Προς μια πλανητική Σομαλία

Ώστε διαφωνεί ο Ομπάμα με τη Μέρκελ για το πώς θα βγούμε από την κρίση; Και πού να παρακολουθούσαν μια συζήτηση μεταξύ Γάλλων οικονομολόγων, ιστορικών και ανθρωπολόγων...

Υπάρχει ένα σημείο στο οποίο συμφωνούν όλοι: ότι το βασικό πρόβλημα αυτή τη στιγμή είναι η παγκόσμια ανεπάρκεια της ζήτησης. Εκεί όπου υπάρχει διχογνωμία είναι στα αίτια αυτής της ανεπάρκειας. Ο Εμμανυέλ Τοντ είναι κατηγορηματικός: ο ένοχος είναι το σύστημα ελευθέρων συναλλαγών. Στο πλαίσιο αυτού του συστήματος, οι επιχειρήσεις ενδιαφέρονται πια μόνο για την εξωτερική, και όχι για την εσωτερική ζήτηση. Αυτό τις οδηγεί να μη θεωρούν τους μισθούς συμβολή στην εσωτερική ζήτηση, αλλά φορτίο που τις εμποδίζει να είναι ανταγωνιστικές σε διεθνές επίπεδο. Για να υπάρξει έτσι μια διέξοδος στην κρίση, είπε ο Γάλλος ιστορικός και ανθρωπολόγος σε μια συζήτηση που οργάνωσε την περασμένη εβδομάδα η Μοντ, είναι αναγκαία μια μορφή προστατευτισμού. Ακριβώς το αντίθετο, δηλαδή, από αυτό που θα αποφασίσει η σύνοδος των Είκοσι.

Ο Ζακ Αταλί συμφωνεί με τη διάγνωση, αλλά όχι και με το φάρμακο. Κατά τη γνώμη του, το μεγάλο λάθος που διέπραξαν οι αμερικανικές κυβερνήσεις τα 30 τελευταία χρόνια είναι ότι δεν απάντησαν στη μείωση των εισοδημάτων της μεσαίας τάξης με επενδύσεις ή με μέτρα αναδιανομής του πλούτου, αλλά με τον δανεισμό. Επιπλέον, η παγκοσμιοποίηση της αγοράς δεν συνοδεύτηκε από την παγκοσμιοποίηση του κράτους δικαίου. Μια αγορά χωρίς κράτος δικαίου, όμως, δεν μπορεί να λειτουργήσει. Η μοναδική τέτοια αγορά που υπάρχει σήμερα στον κόσμο είναι η Σομαλία, και τα αποτελέσματα είναι καταστροφικά για τον πληθυσμό. Εκεί κατευθυνόμαστε σήμερα, σε μια πλανητική Σομαλία!

Ο οικονομολόγος Ζαν Γκαντρέ προσθέτει μια άλλη διάσταση, που για πολλούς είναι και η σημαντικότερη: την οικολογική κρίση, που συνδέεται άρρηκτα με την οικονομική και κοινωνική κρίση. Συσσωρεύουμε τεράστια χρέη απέναντι στη φύση και η παγκόσμια τράπεζα φυσικών πόρων, που προς το παρόν εξακολουθεί να μας δανείζει, κάποια στιγμή θα μας αναγκάσει να πληρώσουμε ακριβά αυτά τα χρέη. Η λύση δεν είναι λοιπόν οι δασμοί και οι επιδοτήσεις, αλλά οι «πράσινοι» φόροι. Με τον τρόπο αυτό, ένα αρνάκι Νέας Ζηλανδίας που ταξιδεύει 17.000 χιλιόμετρα με το αεροπλάνο δεν θα μπορεί να πωλείται στην Ευρώπη φτηνότερα από το ντόπιο αρνάκι.

Για τον δημοσιογράφο της Μοντ Ερβέ Κεμφ, που τον γνωρίσαμε πέρυσι κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα, η λύση είναι αυτή που αναφέρει και στον τίτλο του τελευταίου του βιβλίου: για να σωθεί ο πλανήτης, πρέπει να βγούμε από τον καπιταλισμό. Χρειαζόμαστε μια άλλη πολιτική για την ενέργεια, την υγεία, την εκπαίδευση. Έχουμε λιγότερη ανάγκη, στις πλούσιες χώρες τουλάχιστον, από κινητά ή από αυτοκίνητα. Πρέπει να πάψουμε να εξάγουμε το πολιτιστικό μας μοντέλο στις αναπτυσσόμενες χώρες: αν οι κάτοικοι των τελευταίων συνεχίσουν να θέλουν να ζήσουν όπως οι Καλιφορνέζοι, οι Γάλλοι ή οι Λονδρέζοι, η καταστροφή δεν θα αργήσει.