Επιστροφή στον Διαφωτισμό

«Oφείλω να το παραδεχθώ: έχω την τάση να συγκρίνω τη σημερινή Γαλλία με τη Γαλλία που γνώρισα το 1968. Αυτή η σύγκριση δεν αποβαίνει υπέρ της σημερινής Γαλλίας. Εκείνη την εποχή, φεύγοντας από την ελληνική χούντα, έφτασα σ΄ ένα Παρίσι όπου επικρατούσε αναβρασμός και μια χαρούμενη ατμόσφαιρα. Η εφευρετική ευθυμία της Γαλλίας με γοήτευσε από την πρώτη στιγμή. Σαράντα χρόνια αργότερα, αυτό που με καταπλήσσει είναι η έλλειψη φαντασίας που παρατηρείται σε όλους τους τομείς. Το θεμελιώδες χαρακτηριστικό της Γαλλίας, όπως και όλων των ευρωπαϊκών κοινωνιών, είναι η παραλυτική βεβαιότητα πως δεν υπάρχει πια τίποτα για να εφευρεθεί. Σαν να υπήρχε σε όλα τα πράγματα ένας δρόμος μοναδικός, αναπόφευκτος, υποχρεωτικός. Η βλακώδης περίοδος που διανύουμε πλήττει όμως, δυστυχώς, περισσότερο τη Γαλλία απ΄ ό,τι τους γείτονές της. Κι αυτό, επειδή φέρνει στην επιφάνεια το στοιχείο που λείπει σήμερα περισσότερο: διανοούμενους και φιλοσόφους που σκέφτονται. Βρίσκουμε, αντίθετα, πληθώρα φιλοσόφων που επιδοκιμάζουν (...)

Στη χώρα μου αγωνίζομαι υπέρ του διαχωρισμού της Εκκλησίας από το Κράτος. Ανήκω στους Έλληνες που θέλουν να φύγουν οι σταυροί και τα εικονίσματα από τα σχολεία. Είμαι πεισμένος, όπως ήταν πεισμένη άλλοτε ολόκληρη η Γαλλία, ότι δεν μπορείς να διδάξεις φιλοσοφία σε αίθουσες διακοσμημένες με σταυρούς. Προς μεγάλη μου έκπληξη, παρατηρώ μια περίεργη αντιστροφή ρόλων μεταξύ της Γαλλίας και της Ελλάδας: ένα μέρος της γαλλικής κοινής γνώμης, συγκεντρωμένο κυρίως στις τάξεις της Δεξιάς, θέλει να δώσει τέλος στην αυστηρή διάκριση ανάμεσα στα δύο αυτά πεδία. Οι άνθρωποι αυτοί στρέφονται όλο και περισσότερο προς το αγγλοσαξονικό μοντέλο, φτάνοντας να αντιμετωπίζουν με επιείκεια ακόμη και τις αιρέσεις! Με θλίβει να βλέπω ένα τμήμα αυτής της χώρας να ξεπουλά το καλύτερο κομμάτι της δημοκρατικής της κληρονομιάς.

Είμαι μάλλον απαισιόδοξος, το παραδέχομαι. Όλες οι θρησκείες - και κυρίως οι μονοθεϊστικές- είναι πηγές φανατισμού. Στην ιστορία της Ευρώπης, οι θρησκείες- και πρώτα απ΄ όλα ο χριστιανισμόςείναι εκείνες που εισήγαγαν τον θρησκευτικό φανατισμό, εντελώς άγνωστο στη Ρώμη και την Αθήνα. Γιατί όταν έχεις πολλούς θεούς, όχι μόνο είναι μικροί, αλλά επιπλέον διαπληκτίζονται και αλληλοεξουδετερώνονται. Υπάρχει όμως και κάτι ακόμη: στον σύγχρονο κόσμο είναι αντιφατικό να καταπολεμάς την τρομοκρατία και την ίδια ώρα να δείχνεις επιείκεια απέναντι στις θρησκείες. Για τον λόγο αυτό, τίποτα δεν μου φαίνεται ζωτικότερο για τη Γαλλία από το να επανασυνδεθεί με τον Διαφωτισμό και τη μάχη του κατά της πνευματικής αιχμαλωσίας του λαού».

(Απόσπασμα συνέντευξης που έδωσε ο συγγραφέας Βασίλης Αλεξάκης στο περιοδικό Μarianne με αφορμή την ανάληψη της προεδρίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τη Γαλλία)