Ένα απεχθές καρναβάλι

«Είδα να περνά ένα φορτηγάκι, υπό τις κραυγές αποδοκιμασίας του γαλλικού πληθυσμού, έχοντας στην καρότσα καμιά δεκαριά δυστυχισμένες γυναίκες με εντελώς ξυρισμένο κεφάλι. Κρατούσαν ντροπιασμένες το κεφάλι τους κι έκλαιγαν».

Έτσι περιγράφει ο γραμματέας του Τσώρτσιλ Τζοκ Κόλβιλ μια σκηνή που εκτυλίχθηκε το 1944 μπροστά του στο Μπαγιέ, κατά την απελευθέρωση της Γαλλίας από τους συμμάχους. Ανάλογες σκηνές έγιναν εκείνη τη χρονιά σε όλη τη Γαλλία και τις περιγράφει ο Άντονι Μπίβορ στο νέο του βιβλίο D-Day - Η Μάχη για τη Νορμανδία (Εκδ. Viking Ρenguin). Μόλις απελευθερωνόταν μια πόλη, οι tondeurs (κουρείς) έπιαναν δουλειά. Την επομένη της απελευθέρωσης του Καρεντάν, στα μέσα Ιουνίου, δέκα γυναίκες ξυρίστηκαν δημοσίως. Στις 14 Ιουλίου, ένα φορτηγό γεμάτο με νεαρές γυναίκες, πολλές από τις οποίες ήταν έφηβες, γυρνούσε όλη τη μέρα στους δρόμους του Χερβούργου. Στο Βιλντιέ, ένα από τα θύματα ήταν μια γυναίκα που το έγκλημά της ήταν ότι είχε δουλέψει ως καθαρίστρια στο τοπικό γερμανικό αρχηγείο. Συνολικά, υπολογίζεται ότι υπέστησαν αυτόν τον εξευτελισμό τουλάχιστον 20.000 γυναίκες.

Το ξύρισμα μιας γυναίκας εν είδει τιμωρίας έχει βιβλική προέλευση. Στην Ευρώπη, το εισήγαγαν οι Βησιγότθοι. Κατά τον Μεσαίωνα, ήταν μια συνηθισμένη τιμωρία για τη μοιχεία. Τον περασμένο αιώνα, όμως, χρησιμοποιήθηκε κυρίως εναντίον γυναικών που κατηγορούνταν για συνεργασία με τον εχθρό. Αρχικά ήταν μια «δεξιά» πρακτική. Στη διάρκεια του ισπανικού εμφυλίου, οι Φαλαγγίτες ξύριζαν τα κεφάλια γυναικών από Δημοκρατικές οικογένειες. Μερικά χρόνια αργότερα, το ναζιστικό κράτος έδωσε εντολή να επιβάλλεται ανάλογη ποινή στις Γερμανίδες που κοιμόντουσαν με μη Αρίους ή με ξένους αιχμαλώτους που απασχολούνταν στα αγροκτήματα.

Αυτό το «απεχθές καρναβάλι» - όπως το αποκαλεί ο Μπίβορ - υιοθετήθηκε από το άλλο στρατόπεδο μετά την απόβαση στη Νορμανδία και έγινε καθημερινή πρακτική. Πολλά από τα θύματα ήταν πόρνες που είχαν πάει τόσο με Γερμανούς όσο και με Γάλλους. Άλλες ήταν νεαρές γυναίκες που είχαν κοιμηθεί με Γερμανούς στρατιώτες από ανία. Πολλές γυναίκες που είχαν κάνει άμβλωση κατηγορήθηκαν αυτομάτως ότι είχαν συνεργαστεί με τον εχθρό. Η οργή όμως ήταν μεγαλύτερη όταν διαπιστωνόταν ότι χάρις σ΄ αυτή τη συνεργασία οι γυναίκες περνούσαν καλά την ώρα που ο υπόλοιπος πληθυσμός πεινούσε. Αυτό που κηλίδωσε την εικόνα της Αρλεττύ, της μεγάλης Γαλλίδας ηθοποιού που πέθανε το 1992, δεν ήταν τόσο η σχέση της με έναν αξιωματικό της Λουφτβάφε όσο τα γεύματά της στο ξενοδοχείο Ritz.

Ένα νέο κύμα ξυρίσματος των γυναικών σημειώθηκε στη Γαλλία την άνοιξη του 1945, όταν επέστρεψαν οι αιχμάλωτοι πολέμου και τα θύματα των στρατοπέδων συγκέντρωσης. Ήταν ένα είδος εξιλέωσης για την απογοήτευση και το αίσθημα αδυναμίας των ανδρών που είχαν εξευτελιστεί από την κατοχή της χώρας τους. Όπως γράφει ο Μπίβορ, ήταν το ισοδύναμο του βιασμού από τον νικητή.