Ο μετασχηματισμός της απεργίας

Η απεργία των σιδηροδρομικών στη Γαλλία παίρνει τέλος- ή μάλλον «αλλάζει μορφή», όπως είπε ένας συνδικαλιστής από τη Μασσαλία. Οι στατιστικές δείχνουν ότι ο αριθμός των απεργιών έχει μειωθεί δραστικά τα τριάντα τελευταία χρόνια. Μήπως αυτή η μορφή δράσης φτάνει στο τέλος της;

Το 1976, ο αριθμός των ημερών εργασίας που χάθηκαν στη Γαλλία λόγω απεργιών ήταν 4 εκατομμύρια. Το 2005, είχε μειωθεί στα 1,2 εκατομμύρια: ένα εκατομμύριο στον δημόσιο τομέα και 224.000 στον ιδιωτικό. Με εξαίρεση ορισμένα χρόνια όπου έγιναν εκτεταμένες κινητοποιήσεις, όπως το 1995 και το 2003 για τις συντάξεις και το 2006 για το συμβόλαιο πρώτης εργασίας, η μείωση των απεργιών είναι φαινόμενο συνεχές. Παράλληλα, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι αυτή η μορφή κινητοποίησης είναι όλο και λιγότερο δημοφιλής στην κοινή γνώμη: η απεργία των σιδηροδρομικών βρίσκει αντίθετους περισσότερους από 6 στους 10 Γάλλους. Να σημαίνουν άραγε αυτοί οι αριθμοί το τέλος των κοινωνικών συγκρούσεων;

Όχι, απαντά ο Ζαν-Μισέλ Ντενί, ερευνητής στο Κέντρο Μελετών της Απασχόλησης και συγγραφέας του βιβλίου «Αναζωπύρωση και μετασχηματισμός των συγκρούσεων για την εργασία» (Dares, 2007). Η αμφισβήτηση και η αντίσταση δεν μειώνονται, απλώς αλλάζουν μορφή. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο αριθμός των γαλλικών επιχειρήσεων με περισσότερους από 20 εργαζομένους στις οποίες έχει σημειωθεί τουλάχιστον μία σύγκρουση αυξάνεται, από 21% την περίοδο 1996-98 έφτασε σε 30% την περίοδο 2002-2004. Αυτή η σύγκρουση, όμως, δεν έχει κατ΄ ανάγκην απεργιακό χαρακτήρα. Πολύ συχνότερα παρατηρούνται μορφές πάλης όπως η λευκή απεργία (δηλαδή η αυστηρή τήρηση των κανονισμών, που οδηγεί μια επιχείρηση σε παράλυση) ή η άρνηση των υπερωριών (μέτρο ιδιαίτερα αποτελεσματικό σε μια εποχή που ζητείται από τους μισθωτούς να δουλεύουν περισσότερο για να κερδίζουν περισσότερα). Η απεργία κοστίζει ακριβά, ιδιαίτερα στους εργαζομένους με επισφαλείς συμβάσεις. Μια κινητοποίηση διαφορετικού τύπου, πιο «έξυπνη», καλά οργανωμένη και σωστά στοχευμένη, μπορεί να αποδειχθεί εξίσου αποτελεσματική.

Μεγάλη σημασία έχει, ασφαλώς, το είδος και το μέγεθος της επιχείρησης. Σε τομείς με ισχυρή παράδοση σε αγώνες, όπως είναι η βιομηχανία και οι μεταφορές, το εργαλείο της απεργίας εξακολουθεί να χρησιμοποιείται, συχνά μάλιστα ενισχύεται. Επιπλέον, όσο μεγαλύτερη είναι μια επιχείρηση τόσο εντονότερη παρουσία έχουν τα συνδικάτα και τόσο περισσότερες είναι οι συγκρούσεις. Στις μικρότερες επιχειρήσεις, οι εργατικές διαφορές λύνονται συνήθως με απευθείας διαπραγματεύσεις ανάμεσα στους εργαζομένους και τον εργοδότη. Σε γενικές γραμμές πάντως, οι απεργίες εντάσσονται στο «φορντιανό» μοντέλο που είναι ξεπερασμένο. Χωρίς να σημαίνει πως το σύγχρονο μοντέλο δεν περιλαμβάνει συγκρούσεις: όποιος νομίζει ότι τα προβλήματα μπορεί να λύνονται αποκλειστικά μέσω διαπραγματεύσεων κάνει λάθος. Η σύγκρουση αποτελεί συστατικό στοιχείο της κοινωνικής οργάνωσης, είναι βλακώδες να προσπαθεί κανείς να την ξεριζώσει.