Η όπερα του σεβντά

Τα τελευταία σαράντα χρόνια, ο Νάιτζελ Όζμπορν έχει επισκεφθεί πολλές φορές τη Γιουγκοσλαβία. Αλλά η πιο δύσκολη επίσκεψή του ήταν χωρίς αμφιβολία το 1993, όταν οι δυνάμεις του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς πολιορκούσαν τη Βοσνία. Ο Βρετανός συνθέτης μπήκε στο Σαράγεβο μέσα από έναν υπόγειο υπόνομο, κι αυτό που είδε τον τρομοκράτησε. «Δεν μπορείς ποτέ να ξεχάσεις τη μυρωδιά μιας κατεστραμμένης πόλης», λέει σήμερα στους Τάιμς. «Δεν μπορείς ποτέ να ξεχάσεις τις εικόνες των παιδιών που κυκλοφορούν στους δρόμους σαν τους σκελετούς».

Ο Όζμπορν αποφάσισε να κάνει ό,τι μπορεί για να βοηθήσει εκείνα τα παιδιά. Μίλησε με παλιούς του φίλους στο Σαράγεβο, και κυρίως με τον Βόσνιο ποιητή Γκόραν Σίμιτς. Συνάντησε μουσικούς και συγγραφείς. Έστησε δημιουργικά εργαστήρια σε υπόγεια και άλλες ασφαλείς τοποθεσίες, με στόχο να «γιατρέψει» τα παιδιά με τη βοήθεια της μουσικής. Δεν είναι τόσο αφελής, βέβαια, ώστε να πιστεύει ότι η μουσική μπορεί να υποκαταστήσει την ιατρική. «Όμως η μουσική μπορεί να λειτουργήσει θεραπευτικά». Μέσα από αυτή τη διαδικασία, μεταμορφώθηκε και ο ίδιος. Το έργο του έγινε πιο προκλητικό, πιο στρατευμένο. Το 1995, και ενώ η πολιορκία του Σαράγεβο συνεχιζόταν χωρίς κανείς στην Ευρώπη να κάνει κάτι για να τη σταματήσει, παρουσιάστηκε σε παγκόσμια πρεμιέρα στην πόλη μια όπερα που έγραψε μέσα σε λιγότερο από μια εβδομάδα. Ο τίτλος της ήταν Εvropa και το λιμπρέτο το έγραψε ο Σίμιτς: ένα υπερωκεάνιο κατευθύνεται ολοταχώς προς τα βράχια, αλλά η πλοίαρχος, μια κάποια Μadame Εurope, είναι πολύ απασχολημένη με το να ντύνεται και να στολίζεται.

Η τελευταία συνεργασία του Όζμπορν με τον Σίμιτς είναι πιο δουλεμένη. Το έργο Differences in Demolition πρωτοπαρουσιάστηκε τον περασμένο μήνα στο Εθνικό Θέατρο του Μόσταρ, περιόδευσε στη συνέχεια σε όλη τη Βοσνία, και την ερχόμενη εβδομάδα θα παρουσιαστεί στο City of London Festival του Ίαν Ρίτσι. Πρόκειται για μια «όπερα του σεβντά», με υψηλή συμβολική σημασία. «Συνδέει το Ισλάμ και τη Δύση μ΄ έναν πολύ δυνατό τρόπο», λέει ο Όζμπορν. «Μας υπενθυμίζει ότι ο ευρωπαϊκός πολιτισμός δημιουργήθηκε σ΄ ένα βαθμό από το Ισλάμ. Έχει επιρροές από την τσιγγάνικη και τη σεφαρδίτικη μουσική, αλλά και από την όπερα μπελκάντο. Και παρ΄ όλο που συνδέεται ευθέως με τους Μουσουλμάνους της Βοσνίας, άρεσε και στους Κροάτες και στους Σέρβους». Η δύναμη της μουσικής.

Η πολιτική είναι όλο και πιο αυτιστική, λέει ο 59χρονος συνθέτης, που σπούδασε στην Οξφόρδη και την Πολωνία και σήμερα διδάσκει μουσική στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου. «Η μόνη ελπίδα για να πλησιάσουν μεταξύ τους άνθρωποι διαφορετικών εθνικών προελεύσεων είναι ο πολιτισμός». Βοηθάει βέβαια κι ο σεβντάς.