Κανείς δεν είναι προδότης

Σε αυτή τη σύγκρουση του στρατού με τους ισλαμιστές, ποιος είναι ο προοδευτικός και ποιος ο συντηρητικός;

Αυτή την απορία είχε στις 7.30 χθες το πρωί ένας ακροατής αθηναϊκού ραδιοφωνικού σταθμού. Κι ίσως την καλύτερη απάντηση να τη δίνει ένας αρθρογράφος της Χουριέτ, ο Μουσταφά Ακιόλ, που έχει χαρακτηριστεί συχνά από αναγνώστες «προδότης» της χώρας του. Κάποιοι, μάλιστα, έχουν ζητήσει την απόλυσή του από την εφημερίδα, την καταδίκη του σε ισόβια κάθειρξη, ακόμη και τον αποκεφαλισμό του.

Ο χαρακτηρισμός αυτός φαίνεται πως χρησιμοποιείται αρκετά συχνά στην Τουρκία. Πιο πολύ αρέσει στους κεμαλιστές. Ο Κεμάλ Ατατούρκ έλεγε συχνά ότι οι πολιτικοί του αντίπαλοι είχαν «προδοτικό μυαλό», ενώ ένας από τους στενότερους συμβούλους του, ο Ρετζέπ Πεκέρ, δήλωσε το 1935 στη Βουλή ότι ο φιλελευθερισμός ισοδυναμεί με υψηλή προδοσία. Αλλά και οι ισλαμιστές έχουν τη δική τους φρασεολογία μίσους και παράνοιας. Επί πολλές δεκαετίες- προτού δηλαδή αισθανθούν ότι παίρνουν τα ηνία της εξουσίας στα χέρια τους- θεωρούσαν τους κοσμικούς «μασόνους» ή «κρυπτοεβραίους» που υπηρετούν τα συμφέροντα κάποιων ξένων κύκλων με στόχο την αποσταθεροποίηση της χώρας. Για τους μαρξιστές, τέλος, οποιαδήποτε θετική αναφορά στην οικονομία της αγοράς είναι αρκετή για να σε κατατάξει στους «πουλημένους διανοούμενους», αν όχι στους «πράκτορες της CΙΑ».

Απαντώντας σε αυτές τις κατηγορίες, ο Ακιόλ έγραψε πριν από μερικούς μήνες ένα άρθρο με τίτλο «Κανείς δεν είναι προδότης». Όλοι πατριώτες είναι- ο καθένας αντιλαμβάνεται απλώς την ευημερία της Τουρκίας με διαφορετικό τρόπο. Και κανείς δεν κατέχει την απόλυτη αλήθεια. Ο ίδιος, για παράδειγμα, θα ήθελε να δει μια μετακεμαλική Τουρκία: αυτό δεν σημαίνει ούτε καταδίκη της κεμαλικής ελίτ ούτε επιστροφή στις οθωμανικές ημέρες. Ως πρόγραμμα ενός αυταρχικού εκσυγχρονισμού, ο κεμαλισμός έφερε θετικά αποτελέσματα (όπως είναι η προώθηση των δικαιωμάτων των γυναικών) αλλά είχε και αρνητικές επιπτώσεις (όπως η καταστολή των δικαιωμάτων των Κούρδων). Σε κάθε περίπτωση, είναι καιρός να πάψει να αποτελεί την κρατική ιδεολογία και να γίνει μια από τις ανταγωνιστικές ιδεολογίες της σύγχρονης Τουρκίας. Υπάρχει κίνδυνος αυτή η μετακεμαλική Τουρκία να μετατραπεί σε ισλαμικό κράτος; Μάλλον όχι, απαντά ο Τούρκος αρθρογράφος. Οι ισλαμιστές που θέλουν ένα Σύνταγμα βασισμένο στο Κοράνι περιθωριοποιούνται όλο και περισσότερο. Η τάση που κερδίζει έδαφος είναι όλοι οι πολίτες, μουσουλμάνοι, μη μουσουλμάνοι, κοσμικοί, αγνωστικιστές, άθεοι ή οτιδήποτε άλλο, να μπορούν να επιλέγουν ελεύθερα τον τρόπο που ζουν. Το κράτος που επιτρέπει κάτι τέτοιο δεν λέγεται ασφαλώς ισλαμικό, ίσως να μη χρειάζεται να λέγεται καν κοσμικό, λέγεται όμως σίγουρα ελεύθερο και δημοκρατικό. Σ΄ ένα τέτοιο κράτος, μπορεί οποιοσδήποτε να λέει ελεύθερα τη γνώμη του χωρίς να κινδυνεύει να απολυθεί, να φυλακιστεί ή να αποκεφαλιστεί.