Ευτυχία, θάνατος, δόξα

Oι περισσότερες ανταποκρίσεις από την Αθήνα που δημοσιεύτηκαν τις τελευταίες ημέρες στον διεθνή Τύπο αφορούσαν τα εγκαίνια του Νέου Μουσείου Ακρόπολης. Ορισμένες είχαν ενδιαφέρον, άλλες ήταν εξυμνητικές κι άλλες επικριτικές. Δεν ξέρουμε αν ο Αμερικανός καθηγητής Φιλοσοφίας Σάιμον Κρίτσλεϊ επισκέφθηκε το μουσείο. Το θέμα όμως του άρθρου του που δημοσιεύτηκε αυτή την εβδομάδα στη Χέραλντ Τρίμπιουν είναι τελείως διαφορετικό: αφορά τη σχέση ευτυχίας και θανάτου. Και, όπως είναι φυσικό, αντλεί την έμπνευσή του από την αρχαία Ελλάδα.

Να βελτιώσουμε τη διατροφή μας. Να κόψουμε (δηλαδή να κόψετε ) το κάπνισμα. Να κάνουμε γυμναστική. Να αποφεύγουμε τις καταχρήσεις. Όλα καλά και σωστά, τίποτα από αυτά όμως δεν θα αποτρέψει, αργά ή γρήγορα, το μοιραίο. Όλοι μια μέρα θα πεθάνουμε. Και το χειρότερο απ΄ όλα είναι ότι μέχρι να έλθει εκείνη η ημέρα, ή ακόμη κι εκείνη την αποφράδα ημέρα, μπορεί κάτι να πάει στραβά. «Μη χαρακτηρίζετε κανέναν άνθρωπο ευτυχισμένο προτού πεθάνει», έλεγε ο Σόλων. Όσο αξιοπρεπώς κι αν έχουμε ζήσει, όσο θάρρος κι αν δείξαμε στη μάχη, όσο υπεύθυνα κι αν μεγαλώσαμε τα παιδιά μας, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος το τέλος της ζωής να μην είναι αντάξιό της. Ο Ηράκλειτος, ας πούμε, πέθανε από ασφυξία μέσα σε ένα βουστάσιο. Ο Ξενοκράτης σκόνταψε μέσα στη νύχτα σε ένα μπρούντζινο οικιακό σκεύος. Ο Χρύσιππος πέθανε από τα γέλια βλέποντας μια γυναίκα να προσπαθεί να ταΐσει έναν γάιδαρο σύκα.

Κατά συνέπεια, σημειώνει ο αρθρογράφος, η ευτυχία δεν συνίσταται στο τι πιστεύεις εσύ (μετά θάνατον, μάλιστα, δεν πιστεύεις απολύτως τίποτα), αλλά στο τι πιστεύουν οι άλλοι για σένα. Τι θυμούνται δηλαδή από σένα όταν έχεις εγκαταλείψει τον μάταιο τούτο κόσμο. Είναι αυτό που οι αρχαίοι Έλληνες αποκαλούσαν «δόξα». Και έρχεται σε πλήρη αντίθεση με όλη αυτή την υστερία γύρω από την ευτυχία που παρατηρείται σε κοινωνίες όπως η αμερικανική. Κακώς συνδέουμε την ευτυχία με τον εαυτό μας: θα ήταν πολύ πιο ενδιαφέρον να προσπαθούμε να ζούμε με τέτοιο τρόπο ώστε να μας αναγνωρίσουν οι άλλοι την ευτυχία όταν πεθάνουμε. Εξίσου κακώς προσπαθούμε να απαντήσουμε στο αν υπάρχει μετά θάνατον ζωή συνδέοντάς την με τον εαυτό μας. Μετά θάνατον ζωή υπάρχει, αλλά για τους άλλους, τους λιγοστούς που αγαπήσαμε και τους πολλούς που δεν είχαμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε. Ακόμη κι ο Σωκράτης, όταν του έθεσαν στη δίκη του αυτό το ερώτημα, απάντησε ότι μόνο ο Θεός γνωρίζει την απάντηση. Τα πράγματα είναι ακόμη πιο δύσκολα για κάποιον που δεν πιστεύει καν στον Θεό. Τι του μένει; Το ευ ζην- όσο περνάει από το χέρι του φυσικά.