Πιάσανε τα κρύα

Είναι κάτι τόσο προβλέψιμο και τόσο αναπόφευκτο σαν τη διαδοχή των εποχών. Ένας κύκλος που ξεκινά πάντα από την άνοιξη και καταλήγει εκεί που βρισκόμαστε σήμερα: στον χειμώνα.

O Νικολάι Κοντράτιεφ θα μπορούσε να είναι ένας απρόσωπος γραφειοκράτης της μετεπαναστατικής Ρωσίας. Αλλά ήταν ένας παθιασμένος επιστήμονας. Αρχικά υπηρέτησε στη βραχύβια κυβέρνηση του Αλεξάντερ Κερένσκι. Κι όταν οι μπολσεβίκοι ανέλαβαν την εξουσία, ίδρυσε ένα ίδρυμα οικονομικών ερευνών και έγινε ένας από τους σημαντικότερους θεωρητικούς της Νέας Οικονομικής Πολιτικής του Λένιν. Αφού μελέτησε προσεκτικά την οικονομική ιστορία από τα τέλη του 18ου αιώνα, κατέληξε σε ένα πολύ ενδιαφέρον συμπέρασμα: ότι οι καπιταλιστικές οικονομίες είναι καταδικασμένες να περνούν από τακτικούς και προβλέψιμους κύκλους, ο καθένας από τους οποίους διαρκεί γύρω στα 50 χρόνια. Και καταλήγει πάντοτε σε ύφεση.

Ο Κοντράτιεφ ήταν ένας πιστός κομμουνιστής. Αλλά έκανε δύο λάθη. Πρώτον, δεν εξήγγειλε το αναπόφευκτο τέλος του καπιταλισμού, αλλά τη διαρκή παρακμή και αναγέννησή του. Δεύτερον, εξέφρασε κάποιες αμφιβολίες για τις δυνατότητες της βαριάς βιομηχανίας και των αγροτικών συνεταιρισμών, που στις μέρες του ήταν πολύ της μόδας. Κι έτσι ο Στάλιν τον έστειλε στα γκουλάγκ, όπου έμεινε οκτώ χρόνια. Λίγο πριν εκτελεστεί, το 1938, έστειλε ένα γράμμα στην κόρη του με το οποίο της ζητούσε να είναι ένα «καλό και έξυπνο κορίτσι» και να μην τον ξεχάσει. Δεν τον ξέχασε εκείνη, ούτε οι μαθητές του, στους οποίους συγκαταλέγεται ο πατέρας τής «δημιουργικής καταστροφής» του καπιταλισμού, ο Γιόζεφ Σουμπέτερ. Και σήμερα, που ο πλανήτης γνωρίζει μια σοβαρή οικονομική κρίση, η θεωρία του Κοντράτιεφ έρχεται ξανά στην επικαιρότητα.

Σύμφωνα λοιπόν με κάποιους αιρετικούς οικονομολόγους, το κραχ του χρηματιστηρίου που σημειώθηκε το 2000 σηματοδοτεί την έναρξη του κατά Κοντράτιεφ «φθινοπώρου». Η φάση αυτή χαρακτηρίστηκε από την απελπισμένη, αλλά μάταιη προσπάθεια του Τζορτζ Μπους να διατηρήσει την ευημερία της προηγούμενης περιόδου μέσω της επέκτασης του χρέους. Και διήρκεσεναι, καλά το καταλάβατε - οκτώ χρόνια. Ήδη πιάσανε τα κρύα. Για καμιά εικοσαριά χρόνια πρέπει να φοράμε παλτό.

Όλα αυτά, βέβαια, μπορεί να αποδειχθούν απλά σενάρια και υποθέσεις. Στο κάτω κάτω, οι οπαδοί του Κοντράτιεφ είχαν εντοπίσει την έναρξη του «χειμώνα» και το 1982. «Ζούμε την τέταρτη μεγάλη οικονομική ύφεση από το 1790», έγραφε τότε ο Πολ Λιούις στη Νιου Γιορκ Τάιμς. «Ό,τι μέτρο κι αν ληφθεί, η φάση αυτή θα κρατήσει μέχρι το τέλος του αιώνα και στη συνέχεια θα δώσει τη θέση της σε μια νέα περίοδο ευημερίας». Η πρόβλεψη εκείνη διαψεύστηκε. Το ίδιο μπορεί να συμβεί και σήμερα. Εξ όσων γνωρίζουμε, ο Ομπάμα δεν είναι μέλος της σχολής Κοντράτιεφ. Δεν πιστεύει ότι στην πολιτική ή την οικονομία υπάρχουν αναπόφευκτα πράγματα. Όταν υπάρχει βούληση, όλα είναι δυνατά.