Ποιος φοβάται τους Γερμανούς;

Δύο ειδών είναι οι ενστάσεις που προβάλλονται για τη συμφωνία της τελευταίας Συνόδου Κορυφής. Πολλοί πιστεύουν ότι η συνταγή που ακολουθείται από την αρχή της κρίσης είναι λανθασμένη, ότι η λιτότητα πνίγει την ανάπτυξη και ότι χρειάζονται απαραιτήτως μέτρα όπως τα ευρωομόλογα ή ακόμη και το τύπωμα χρήματος. Η ένσταση αυτή είναι σωστή και όλα δείχνουν ότι προς τα εκεί θα οδηγηθεί η Ευρώπη. Πρώτα όμως πρέπει να εξασφαλιστεί ότι όλες οι χώρες θα ακολουθούν ορισμένους κανόνες. Το πώς ακριβώς θα γίνει αυτό είναι θέμα συσχετισμών, αντικείμενο συγκρούσεων και θα αποτελέσει μοιραία προϊόν συμβιβασμών.

Εκτός από τις οικονομικές, υπάρχουν όμως και οι πολιτικές ενστάσεις. Μπορεί να προχωρήσει μια «γερμανική Ευρώπη»; Μπορεί να υπάρξει Ευρώπη χωρίς τη Βρετανία; Το δεύτερο ερώτημα έχει εύκολη απάντηση: ναι, αλλά μάλλον δεν θα χρειαστεί. Ομηρος των ευρωσκεπτικιστών του κόμματός του, ο Ντέιβιντ Κάμερον απομονώθηκε πλήρως στις Βρυξέλλες επειδή δεν θέλησε να θυσιάσει τα συμφέροντα του Σίτυ στον βωμό του κοινού ευρωπαϊκού συμφέροντος. Παρά τις προσπάθειές του, δεν μπόρεσε να αποσπάσει τη στήριξη ούτε των χωρών που δεν ανήκουν στην ευρωζώνη. Ο βρετανός Πρωθυπουργός αντιμετωπίζει ήδη αντιδράσεις στο εσωτερικό του κυβερνητικού συνασπισμού και μπορεί να υπάρξουν σημαντικές εξελίξεις. Σε κάθε περίπτωση, μια Ευρώπη των 26 είναι απολύτως δυνατή.

Το πρώτο ερώτημα - η γερμανοποίηση της Ευρώπης - είναι πιο πολύπλοκο. Ο Γιόσκα Φίσερ ανησυχεί. Ο Τσβετάν Τοντορόφ, πάλι, θεωρεί ότι η Σύνοδος των Βρυξελλών επαναφέρει στο προσκήνιο τον στόχο για μια Ευρώπη πιο ομόσπονδη και πιο δημοκρατική. Η Γερμανία δεν έχει καμιά πρόθεση να ασκήσει ηγεμονία, λέει ο 72χρονος βούλγαρος φιλόσοφος στην «Κοριέρε ντέλα Σέρα». Σε κάθε περίπτωση, όμως, είναι καλύτερα να έχεις την ισχυρότερη οικονομία της ηπείρου μαζί σου, σε έναν όμιλο 400 εκατομμυρίων ανθρώπων από τους οποίους τα 80 εκατομμύρια είναι Γερμανοί, παρά να την έχεις απέναντι. Αλλωστε, για ιστορικούς λόγους, οι Γερμανοί είναι περισσότερο φεντεραλιστές παρά εθνικιστές.

Ο μεγαλύτερος κίνδυνος, σύμφωνα με τον Τοντορόφ, δεν προέρχεται από την εμμονή των Γερμανών με την πειθαρχία αλλά από την εμμονή των Γάλλων με την εθνική κυριαρχία. Ο Νικολά Σαρκοζί εξακολουθεί να υποστηρίζει μια διακυβερνητική δομή, όπου οι ευρωπαϊκοί θεσμοί - και κυρίως το Ευρωκοινοβούλιο - θα έχουν περιορισμένες εξουσίες και τις αποφάσεις θα τις λαμβάνουν οι ηγέτες των κρατών. Η δομή αυτή στερείται ουσιαστικής δημοκρατικής νομιμότητας και δίνει επιχειρήματα σε λαϊκιστές όπως η Λέγκα του Βορρά ή το Εθνικό Μέτωπο.

Η οικοδόμηση της Ευρώπης γινόταν ανέκαθεν μπροστά σε μεγάλους κινδύνους: τη φρίκη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, τη σοβιετική απειλή. Το φάσμα της οικονομικής καταστροφής μπορεί να επισπεύσει την ίδρυση μιας δημοκρατικής ομοσπονδίας. Και στην ομοσπονδία αυτή θα μιλάμε όλοι γερμανικά; «Οχι βέβαια», απαντά ο Τοντορόφ. «Αγγλικά θα μιλάμε, όπως σήμερα. Και μετά το αντίο του Λονδίνου θα είναι για όλους μας μια ξένη γλώσσα».