Κι εµείς είµαστε οι Ρώσοι...

Οι συγκρίσεις ανάµεσα στις αραβικές εξεγέρσεις και τα γεγονότα του 1989 στην Ανατολική Ευρώπη είναι τόσο συχνές, που έχουν γίνει πια κλισέ. Οι πρωταγωνιστές των κινητοποιήσεων που παρακολουθούµε τους τελευταίους µήνες έχουν τα ίδια αιτήµατα (εκλογές, ελεύθερη έκφραση, ελεύθερη µετακίνηση) µ’ εκείνα που διεκδικούσαν τότε οι νέοι της Πολωνίας, της Τσεχοσλοβακίας, της Ανατολικής Γερµανίας. Το ερώτηµα είναι τι ρόλο παίζουµε εµείς. Με ποιον θα µπορούσαν να παροµοιαστούν οι Αµερικανοί και οι Ευρωπαίοι; Ο Γκίντεον Ράχµαν των «Φαϊνάνσιαλ Τάιµς» έχει µια έξυπνη απάντηση: µε τους Ρώσους!

Οταν άρχισαν οι διαδηλώσεις στην Αίγυπτο, η κυβέρνηση Οµπάµα κατέστησε σαφές στον Χόσνι Μουµπάρακ ότι δεν θα ανεχόταν τη βίαιη καταστολή τους. Το ίδιο ακριβώς είχε διαµηνύσει το 1989 ο Μιχαήλ Γκορµπατσόφ στην ανατολικογερµανική ηγεσία. Και στις δύο περιπτώσεις, η άρση της υποστήριξης των υπερδυνάµεων προς τους εγχώριους δικτάτορες επέσπευσε την πτώση τους και συνέβαλε αποφασιστικά στην επέκταση της αναταραχής σε ολόκληρη την περιοχή. Και στις δύο περιπτώσεις, οι ισχυροί επέλεξαν να σταθούν στη «σωστή πλευρά της ιστορίας», παρ’ όλο που γνώριζαν ότι µε τον τρόπο αυτό θυσίαζαν µέρος της ισχύος τους σε µια παραδοσιακή σφαίρα επιρροής. Οπως είπε ανώτατος αµερικανός αξιωµατούχος µετά την παραίτηση του Μουµπάρακ: «Μα κάνουµε τα πάντα µε την Αίγυπτο. Με ποιον θα συνεννοούµαστε τώρα;».

Με τη Λιβύη, τα πράγµατα πήραν άλλη τροπή. Κι όπως η επιλογή του Γκορµπατσόφ να µην προσφύγει στη στρατιωτική βία τον δικαίωσε µεν στα µάτια των Δυτικών αλλά όχι και στα µάτια των συµπατριωτών του, έτσι και η απόφαση των Ηνωµένων Πολιτειών και της Ευρώπης να επέµβουν στρατιωτικά για να σταµατήσουν τον Καντάφι κινδυνεύει όσο περνά ο καιρός να είναι πιο δηµοφιλής στη Βεγγάζη απ’ ό,τι στην Ουάσιγκτον, στο Λονδίνο ή στη Ρώµη. Αυτό δεν σηµαίνει βέβαια ότι και οι δύο αποφάσεις δεν ήταν κατ’ αρχήν ορθές. Κι αν οδήγησαν σε εκρήξεις, αυτό ήταν γνωστό από την αρχή.

Υπάρχει κι ένα άλλο κλισέ. Γιατί δύο µέτρα και δύο σταθµά; Γιατί στη Λιβύη κι όχι στη Συρία ή το Μπαχρέιν; Το ερώτηµα είναι σωστό και µπορεί να δώσει κανείς διάφορες απαντήσεις ανάλογα µε το αν είναι αριστερός, δεξιός, ανθρωπιστής, κυνικός, ιδεολόγος ή εξυπνάκιας. Την καλύτερη απάντηση, όµως, τη δίνει ο Νίκολας Κριστόφ των «Νιου Γιορκ Τάιµς». Ναι, είµαστε ένοχοι. Ναι, είµαστε ασυνεπείς. Δεν υπάρχει αµφιβολία ότι σε µεγάλο βαθµό διαλέγουµε µε βάση τα συµφέροντά µας σε ποια χώρα θα επέµβουµε και σε ποια όχι. Το ότι επιτρέψαµε όµως να γίνουν σφαγές στη Ρουάντα ή το Νταρφούρ σηµαίνει πως για να είµαστε «συνεπείς» έπρεπε να αφήσουµε να γίνει σφαγή και στη Λιβύη; Δεν είναι καλύτερα να σώζουµε «ασυνεπώς» µερικές ζωές από το να µη σώζουµε «συνεπώς» καµία;