Ξανά στο παιχνίδι

Μια μαύρη παρένθεση δύο ετών κλείνει στην Πολωνία. Κι είναι σπάνιο η αποχώρηση ενός πρωθυπουργού να συνοδεύεται από τόση ανακούφιση και τόση περιφρόνηση. Το μόνο κακό είναι ότι παραμένει στην εξουσία ο δίδυμος αδελφός του.

Ευτυχής και ερωτευμένος ξανά με τη χώρα του: αυτό δηλώνει ο Πολωνός ιστορικός Μπρόνισλαβ Γκέρεμεκ μετά την ήττα της κυβέρνησης Κατσίνσκι στις εκλογές της Κυριακής. «Η Πολωνία ξαναμπαίνει στο παιχνίδι», λέει στην Κοριέρε ο 75χρονος καθηγητής, που έχει πάθος με τις Καντάτες του Μπαχ και τις αιρέσεις του Μεσαίωνα. Τέρμα το κυνήγι των μαγισσών: ο ίδιος αρνήθηκε έτσι κι αλλιώς να υπογράψει τη δήλωση που απαιτούσε η κυβέρνηση από εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους για τις σχέσεις τους με τις πρώην μυστικές υπηρεσίες. Τέρμα η ευρω-φοβία. Η νέα κυβέρνηση θα στηρίζεται σε τελείως διαφορετικές αρχές: αλληλεγγύη, διαφάνεια στις εμπορικές σχέσεις, ανεξαρτησία και ασφάλεια στον τομέα της ενέργειας.

Ενθουσιασμένος με τις εξελίξεις δηλώνει στα 81 του και ο μεγάλος σκηνοθέτης Αντρέι Βάιντα. Το μεγαλύτερο λάθος της απερχόμενης κυβέρνησης, τονίζει στην Ελ Παΐς, είναι ότι χρησιμοποίησε ως μέσο διακυβέρνησης τη δυσαρέσκεια των Πολωνών για το παλιό κομμουνιστικό καθεστώς. Κι αυτό, παρόλο που έχουν περάσει τόσα χρόνια από την πτώση του Τείχους. Οι δίδυμοι είπαν ψέματα, παρουσίασαν την πραγματικότητα με απλουστευτικό τρόπο, από δω οι καλοί κι από κει οι κακοί. Δίχασαν τον κόσμο. Τον έκαναν να πιστέψει ότι η Πολωνία μπορεί να αποκτήσει ένα κοινωνικό κράτος όπως το γερμανικό ή το γαλλικό, παρόλο που δεν είναι τόσο πλούσια όσο αυτές οι χώρες. Το χειρότερο όμως είναι ότι τα δύο τελευταία χρόνια ανακόπηκαν όλες οι πρωτοβουλίες της πολωνικής κοινωνίας. «Κάθε Πολωνός που έπαιρνε μια πρωτοβουλία ήταν ύποπτος», λέει ο Βάιντα. «Έτσι όμως δεν υπάρχει οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξη μιας χώρας».

Το αποτέλεσμα αυτής της πολιτικής ήταν να υπάρξει ένα κύμα εξόδου από τη χώρα. Δύο εκατομμύρια Πολωνοί (σε σύνολο 38 εκατομμυρίων) έχουν εγκαταλείψει τη χώρα τους από τότε που μπήκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τον Μάιο του 2004, για να δουλέψουν σε άλλες χώρες, κυρίως στη Βρετανία και την Ιρλανδία. «Γιατί φεύγει ο κόσμος από τη χώρα μου;», αναρωτιέται ο σκηνοθέτης. «Όλος ο πολωνικός κινηματογράφος ασχολείται σήμερα με καθημερινά θέματα, κι αυτό είναι καλό, αλλά εγώ θέλω να μάθω γιατί φεύγει ο κόσμος, γιατί μένουν αυτοί που μένουν, θέλω οι νέοι να μου διηγηθούν τη μεταμόρφωση που γνωρίζει η Πολωνία». Την απάντηση την παίρνει με έναν κάπως διαφορετικό τρόπο: πάνω από δύο εκατομμύρια συμπατριώτες του έχουν σπεύσει από τα τέλη του περασμένου μήνα να δουν την ταινία του για τις σφαγές του Κατίν, το 1940. «Δεν θέλω να ανοίξω καινούργιες πληγές», δηλώνει. «Το παρελθόν είναι παρελθόν, δεν πρέπει να το ξεχνάμε, πρέπει όμως να το ξεπερνάμε».