Με όπλο τη διακωµώδηση

Μάθηµα πρώτο: όταν σου επιτίθενται οι δυνάµεις της τάξης κι αρχίζουν να σε κτυπάνε, δεν προσπαθείς να αµυνθείς, δεν αντεπιτίθεσαι, δεν χρησιµοποιείς οποιαδήποτε µορφή βίας. Απλώς προσπαθείς να τραβήξεις φωτογραφίες. Κι ύστερα τις ρίχνεις στο Internet.

Μάθηµα δεύτερο: το πιο αποτελεσµατικό όπλο εναντίον µιας δικτατορίας δεν είναι οι βόµβες ή οι πύρινες οµιλίες. Είναι η διακωµώδηση. Οι ακτιβιστές της οργάνωσης Otpor που διαδήλωναν το 2000 εναντίον του Μιλόσεβιτς έβαλαν κάποτε τη φωτογραφία του δικτάτορα σ’ ένα βαρέλι, κύλησαν το βαρέλι στον δρόµο και κάλεσαν τον κόσµο να το χτυπάει µε ένα µπαστούνι.

Μάθηµα τρίτο: όταν θέλεις να τα βάλεις µε µια πανίσχυρη βιοµηχανία και να έχεις τους νέους µε το µέρος σου, χρησιµοποιείς εργαλεία που τους είναι οικεία. Αν, για παράδειγµα, θέλεις να πείσεις τους νέους να σταµατήσουν να καπνίζουν, δεν καταφεύγεις σε τροµοκρατικά τηλεοπτικά σποτ, αλλά σκηνοθετείς τηλεφωνικές φάρσες.

Τα δύο πρώτα µαθήµατα τα διδάχθηκαν αιγύπτιοι ακτιβιστές από σέρβους συναδέλφους τους, που τους κάλεσαν πριν από µερικά χρόνια στο Βελιγράδι. «Οι µέθοδοι που µάθαµε στη Σερβία είναι εκείνες που χρησιµοποιήσαµε στο Κάιρο», λέει στον Νίκολας Κριστόφ της «Νιου Γιορκ Τάιµς» ο Μοχάµεντ Αντελ, ηγετικό στέλεχος της Νεολαίας 6 Απρίλη, που συνέβαλε στην ανατροπή του Χόσνι Μουµπάρακ. Αποφασιστικός ήταν και ο ρόλος του αµερικανού καθηγητή Τζιν Σαρπ, του οποίου ο «Οδηγός ανατροπής δικτατόρων» έχει µεταφραστεί σε 34 γλώσσες.

Η ανατροπή δικτατόρων είναι όµως µόνο µία από τις εφαρµογές αυτών των κινηµάτων. Στο βιβλίο της, «Join the Club», η δηµοσιογράφος και συγγραφέας Τίνα Ρόζενµπεργκ παρουσιάζει πολλές ακόµη πρωτοβουλίες. Μία από αυτές έχει σχέση µε το τρίτο µάθηµα που προαναφέρθηκε. Στα τέλη της δεκαετίας του ’90, µερικοί απογοητευµένοι ακτιβιστές του αντικαπνιστικού κινήµατος στη Φλόριντα έδειξαν σε µια οµάδα εφήβων πώς οι καπνοβιοµηχανίες τους οδηγούν στον εθισµό. Εκείνοι σχεδίασαν τότε µια σειρά αστείων διαφηµιστικών σποτ που στηρίζονταν σε φάρσες. Τηλεφώνησαν σε µια οργάνωση που προωθεί τα τσιγάρα και την πληροφόρησαν ότι είχε πάρει το βραβείο µαζικής δολοφονίας νέων. Ηρθαν σε επαφή µε µια καπνοβιοµηχανία και πρότειναν να της πουλήσουν ούρα σκύλων επειδή περιέχουν ουρία, µια από τις χηµικές ουσίες που περιέχουν τα τσιγάρα.

Το αποτέλεσµα αυτών των σποτ ήταν να µειωθεί το κάπνισµα µεταξύ των µαθητών στη Φλόριντα περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη πολιτεία τα τελευταία είκοσι χρόνια. Μια ανάλογη στρατηγική χρησιµοποιήθηκε για να βελτιωθούν οι επιδόσεις των µαύρων φοιτητών της Καλιφόρνιας στα µαθηµατικά. Οταν συγκροτήθηκαν µικρές οµάδες µαύρων και ισπανόφωνων που έδειχναν αλληλεγγύη µεταξύ τους, οι βαθµοί τους ξεπέρασαν εκείνους των λευκών και ασιατών.

Μερικές φορές – καταλήγει ο Κριστόφ –, η ισχυρότερη δύναµη για την κοινωνική αλλαγή είναι µια οµάδα ασεβών φοιτητών που εργάζονται µαζί για έναν κοινό σκοπό.