Η πρόβλεψη του ποιητή

«Εγώ διαβάζω την καταστροφή, αντί για σας,/ τη νύχτα περιμένω, για λογαριασμό σας/ και προαισθάνομαι την καταιγίδα/ θρόνους από την κορυφή» (από το ποίημα του Ράντοβαν Κάρατζιτς με τίτλο «Ανήσυχος Άνθρωπος»)

Η πρόβλεψη του ποιητή ήταν σωστή, η καταιγίδα μπορεί να άργησε πολλά, αφόρητα πολλά χρόνια, αλλά τελικά ήλθε. Ο Κάρατζιτς συνελήφθη, όχι επειδή έκανε κάποιο λάθος, αλλά επειδή η νέα κυβέρνηση της Σερβίας έκρινε ότι είναι προς το συμφέρον τόσο της ίδιας όσο και της χώρας να τον παραδώσει στη διεθνή δικαιοσύνη. Η εξέλιξη αυτή είναι θετική από όλες τις απόψεις. Για να τελειώσει και συμβολικά ο πόλεμος που αιματοκύλισε τα Βαλκάνια στα τέλη του 20ού αιώνα, πρέπει να δικαστούν εκείνοι που κυρίως τον προκάλεσαν. Ο ένας πέθανε. Ο άλλος εξακολουθεί να είναι ελεύθερος, χάρις στην προστασία που του παρέχει ο σερβικός στρατός. Το Δικαστήριο της Χάγης πρέπει να εξασφαλίσει ότι η δίκη του τρίτου θα διεξαχθεί με απόλυτο σεβασμό των δικαιωμάτων του και θα οδηγήσει σε έκδοση απόφασης. Μόνο έτσι θα αποδοθεί δικαιοσύνη, θα υπάρξει κάθαρση και θα τιμηθεί η μνήμη των χιλιάδων θυμάτων του.

«Η Σερβία εκτείνεται όπου υπάρχουν Σέρβοι» έλεγε ο ποιητής- ψυχίατρος- εγκέφαλος των μεγαλύτερων σφαγών που έχουν διαπραχθεί στην Ευρώπη μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτό που ο πολιτισμένος κόσμος αποκαλούσε εθνοκάθαρση ήταν γι΄ αυτόν- όπως εξήγησε μια μέρα σ΄ έναν δημοσιογράφο των Νιου Γιορκ Τάιμς - μια ευκαιρία για τους Μουσουλμάνους να επιστρέψουν εκεί όπου «ανήκαν», ανάμεσα σε Μουσουλμάνους και μακριά από Σέρβους. Την ώρα που βομβαρδιζόταν ανηλεώς το Σαράγεβο, εκείνος απήγγελλε ποίηση στο αρχηγείο του, στο Πάλε. Την ώρα που έπεφταν άμαχοι από πυρά Σέρβων ελεύθερων σκοπευτών, εκείνος κατήγγελλε τις «προβοκάτσιες» των Μουσουλμάνων. Την ώρα που σφαγιάζονταν οι άνδρες της Σρεμπρένιτσα, εκείνος απολάμβανε τα κουβανικά του πούρα και το γαλλικό του κονιάκ. Δεν πρωταγωνιστούσε ποτέ ο ίδιος σε στρατιωτικές ενέργειες, όπως ο Μλάντιτς ή ο Αρκάν. Ήταν ο άνθρωπος πίσω από αυτές, ο οργανωτής, ο ιθύνων νους.

Δεν λείπουν αυτοί- τους βλέπουμε και τους ακούμε ήδη- που οργίστηκαν με τη σύλληψή του. Οι περισσότεροι βρίσκονται στη Σερβία, αμετανόητοι νοσταλγοί των ένδοξων ημερών του παρελθόντος. Υπάρχουν πολλοί όμως και δίπλα μας: αυτοί που έπιναν μαζί του ούζο στο Τουρκολίμανο, αυτοί που τον βράβευαν για τα ανδραγαθήματά του, αυτοί που τις τραγικές εκείνες ημέρες έβλεπαν παντού είτε δυτικές συνωμοσίες και μηχανορραφίες είτε έναν «εμφύλιο πόλεμο» όπου όλες οι πλευρές προέβαιναν σε ακρότητες, αυτοί που ισχυρίζονταν ότι η σύλληψη και δίωξη των ενόχων θα οδηγούσε σε έναν «ασυγχώρητο νομικισμό». Εμείς, πάλι, θα συγκρατήσουμε μόνο την έκφραση της κυρίας που απεικονίζεται να περνά συγκινημένη μπροστά από τις φωτογραφίες της Σρεμπρένιτσα.