«Άλαν!.. Ντέηβιντ!»

Έγινε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Κτίστηκε το Τείχος του Βερολίνου κι ύστερα γκρεμίστηκε. Ο άνθρωπος πήγε στη Σελήνη. Αλλά η Τζην Γκάμπελ εξακολουθούσε να είναι κλεισμένη σε ένα ίδρυμα, χωρίς κανέναν λόγο.

Το 1972, ο Αμερικανός ψυχολόγος Ντέηβιντ Ρόουζενχαν έκανε ένα πείραμα. Οκτώ συνεργάτες του, όλοι με άριστη ψυχική υγεία, πήγαν σε ψυχιατρικά νοσοκομεία και δήλωσαν ότι ακούνε φωνές. Κατά τα άλλα, η συμπεριφορά τους ήταν απολύτως φυσιολογική. Και οι οκτώ εισήχθησαν στα νοσοκομεία, οι περισσότεροι με διάγνωση για σχιζοφρένεια. Οι άλλοι ασθενείς κατάλαβαν αμέσως ότι οι ερευνητές δεν είχαν κανένα πρόβλημα. Οι γιατροί, αντίθετα, χρειάστηκαν 52 μέρες για να φτάσουν στο ίδιο συμπέρασμα. Ο ένας από τους ερευνητές, μάλιστα, δυσκολεύτηκε πολύ να τους πείσει να τον αφήσουν να φύγει. Όταν τα αποτελέσματα του πειράματος δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό «Science», πολλοί ασθενείς με πραγματικά προβλήματα εκδιώχθηκαν από αμερικανικά νοσοκομεία αφού θεωρήθηκε ότι μπορεί να ήταν κι αυτοί ερευνητές.

Όταν ο Ρόουζενχαν έκανε το πείραμά του, η Τζην Γκάμπελ έκλεινε ήδη 35 χρόνια σε ένα ψυχιατρικό ίδρυμα της Βρετανίας. Το 1937, σε ηλικία 15 ετών, η Τζην εργαζόταν ως καθαρίστρια στο χειρουργείο ενός γιατρού. Μια μέρα κατηγορήθηκε ότι έκλεψε 12,5 πένες, κάτι σαν σημερινές πέντε λίρες. Χωρίς να δικαστεί, χωρίς να της δοθεί η ευκαιρία να απολογηθεί, αποφασίστηκε να κλειστεί στο ίδρυμα Cranage Ηall του Μάκλσφιλντ με βάση τον Νόμο του 1890 περί Φρενοβλάβειας. Λίγες εβδομάδες αργότερα, τα χρήματα βρέθηκαν. Αλλά για την Τζην ήταν πια πολύ αργά. Οι αδελφοί της ήταν κλεισμένοι σε ορφανοτροφεία, αφού οι γονείς τους ήταν φτωχοί και δεν μπορούσαν να τους συντηρήσουν. Η οικογένεια διαλύθηκε. Και όταν η μάνα πέθανε, η Τζην έχασε κάθε επαφή με τους συγγενείς της. Μάταια έδινε στους νοσοκόμους ονόματα και διευθύνσεις. Κανένας δεν την πίστευε.

Πέρασαν άλλα 35 χρόνια. Ώσπου, πριν από τρεις εβδομάδες, ένας από τους αδελφούς της Τζην που έμενε στο σπίτι της μητέρας τους έλαβε ένα γράμμα από το ίδρυμα. Ηταν ένα ερωτηματολόγιο προς τη μακαρίτισσα για το κατά πόσον ήταν ικανοποιημένη από τη μεταχείριση που είχε η κόρη της. Ο άνδρας έψαξε το ζήτημα και έμαθε ότι μια αδελφή που μόλις και μετά βίας τη θυμόταν, βρισκόταν ακόμη στη ζωή. Όταν έφτασε το ίδρυμα μαζί με τον αδελφό του, ενημερώθηκαν ότι η ηλικιωμένη γυναίκα επικοινωνούσε μόνο γραπτώς και το πιθανότερο ήταν ότι δεν θα τους αναγνώριζε. Έκαναν λάθος: όταν η γυναίκα αντίκρυσε τους δύο άνδρες, ρίχτηκε στην αγκαλιά τους φωνάζοντας «Άλαν!.. Ντέηβιντ!». Μια ολόκληρη ζωή είχε χαθεί.

Ποιος πρέπει να πληρώσει γι΄ αυτό το έγκλημα; Πόσες ακόμη ζωές έχουν καταστραφεί από τους θεσμούς που κατήγγειλε ο δρ Ρόουζενχαν; Πόσες Φωλιές του Κούκου υπάρχουν ακόμη στις μεγαλουπόλεις μας;