαβάσει ακόμη τη ΛʼΟυνιτά, μόλις βγήκα από το αεροπλάνο». Μα είναι 3.30 το απόγευμα, δεν διαβάζετε την εφημερίδα το πρωί; «Όχι, δεν την παρακολουθώ καθημερινά». Κι όμως, είστε ο εκδότης της. «Για την ακρίβεια, έχω την πλειοψηφία των μετοχών». Και είστε ο εκδότης της. «Ωραία, και λοιπόν;» Πώς μπορεί να μη γνωρίζετε ότι οι δημοσιογράφοι απεργούν; «Δεν έχω καμιά όρεξη να μιλήσω για την εφημερίδα. Ρωτήστε τον σύμβουλο έκδοσης». Μα εκείνος είπε στους συντάκτες ότι μπορεί να μην πληρωθούν. «Ξέρετε πώς ήταν η εφημερίδα όταν την αγόρασα; Εχανε ένα σωρό λεφτά. Χάρις στη διαχείρισή μου, η κατάστασή της εξυγιάνθηκε». Και απολύθηκαν 20 δημοσιογράφοι. «Εγιναν θυσίες, ναι. Αλλά δεν μπορούσαμε να αφήσουμε την εφημερίδα του Γκράμσι να χρεοκοπήσει. Επενδύσαμε στις νέες τεχνολογίες, στο Διαδίκτυο. Όπως συμβαίνει και αλλού, η εφημερίδα πηγαίνει καλά στο web και υποφέρει στο χαρτί». Και τι θα κάνετε; «Εδώ και δύο χρόνια προσπαθώ να την πουλήσω».

Συμπέρασμα. Αν και ελαφρώς σουρεαλιστική, η συζήτηση είναι αποκαλυπτική. Αντανακλά ταυτοχρόνως την κρίση του Τύπου και την κρίση της Αριστεράς. Κρίση οικονομική, πολιτική και ηθική. Δύσκολο να αποφασίσει κανείς ποια πλευρά είναι η σοβαρότερη.


Σάββατο, Δεκεμβρίου 17, 2011

Δημοσιογράφος κσι σκεπτικιστής, ετών 17




Ο Ρις Μόργκαν ήταν μάλλον ένα εύπιστο και αφελές παιδί. Μέχρι τα έντεκά του, για παράδειγμα, πίστευε στον Αγιο Βασίλη. Κι όταν οι γονείς του του είπαν τα κακά νέα, στενοχωρήθηκε πολύ. Ηταν επίσης θρήσκος, πήγαινε κάθε Κυριακή στην εκκλησία με τους παππούδες του κι ένα καλοκαίρι πήγε σε μια χριστιανική κατασκήνωση όπου πέρασε υπέροχα. Λίγες εβδομάδες αργότερα, για λόγους που δεν θυμάται, έπαψε ξαφνικά να πιστεύει. Υστερα ανακάλυψε ένα σάιτ, το Snopes.com, που ειδικευόταν στην κατάρριψη αστικών μύθων. Και σιγά-σιγά έφτασε στον κόσμο των εναλλακτικών φαρμάκων. Βοήθησαν οι ιδιότητες των γονιών του – ο πατέρας του είναι γιατρός κι η μητέρα του νοσοκόμα – και η προσβολή του από μια σοβαρή ασθένεια, τη νόσο του Κρον.

Εξαιτίας της αρρώστιας, ο Μόργκαν χρειάστηκε πέρυσι να μείνει για μεγάλο διάστημα στο σπίτι του, στο Κάρντιφ. Ερευνώντας λοιπόν την περίπτωσή του στο Internet, ξαφνιάστηκε από την πληθώρα «θαυματουργών» φαρμάκων που έβρισκε. Ένα απ’αυτά, το Θαυματουργό Συμπλήρωμα Ορυκτών (ΜΜS), χαρακτηρίζεται στην ιστοσελίδα της εταιρείας απάντηση στο AIDS, την ηπατίτιδα Α, Β και C, τη φυματίωση, τον έρπη, την ελονοσία και τους περισσότερους καρκίνους. Εψαξε να βρει τι λέει γι’αυτό η Αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων. Κι όπως διαπίστωσε έκπληκτος, η FDA προειδοποιεί ότι το διάλυμα αυτό είναι ένα «ισχυρό λευκαντικό» και καλό θα είναι όποιος το καταναλώνει να σταματήσει αμέσως.

Ο Μόργκαν βάλθηκε να μεταδώσει την πληροφορία αυτή σε όσο περισσότερους μπορούσε, τόσο στο άμεσο περιβάλλον του όσο και στο Διαδίκτυο. Υστερα έγινε καλύτερα, επέστρεψε στο σχολείο και το φετινό καλοκαίρι έπεσε σε μια άλλη προφανή απάτη: μια εκστρατεία συγκέντρωσης χρημάτων για να σταλεί μια ασθενής με ανίατο καρκίνο σε μια «θαυματουργή» κλινική στο Τέξας. Όπως λέει στην Γκάρντιαν, εξοργίστηκε με την ιδέα ότι απελπισμένοι άνθρωποι πείθονται να περάσουν τις τελευταίες ημέρες της ζωής τους καταφεύγοντας σε διάφορες σκοτεινές θεραπείες. Εγραψε στο μπλογκ του ένα κείμενο για την κλινική και επέστρεψε στα μαθήματά του.

Λίγες ημέρες αργότερα άρχισε να δέχεται απειλητικά e-mail. Κάποιος Μαρκ Στίβενς τον κατηγορούσε ότι δυσφημεί την κλινική, τον προειδοποιούσε ότι θα ειδοποιηθεί το σχολείο του και αναρτούσε μια δορυφορική φωτογραφία του σπιτιού του. Ο Μόργκαν τρόμαξε, αλλά δεν το’βαλε κάτω. Συνέχισε να γράφει στο μπλογκ του, ώσπου η κλινική αναγκάστηκε να πάρει τις αποστάσεις της από τον Στίβενς και να ζητήσει συγγνώμη για τα απειλητικά μηνύματα, επιμένοντας πάντως ότι η γυναίκα πηγαίνει πολύ καλύτερα.

Τώρα ο Μόργκαν ετοιμάζεται να ανοίξει τον φάκελλο μιας δεύτερης «θαυματουργής» κλινικής. Στη σελίδα του στο Twitter χαρακτηρίζει τον εαυτό του «δημοσιογράφο και σκεπτικιστή». Κι όταν τον ρωτούν σε τι πιστεύει, απαντά: «Στην ιατρική που στηρίζεται σε στοιχεία. Όταν κάτι είναι τεκμηριωμένο, το υποστηρίζω. Και μ’εκνευρίζει όταν ακούω ότι οι σκεπτικιστές είναι δογματικοί. Τουναντίον, ένας πραγματικός σκεπτικιστής πείθεται από τα στοιχεία». Λεπτομέρεια: ο Μόργκαν είναι 17 ετών.

Παρασκευή, Δεκεμβρίου 16, 2011

Σε αναζήτηση του Θεού - ή του σωματιδίου του




Είναι αλήθεια ότι ο τίτλος του δημοσιεύματος των ΝΕΩΝ για την πολυαναμενόμενη ανακοίνωση που έκανε αυτή την εβδομάδα το CERN μας εξέπληξε. «Εστειλε», λέει, «ο Θεός σημάδι μέσω CERN». Υστερα από πολλά εκατομμύρια χρόνια, οι επιστήμονες είδαν το μποζόνιο Χιγκς, επονομαζόμενο και «σωματίδιο του Θεού», σε μια από τις οθόνες της αίθουσας ελέγχου του Μεγάλου Επιταχυντή Αδρονίων. Σύμφωνα μάλιστα με τον Ρόμπερτ Σρίμσλεϊ των Φαϊνάνσιαλ Τάιμς, οι επιστήμονες είναι πεισμένοι ότι το μποζόνιο βρίσκεται για φορολογικούς λόγους στη Γενεύη, στην ελβετική δηλαδή πλευρά των συνόρων. Ο λόγος μάλιστα που δεν μπόρεσαν να μάθουν περισσότερες πληροφορίες γι’αυτό είναι οι αυστηροί ελβετικοί νόμοι περί τραπεζικού απορρήτου.

Για την αναζήτηση του δυσδιάκριτου σωματιδίου, που θεωρείται ότι προσδίδει μάζα στο Σύμπαν, έχουν ήδη δαπανηθεί δισεκατομμύρια ευρώ. Πολλοί είναι αυτοί που εκφράζουν τις αντιρρήσεις τους, όχι γιατί πιστεύουν ότι τα χρήματα αυτά θα έπρεπε να δοθούν για την καταπολέμηση της φτώχειας, αλλά γιατί θεωρούν πως στόχος όλης αυτής της περιπέτειας είναι να διατηρηθεί η πίστη σε επιστημονικές θεωρίες που παρουσιάζουν μεγάλα κενά. Εξέχοντες βρετανοί αμφισβητίες, μάλιστα, εξόργισαν πρόσφατα την επιστημονική κοινότητα τοποθετώντας διαφημίσεις στα λεωφορεία που έγραφαν: «Το σωματίδιο του Θεού μάλλον δεν υπάρχει. Σταματήστε λοιπόν να ανησυχείτε και απολαύστε τη ζωή σας».

Ενώ όμως οι επιστήμονες έχουν συγκεντρωμένο το ενδιαφέρον τους στο CERN, ο βρετανός δημοσιογράφος έχει να αναφέρει σημαντικές εξελίξεις στον Μεγάλο Επιταχυντή Παραισθήσεων του Βατικανού. Οι μυστικιστές που εργάζονται εκεί ανακοίνωσαν ότι βρίσκονται πολύ κοντά στην απόδειξη της ύπαρξης του λεγόμενου «Θεού». Γνωστή και ως «μποζόνιο άλφα και ωμέγα», η θεότητα αυτή θεωρείται ο ελλείπων κρίκος στο μοντέλο του μυστικισμού που εξηγεί τη δημιουργία του Σύμπαντος, και ιδιαίτερα τον τρόπο με τον οποίο το σκοτάδι έγινε φως. Φαίνεται πως όταν το απέραντο σκοτάδι πέρασε μέσα από την έννοια του Θεού, απέκτησε μάζα και μετατράπηκε σε φως. Κατά τον ίδιο τρόπο, η αλληλεπίδραση με τον Θεό μετέτρεψε τις απέραντες δέσμες χρόνου στις επτά ημέρες της εβδομάδας και γέμισε θλίψη όλους εκείνους που μισούν τη Δευτέρα και θα προτιμούσαν ο Θεός να έχει ξεκινήσει την εβδομάδα από την Τρίτη.

Ο Επιταχυντής αυτός είναι ένα τούνελ μήκους 35 χιλιομέτρων, όπου διοχετεύονται καλόγεροι με μεγάλη ταχύτητα, με την ελπίδα πως όταν συγκρουστούν μπορεί να αντικρύσουν τον Θεό. Τα πρώτα αποτελέσματα ήταν αποθαρρυντικά. Οι καλόγεροι συγκρούονταν, αλλά αντί να δουν το φως περιορίζονταν να ζητούν συγγνώμη και να μιλούν για τον καιρό ή για το φαγητό στο μοναστήρι. Οι επιστήμονες έκριναν σκόπιμο λοιπόν να τους αντικαταστήσουν με Τραππιστές μοναχούς, προκειμένου να μειωθεί τουλάχιστον ο θόρυβος.

Τα πειράματα συνεχίζονται, τόσο στο Βατικανό όσο και στη Γενεύη. Ο Θεός εξακολουθεί να αντιστέκεται, αλλά οι ερευνητές τον πλησιάζουν όλο και περισσότερο, μια μέρα θα τον πιάσουν, τον ίδιο ή το σωματίδιό του.

Πέμπτη, Δεκεμβρίου 15, 2011

Είναι όλοι τους νεο-μπολσεβίκοι




Την περασμένη εβδομάδα ο Τζον Λόιντ ταξίδεψε στη Μόσχα, την οποία γνωρίζει καλά αφού τη δεκαετία του ’90 εργάστηκε εκεί ως ανταποκριτής των Φαϊνάνσιαλ Τάιμς. Τον είχε καλέσει μια παλιά του φίλη, η Νατάσα Στάρκοβα, να μιλήσει στο τμήμα Κοινωνιολογίας του Κρατικού Πανεπιστημίου της Μόσχας. Ο δημοσιογράφος έκρινε σκόπιμο να μην ανακατευτεί στη ρωσική πολιτική κι άρχισε να μιλά στους φοιτητές για την κρίση χρέους της Ευρώπης. Γρήγορα διαπίστωσε ότι τον άκουγαν περισσότερο από ευγένεια παρά από πραγματικό ενδιαφέρον. Αυτό που τους έκαιγε ήταν οι εκλογές. Είδε τι συνέβη; Συνειδητοποίησε πόσο μεγάλη ήταν η νοθεία;

Οι φοιτητές τού εξήγησαν ότι εκείνοι δεν εξεπλάγησαν. Αν μάλιστα τους είχε επισκεφθεί μια εβδομάδα νωρίτερα, θα τον είχαν προειδοποιήσει. Λίγες ημέρες νωρίτερα είχαν διεξαχθεί εκλογές για τη φοιτητική τους ένωση, όπου την πλειοψηφία είχαν μέχρι τότε μέλη του κόμματος του Πούτιν, της Ενωμένης Ρωσίας. Σ’αυτή την αναμέτρηση δεν έγινε νοθεία. Και τα αποτελέσματα είναι αποκαλυπτικά. Πρώτοι βρήκαν οι κομμουνιστές, δεύτεροι οι φιλελεύθεροι του Γιάμπλοκο (Μήλο), ενώ το κυβερνών κόμμα ήλθε τρίτο και καταϊδρωμένο.

Τι συνέβη; Εγιναν ξαφνικά όλοι οι ρώσοι φοιτητές Μπολσεβίκοι; Όχι βέβαια. Όπως επισημαίνει ο Λόιντ, οι περισσότεροι δεν είχαν καν γεννηθεί όταν διαλύθηκε η Σοβιετική Ενωση. Ούτε έχουν σε καμιά εκτίμηση το κόμμα του Γκενάντι Ζιουγκάνοφ, το οποίο πριν από ένα χρόνο ζήτησε την «επανασταλινοποίηση της Ρωσίας». Πιστεύουν όμως ότι οι κομμουνιστές είναι η μόνη δύναμη που μπορεί να ασκήσει ισχυρή αντιπολίτευση στον Πούτιν. Οι φοιτητές, και όλοι όσοι διαδηλώνουν τον τελευταίο καιρό στους δρόμους, είναι Μπολσεβίκοι μόνο ως προς το αρχικό περιεχόμενο αυτής της λέξης, που σημαίνει «πλειοψηφία». Οι περισσότεροι ψήφισαν στις εκλογές «ο,τιδήποτε εκτός από τον Πούτιν» και απαιτούν η επιλογή τους να γίνει σεβαστή.

Η οργή δεν περιορίζεται στους νέους. Οργισμένη είναι στα 88 της χρόνια και η Στάρκοβα. Εκείνη και η κόρη της είχαν δείξει εμπιστοσύνη και θαυμασμό στον Πούτιν, θεωρώντας ότι θα αποκαθιστούσε την αγοραστική δύναμη των ιδίων και το κύρος της χώρας τους. Αντί γι’αυτό, είδαν εκτεταμένη διαφθορά, ξεδιάντροπο πλουτισμό των λίγων και νόθευση των εκλογικών αποτελεσμάτων από τους κυβερνώντες. Επιτέλους, ποιοι νομίζουν ότι είναι;

Μετά το Πανεπιστήμιο, ο Λόιντ μίλησε και στη Σχολή Πολιτικών Σπουδών της Μόσχας, όπου το ακροατήριό του προερχόταν κυρίως από την επαρχία. Πολλοί απ’αυτούς συμφωνούσαν με τον πρωθυπουργό τους ότι οι ταραχές υποκινούνται από τη Δύση. Ακόμη κι εκείνοι όμως ακούγονταν αμήχανοι, αν δεν ήταν εμφανώς οργισμένοι. Η δουλειά τους, και γενικότερα η καθημερινότητά τους, συνδέεται άμεσα με τους τοπικούς κυβερνήτες που διορίζονται από το Κρεμλίνο. Οποιαδήποτε διαφωνία μπορεί να τους καταδικάσει στην ανεργία. Μέχρι τώρα, θεωρούσαν αυτή την κατάσταση λίγο-πολύ δεδομένη. Οσο βλέπουν όμως τις διαδηλώσεις στην πρωτεύουσα να φουντώνουν, αρχίζουν να κάνουν άλλες σκέψεις.

Τετάρτη, Δεκεμβρίου 14, 2011

Και το κεφάλι χαμηλά




Ο μύθος είναι γνωστός. Οταν πέθανε η Ευρυδίκη από δάγκωμα φιδιού, ο Ορφέας κατέβηκε στον κάτω κόσμο και έπεισε με τη μουσική του λύρα τον Αδη και την Περσεφόνη να αφήσουν την Ευρυδίκη να επιστρέψει μαζί του στον επάνω κόσμο. Του έθεσαν όμως έναν όρο: να περπατά μπροστά απ' αυτήν με το κεφάλι χαμηλά και να μην κοιτάξει πίσω του μέχρι να φτάσει στον επάνω κόσμο. Μέσα στην αγωνία του, ο Ορφέας αθέτησε την υπόσχεσή του με αποτέλεσμα να χάσει τη γυναίκα του και δεύτερη φορά.

Γιατί είναι τόσο δύσκολο να κρατάμε το κεφάλι χαμηλά; Σε ανασφάλεια να οφείλεται ή σε αλαζονεία; Σε φόβο ή σε υπερβολική αυτοπεποίθηση; Κι εκείνοι που το καταφέρνουν τι το ιδιαίτερο έχουν; Ο βρετανός δημοσιογράφος Χάρι Αϊρς, γνωστός από τη στήλη του «Αργή λωρίδα» στους «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς», αναφέρει την περίπτωση του διάσημου τενίστα Ρότζερ Φέντερερ, ο οποίος εξακολουθεί να κοιτάζει το σημείο όπου βρισκόταν το μπαλάκι αρκετή ώρα (δηλαδή αρκετά εκατοστά του δευτερολέπτου) αφού το έχει κτυπήσει. Αυτό συμβαίνει ιδιαίτερα ύστερα από το ρεβέρ του, που θεωρείται το αδύνατο σημείο του. Τα αποτελέσματα είναι συχνά εντυπωσιακά: όποιος δει την αργή επανάληψη των σπουδαιότερων φάσεων του πρόσφατου αγώνα στο Ο2 Centre του Λονδίνου, όπου ο Φέντερερ διέλυσε τον Ναδάλ, θα το καταλάβει.

Το να κρατάς το κεφάλι σου κάτω σ' έναν αγώνα - είτε πρόκειται για τένις είτε για γκολφ ή άλλη παρόμοια αναμέτρηση - είναι πιο δύσκολο και απαιτεί μεγαλύτερη πειθαρχία απ' ό,τι θα περίμενε κανείς. Το να σηκώνεις πρόωρα το κεφάλι είναι σύμπτωμα ανυπομονησίας ή νευρικότητας. Το να αργείς να το σηκώσεις, πάλι, είναι σύμπτωμα ανικανότητας και βλακείας. Ο Φέντερερ το ξέρει καλά. Συνεχίζοντας να κοιτάζει το σημείο όπου μόλις έχει κτυπήσει το μπαλάκι, δεν μπορεί να είναι βέβαιος για το θετικό αποτέλεσμα. Μερικές φορές αποτυγχάνει, στέλνει την μπάλα έξω ή στο φιλέ. Αλλά δεν αλλάζει στρατηγική.

Ολα αυτά έχουν άμεση σχέση με τη χρηματοπιστωτική κρίση, σημειώνει ο Αϊρς. Ο σημερινός πανικός που έχει επεκταθεί από τις τράπεζες και τις χρηματαγορές σε ολόκληρες χώρες χαρακτηρίζεται από μια συλλογική αποτυχία να κρατάμε το κεφάλι μας χαμηλά. Οταν οι αγορές είναι νευρικές, κοιτάζουν διαρκώς πάνω από τους ώμους τους για να δουν τι κάνουν οι άλλοι. Τις ενδιαφέρει περισσότερο τι θα μπορούσε να συμβεί παρά τι συμβαίνει ή ακόμη και τι είναι πιθανό να συμβεί. Δεν διδάσκονται από επενδυτές όπως ο Ουόρεν Μπάφετ, που κοιτάζει πάντα πέρα από τη βραχυπρόθεσμη αναταραχή αναζητώντας με ψυχραιμία έναν ασφαλή δρόμο. Οσο για τους πολιτικούς, δύσκολα συναντάς κάποιον που κρατά από σεμνότητα το κεφάλι χαμηλά. Οι περισσότεροι κοιτάζουν αυτάρεσκα γύρω τους, περιμένοντας το χειροκρότημα.

Τρίτη, Δεκεμβρίου 13, 2011

Μα γιατί φοράτε τα πουκάμισα ξεκούμπωτα;




«Λαμπρή δουλειά». Οταν στο οπισθόφυλλο ενός βιβλίου υπάρχει αυτή η φράση, η οποία ανήκει μάλιστα σ' έναν από τους παραδοσιακούς επικριτές του συγγραφέα, το βιβλίο προφανώς αξίζει. Πολύ περισσότερο μάλιστα στην περίπτωση που το βιβλίο κυκλοφορεί στην Αγγλία και η φράση δημοσιεύτηκε στους έγκυρους «Νιου Γιορκ Τάιμς». Μόνο που η φράση αυτή δεν είναι ξεκάρφωτη. Περιλαμβάνεται σε μια ολόκληρη παράγραφο, η οποία έχει ως εξής: «Ενας τρόπος να διαβάσει κανείς αυτό το βιβλίο είναι να το αντιμετωπίσει ως ένα κωμικό μυθιστόρημα, μια λαμπρή σάτιρα για τη ματαιοδοξία των συγγραφέων. Πρόκειται για λαμπρή δουλειά. Φοβάμαι όμως ότι ο συγγραφέας δεν έγραψε ένα κωμικό μυθιστόρημα. Μιλά απολύτως σοβαρά».

Πώς σχολιάζετε λοιπόν, αγαπητέ Μπερνάρ-Ανρί Λεβί, την επιλογή του βρετανού εκδότη σας να απομονώσει τη συγκεκριμένη φράση του Ιαν Μπουρούμα για την έκδοση του βιβλίου με τίτλο «Δημόσιοι Εχθροί» που γράψατε μαζί με τον Μισέλ Ουελμπέκ; «Εκτός από τη ματαιοδοξία, υπάρχει και η σεμνότητα των συγγραφέων», απαντά ο γάλλος φιλόσοφος στην Κάρολ Καντουόλαντρ της Γκάρντιαν. «Και τα δύο είναι παρόντα εδώ. Ισως να είναι ματαιόδοξο να λέμε ότι έχουμε τον όχλο εναντίον μας. Είναι όμως και σεμνό εκ μέρους μας να αναγνωρίζουμε ότι οι περιπτώσεις μας είναι λιγότερο σοβαρές από τόσα άλλα πράγματα στον κόσμο, όπως για παράδειγμα η Λιβύη».

Ισως να είναι μια από τις σπάνιες φορές που ένας ιδιαίτερα «μιντιατικός» διανοούμενος, ένας άνθρωπος που ούτε λίγο ούτε πολύ (θεωρεί ότι) έπεισε τον πρόεδρο της χώρας του να κηρύξει πόλεμο εναντίον της Λιβύης και θέλει τώρα να τον πείσει να στραφεί και κατά της Συρίας, εκτίθεται τόσο πολύ σε μια συνέντευξη. Ο BHL δεν ευθύνεται βέβαια για την επιλεκτικότητα του βρετανού εκδότη του. Ευθύνεται όμως για τις απαντήσεις που έδωσε στη βρετανή δημοσιογράφο. Γράφετε στο βιβλίο σας ότι τα δύο μεγάλα σας πάθη είναι το γράψιμο και οι γυναίκες. Δαπανάτε για τις δεύτερες εξίσου πολύ χρόνο όσο για τα πρώτα; «Δυστυχώς όχι. Εχω πάντως κι ένα τρίτο πάθος, την αγάπη για την περιπέτεια. Καμιά εξουσία. Καμιά πολυτέλεια. Κανένα υλικό αγαθό. Ούτε αυτοκίνητο δεν έχω». Πώς νομίζαμε ότι έχετε ένα υπέροχο σπίτι στο Μαρακές; «Ναι, φυσικά. Αλλά δεν μ' αρέσουν τα αντικείμενα. Δεν είμαι συλλέκτης. Ακόμη και τα βιβλία τ' αφήνω πίσω μου. Οταν αλλάζω σπίτι, αλλάζω και βιβλία».

Η δημοσιογράφος έχει κέφια. Ισως και να της αρέσει κατά βάθος ο συνομιλητής της. Είναι γνωστό ότι σας αρέσει να φοράτε τα πουκάμισα ξεκούμπωτα. Υπάρχει κάποια έλλειψη κουμπιών στη Γαλλία; «Οχι, μ' αρέσει να είμαι χαλαρός». Σας αρέσει να φυσά ο άνεμος το στήθος σας; «Ναι. Είναι μια μορφή ελευθερίας. Παραλίγο να συμβεί για τον λόγο αυτό διπλωματικό επεισόδιο με τον Πάπα. Δεν μπορώ να κουμπώσω ένα πουκάμισο μέχρι πάνω, ασφυκτιώ. Πρέπει να είμαι ελεύθερος». Αλληλούια.

Δευτέρα, Δεκεμβρίου 12, 2011

Ποιος φοβάται τους Γερμανούς;




Δύο ειδών είναι οι ενστάσεις που προβάλλονται για τη συμφωνία της τελευταίας Συνόδου Κορυφής. Πολλοί πιστεύουν ότι η συνταγή που ακολουθείται από την αρχή της κρίσης είναι λανθασμένη, ότι η λιτότητα πνίγει την ανάπτυξη και ότι χρειάζονται απαραιτήτως μέτρα όπως τα ευρωομόλογα ή ακόμη και το τύπωμα χρήματος. Η ένσταση αυτή είναι σωστή και όλα δείχνουν ότι προς τα εκεί θα οδηγηθεί η Ευρώπη. Πρώτα όμως πρέπει να εξασφαλιστεί ότι όλες οι χώρες θα ακολουθούν ορισμένους κανόνες. Το πώς ακριβώς θα γίνει αυτό είναι θέμα συσχετισμών, αντικείμενο συγκρούσεων και θα αποτελέσει μοιραία προϊόν συμβιβασμών.

Εκτός από τις οικονομικές, υπάρχουν όμως και οι πολιτικές ενστάσεις. Μπορεί να προχωρήσει μια «γερμανική Ευρώπη»; Μπορεί να υπάρξει Ευρώπη χωρίς τη Βρετανία; Το δεύτερο ερώτημα έχει εύκολη απάντηση: ναι, αλλά μάλλον δεν θα χρειαστεί. Ομηρος των ευρωσκεπτικιστών του κόμματός του, ο Ντέιβιντ Κάμερον απομονώθηκε πλήρως στις Βρυξέλλες επειδή δεν θέλησε να θυσιάσει τα συμφέροντα του Σίτυ στον βωμό του κοινού ευρωπαϊκού συμφέροντος. Παρά τις προσπάθειές του, δεν μπόρεσε να αποσπάσει τη στήριξη ούτε των χωρών που δεν ανήκουν στην ευρωζώνη. Ο βρετανός Πρωθυπουργός αντιμετωπίζει ήδη αντιδράσεις στο εσωτερικό του κυβερνητικού συνασπισμού και μπορεί να υπάρξουν σημαντικές εξελίξεις. Σε κάθε περίπτωση, μια Ευρώπη των 26 είναι απολύτως δυνατή.

Το πρώτο ερώτημα - η γερμανοποίηση της Ευρώπης - είναι πιο πολύπλοκο. Ο Γιόσκα Φίσερ ανησυχεί. Ο Τσβετάν Τοντορόφ, πάλι, θεωρεί ότι η Σύνοδος των Βρυξελλών επαναφέρει στο προσκήνιο τον στόχο για μια Ευρώπη πιο ομόσπονδη και πιο δημοκρατική. Η Γερμανία δεν έχει καμιά πρόθεση να ασκήσει ηγεμονία, λέει ο 72χρονος βούλγαρος φιλόσοφος στην «Κοριέρε ντέλα Σέρα». Σε κάθε περίπτωση, όμως, είναι καλύτερα να έχεις την ισχυρότερη οικονομία της ηπείρου μαζί σου, σε έναν όμιλο 400 εκατομμυρίων ανθρώπων από τους οποίους τα 80 εκατομμύρια είναι Γερμανοί, παρά να την έχεις απέναντι. Αλλωστε, για ιστορικούς λόγους, οι Γερμανοί είναι περισσότερο φεντεραλιστές παρά εθνικιστές.

Ο μεγαλύτερος κίνδυνος, σύμφωνα με τον Τοντορόφ, δεν προέρχεται από την εμμονή των Γερμανών με την πειθαρχία αλλά από την εμμονή των Γάλλων με την εθνική κυριαρχία. Ο Νικολά Σαρκοζί εξακολουθεί να υποστηρίζει μια διακυβερνητική δομή, όπου οι ευρωπαϊκοί θεσμοί - και κυρίως το Ευρωκοινοβούλιο - θα έχουν περιορισμένες εξουσίες και τις αποφάσεις θα τις λαμβάνουν οι ηγέτες των κρατών. Η δομή αυτή στερείται ουσιαστικής δημοκρατικής νομιμότητας και δίνει επιχειρήματα σε λαϊκιστές όπως η Λέγκα του Βορρά ή το Εθνικό Μέτωπο.

Η οικοδόμηση της Ευρώπης γινόταν ανέκαθεν μπροστά σε μεγάλους κινδύνους: τη φρίκη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, τη σοβιετική απειλή. Το φάσμα της οικονομικής καταστροφής μπορεί να επισπεύσει την ίδρυση μιας δημοκρατικής ομοσπονδίας. Και στην ομοσπονδία αυτή θα μιλάμε όλοι γερμανικά; «Οχι βέβαια», απαντά ο Τοντορόφ. «Αγγλικά θα μιλάμε, όπως σήμερα. Και μετά το αντίο του Λονδίνου θα είναι για όλους μας μια ξένη γλώσσα».


Σάββατο, Δεκεμβρίου 10, 2011

Μαύρη σημαία




«Δεν χρειάζεται να εξαγάγει κανείς τη δημοκρατία στο Ισραήλ. Την έχουμε ήδη». Αυτό δήλωσε τον περασμένο Μάιο ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου σε ομιλία του στο αμερικανικό Κογκρέσο. Τέσσερις μήνες αργότερα, το επανέλαβε στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών. «Το Ισραήλ είναι η μοναδική αληθινή δημοκρατία στη Μέση Ανατολή», είπε. Και μέχρι πριν από μερικά χρόνια, ίσως ο ισχυρισμός αυτός να ήταν αληθής. Τον τελευταίο καιρό, όμως, έχει τεθεί σε κίνηση μια αντίστροφη διαδικασία. Την ώρα που πολλά αραβικά καθεστώτα δίνουν τη θέση τους σε δημοκρατίες, η ισραηλινή δημοκρατία αποκτά όλο και περισσότερα γνωρίσματα δικτατορίας.

Οπως σημειώνει ο Τομπάιας Μπακ σε εκτενή ανάλυσή του στους χθεσινούς Φαϊνάνσιαλ Τάιμς, τις τελευταίες εβδομάδες έχουν κατατεθεί στο ισραηλινό Κοινοβούλιο σχέδια νόμου και προτάσεις που ποινικοποιούν τη διαφωνία, πλήττουν τα δικαιώματα των μειονοτήτων, περιορίζουν την ελευθερία του λόγου και αποδυναμώνουν τη δικαστική εξουσία. Οι πρωτοβουλίες αυτές έρχονται να προστεθούν σε τρεις νόμους που έχουν ήδη ψηφιστεί. Ο πρώτος λέγεται Νόμος για τη Νάκμπα και απαγορεύει σε οποιοδήποτε ίδρυμα χρηματοδοτείται από το κράτος - συμπεριλαμβανομένων των σχολείων και των θεάτρων - να τιμά τη Νάκμπα (Καταστροφή), όπως αποκαλούν οι Αραβες την εκδίωξη εκατοντάδων χιλιάδων Παλαιστινίων από τα σπίτια τους μετά τον Πόλεμο του 1948. Ο δεύτερος λέγεται Νόμος για το Μποϊκοτάζ και προβλέπει αυστηρές κυρώσεις για όποιον Ισραηλινό υποστηρίζει το μποϊκοτάζ των προϊόντων που παράγονται στους εβραϊκούς οικισμούς της Δυτικής Οχθης. Ο τρίτος επιτρέπει σε μικρές αγροτικές κοινότητες να αποκλείουν τις αραβικές οικογένειες.

Την ίδια ώρα, πληθαίνουν οι απειλές και οι επιθέσεις εναντίον των διαφωνούντων. «Ο Γιτζάκ Ράμπιν σε περιμένει», έγραφε ένα σύνθημα που είδε πρόσφατα έξω από το σπίτι της η Χαγκίτ Οφράν, από το κίνημα Ειρήνη Τώρα. «Φύγε από δω, είσαι χειρότερος από ζώο!» φώναξε μέσα στο Κοινοβούλιο σε έναν αριστερό βουλευτή ο Γισραέλ Ροτέμ, από το εθνικιστικό κόμμα Γισραέλ Μπετεΐνου, ο οποίος τυγχάνει πρόεδρος της κοινοβουλευτικής επιτροπής για το Σύνταγμα, τον νόμο και τη δικαιοσύνη…

«Χάνουμε ήδη πολλά από τα γνωρίσματα μιας δημοκρατικής χώρας», σημειώνει ο καθηγητής Μορντεχάι Κρέμνιτσερ, αντιπρόεδρος του Ισραηλινού Ινστιτούτου για τη Δημοκρατία. «Η ελευθερία της έκφρασης και η ελευθερία της συνάθροισης περιορίζονται, ενώ δέχεται πλήγμα το δικαίωμα στην ισότητα, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τους ισραηλινούς Αραβες. Αποδυναμώνονται επίσης όλοι οι κοινωνικοί φορείς που έχουν τη δυνατότητα να κρίνουν την κυβέρνηση, συμπεριλαμβανομένων των δικαστηρίων». Η Αριστερά είναι απελπισμένη. Η Χααρέτζ εξέδωσε πρόσφατα ένα ειδικό φύλλο με όλες τις παραβιάσεις των δημοκρατικών ελευθεριών, όπου δέσποζε μια μαύρη σημαία. Την οργή τους, όμως, εκφράζουν και ηγετικά στελέχη του αντίπαλου στρατοπέδου. Η αρχηγός της αντιπολίτευσης Τζίπι Λίβνι είπε πρόσφατα στην Κνεσέτ ότι το Ισραήλ μετατρέπεται σιγά σιγά σε δικτατορία, ενώ ο Μπένι Μπέγκιν, γιος του πρώην πρωθυπουργού Μεναχέμ Μπέγκιν, κατηγόρησε τους συναδέλφους του ότι ξεχνούν τους βασικούς κανόνες της δημοκρατίας. Προς το παρόν, πάντως, το μέλλον της χώρας βρίσκεται στα χέρια των ψηφοφόρων.

Παρασκευή, Δεκεμβρίου 09, 2011

Γκαμπολάντ εναντίον Μερκοζί




Τον ένα, τον Φρανσουά Ολάντ, καλώς ή κακώς τον έχουμε σίγουρο. Με τον άλλο, τον Ζίγκμαρ Γκάμπριελ, έχουμε κάποιες αμφιβολίες, η αντίπαλός του είναι σκληρό καρύδι (χώρια που δεν ξέρουμε αν αντίπαλος της Μέρκελ στις εκλογές θα είναι πράγματι ο σημερινός αρχηγός του SPD). Σε κάθε περίπτωση, περιμένουμε, προσδοκάμε, λαχταράμε σχεδόν, το δίδυμο Μέρκελ - Σαρκοζί να έχει αντικατασταθεί μέσα στο 2013 από το δίδυμο Γκάμπριελ - Ολάντ. Το ζεύγος Μερκοζί να δώσει τη θέση του στο ζεύγος Γκαμπολάντ. Είναι όμως σίγουρο ότι στην περίπτωση αυτή θα αλλάξει κάτι; Υπάρχει πράγματι μια συγκροτημένη και ρεαλιστική «αριστερή» απάντηση στο σημερινό γαλλογερμανικό σχέδιο για την αναμόρφωση της Ευρώπης;

Είναι αλήθεια ότι οι ηγέτες του PS και του SPD θέλουν μια πιο κοινωνική Ευρώπη που θα χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερη αλληλεγγύη. Κατά τα άλλα, όμως, έχει ο καθένας τις δικές του αξίες και τη δική του εθνική προσέγγιση. Οπως επισημαίνει στον ιστότοπο Atlantico.fr ο γερμανός πολιτειολόγος Χένρικ Ουτερβέντε, το γερμανικό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα ψήφισε τον «χρυσό κανόνα» που θα περιορίζει δραστικά τη χρέωση μιας χώρας ενώ το Σοσιαλιστικό Κόμμα εμφανίζεται αντίθετο. Οι γερμανοί Σοσιαλδημοκράτες θέλουν μια πιο ομοσπονδιακή Ευρώπη απ' ό,τι οι γάλλοι ομοϊδεάτες τους. Οσο για την πυρηνική ενέργεια, τους χωρίζει χάσμα. Οι πρώτοι είναι σαφώς υπέρμαχοι, οι δεύτεροι διάκεινται αρνητικά, αν και είναι διχασμένοι.

Οσο τα δύο κόμματα βρίσκονται στην αντιπολίτευση, η κριτική τους στη «μονόδρομη σκέψη» είναι σχετικά εύκολη. Εάν όμως αναλάβουν την εξουσία, τα πράγματα θα αλλάξουν. Στη Γαλλία υπάρχει ένας διπολισμός λόγω του πλειοψηφικού συστήματος που αναγκάζει το Σοσιαλιστικό Κόμμα να αλιεύει ψήφους από την Αριστερά, ακόμη και την άκρα Αριστερά. Αυτό έχει ως συνέπεια η στρατηγική και ο πολιτικός λόγος του PS να κινούνται πιο αριστερά από εκείνα του SPD. Στη Γερμανία, πάλι, μια εκλογική αναμέτρηση κερδίζεται στο κέντρο. Και το μεικτό εκλογικό σύστημα καθιστά υποχρεωτικές τις συμμαχίες. Ολη η πολιτική κουλτούρα της μεταπολεμικής Γερμανίας στηρίζεται στην απόρριψη των άκρων.

Βοηθά όμως η ιδεολογική συγγένεια στην καλύτερη λειτουργία του γαλλογερμανικού άξονα; Ούτε γι' αυτό είναι σίγουρος ο δρ Ουτερβέντε. Το δίδυμο Ζοσπέν - Σρέντερ δεν πήγε πολύ καλά. Το ίδιο και το δίδυμο Μιτεράν - Σμιτ, αφού η θητεία του πρώτου τελείωνε και του δεύτερου μόλις ξεκινούσε. Το κοκκινογάλαζο ζευγάρι Σμιτ - Ζισκάρ, αντίθετα, λειτούργησε περίφημα. Οσο για τις συνιστώσες του περίφημου Μερκοζί, έχουν γραφτεί πολλά - συχνά αυθαίρετα - για τις δύσκολες σχέσεις ανάμεσά τους. Φαίνεται λοιπόν ότι περισσότερο από την ιδεολογία, αυτό που μετρά είναι η προσωπικότητα. Και φυσικά η χημεία μεταξύ των προσώπων.

Το σίγουρο είναι ότι δεν υπάρχει, δεν μπορεί να υπάρξει, εναλλαγή ανάμεσα σε μια δεξιά και μια αριστερή Ευρώπη. Ούτε ανάμεσα στην Ευρώπη των αφεντικών και την Ευρώπη των λαών. Η οικοδόμηση της Ευρώπης είναι προϊόν συμβιβασμών. Οι μάχες δεν μπορούν να αναβληθούν μέχρι να βελτιωθούν οι συνθήκες, σήμερα δίνονται.

Πέμπτη, Δεκεμβρίου 08, 2011

Τα λάθη του Κρεμλινου




Ενας καλόπιστος και όχι ιδιαίτερα υποψιασμένος παρατηρητής των ρωσικών πραγμάτων θα είχε δύο απορίες για τις εξελίξεις των τελευταίων ημερών στη χώρα αυτή. Πώς είναι δυνατόν να μιλάμε για «ήττα», «ψυχρολουσία» ή «κατάρρευση» ενός κόμματος που λαμβάνει 50% στις εκλογές ύστερα από 12 χρόνια στην εξουσία και τρία χρόνια οικονομικής κρίσης; Και γιατί έχουν ξεσηκωθεί χιλιάδες άνθρωποι για τη σύλληψη και καταδίκη σε φυλάκιση 15 ημερών ενός άγνωστου ακτιβιστή και μπλόγκερ;

Το πρώτο ερώτημα έχει δύο απαντήσεις. Πρώτα απ’όλα οι βουλευτικές εκλογές της περασμένης Κυριακής δεν ήταν τίμιες. Ολη η μπλογκόσφαιρα βουίζει από κρούσματα νοθείας προκειμένου να ευνοηθεί το κυβερνών κόμμα, η Ενωμένη Ρωσία. Όπως γράφει ο Νίκου Ποπέσκου στον ιστότοπο openDemocracy, υπό κανονικές συνθήκες το κόμμα του Βλαντίμιρ Πούτιν δεν θα λάμβανε πάνω από 30-35%. Και αυτό το ποσοστό δεν είναι ακριβώς ικανοποιητικό για έναν άνθρωπο που θέλει να κυβερνά τη Ρωσία για την υπόλοιπη ζωή του.

Η δεύτερη απάντηση έχει να κάνει με το τέλος της απάθειας του ρωσικού πληθυσμού. Την τελευταία δεκαετία, όσο οι συνθήκες διαβίωσης βελτιώνονταν, οι Ρώσοι δεν πολυενδιαφέρονταν για κόμματα και εκλογές. Έναν «πατερούλη» ήθελαν, να τους προστατεύει. Αυτή τη φορά, όμως, τα πράγματα εξελίχθηκαν διαφορετικά. Η διαρκής εναλλαγή εξουσίας μεταξύ Πούτιν και Μεντβέντεφ παραείναι κυνική για να την καταπιούν τόσο εύκολα οι συμπατριώτες τους. Το Διαδίκτυο πήρε φωτιά. Αλλοι πρότειναν την αποχή από τις εκλογές (το σύνθημα ήταν «Nah-Nah», που θα μπορούσε να μεταφραστεί ελεύθερα σε «Αντε πηδηχτείτε») και άλλοι την υπερψήφιση οποιουδήποτε άλλου κόμματος πλην του κυβερνητικού. Δεν τους ενδιέφερε τόσο να αλλάξουν σελίδα όσο να τιμωρήσουν τον πουτινισμό.

Όταν άρχισαν οι καταγγελίες για νοθεία, χιλιάδες άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους. Η αστυνομία προέβη σε εκατοντάδες συλλήψεις. Κι ένας από τους συλληφθέντες ήταν ο Αλεξέι Ναβάλνι. Είναι αλήθεια ότι ο άνθρωπος αυτός φλερτάρει κατά καιρούς με τους εθνικιστές. Είναι όμως επίσης αλήθεια ότι ασκεί τεράστια επιρροή. Πριν από τρεις μήνες έγραψε στο μπλογκ του ότι η Ενωμένη Ρωσία αποτελείται από κλέφτες κι απατεώνες. Στην πρώτη δημοσκόπηση που πραγματοποιήθηκε στη συνέχεια, το ένα τρίτο των Ρώσων απάντησε ότι το κυβερνών κόμμα είναι γεμάτο με …κλέφτες κι απατεώνες. Όταν συνελήφθη, το Twitter δεν είχε άλλο θέμα συζήτησης. Πού είναι; Μήπως τραυματίστηκε; Κι όταν εμφανίστηκε τελικά στο δικαστήριο, μια ιαχή ακούστηκε στον κυβερνοχώρο: «Είναι ζωντανός!»

Μετά το πρώτο λάθος – τη σύλληψη – ακολούθησε όμως κι άλλο. Ενας κυβερνητικός βουλευτής έστειλε το εξής tweet: «Σήμερα έγινε σαφές ότι κάποιος που γράφει στο μπλογκ του τις λέξεις `κόμμα από κλέφτες κι απατεώνες` είναι ένας ηλίθιος ψ…γλείφτης». Η επίσημη σελίδα του προέδρου Μεντβέντεφ στο Twitter αμέσως αναπαρήγαγε το μήνυμα. Η κατακραυγή που προκλήθηκε ανάγκασε το Κρεμλίνο να ζητήσει συγγνώμη. Αλλά οι Ρώσοι βράζουν.

Τετάρτη, Δεκεμβρίου 07, 2011

Η τέχνη της εξόδου




«Ο άνθρωπος του πολιτισμού δεν έχει άλλη αποστολή από το να καταλάβει και να προσπαθήσει να κάνει τους άλλους να καταλάβουν»: αυτόν τον ορισμό του διανοούμενου παραθέτει ο Νορμπέρτο Μπόμπιο στο βιβλίο του Πολιτική και πολιτισμός. Και σ' αυτόν τον ορισμό ήταν πάντα πιστός ο πολυγραφότατος συμπατριώτης του Κλάουντιο Μάγκρις. Το τελευταίο του βιβλίο, που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Garzanti με τίτλο Livelli di guardia, είναι μια επιλογή άρθρων του που δημοσιεύτηκαν στην «Κοριέρε ντέλα Σέρα» από το 2006 ως τον περασμένο Σεπτέμβριο. Ενα επίκαιρο έργο, που κινείται από την οικονομία ως τη θρησκεία, από τη δημοκρατία ως το δίκαιο, από τη διπλωματία ως τη βία. Μια ανάλυση των όσων είχαν συμβεί και μια προαναγγελία των όσων θα συνέβαιναν στη συνέχεια.

Οπως, για παράδειγμα, εκείνες οι σελίδες από τον Αύγουστο του 2008 για τη «σπάνια τέχνη της εξόδου από τη σκηνή». Δεν είναι θέμα ηλικίας, λέει ο τριεστίνος συγγραφέας σε συνέντευξή του στη «Ρεπούμπλικα». Στο κάτω κάτω, ένας πολιτικός σαν τον Ντε Γκολ καταλάβαινε περισσότερα πράγματα από πολλούς νεότερους συγκαιρινούς του. Φτάνει όμως κάποια στιγμή που καταλαβαίνει κανείς ότι ο χρόνος του ολοκληρώθηκε, η μπογιά του τελείωσε, και αρχίζει να μαζεύει τα πανιά. Ρώτησαν κάποτε τον σέρβο συγγραφέα Ντανίλο Κις τι γράφει. «On a déjà écrit!» («Εγραψαν ήδη»), απάντησε. Το να παραμερίζεις είναι επώδυνο μόνο για όποιον ανέλαβε ένα έργο μόνο και μόνο για να μην αφήσει χώρο σε ανθρώπους που δεν συμπαθεί.

Ο Μάγκρις αναφέρεται ασφαλώς στον Μπερλουσκόνι. Θα μπορούσε ενδεχομένως να αναφέρεται και στον Παπανδρέου. Σχολιάζοντας πάντως την πολιτική του βασικού πρωταγωνιστή αυτής της κρίσης, της Ανγκελα Μέρκελ, παρατηρεί ότι «δόξα τω Θεώ, δεν είναι δεδομένο πως η πολιτική πρέπει να είναι ποπ», με άλλα λόγια αιχμάλωτη της εικόνας και του κοινού. Ποπ - τονίζει - είναι μια οικονομική κατάσταση που στερείται πνευματικής, ηθικής και πολιτικής επίγνωσης. Στην Ιταλία υπήρξε για πολλά χρόνια σύγχυση ανάμεσα στη δημόσια και την ιδιωτική ζωή. Οπως ο Μαρξ μιλούσε για «λούμπεν προλεταριάτο», έτσι και στην Ιταλία υπάρχει μια «λούμπεν αστική τάξη», που είναι τόσο ανεπαρκής ώστε δεν μπορεί καν να χαρακτηριστεί «αστική» με την κλασική έννοια του όρου. Η θεραπεία από αυτή την αρρώστια θα είναι δύσκολη. Μπορεί κανείς να αλλάξει ξαφνικά ζωή, όπως συνέβη στον Απόστολο Παύλο όταν έπεσε από το άλογο, αλλά κάποιος που του αρέσει να σκαλίζει τη μύτη του θα δυσκολευτεί πολύ να απαλλαγεί από αυτή τη συνήθεια.

Αλλοι ονειρεύονται αξιώματα και άλλοι πλούτη. Ο 72χρονος Μάγκρις ονειρεύεται ένα πραγματικό ευρωπαϊκό κράτος, εφοδιασμένο με ένα λειτουργικό Σύνταγμα. Η ευρωπαϊκή κρίση, τονίζει, αποδεικνύει την αλληλεξάρτηση των χωρών, όπως στο εσωτερικό μιας χώρας κάθε πόλη εξαρτάται από τις άλλες. Κατά συνέπεια, είτε η κρίση αυτή θα αναγκάσει τους Ευρωπαίους να ενωθούν είτε θα οδηγήσει στην καταστροφή.

Τρίτη, Δεκεμβρίου 06, 2011

Ενα εφιαλτικό σενάριο




Κι αν συνέβαινε το αδιανόητο; Αν, δέκα χρόνια μετά το σοκ που προκάλεσε ο πατέρας της, η Μαρίν Λεπέν επαναλάμβανε τον ερχόμενο Απρίλιο εκείνο το κατόρθωμα, εκτόπιζε από τον δεύτερο γύρο τον σοσιαλιστή υποψήφιο και ανάγκαζε τους Γάλλους να συνταχθούν μαζικά με έναν υποψήφιο που δεν θέλουν προκειμένου να αποφύγουν την άνοδο της ακροδεξιάς στην προεδρία;

Η τελευταία δημοσκόπηση που δημοσιεύτηκε στον Νουβέλ Ομπζερβατέρ δίνει στην αρχηγό του Εθνικού Μετώπου 16,5%, ένα ποσοστό δηλαδή μεγαλύτερο από αυτό που είχε ο πατέρας της έξι μήνες πριν από τις εκλογές του 2012. Ο Φρανσουά Ολάντ είναι βέβαια αρκετά μακριά της (31% έναντι 28% για τον Νικολά Σαρκοζί), αλλά το τελευταίο διάστημα οι διαφορές έχουν αρχίσει να μειώνονται. Οι περισσότεροι Γάλλοι δεν θέλουν πια τον Σαρκοζί, αυτό είναι βέβαιο. Ένα σημαντικό ποσοστό των ψήφων διαμαρτυρίας, οργής ή δυσαρέσκειας, όμως, θα διοχετευθεί προς τα άκρα. Κι όπως γράφει ο ιδρυτής του περιοδικού Ζαν Ντανιέλ, η σκηνή της Μαρίν Λεπέν να σχηματίζει το σήμα της νίκης το βράδυ της 22ας Απριλίου είναι απολύτως ρεαλιστική.

Τι κάνουν οι σοσιαλιστές για να αποτρέψουν ένα τέτοιο εφιαλτικό σενάριο; Τίποτα. Μετά το πάθος και τον ενθουσιασμό που προκάλεσαν οι προκριματικές εκλογές, επικρατεί μια εμφανής αμηχανία. Ο Ολάντ έχει αφεθεί ουσιαστικά μόνος να αντιμετωπίζει τις επιθέσεις των αντιπάλων του. Προχθές, ο ίδιος ο πρωθυπουργός τον κατηγόρησε ότι παρασύρεται σε «βλακώδεις παρεκκλίσεις γερμανόφοβου χαρακτήρα» επειδή ο σοσιαλιστής υποψήφιος τόλμησε να πει ότι στην Ευρώπη η Μέρκελ προπορεύεται και ο Σαρκοζί ακολουθεί. Κι αντί να ξεσηκωθεί ολόκληρο το κόμμα και να απαιτήσει από τον πρόεδρο της κυβέρνησης μεγαλύτερη κοσμιότητα και αυτογνωσία, βλέπει κανείς μια ένοχη σιωπή. Τα χειροκροτήματα που απέσπασε χθες ο Ολάντ από τους συνέδρους του γερμανικού Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος μάλλον φθόνο προκάλεσαν στους κόλπους του δικού του κόμματος, παρά ικανοποίηση.

Ακόμη χειρότερη είναι η στάση των υπολοίπων «προοδευτικών δυνάμεων». Κανείς δεν περιμένει βέβαια από τα στελέχη τους να συνταχθούν άκριτα με τον υποψήφιο του μεγαλύτερου κεντροαριστερού κόμματος μπροστά στο φάντασμα της ακροδεξιάς. Θα μπορούσαν όμως να είναι πιο προσεκτικά στην κριτική τους – στο κάτω-κάτω, υποτίθεται ότι στον δεύτερο γύρο θα καλέσουν τους οπαδούς τους να τον ψηφίσουν. Αντίθετα, τόσο ο υποψήφιος του Μετώπου της Αριστεράς Ζαν-Λικ Μελανσόν όσο και η οικολόγος Εύα Ζολί δεν παραλείπουν να εκτοξεύουν καθημερινά τα δηλητηριώδη βέλη τους εναντίον του «συμβιβασμένου» Ολάντ. Και να επιτρέπουν στην «ασυμβίβαστη» Μαρίν Λεπέν να ελπίζει…

Να συμπληρώσουμε το εφιαλτικό σενάριο: μετά τον «θρίαμβο» του Σαρκοζί στον δεύτερο γύρο με 70%, συνεδριάζουν οι σοσιαλιστές και εκλέγουν με ανάλογο ποσοστό ως νέο αρχηγό τους τον Ντομινίκ Στρος-Καν. Εκείνος, δακρυσμένος, στρέφεται προς την Αν Σενκλέρ και της υπόσχεται αιώνια πίστη, ενώ οι σύντροφοι, όρθιοι, τον αποθεώνουν

Δευτέρα, Δεκεμβρίου 05, 2011

Ο έφηβος και η μεσήλικη




Η παραστατικότερη περιγραφή που έχει γίνει τελευταία για την Ελλάδα ανήκει στον Δημήτρη Ημελλο. Η Ελλάδα, είπε ο εξαίρετος ηθοποιός σε πρόσφατη συνέντευξή του στο Ποντίκι, «μοιάζει με έφηβο με χωρισμένους γονείς: κακομαθημένη, αμφιθυμική, απαιτητική, ξεροκέφαλη. Η μητέρα της είναι από την Ανατολή, ο πατέρας της από τη Δύση, οι δυο τους έχουν αναχωρήσει, λόγω ασυμφωνίας χαρακτήρων, ο καθένας για την πατρίδα του, και έχει μείνει το παιδί - έφηβος πίσω να πληρώσει τα σπασμένα».

Η ακριβέστερη περιγραφή που έχει γίνει τελευταία για την Ευρώπη ανήκει στον Τίμοθι Γκάρτον Ας. Η Ευρώπη, είπε ο γνωστός ιστορικός σε πρόσφατη συνέντευξή του στο Σπίγκελ, «είναι μια μεσήλικη γυναίκα, που έχει πάθει ήδη αρκετές καρδιακές προσβολές και σήμερα περνά τη μεγαλύτερη κρίση υγείας της ζωής της, μια κρίση όμως που δεν θα αποβεί κατ’ανάγκη μοιραία».

Μπορούν αυτός ο έφηβος και αυτή η μεσήλικη να συνυπάρξουν; Μπορεί ο πλούσιος Βορρά να εξακολουθήσει να συμβιώνει με τον κακομαθημένο Νότο; Με άλλα λόγια: σε έναν αιώνα κατά τον οποίο η Κίνα αποτελεί τη νέα παγκόσμια υπερδύναμη, ο πληθυσμός του πλανήτη ξεπέρασε τα 7 δισεκατομμύρια ψυχές και το κλίμα έχει υποστεί αναντίστρεπτες αλλαγές, θα μπορέσει η ευρωπαϊκή ιδέα να κρατηθεί στα πόδια της; Η θα δώσει τη θέση της στον εθνικισμό, τον φανατισμό, ακόμη και τον πόλεμο;

Η Αγγελα Μέρκελ, στην οποία είναι στραμμένα και πάλι αυτή την εβδομάδα όλα τα βλέμματα, θέλει το ελάχιστο. Δεν θα την πείραζε ακόμη και μια Ευρώπη των έξι ΑΑΑ. Οι ένθερμοι ευρωπαϊστές, πάλι, οραματίζονται τις Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης. Δεν θα συμβεί ούτε το ένα ούτε το άλλο. Όπως λέει ο Γκάρτον Ας, που αν και Βρετανός ήταν ανέκαθεν στρατευμένος ευρωπαϊστής, πρέπει να κτίσουμε την Ευρώπη με το υλικό που έχουμε στη διάθεσή μας. Και το υλικό αυτό είναι η εθνική δημοκρατία. Εκεί θα κριθεί η αναγέννηση της Ευρώπης. Για να παραφράσουμε την περίφημη φράση του Τσόρτσιλ περί δημοκρατίας, «η σημερινή είναι η χειρότερη μορφή της Ευρώπης, με εξαίρεση όλες τις άλλες μορφές που έχουν δοκιμαστεί».

Και το ερώτημα παραμένει: σ’αυτή τη χειρότερη μορφή της Ευρώπης θα συνεχίσει να έχει μια θέση το ξεροκέφαλο και αμφιθυμικό παιδί χωρισμένων γονιών; Ο ιστορικός δεν το θεωρεί πολύ πιθανό. «Στην υπό διαμόρφωση δημοσιονομική ένωση, δηλαδή την πολιτική ένωση των χωρών του ευρώ, υποψιάζομαι ότι δεν θα μετέχει η Ελλάδα, θα μετέχουν όμως μερικές νέες χώρες», λέει στο Σπίγκελ. Στην ίδια κατεύθυνση δουλεύουν χωρίς αμφιβολία πολλοί παράγοντες και στην Ελλάδα, που ανήκουν τόσο στη Δεξιά όσο και στην Αριστερά. Θα τους αφήσουμε; Θα επιτρέψουμε στους δημαγωγούς και στους τυχοδιώκτες, στους ανόητους και στους ανίκανους, να καταστρέψουν το μεγαλύτερο επίτευγμα της μεταπολίτευσης και να φράξουν τον δρόμο της ελπίδας για τα παιδιά μας;

Σάββατο, Δεκεμβρίου 03, 2011

Η άλλη πλευρά του Πολ Κένεντι




Είναι γνωστός σε όλο τον κόσμο από τα βιβλία του «Ανοδος και πτώση των μεγάλων δυνάμεων» και «Το Κοινοβούλιο του ανθρώπου». Ο διάσημος ιστορικός Πολ Κένεντι έχει όμως και μια άλλη, λιγότερο γνωστή πλευρά, που δεν είναι ακριβώς ανθρωπιστική, είναι όμως σαφώς πολιτική. Πριν από 28 χρόνια εγκαινίασε στο πανεπιστήμιό του, το Γέιλ, την «Κουζίνα» (Kitchen), όπου μπορούν να τρώνε δωρεάν οι άποροι, οι άστεγοι και οι κατατρεγμένοι. Κι όπως όλοι μπορούν να καταλάβουν, τα πλήθη που συρρέουν εδώ αυτές τις ημέρες απ’όλο το Νιου Χέιβεν είναι αυξημένα.

Οι περισσότεροι νομίζουν ότι ο 66χρονος ιστορικός είναι ιερέας της St Thomas More, της καθολικής εκκλησίας του πανεπιστημίου. Τους μπερδεύει το μαύρο πουλόβερ που φορά. Ο Κένεντι αφήνει επίτηδες να πλανάται αυτή η εντύπωση. Όπως εξηγεί στην απεσταλμένη της Κοριέρε ντέλα Σέρα που επισκέπτεται την Κουζίνα, κάθε τόσο παρεμβαίνει για να χωρίσει κάποιους που τσακώνονται, «και κανείς δεν τολμά να σηκώσει χέρι εναντίον ενός ιερέα». Το κόλπο άρχισε να το εφαρμόζει την εποχή του Ρίγκαν, όταν θέριζε το κρακ. «Ερχονταν νεαροί μαστουρωμένοι που αρνιόντουσαν να σεβαστούν την ουρά. Μια φορά κάποιος έβγαλε μαχαίρι». Είναι αλήθεια όμως ότι η πρωτοβουλία έχει και τη θρησκευτική της πλευρά: ο βρετανός ιστορικός λέει πως έμπνευσή του ήταν το Εβδομο κεφάλαιο του Κατά Ματθαίον Ευαγγελίου, όπου ο Ιησούς υπόσχεται τη βασιλεία των ουρανών σε όποιον βοηθά τους φτωχούς, καταδικάζοντας τους πλούσιους εγωιστές στο αιώνιο πυρ.

Γεννημένος στη βόρεια Αγγλία από ιρλανδούς γονείς που ανήκαν στην εργατική τάξη, ο Κένεντι δεν ξέχασε ποτέ τις ρίζες του. Η πρώτη του γυναίκα, η Καθ, ήταν μεταξύ των εθελοντών της Κουζίνας, ενός θεσμού που ίδρυσε ο Μπέντζαμιν Τόμσον στην Αγγλία στα τέλη του 18ου αιώνα. «Θύμωνα πάντα όταν έβλεπα την Καθ να μιλά με τους φτωχούς, ενώ εγώ μαγείρευα και μάζευα τα σκουπίδια», έγραψε πριν από τρία χρόνια ο Κένεντι στο περιοδικό της επισκοπής με αφορμή την 25η επέτειο της Κουζίνας. «Εκανα λάθος: κανείς μέχρι τότε δεν τους είχε συμπεριφερθεί ως ανθρώπινα όντα και η δουλειά της Καθ ήταν πολύ σημαντική».

Η Καθ πέθανε το 1998 από καρκίνο. Αλλά και η δεύτερη γυναίκα του, η Σίνθια Φάραρ, καθηγήτρια πολιτικών επιστημών στο Γέιλ, εργάζεται ως εθελόντρια στο λαϊκό συσσίτιο. Ψυχή της Κουζίνας είναι ο Στίβεν Κομπέιζα, θρυλικός ακτιβιστής και αντιρρησίας συνείδησης που έγινε γνωστός το 2005 όταν απολύθηκε από το καθολικό σχολείο του Μπρίτζπορτ στο οποίο εργαζόταν επειδή αρνήθηκε να αναρτήσει την αμερικανική σημασία, θεωρώντας την ασυμβίβαστη με το χριστιανικό σύμβολο του σταυρού. Δίπλα του είναι ο Ντάνιελ, ο Μπεν, η Σαρλότ και η Ζίγκριντ, όλοι γόνοι μερικών από τις πιο πλούσιες και αριστοκρατικές οικογένειες της Αμερικής και της Ευρώπης – όπως λέει ο Κένεντι – που μετά το Γέιλ θα μεταβούν στην Ουάσινγκτον, για να προσπαθήσουν να αλλάξουν από εκεί τον κόσμο…

Παρασκευή, Δεκεμβρίου 02, 2011

Το στριπ πόκερ του καπιταλισμού




Την 1η του περασμένου Αυγούστου, στις επτά το πρωί, 50 καλλιτέχνες εμφανίστηκαν ξαφνικά στη Γουολ Στριτ, πέταξαν τα ρούχα τους και απαθανατίστηκαν από τους φωτογράφους που είχαν προσκαλέσει. Το χάπενινγκ είχε τίτλο «Οφθαλμολάβετε τη Γουολ Στριτ» (Ocularpation: Wall Street, ένα παιχνίδι ανάμεσα στο ocular, οφθαλμικός, και το occupation, καταλαμβάνω) και ήταν ιδέα του Τζέφρυ Θρόουελ, βασισμένη σε μια προσωπική του εμπειρία. Η μητέρα του έχασε όλες τις αποταμιεύσεις της στην οικονομική κρίση του 2008 και αναγκάστηκε να βγει από τη σύνταξη για να αναζητήσει δουλειά. «Ηταν τόσο θλιμμένη, και αργότερα θυμωμένη, που το σύστημα το οποίο την είχε κοροϊδέψει ήταν ακόμη άθικτο και ευδοκιμούσε, ενώ εκείνη έπρεπε να επιστρέψει σε μια δουλειά την οποία μισούσε», θυμάται ο αμερικανός καλλιτέχνης. «Σκέφτηκα το σχέδιο αυτό ως έναν τρόπο να φωτίσω έναν από τους πιο μυστηριώδεις δρόμους στον κόσμο, τη Γουολ Στριτ…»

Τρία άτομα συνελήφθησαν εκείνη την ημέρα, μεταξύ των οποίων ο Ααρον Μάτοκς, που υποδύθηκε ένα χρηματιστή ο οποίος δίνει εντολές αγοραπωλησίας από το κινητό του (δεν κατάλαβε ποτέ με ποιο κριτήριο συνέλαβαν αυτόν και όχι άλλους). Παρ’όλα αυτά, το χάπενινγκ επαναλήφθηκε και τις επόμενες ημέρες και ουσιαστικά αποτέλεσε την έμπνευση για το πολύ μαζικότερο κίνημα «Καταλάβετε τη Γουολ Στριτ» που συνεχίζεται ακόμη. Πρόσφατα, ο Θρόουελ επέστρεψε με μια άλλη, πιο φιλόδοξη ιδέα, που βασίζεται όμως κι αυτή στον αποχωρισμό του ανθρώπου από τα ρούχα του. Το γυμνό σώμα αναδεικνύεται άλλωστε όλο και περισσότερο ως ένα χρήσιμο (και ενίοτε αποτελεσματικό) εργαλείο για την αντίσταση απέναντι σε κάθε είδους δικτατορίες, είτε έχουν πολιτικό είτε οικονομικό χαρακτήρα.

Σε ένα ντεκόρ που θυμίζει Παζολίνι, επτά «παίκτες» κάθονταν σ’ένα τραπέζι της γκαλερί Art in General κάθε μέρα επί μια εβδομάδα, από τις 10.30 το πρωί ως τις 6 το απόγευμα, και έπαιζαν στριπ πόκερ. Μερικοί ξεκινούσαν φορώντας αρκετά ρούχα, άλλοι φορούσαν λιγότερα: οι πλούσιοι και οι φτωχοί. Μια ημέρα ήταν αφιερωμένη στην ελεύθερη αγορά, μια άλλη στον καπιταλισμό με κρατικές παρεμβάσεις, μια τρίτη στη σοσιαλδημοκρατία, η επόμενη στο σοσιαλισμό. Όταν όλοι οι παίκτες έμεναν γυμνοί, άνοιγαν τα χαρτιά τους, ντύνονταν και ξανάρχιζαν.

Ο στόχος του παιχνιδιού ήταν να παρουσιαστεί η παράνοια του καπιταλιστικού συστήματος και να γίνει ένας παραλληλισμός ανάμεσα στους κερδισμένους και τους χαμένους στον σημερινό κόσμο. Η συμμετοχή των περαστικών, που μπορούσαν να παρακολουθούν τους παίκτες από το τζάμι, ήταν ενεργή. Ολοι χαμογελούσαν, αντάλλασσαν απόψεις, πολλοί παθιάζονταν, έρχονταν ξανά και ξανά, συνέκριναν τους διάφορους κανόνες και εξηγούσαν το παιχνίδι στους νεοφερμένους. «Είναι φυσικά εύκολο να γδύνεσαι για να προσελκύσεις την προσοχή», παραδέχεται ο Θρόουελ. «Όμως ο σκοπός μας πέτυχε. Οι περαστικοί σταματούν, κάτι που δεν συμβαίνει ποτέ στη Νέα Υόρκη». Σταματούν, χαζεύουν, θαυμάζουν και – πάνω απ’όλα – σκέφτονται. Μεγάλη υπόθεση.