Το δίλημμα του θερμοκηπίου

Η γη (υπερ)θερμαίνεται, οι επιστήμονες φωνάζουν, ο Αλ Γκορ παίρνει το Νόμπελ, αλλά οι χώρες που μετράνε αρνούνται να συνεργαστούν. Τι μπορεί να γίνει; Ο Εκόνομιστ έχει μια πολύ ενδιαφέρουσα ιδέα.

Το «δίλημμα του φυλακισμένου» είναι γνωστό. Δύο φυλακισμένοι που κατηγορούνται για το ίδιο έγκλημα βρίσκονται σε διαφορετικά κελιά, χωρίς να μπορούν να επικοινωνήσουν μεταξύ τους. Οι δεσμοφύλακες προσπαθούν να τους πείσουν να εμπλέξει ο ένας τον άλλον. Αν κανείς από τους δύο δεν συνεργαστεί, θα φάνε από ένα χρόνο φυλακή. Αν ο ένας δεχθεί να μιλήσει και ο άλλος όχι, ο πρώτος αποφυλακίζεται και ο δεύτερος τρώει δέκα χρόνια. Αν καταγγείλει ο ένας τον άλλον, θα τιμωρηθεί ο καθένας με πέντε χρόνια φυλακή. Με βάση αυτό το σχήμα, αν ο πρώτος κρατούμενος σκοπεύει να μείνει σιωπηλός, τον δεύτερο τον συμφέρει να τον καταγγείλει ώστε να αποφυλακιστεί. Αν ο πρώτος σκοπεύει να μιλήσει, το ίδιο πρέπει να κάνει και ο δεύτερος, ώστε να φάει πέντε και όχι δέκα χρόνια. Κατά συνέπεια, ένας λογικός άνθρωπος που κοιτάζει το συμφέρον του πάντα θα προδίδει τον άλλον. Αυτό καταδικάζει όμως και τους δύο να μείνουν στη φυλακή για πέντε χρόνια, ενώ θα μπορούσαν να τη γλιτώσουν με ένα.

Ένα ανάλογο σενάριο παίζεται σε παγκόσμια κλίμακα με το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Σε κάθε σύνοδο, όλες οι κυβερνήσεις διακηρύσσουν πόσο επείγον είναι να σταματήσει η υπερθέρμανση του πλανήτη, ελάχιστες όμως είναι διατεθειμένες να πάρουν μονομερώς μέτρα. Οι απαισιόδοξοι προβλέπουν ότι η έκβαση της μάχης θα είναι ανάλογη με τη λύση του «διλήμματος του φυλακισμένου»: θα συνεχίσουμε να σιγοψηνόμαστε, ενώ θα μπορούσαμε να συνεργαστούμε και να βρούμε λύση. Σε ένα πρόσφατο άρθρο του, όμως, ο Μάικλ Λίμπριχ από το ίδρυμα Νew Εnergy Finance φτάνει στο ακριβώς αντίθετο συμπέρασμα. Η δυναμική του προαναφερθέντος διλήμματος - σημειώνει- αλλάζει ριζικά αν οι φυλακισμένοι γνωρίζουν ότι θα παίξουν το παιχνίδι πάνω από μία φορά. Στην περίπτωση αυτή, ο καθένας απ΄ αυτούς έχει ένα κίνητρο να συνεργαστεί, ώστε να μην τιμωρηθεί από τον αντίπαλό του στους επόμενους γύρους.

Με αυτή τη λογική, αντί να επιδιώκονται δραστικές μειώσεις στις εκπομπές ρυπογόνων αερίων μέσα σε μια πενταετία όπως κάνει η συνθήκη του Κυότο, θα ήταν καλύτερα να μπαίνουν στόχοι σε ετήσια βάση. Έτσι, οι κυβερνήσεις που συνεργάζονται θα ξέρουν ότι δεν θα πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης για μεγάλο διάστημα, εκείνες που δεν συνεργάζονται θα τιμωρούνται, ενώ όσες μετανιώνουν θα μπορούν σύντομα να συνταχθούν με τον κοινό στόχο. Υπάρχει βέβαια ένα πρόβλημα: στον πραγματικό κόσμο, οι κυβερνήσεις επικοινωνούν και συγκροτούν συμμαχίες, με αποτέλεσμα η εξίσωση να περιπλέκεται. Επιπλέον, οι κυβερνήσεις δεν δρουν πάντα με βάση τη λογική: μαζί με τον πρόεδρό της, είναι πιθανό να αλλάξει στάση και η Αμερική. Σε κάθε περίπτωση, αν τα ακραία φαινόμενα πολλαπλασιαστούν, όλοι θα αναγκαστούν να παίξουν το παιχνίδι.