Και το κεφάλι χαμηλά

Ο μύθος είναι γνωστός. Οταν πέθανε η Ευρυδίκη από δάγκωμα φιδιού, ο Ορφέας κατέβηκε στον κάτω κόσμο και έπεισε με τη μουσική του λύρα τον Αδη και την Περσεφόνη να αφήσουν την Ευρυδίκη να επιστρέψει μαζί του στον επάνω κόσμο. Του έθεσαν όμως έναν όρο: να περπατά μπροστά απ' αυτήν με το κεφάλι χαμηλά και να μην κοιτάξει πίσω του μέχρι να φτάσει στον επάνω κόσμο. Μέσα στην αγωνία του, ο Ορφέας αθέτησε την υπόσχεσή του με αποτέλεσμα να χάσει τη γυναίκα του και δεύτερη φορά.

Γιατί είναι τόσο δύσκολο να κρατάμε το κεφάλι χαμηλά; Σε ανασφάλεια να οφείλεται ή σε αλαζονεία; Σε φόβο ή σε υπερβολική αυτοπεποίθηση; Κι εκείνοι που το καταφέρνουν τι το ιδιαίτερο έχουν; Ο βρετανός δημοσιογράφος Χάρι Αϊρς, γνωστός από τη στήλη του «Αργή λωρίδα» στους «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς», αναφέρει την περίπτωση του διάσημου τενίστα Ρότζερ Φέντερερ, ο οποίος εξακολουθεί να κοιτάζει το σημείο όπου βρισκόταν το μπαλάκι αρκετή ώρα (δηλαδή αρκετά εκατοστά του δευτερολέπτου) αφού το έχει κτυπήσει. Αυτό συμβαίνει ιδιαίτερα ύστερα από το ρεβέρ του, που θεωρείται το αδύνατο σημείο του. Τα αποτελέσματα είναι συχνά εντυπωσιακά: όποιος δει την αργή επανάληψη των σπουδαιότερων φάσεων του πρόσφατου αγώνα στο Ο2 Centre του Λονδίνου, όπου ο Φέντερερ διέλυσε τον Ναδάλ, θα το καταλάβει.

Το να κρατάς το κεφάλι σου κάτω σ' έναν αγώνα - είτε πρόκειται για τένις είτε για γκολφ ή άλλη παρόμοια αναμέτρηση - είναι πιο δύσκολο και απαιτεί μεγαλύτερη πειθαρχία απ' ό,τι θα περίμενε κανείς. Το να σηκώνεις πρόωρα το κεφάλι είναι σύμπτωμα ανυπομονησίας ή νευρικότητας. Το να αργείς να το σηκώσεις, πάλι, είναι σύμπτωμα ανικανότητας και βλακείας. Ο Φέντερερ το ξέρει καλά. Συνεχίζοντας να κοιτάζει το σημείο όπου μόλις έχει κτυπήσει το μπαλάκι, δεν μπορεί να είναι βέβαιος για το θετικό αποτέλεσμα. Μερικές φορές αποτυγχάνει, στέλνει την μπάλα έξω ή στο φιλέ. Αλλά δεν αλλάζει στρατηγική.

Ολα αυτά έχουν άμεση σχέση με τη χρηματοπιστωτική κρίση, σημειώνει ο Αϊρς. Ο σημερινός πανικός που έχει επεκταθεί από τις τράπεζες και τις χρηματαγορές σε ολόκληρες χώρες χαρακτηρίζεται από μια συλλογική αποτυχία να κρατάμε το κεφάλι μας χαμηλά. Οταν οι αγορές είναι νευρικές, κοιτάζουν διαρκώς πάνω από τους ώμους τους για να δουν τι κάνουν οι άλλοι. Τις ενδιαφέρει περισσότερο τι θα μπορούσε να συμβεί παρά τι συμβαίνει ή ακόμη και τι είναι πιθανό να συμβεί. Δεν διδάσκονται από επενδυτές όπως ο Ουόρεν Μπάφετ, που κοιτάζει πάντα πέρα από τη βραχυπρόθεσμη αναταραχή αναζητώντας με ψυχραιμία έναν ασφαλή δρόμο. Οσο για τους πολιτικούς, δύσκολα συναντάς κάποιον που κρατά από σεμνότητα το κεφάλι χαμηλά. Οι περισσότεροι κοιτάζουν αυτάρεσκα γύρω τους, περιμένοντας το χειροκρότημα.