Free is cool

Τα καταστήματα στο τρίγωνο γύρω από το Ground Ζero, στη Νέα Υόρκη, κάνουν μεγάλες εκπτώσεις. Αλλά ο κόσμος δεν έχει λεφτά να ψωνίσει και τα περισσότερα είναι άδεια. Εκτός από ένα.

Η ιδέα ανήκει σε δύο καλλιτέχνιδες, την Αθίνα Ρόμπλες και την Άννα Στάιν. Άρχισαν να επεξεργάζονται το σχέδιό τους πριν από 18 μήνες. Κι όταν έλαβαν μια δωρεά ύψους 9.000 δολαρίων από μια τοπική πολιτιστική ένωση και το Ταμείο της 11ης Σεπτεμβρίου, ήταν έτοιμες να ανοίξουν το Δωρεάν Κατάστημα (Free Store). «Όταν αρχίσαμε, φοβόμασταν ότι θα μας τελείωναν πολύ γρήγορα τα είδη που προσφέραμε», λέει η Ρόμπλες στον ανταποκριτή της Γκάρντιαν. «Δύο ημέρες μετά, όμως, πάψαμε να ανησυχούμε: ο κόσμος έφερνε τσάντες γεμάτες με πράγματα που μας άφηνε σε αντάλλαγμα γι΄ αυτά που έπαιρνε».

Στον κόσμο της μεταμοντέρνας διαφήμισης, η λέξη «δωρεάν» είναι συνήθως παραπλανητική. Αλλά το κατάστημα που άνοιξε την περασμένη Παρασκευή στη Νassau Street τιμά πλήρως την επιγραφή του. Μπαίνεις μέσα, διαλέγεις ένα προϊόν που πιστεύεις ότι σου χρειάζεται και το παίρνεις μαζί σου χωρίς να πληρώσεις δεκάρα. Κάθε συναλλαγή καταγράφεται και ο πελάτης παίρνει κανονική απόδειξη. «Υπάρχει μια συγκεκριμένη στιγμή στην ιστορία αυτής της χώρας που οι άνθρωποι έχουν ανάγκη να βοηθούν ο ένας τον άλλον», τονίζει η Ρόμπλες.

Ο Κέβιν πήρε ένα βιβλίο που τιτλοφορείται Μεγάλα σεξουαλικά ταξίδια. Γιατί ένιωσε ότι χρειάζεται ένα τέτοιο βιβλίο; «Και γιατί όχι; Πάντα μπορείς να μάθεις κάτι». Ο Ρίτσαρντ, ένας ταξιδιωτικός πράκτορας που δουλεύει στη Γουόλ Στριτ, διάλεξε μια μεγάλη κορνιζαρισμένη φωτογραφία της Όντρεϊ Χέμπορν από το «Πρόγευμα στο Τίφανι΄ς». «Πληρώσαμε τις αυτοκινητοβιομηχανίες, πληρώσαμε τις τράπεζες, καιρός να κερδίσουμε κι εμείς κάτι», δηλώνει. Η Λάιζα Χάγκερμαν και η δεκάχρονη κόρη της, η Κίρα, έκριναν σκόπιμο να δωρίσουν στο κατάστημα ορισμένα βιβλία που δεν είχαν ανοίξει και μια σειρά από μέικ-απ που δεν ήταν του γούστου τους. «Δεν μας φαινόταν σωστό μόνο να πάρουμε», είπε η Λάιζα. «Free is cool», είπε η Κίρα.

Η προηγούμενη φορά που είχε γίνει κάτι παρόμοιο ήταν το 1967. Οι Diggers (Σκαπανείς), μια ομάδα χίπηδων που είχαν πάρει το όνομά τους από κάποιους Άγγλους ουτοπιστές του 17ου αιώνα, άνοιξαν στο Σαν Φρανσίσκο και τη Νέα Υόρκη μια σειρά από καταστήματα όπου οι βετεράνοι που επέστρεφαν από το Βιετνάμ μπορούσαν να ανταλλάξουν τις στολές τους με άλλα ρούχα και να φάνε δωρεάν σούπα. Η ιδέα είχε τόσο μεγάλη επιτυχία, ώστε οι Diggers ίδρυσαν στη συνέχεια δωρεάν νοσοκομεία για όσους δεν είχαν ασφάλιση και οργάνωσαν δωρεάν συναυλίες με συγκροτήματα όπως οι Grateful Dead. Οι δύο καλλιτέχνιδες δεν έχουν τόσο μεγάλες φιλοδοξίες. Το κοινωνικό τους πείραμα έχει περισσότερο καλλιτεχνικό παρά πολιτικό χαρακτήρα. Το κατάστημα την Κυριακή θα κλείσει, αλλά το μήνυμα που έστειλε κατά της απληστίας θα συνεχίσει να αιωρείται στην πόλη.