Κανείς δεν υπερβαίνει τα όρια

Θα έρθει άραγε μια μέρα που στις κηδείες δεν θα ακούγονται λυγμοί, αλλά τραγούδια; Θα μας βοηθήσει η λογοτεχνία, θα μας επιτρέψει η θρησκεία, να συμφιλιωθούμε μια μέρα με τον θάνατο;

Το βιβλίο του Τζιμ Κρέις «Νεκροί» (στα ελληνικά από τις Εκδόσεις ΟΞΥ) ξεκινά με δύο διδάκτορες της ζωολογίας, τον Τζόζεφ και τη Σελίς, να περπατούν σε κάποιους μακρινούς αμμόλοφους. Κι ύστερα, ξαφνικά, απροσδόκητα, «άδικα», το τέλος. Κάποιοι τους σκοτώνουν στο ξύλο. Για πλάκα; Από λάθος; Για εκδίκηση; Δεν θα το μάθουμε ποτέ. Όπως δεν θα μάθουμε ποτέ την ιστορία της ζωής τους. «Η Σελίς κι ο Τζόζεφ ήταν μαλακά φρούτα», σημειώνει ο συγγραφέας. «Ζούσαν μέσα σε τρυφερά σώματα. Ήταν ευάλωτοι. Δεν είχαν τη δύναμη να μην πεθάνουν. Ήταν, είμαστε, μόνο σάρκα, κι ύστερα γινόμαστε μόνο κρέας». Η κόρη τους, που καλείται να αναγνωρίσει τα πτώματα, διαπιστώνει πως ο θάνατος δεν είναι αυτό που της είχαν πει: μια ομαλή μετάβαση σε έναν καλύτερο τόπο. «Ήταν αναίσθητοι σαν πέτρες, αιχμάλωτοι του τυφλού ανέμου». Αλλά δεν απελπίζεται. Το συμπέρασμά της είναι αρκετά πεζό: «Κανείς δεν μπορεί να υπερβεί τα όρια. Δεν υπάρχει φάρμακο για το θάνατο- ή για τη γέννηση- εκτός από το να αγκαλιάσεις τους χώρους ανάμεσά τους. Να ζήσεις δυνατά. Να ζήσεις πλατιά. Να ζήσεις ψηλά».

Ο δημοσιογράφος Γιόχαν Χάρι θυμήθηκε αυτό το βιβλίο όταν επισκέφθηκε την πολυσυζητημένη έκθεση Βodies, μια παραλλαγή της οποίας μπορούμε να δούμε αυτόν τον καιρό και στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων. Ο δημιουργός της, ο Γερμανός ανατόμος Γκίντερ φον Χάγκενς, θεωρείται από πολλούς περίεργος, άρρωστος, ενδεχομένως διεστραμμένος. Από ιστορική άποψη όμως, γράφει ο Χάρι στην Ιντιπέντεντ, η περίεργη και άρρωστη εξαίρεση είμαστε εμείς. Όλα τα προηγούμενα κύματα του ανθρώπινου είδους θεωρούσαν φυσιολογικό να παρατηρούν την ψυχρή πραγματικότητα του θανάτου. Μόνο εμείς προσπαθούμε να την απωθήσουμε, να τη διώξουμε, να την ξεχάσουμε. Κατά βάθος, ελπίζουμε ότι μια μέρα θα τη νικήσουμε.

Πριν από λίγες ημέρες δημοσιεύτηκε μια αμερικανική έρευνα σύμφωνα με την οποία οι άνθρωποι με ισχυρή πίστη που βλέπουν τον θάνατο να έρχεται απαιτούν με μεγαλύτερη αποφασιστικότητα από τους γιατρούς να τους κρατήσουν στη ζωή. Αντί η θρησκεία να συμφιλιώνει τον άνθρωπο με τον θάνατο, δυσκολεύει ακόμη περισσότερο την αποδοχή του. Το δύσκολο έργο πρέπει λοιπόν να το αναλάβει, όπως πάντα, η λογοτεχνία. «Όλα πρέπει να τα μάθουμε, από το πώς να διαβάζουμε ώς το πώς να πεθάνουμε», είπε ο Φλωμπέρ. Θα μπορούσε να αντιτείνει κανείς ότι είμαστε πολύ απασχολημένοι στο να προσπαθούμε να μάθουμε πώς να ζούμε, κι έτσι δεν μας μένει χρόνος να σκεφτούμε τον θάνατο. Αλλά όλοι ξέρουμε πως αυτό είναι ψέμα, έτσι δεν είναι;