Οταν η Ιστορία υποφέρει

Ταλαιπωρημένη λέξη η γενοκτονία. Με το παραμικρό την ξεστομίζουμε. Κι εκείνοι που την απορρίπτουν για τη δική τους αυλή σπεύδουν να τη χρησιμοποιήσουν για τους άλλους.

Ας πάρουμε τους Αρμένιους. Αγωνίζονται εδώ και δεκαετίες να χαρακτηριστεί γενοκτονία ο βιασμός και η σφαγή 1,5 εκατομμυρίου ομοεθνών τους το 1915 από τα οθωμανικά στρατεύματα. Αυτό δεν εμπόδισε όμως το Κρατικό Πανεπιστήμιο του Γερεβάν να τιμήσει το 2007 τον υπ΄ αριθμόν ένα αρνητή του Ολοκαυτώματος: τον Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ. Ο πρόεδρος του Ιράν δέχθηκε την τιμητική διάκριση, αλλά δεν επισκέφθηκε το Μνημείο της Γενοκτονίας των Αρμενίων επικαλούμενος ανειλημμένες υποχρεώσεις στην Τεχεράνη.

Οι Τούρκοι δεν είναι λιγότερο υποκριτές, γράφει ο Χένρι Μπάρκεϊ στην Ουάσιγκτον Ποστ. Διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους για την «γενοκτονία των Αρμενίων », αλλά έχουν κατηγορήσει επανειλημμένα το Ισραήλ για γενοκτονία στα παλαιστινιακά εδάφη. Ο πρόεδρος του τουρκικού Κοινοβουλίου δήλωσε πρόσφατα ότι ο φόνος 400 Αζέρων από Αρμένιους το 1992 στο Ναγκόρνο Καραμπάχ ήταν γενοκτονία. Αλλά και ο Ερντογάν κατηγόρησε πέρυσι τους Κινέζους ότι διέπραξαν γενοκτονία στη Σιντζιάνγκ, αν και αρνήθηκε να χρησιμοποιήσει τον ίδιο όρο για τις σφαγές στο Νταρφούρ. Το επιχείρημά του; Ότι οι Μουσουλμάνοι δεν διαπράττουν γενοκτονίες...

Στην πράξη, όλα αυτά μικρή σημασία έχουν. Όπως μικρή σημασία έχει η πρόσφατη ψηφοφορία στην Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων της Βουλής των Αντιπροσώπων. Ακόμη κι αν το σχετικό ψήφισμα περί γενοκτονίας των Αρμενίων υιοθετούνταν από την ολομέλεια του Κογκρέσου, η αμερικανική κυβέρνηση δεν θα ήταν υποχρεωμένη να το δεχθεί αφού δεν είναι δεσμευτικό. Ακόμη κι αν η αμερικανική κυβέρνηση το υιοθετούσε, οι Αρμένιοι δεν θα μπορούσαν να διεκδικήσουν αποζημιώσεις αφού η Συνθήκη περί Γενοκτονίας που ψήφισαν τα Ηνωμένα Εθνη το 1948 δεν έχει αναδρομική ισχύ.

Μεγαλύτερη σημασία, αντίθετα, έχουν μερικές φορές οι λεπτομέρειες. Σε ένα τηλεγράφημα λοιπόν του Εβραϊκού Τηλεγραφικού Πρακτορείου (που αποτελεί, ας πούμε, το Ασοσιέιτεντ Πρες του εβραϊκού κόσμου) διαβάζουμε ότι το ισραηλινό λόμπι στις Ηνωμένες Πολιτείες ακολούθησε αυτή τη φορά πολύ διαφορετική στάση απ΄ ό,τι στο παρελθόν. Ενώ παλιότερα αγωνιζόταν σκληρά να μην ευδοκιμήσουν οι πιέσεις για την αναγνώριση της γενοκτονίας των Αρμενίων, με το επιχείρημα ότι θα πλήττονταν οι σχέσεις της Τουρκίας τόσο με τις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και με το Ισραήλ, αυτήν τη φορά τήρησε ουδέτερη στάση. Ο λόγος; Η επιδείνωση των σχέσεων της Τουρκίας με το Ισραήλ και η άρνηση της τουρκικής κυβέρνησης να λάβει μέτρα κατά του αντισημιτισμού.

Τι σχέση έχουν όλα αυτά με τα γεγονότα του 1915; Καμιά, φυσικά. Η Ιστορία υποφέρει και πάλι στα χέρια των πολιτικών. Κι ο Ρόμπερτ Φισκ της Ιντιπέντεντ υπενθυμίζει ένα ερώτημα που είχε απευθύνει το 1939 ο Χίτλερ στους στρατηγούς του λίγο πριν εισβάλλει στην Πολωνία: «Ποιος θυμάται τώρα τους Αρμένιους;» Ολο και λιγότεροι, θα απαντούσε κανείς. Και συνήθως για λάθος λόγους.