Υπάρχουν και καλοί καπιταλιστές

O κύριος Ντικ Φαλντ, της Λίμαν Μπράδερς, άφησε την τράπεζά του να καταρρέει ενώ αυτός κέρδιζε 350 εκατομμύρια δολάρια την οκταετία 2000-2008. Ο κύριος Λόιντ Μπλάνκφαϊν, της Γκόλντμαν Σακς, έλαβε το 2006 μπόνους 53,4 εκατομμυρίων δολαρίων (που προστέθηκε στον ύψους μόλις 600.000 δολαρίων μισθό του). Ο κύριος Στάνλεϊ Ο΄Νηλ, πρώην πρόεδρος της Μέριλ Λιντς, συνταξιοδοτήθηκε πέρυσι τσεπώνοντας 161 εκατομμύρια δολάρια (και στέλνοντας την επιχείρησή του στα πρόθυρα της χρεοκοπίας). Όταν έχεις τόσο άπληστους επιχειρηματίες, είναι δύσκολο να υποστηρίξεις ότι ο καπιταλισμός μπορεί να κάνει και καλό στην ανθρωπότητα. Αυτό ακριβώς υποστηρίζουν όμως- και με πολύ τεκμηριωμένο τρόπο- ο Μάθιου Μπίσοπ και ο Μάικλ Γκρην στο βιβλίο τους «Φιλανθρωκαπιταλισμός», που μόλις κυκλοφόρησε στις Ηνωμένες Πολιτείες από τις εκδόσεις Βloomsbury.

Ο ίδιος ο τίτλος δημιουργεί αυτομάτως καχυποψία. Μα δεν υπάρχει πάντα κάποια σκοπιμότητα πίσω από τη φιλανθρωπία; Και, εν πάση περιπτώσει, είναι δυνατόν να περιμένουμε από τη φιλανθρωπία να λύσει τα μεγάλα προβλήματα του πλανήτη; Τα ερωτήματα είναι εύλογα. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι όταν μια κυβέρνηση θέλει να ιδρύσει ένα νοσοκομείο ή ένα μουσείο δεν πρέπει να στραφεί σε ανθρώπους με βαθιές τσέπες. «Το να δίνεις είναι σχεδόν πάντα μια εγωιστική απόλαυση», έγραψε ο Στάινμπεκ. Για τον εξελικτικό βιολόγο Τζέφρυ Μίλερ, πάλι, η γενναιοδωρία λειτουργεί ως επίδειξη δύναμης απέναντι σε φίλους και αντιπάλους. Έτσι εξηγείται η προθυμία πολλών χρηματιστών της Γουόλ Στριτ (μέχρι πρόσφατα τουλάχιστον...) να χαράξουν το όνομά τους σε δημόσια κτίρια.

Μέσα από συνεντεύξεις με μερικούς από τους ισχυρότερους ανθρώπους του πλανήτη- όπως είναι ο Μπιλ Γκέιτς, ο Μπιλ Κλίντον, ο Τζορτζ Σόρος, η Αντζελίνα Ζολί και ο Μπόνο- οι συγγραφείς επιχειρούν να δείξουν πώς ένα δίκτυο πλουσίων δωρητών χρησιμοποιεί επιχειρηματικές στρατηγικές για να αλλάξει τον κόσμο. Ο Γκέιτς, για παράδειγμα, έχει υποσχεθεί να δαπανήσει ολόκληρη την περιουσία του για να βρει ένα φάρμακο για τις ασθένειες που σκοτώνουν εκατομμύρια παιδιά στις πιο φτωχές χώρες του κόσμου. Σε μια εποχή που οι κυβερνήσεις εμφανίζονται απρόθυμες να διαθέσουν χρήματα για κοινωνικούς σκοπούς, τέτοιου είδους πρωτοβουλίες μπορεί να αποδειχθούν μια καταλυτική δύναμη για την κοινωνική αλλαγή. Οι πλούσιοι μπορεί πράγματι να σώσουν τον κόσμο, όπως αναφέρει ο υπότιτλος του βιβλίου. Το ερώτημα είναι βέβαια τι ανταλλάγματα, έστω και εμμέσως, απαιτούν.

Σύμφωνα με τους συγγραφείς, όσο μεγαλύτερο επιχειρηματικό πνεύμα επιδεικνύουν οι φιλανθρωκαπιταλιστές, τόσο πιο αποτελεσματικοί είναι. Τα κοινωνικά προβλήματα, βέβαια, είναι πιο πολύπλοκα από τα οικονομικά, και δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι ο καπιταλισμός μπορεί να τα λύσει. Όπως γράφει όμως ο Τζων Γκάπερ στους Φαϊνάνσιαλ Τάιμς, κάθε δισεκατομμύριο βοηθά.