Τράπεζες υπολήψεων

Τον Νοέμβριο του 2008, ένας 34χρονος φύλακας έχασε τη ζωή του όταν ποδοπατήθηκε σ’ ένα κατάστημα Wal-Mart του Βάλεϊ Στριμ, στη Νέα Υόρκη, από αφηνιασμένους καταναλωτές που είχαν κάνει ουρά όλη τη νύχτα για να επωφεληθούν από τις προσφορές που υποσχόταν το κατάστημα. «Ανοίξτε τις πόρτες!», ούρλιαζαν, αναγκάζοντας το προσωπικό να σκαρφαλώσει έντρομο στα ράφια για να σωθεί. Οταν έφτασε η αστυνομία και απέκλεισε τον χώρο καθώς είχε διαπραχθεί έγκλημα, το πλήθος συνέχισε να διαμαρτύρεται και να απαιτεί να ψωνίσει.

Η σκηνή αυτή περιλαμβάνεται στο καινούργιο βιβλίο της Ρέιτσελ Μπότσμαν με τίτλο «Το δικό μου είναι δικό σου: Πώς η Συνεργατική Κατανάλωση Αλλάζει τον Τρόπο που Ζούμε». Η συγγραφέας, που έχει παρουσιάσει τις ιδέες της τόσο στην Ντάουνινγκ Στριτ όσο και σε στελέχη της Google και της Microsoft, τάσσεται εναντίον των υπερβολών και των αντιφάσεων της μαζικής κατανάλωσης και μας καλεί να καταναλώνουμε «έξυπνα». Να εγκαταλείψουμε δηλαδή την ιδέα της ιδιοκτησίας και να την αντικαταστήσουμε με το μοίρασμα και την ανταλλαγή. Με τον τρόπο αυτό, αφενός θα περιοριστούν τα απορρίμματα και αφετέρου θα δημιουργηθεί ζήτηση για προϊόντα και υπηρεσίες που βρίσκονται σε «ύπνωση».

Ενα κλασικό παράδειγμα είναι η χρήση του αυτοκινήτου. «Τα αυτοκίνητα κατά 90% υποχρησιμοποιούνται από τους ιδιοκτήτες τους», λέει η Μπότσμαν στην «Γκάρντιαν». «Και το 70% των διαδρομών που γίνονται έχει έναν επιβάτη». Εχουν έτσι δημιουργηθεί σε διάφορες πόλεις ιστοσελίδες που ενθαρρύνουν το μοίρασμα των διαδρομών ή προωθούν άλλες μορφές συνεργατικής κατανάλωσης. Η ιστοσελίδα ParkatmyHouse.com, για παράδειγμα, δίνει ιδέες για το πώς κάποιος μπορεί να βγάλει χρήματα νοικιάζοντας τον αχρησιμοποίητο χώρο μπροστά στο σπίτι του. Μια εκκλησία στο Αϊλινγκτον του Λονδίνου που αντιμετώπιζε οικονομικά προβλήματα άρχισε να νοικιάζει τον χώρο που βρίσκεται μπροστά της για στάθμευση αυτοκινήτων, με αποτέλεσμα να κερδίζει τώρα 100.000 ευρώ τον χρόνο.

Η συνεργατική κατανάλωση δεν είναι βέβαια μια καινούργια ιδέα. Ομως η περιβαλλοντική και η οικονομική κρίση την επανέφεραν στην επιφάνεια και το Διαδίκτυο τής έδωσε μια νέα ορμή. Για να λειτουργήσει, είναι απαραίτητο να υπάρχει εμπιστοσύνη. «Γίνονται πολύ ενδιαφέροντα πράγματα αυτή την περίοδο», τονίζει η Μπότσμαν. «Δεν εμπιστευόμαστε τα συγκεντρωτικά μονοπώλια, έχουμε όμως εμπιστοσύνη στα αποκεντρωμένα συστήματα. Ετσι, ιστοσελίδες δανεισμού χρημάτων, όπως η Zopa, αποδεικνύονται πιο δημοφιλείς από τις τράπεζες». Δεν θα αργήσει λοιπόν η στιγμή που θα δημιουργηθούν και «τράπεζες υπολήψεων». Κάθε φορά που θα κάνουμε μια συναλλαγή μέσω του Διαδικτύου, κάθε φορά που θα αφήνουμε ένα σχόλιο ή θα αναρτούμε μια φωτογραφία, θα εμπλουτίζουμε έναν φάκελο που θα δείχνει πόσο καλά συνεργαζόμαστε και πόση εμπιστοσύνη μπορούν να μας έχουν οι άλλοι. Το πόσα χρήματα έχουμε δεν θα είναι πλέον ο μοναδικός παράγων για την αξιολόγησή μας. Η αξιοπιστία μας, η τιμιότητά μας θα εξαρτώνται και από τον τρόπο με τον οποίο συνεργαζόμαστε μεταξύ μας.