To δικαίωµα στη βλακεία

Ξεκίνησε τη δηµοσιογραφία το 1959. Δούλεψε στη «Μοντ» και στο περιοδικό «L’Express», για να ιδρύσει το 1984 το «L’Evenement du Jeudi» και το 1997 το «Marianne». Είναι, µε άλλα λόγια, ένας από τους πιο έµπειρους και έγκυρους δηµοσιογράφους της Γαλλίας. Ισως γι’ αυτό να προκάλεσε θόρυβο το «σχόλιό» του για την υπόθεση Ντοµινίκ Στρος-Καν: «Αυτό δεν ήταν βιασµός, ήταν στρίµωγµα υπηρέτριας». Εναν θόρυβο τόσο µεγάλο, που τον οδήγησε στην απόφαση να εγκαταλείψει τη δηµοσιογραφία.

Σε συνέντευξή του που δηµοσιεύτηκε στη χθεσινή «Λιµπερασιόν», ο Ζαν-Φρανσουά Καν εξηγεί πώς διέπραξε αυτό το ολέθριο λάθος. Την προηγουµένη µιλούσε σ’ έναν ραδιοφωνικό σταθµό για το τελευταίο του βιβλίο, όταν ξαφνικά ζήτησαν τη γνώµη του για τη σύλληψη του διευθυντή του ΔΝΤ. Απάντησε ψυχρά, αυστηρά, κατακεραυνώνοντας τις θεωρίες συνωµοσίας που είχαν αρχίσει να κυκλοφορούν. Οταν βγήκε από το στούντιο, τον έπιασαν τύψεις. Η Αν Σενκλέρ είναι φίλη του, ήταν σωστό να την πουλήσει µ’ αυτόν τον τρόπο; Την εποµένη λοιπόν προσπάθησε να επανορθώσει. Η επίµαχη έκφραση σχεδόν του ξέφυγε. Και σίγουρα δεν περιέγραφε αυτό που κατηγορείται ότι έκανε ο Στρος-Καν, αλλά αυτό που εκείνος θα ήθελε να έχει συµβεί.

Με άλλα λόγια, ήταν ένα γλωσσικό ολίσθηµα. Αλλά αυτά τα ολισθήµατα δεν προδίδουν συνήθως τις βαθύτερες σκέψεις; «Ενας ψυχαναλυτής συνδέει πάντα το γλωσσικό ολίσθηµα µε τα συµφραζόµενα, αναζητεί στοιχεία που δείχνουν τι συµβαίνει στο υποσυνείδητο. Τα συµφραζόµενα είναι εκείνα που προκαλούν το γλωσσικό ολίσθηµα. Η αντίθετη διαδικασία παραπέµπει στην Ιερά Εξέταση ή τον σταλινισµό. Πρέπει να αναγνωρίσουµε επιτέλους το δικαίωµα στη βλακεία». Αυτό είναι ένα ενδιαφέρον επιχείρηµα. Ενας δηµοσιογράφος που έχει αποδείξει τη σοβαρότητά του έχει πράγµατι δικαίωµα να πει µια ανοησία επειδή του ξέφυγε ή επειδή έτσι αισθανόταν εκείνη τη στιγµή. Αλλωστε, το «troussage de domestique» δεν ήταν το αίτιο της απόφασης του Καν να τα βροντήξει, αλλά µόνο η αφορµή.

«Ιδρύσαµε το “Marianne” για να πολεµήσουµε τον νεοφιλελευθερισµό και να δείξουµε ότι πρέπει να λαµβάνεται υπόψη ο λαός. Οταν βλέπω τη Μαριάν Λεπέν να παίρνει στις δηµοσκοπήσεις 20%, αισθάνοµαι ότι δικαιωθήκαµε. Ταυτόχρονα, όµως, δεν µπορώ να µη διαπιστώσω ότι αποτύχαµε. Πετύχαµε εµπορικά και δηµοσιογραφικά, αλλά δεν µπορέσαµε να επηρεάσουµε την πολιτική συζήτηση στη Γαλλία. Οι ιδέες µας δεν πέρασαν κι αυτό µου δείχνει πως πρέπει να παρέµβω µε διαφορετικό τρόπο: να γράψω βιβλία, να δώσω διαλέξεις».

Στα 73 του χρόνια, λοιπόν, ο «JFK» αποµυθοποίησε για δεύτερη φορά τη δηµοσιογραφία. Η πρώτη ήταν πριν από πολλά χρόνια, το 1970, στην επιχείρηση Μαύρος Σεπτέµβρης κατά των Παλαιστινίων της Ιορδανίας. Ηταν στο Αµµάν, βγήκε από το ξενοδοχείο λίγο πριν το αποκλείσουν, ήταν ο µόνος δηµοσιογράφος που παρακολούθησε κρυµµένους µαχητές να πολεµούν άλλους κρυµµένους µαχητές, δεν κατάλαβε τίποτα, ούτε καν ποιος είχε νικήσει, ευτυχώς όταν γύρισε στο ξενοδοχείο τού τα εξήγησαν όλα οι συνάδελφοί του, που είχαν ακούσει τα ανακοινωθέντα στο ραδιόφωνο.