Δεν έχει παραιτηθεί κανείς

Κάποτε είχαν αποκαλέσει τη Σοβιετική Ένωση «Μπουρκίνα Φάσο με πυραύλους». Σήμερα χαρακτηρίζουν τις Ηνωμένες Πολιτείες «Μπανανία με πυρηνικά όπλα». Μα πώς να πορευτείς σ΄ έναν κόσμο που χάνει όλα τα σημεία αναφοράς;

O Ιμάνουελ Βάλερσταϊν είναι βέβαιος: ο καπιταλισμός φτάνει στο τέλος του. Έχει αποκλίνει τόσο πολύ και τόσο συχνά από τη σταθερή του κατάσταση, ώστε δεν μπορεί πια να βρει την ισορροπία του. Η κατάσταση είναι τόσο χαώδης και ανεξέλεγκτη, ώστε δεν υπάρχει πλέον μια διαμάχη ανάμεσα στους υποστηρικτές και τους αντιπάλους του συστήματος, αλλά μια γενικευμένη διαμάχη για τον προσδιορισμό του διαδόχου. Ποιος θα είναι αυτός ο διάδοχος; Ποιο μοντέλο θα επικρατήσει; Κανείς δεν μπορεί να το πει αυτή τη στιγμή, λέει ο πρώην πρόεδρος της Διεθνούς Ένωσης κοινωνιολογίας σε συνέντευξή του στη Μοντ. Ίσως σε δέκα χρόνια να έχουμε μια πιο καθαρή εικόνα. Το βέβαιο είναι ότι σε τριάντα ή σαράντα χρόνια θα έχει αναδυθεί ένα καινούργιο σύστημα, το οποίο μπορεί να χαρακτηρίζεται είτε από μια βιαιότερη εκμετάλλευση είτε από έναν δικαιότερο τρόπο κατανομής.

Εκτός από τον καπιταλισμό, συνεχίζει ο Βάλερσταϊν, φτάνει στο τέλος της και η αμερικανική ηγεμονία, που είχε ξεκινήσει- μαζί με τη «χρηματιστηριοποίηση» του καπιταλισμούστις αρχές της δεκαετίας του ΄70. Νέα κέντρα εξουσίας έχουν εμφανιστεί: η Δυτική Ευρώπη, η Κίνα, η Βραζιλία, η Ινδία. Για να υπάρξει βέβαια μια νέα, παγκόσμια, ηγεμονική εξουσία, θα χρειαστεί να περάσουν άλλα πενήντα χρόνια. Ποια θα είναι αυτή; Κανείς δεν ξέρει. Αλλά το διάστημα που θα μεσολαβήσει δεν θα είναι αναίμακτο. Οι ηγέτες του συστήματος θα αναζητήσουν αποδιοπομπαίους τράγους στους οποίους θα φορτώσουν την κατάρρευση της ηγεμονίας τους, οι εσωτερικές συγκρούσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες θα οξυνθούν, και το κακό είναι ότι οι περισσότεροι Αμερικανοί έχουν στο σπίτι τους κι από ένα όπλο...

Η Αμερική μετατρέπεται σιγά σιγά στην πιο ασταθή χώρα του κόσμου, σε μια «πυρηνική Μπανανία», όπως την αποκάλεσε πρόσφατα στην ιστοσελίδα του ο Πωλ Κρούγκμαν. Ακόμη και ο Κρίστοφερ Χίτσενς, που ένα φεγγάρι έγραφε πύρινα άρθρα υπέρ του Μπους, αναγκάζεται να συμφωνήσει. Όπως γράφει στην ιστοσελίδα του Vanity Fair, τέσσερα είναι τα βασικά χαρακτηριστικά μιας Μπανανίας. Πρώτον, ότι το νόμισμά της είναι ο περίγελως του υπόλοιπου πλανήτη. Δεύτερον, ότι βασιλεύει η κλεπτοκρατία: οι άνθρωποι που κατέχουν την εξουσία προσπαθούν να εξασφαλίσουν το μέγιστο δυνατό κέρδος για τον εαυτό τους, δίνοντας τις ελάχιστες δυνατές εξηγήσεις. Τρίτον, ότι το Κοινοβούλιο παίζει διακοσμητικό ρόλο, αλλού λαμβάνονται οι αποφάσεις. Τέταρτον, ότι η θρησκεία υπερέχει της τάξης και του ορθού λόγου.

Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά ταιριάζουν κουτί στην Αμερική του Μπους. Κι ακόμη ένα: ότι για όλα όσα έχουν συμβεί δεν έχει παραιτηθεί κανείς. Δεν έχει καν προσφερθεί να παραιτηθεί. Δεν έχει καν ζητήσει συγγνώμη.