Ανανέωση ή θάνατος

Ο Φίλιπ Μέγερ είναι γνωστός δημοσιογράφος. Θεωρείται, μάλιστα, ο πατέρας της ερευνητικής δημοσιογραφίας. Έχει πάρει και Πούλιτζερ. Η πρόβλεψή του έχει λοιπόν κάποια βαρύτητα: το 2043 είναι η χρονιά που θα πεθάνουν οι εφημερίδες.

Η πρόβλεψη αυτή περιλαμβάνεται στο βιβλίο του «Οι υπό εξαφάνιση εφημερίδες», που κυκλοφόρησε το 2004. Από τότε, τα πράγματα μάλλον έχουν χειροτερέψει. Τις τελευταίες εβδομάδες, μάλιστα, όλο κακές ειδήσεις έχουμε. Ογδόντα απολύσεις στη Σικάγο Τρίμπιουν, 250 στους Λος Άντζελες Τάιμς, 65 στην Τρίνιτι Μίρορ, έναν βρετανικό όμιλο με περισσότερους από 150 τίτλους, μεταξύ των οποίων και η Ντέιλι Μίρορ. Πριν από δύο εβδομάδες, όταν ο όμιλος ανακοίνωσε ότι τα κέρδη του θα είναι κατά 10% μικρότερα του αναμενομένου, η μετοχή του έπεσε κατά 25%. Ακόμη και η μετοχή του ομίλου Ρearson, στον οποίον ανήκουν οι Φαϊνάνσιαλ Τάιμς, βρέθηκε στο κατώτερο σημείο των 12 τελευταίων μηνών. «Διερχόμαστε μια κρίση που επηρεάζει όλες τις ανεπτυγμένες οικονομίες», λέει ο πρώην διευθυντής της βρετανικής οικονομικής εφημερίδας Άντριου Γκάουερς, που συγκρίνει τις εφημερίδες με τους δίσκους βινυλίου. «Η εποχή των μεγάλων εφημερίδων με τα τεράστια κέρδη έχει περάσει».

Προσοχή, όμως: δεν θα πεθάνουν όλες οι εφημερίδες. Οι αναγνώστες δεν μειώνονται, το αντίθετο, χάρη στη διάδοση του Ιnternet αυξάνονται. Σύμφωνα με την Ένωση Εφημερίδων της Αμερικής, το πρώτο τετράμηνο του 2008 συμβουλεύτηκαν τις ψηφιακές εκδόσεις 66,4 εκατομμύρια άνθρωποι, κατά 12,3% περισσότεροι από τον προηγούμενο χρόνο. Οι αναγνώστες αυτοί εξακολουθούν να διψούν για ειδήσεις, για αναλύσεις και, κυρίως, για ιστορίες- αλλά σε μιαν άλλη μορφή. «Ναι, η εφημερίδα της βιομηχανικής εποχής πνέει τα λοίσθια», σημειώνει στην Ελ Παΐς ο Ρόζενταλ Άλβις, καθηγητής δημοσιογραφίας στο Πανεπιστήμιο του Ώστιν. «Αυτό που πεθαίνει όμως είναι ένα συγκεκριμένο μοντέλο. Τη θέση του θα πάρει ένα άλλο». Με άλλα λόγια, οι εφημερίδες που θα επιβιώσουν θα είναι εκείνες που θα προσαρμοστούν το ταχύτερο δυνατόν στις απαιτήσεις και στους ρυθμούς του Δια δικτύου, εκείνες που θα «μεντιαμορφωθούν».

Δεν λείπουν οι αναλυτές που θεωρούν ότι αυτή η εξέλιξη είναι θετική τόσο για τη δημοσιογραφία, όσο και για την κοινωνία εν γένει. «Η δημοσιογραφία στο Ιnternet επιτρέπει τη συχνότερη επικαιροποίηση, όπως και τη μεγαλύτερη συμμετοχή των αναγνωστών», τονίζει ο Τζεφ Τζάρβις, καθηγητής διαδραστικής δημοσιογραφίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης και κάτοχος ενός ιδιαίτερα δημοφιλούς μπλογκ, του Βuzzmachine. Η γέννηση της δημοσιογραφίας των πολιτών (citizen΄s journalism) έχει ως αποτέλεσμα να πάψει η δημοσιογραφία να είναι ένα κλειστό κλαμπ, όπου κάποιοι δίνουν μαθήματα στους υπολοίπους. Κι αυτό είναι καλό για τη δημοκρατία. Χρειάζονται βέβαια κανόνες. Χρειάζεται δεοντολογία, έλεγχος, ακρίβεια, επαλήθευση των πηγών. Και αυτός είναι ακριβώς ο λόγος που η εφημερίδα δεν θα πεθάνει ποτέ. Απλώς θα αλλάξει. Αυτό εννοούσε ουσιαστικά κι ο Μέγερ.