Ένας ανεπαρκής πατέρας

«Αν αισθάνομαι υπερήφανος για κάτι, εκτός από το ότι έγραψα μερικά βιβλία και έκανα μερικά σκίτσα, είναι γιατί έχω οκτώ παιδιά και δεκαέξι εγγόνια συγκεντρωμένα σε μια μεγάλη ομάδα που λέγεται οικογένεια...»

Μεγάλη ομάδα, είναι αλήθεια. Σαν τον πλανήτη. Που μπορεί όμως να κλειστεί σε ένα βιβλίο. Τα παιδιά του Γκίντερ (έξι, από διάφορες γυναίκες) και της Ούτε (δύο) είναι σπαρμένα σε διάφορες χώρες, αλλά πρωταγωνιστούν όλα στο Κουτί των Επιθυμιών, το τελευταίο βιβλίο του Γκίντερ Γκρας. Ο συγγραφέας ξεκαθαρίζει τη θέση του από την αρχή, προς αποφυγή παρεξηγήσεως: «Είμαι ένας ανεπαρκής, ένας ανίκανος πατέρας», γράφει. Άφηνε τα παιδιά με τις μητέρες τους κι εκείνος αποσυρόταν στο δωμάτιό του κι έγραφε. Τώρα λοιπόν που η ζωή του πλησιάζει προς το τέλος, θέλησε να μάθει πώς βίωναν τα παιδιά του εκείνη την απουσία. Και το έκανε μέσα από τα μάτια της Μαρία Ράμα, μιας φωτογράφου που τον συνόδευε παντού, και στην οποία είναι αφιερωμένο το βιβλίο. Μέσα από τις φωτογραφίες που τραβούσε εκείνη με μια παλιά φωτογραφική μηχανή, ένα μαγικό κουτί που ξέρει να κοιτά προς το παρελθόν και προς το μέλλον.

Ο Γκρας έγραψε ένα πρώτο χειρόγραφο και το έστειλε στα παιδιά για να του πουν τη γνώμη τους. Όπως λέει σε συνέντευξή του στην Ελ Παΐς, αυτό που τον εξέπληξε ήταν ότι δεν τους ενδιέφερε καθόλου ο καλλιτεχνικός ή λογοτεχνικός χαρακτήρας του βιβλίου, αλλά οι λεπτομέρειες των γεγονότων. Οι δύο μεγάλοι του γιοι ιδιαίτερα, που έχουν πατήσει πια τα πενήντα, επ΄ ουδενί ήθελαν να αποκαλυφθεί πως όταν ήταν νέοι κάπνιζαν χασίς. Αλλά ατύχησαν. «Αυτός ο φόβος τους δεν αποτελεί επιχείρημα για μένα. Αποτελούν μέρος της ζωής μου, αλλά έχω κι εγώ δικαίωμα να αφηγηθώ τη ζωή μου».

Σε ένα σημείο του βιβλίου, ένα από τα παιδιά λέει για τον 82χρονο πατέρα του: «Δεν ήθελε να ξέρει τίποτα για τις επαναστάσεις, ήταν πάντα ένας μεταρρυθμιστής». Ο Γκρας σπεύδει να δικαιολογηθεί, αν δήλωνε μεταρρυθμιστής- ή αναθεωρητής- ήταν επειδή οι λέξεις αυτές προκαλούσαν αλλεργία στους κομμουνιστές. Το σύστημα χρειάζεται όμως πράγματι σήμερα ριζικές μεταρρυθμίσεις για να γίνει πιο ανθρώπινο και να αποκτήσει πιο κοινωνικό χαρακτήρα, όπως έγινε μετά τον πόλεμο στη Γερμανία ή στη Σκανδιναβία. «Πιστεύω ότι ζούμε σε μια επαναστατική κατάσταση», λέει ο Γερμανός Νομπελίστας, «κι αυτή η κατάσταση μπορεί να οδηγηθεί είτε προς τα δεξιά είτε προς τα αριστερά, αν κι εγώ φοβάμαι ότι θα πάει προς τα δεξιά».

Θα θέλαμε να μάθουμε την άποψη του συγγραφέα και για τις πρόσφατες αποκαλύψεις ότι πίσω από επιθέσεις εναντίον αριστερών ακτιβιστών κατά τη δεκαετία του ΄60 (ίσως να) βρισκόταν η Στάζι. Αλλά τέτοια ερώτηση δεν του έγινε.