Η πόλη των καπνιστών

«Όποιος δεν επιθυμεί να δει την Αθήνα είναι βλάκας. Όποιος τη δει και δεν την αγαπήσει είναι ακόμη πιο βλάκας. Το αποκορύφωμα της βλακείας, όμως, είναι να τη δεις, να την αγαπήσεις και μετά να την εγκαταλείψεις».

Oι φράσεις αυτές αποδίδονται στον Λύσιππο, προσωπικό γλύπτη του Μεγάλου Αλεξάνδρου, που με το έργο του «Αποξυόμενος» έθεσε τις βάσεις της ελληνιστικής γλυπτικής. Τις επικαλείται ο Βρετανός δημοσιογράφος και συγγραφέας Τζάστιν Μαρόζι, που έχει επισκεφθεί πολλές φορές την Ελλάδα και αυτήν την εποχή γράφει μια βιογραφία του Ηροδότου. Στην Αθήνα βρέθηκε για τελευταία φορά τον περασμένο Νοέμβριο για ένα συνέδριο με θέμα τη σχέση της αρχαίας Ελλάδας με το αρχαίο Ιράν και όταν επέστρεψε στο Λονδίνο αισθάνθηκε προφανώς τόσο βλάκας ώστε αποφάσισε να γράψει τουλάχιστον ένα άρθρο. «Και τι θα γράψεις για την Αθήνα που δεν έχει ήδη γραφτεί;», τον ρώτησε ένας συνάδελφός του. Άλλος βλάκας.

Το (σχεδόν ολοσέλιδο) άρθρο δημοσιεύτηκε το περασμένο Σάββατο στους Φαϊνάνσιαλ Τάιμς με τον πολλά υποσχόμενο τίτλο «Δημοκρατία εν δράσει». Ο δημοσιογράφος επισκέφθηκε ξανά την Ακρόπολη, περπάτησε ξανά στα δρομάκια της Πλάκας, γοητεύτηκε για άλλη μία φορά από το Αρχαιολογικό Μουσείο κι έφαγε υπέροχα σε διάφορες «απλές ταβέρνες της γωνίας». Υπάρχει όμως κάτι που αποτέλεσε γι΄ αυτόν μια «πολιτισμική αποκάλυψη»: η στάση των Ελλήνων σχετικά με το κάπνισμα. Σύννεφα νικοτίνης, γράφει, αιωρούνται πάνω από σχεδόν κάθε άνδρα και γυναίκα, ακόμη και παιδιά, στους δρόμους, στα μπαρ, στα εστιατόρια, στα ταξί, στα πλοία. Στη γέφυρα του ΕΞΠΡΕΣ ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ, που τον πήγε στη Σάμο, η ατμόσφαιρα θύμιζε χειμωνιάτικη ομίχλη στον Τάμεση. Κάπνιζαν ο καπετάνιος, οι αξιωματικοί, τα γκαρσόνια, οι γυναίκες στην κουζίνα, οι καθαρίστριες και φυσικά όλοι οι επιβάτες.

Άλλος ένας υστερικός Άγγλος που θέλει να επιβληθεί παντού η φασιστική απαγόρευση του καπνίσματος, θα πει κανείς. Μα ισχύει το αντίθετο: ο Μαρόζι ενθουσιάστηκε με αυτό που είδε! Η φιλελεύθερη σχέση των Αθηναίων με το τσιγάρο, γράφει, ταιριάζει τέλεια με την ιστορία τους. «Σίγουρα η Αθήνα δεν είναι ένας τόπος για να κόψεις το κάπνισμα. Αντίθετα, είναι ένας τόπος για να πεις: “Στον διάβολο, θα ξαναρχίσω να καπνίζω!”». Και αυτό ακριβώς έκανε.

Κατά τη διάρκεια της παραμονής του, του είπαν πως δεν πρέπει να χάσει με τίποτα την πορεία της 17ης Νοεμβρίου: ακτιβιστές από το λίκνο της δημοκρατίας διαδηλώνουν εναντίον της ισχυρότερης δημοκρατίας του κόσμου. Ως καλός Άγγλος, έφθασε δύο ώρες νωρίτερα. Ως καλοί Έλληνες, οι διαδηλωτές έφθασαν δύο ώρες αργότερα. Και, φυσικά, όλοι κάπνιζαν! Ο Βρετανός δημοσιογράφος περνούσε καλά μέχρι που άρχισαν να πέφτουν οι πέτρες και τα δακρυγόνα. Τότε κατάλαβε πως ήταν ώρα να φύγει. Ίσως να περιλάβει και αυτό το ερώτημα στη βιογραφία που επιμελείται: Τι θα σκεφτόταν άραγε ο Ηρόδοτος για τη σημερινή Αθήνα;