Ο εφευρέτης της νοσταλγίας

Όταν ρωτούν τον Ρόμπιν Λέιν Φοξ ποια είναι η κληρονομιά της αρχαίας Ελλάδας, δεν ξέρει από πού να αρχίσει και πού να τελειώσει. Η αρχιτεκτονική: ο Φρανκ Γκέρι δεν θα μπορούσε να κάνει πολλά πράγματα αν δεν βρισκόταν σε διαρκή διάλογο με τους κλασικούς αρχιτέκτονες. Ο έρωτας: όπως έχει πει ο Σταντάλ, χωρίς τη μάχη της γοητείας, χωρίς τις λέξεις που επινόησαν οι αρχαίοι Έλληνες για να περιγράψουν τα συναισθήματα, ο έρωτας θα ήταν σήμερα μια απλή σαρκική διαδικασία χωρίς κανένα ενδιαφέρον. Η δημοκρατία. Το θέατρο. Τα μαθηματικά. Η ομορφιά. Η ομοφυλοφιλία. Ο ιππόδρομος.

Ο ηλικίας 61 ετών ιστορικός, που διδάσκει ελληνική και ρωμαϊκή ιστορία στην Οξφόρδη, βρέθηκε αυτή την εβδομάδα στη Μαδρίτη με την ευκαιρία της έκδοσης του βιβλίου του «Κλασικός κόσμος» στην ισπανική γλώσσα (στα ελληνικά κυκλοφόρησε τον περασμένο Δεκέμβριο από τις Εκδόσεις Ωκεανίδα). Όπως λέει σε συνέντευξή του στην «Ελ Παΐς», θα έπρεπε να υπάρχει μια ευρωπαϊκή οδηγία που να καθιστά υποχρεωτική τη μύηση των παιδιών στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια από τα εννιά τους χρόνια, ώστε να μπορούν στα δεκαέξι τους να διαβάζουν άνετα αυτά τα έργα και να τα απολαμβάνουν. Ο Όμηρος; «Ήταν ο εφευρέτης της νοσταλγίας. Ο άνθρωπος που κατάφερε να γεμίσει με ιστορίες και λέξεις την τρύπα που καίει τα σωθικά μας όταν είμαστε μακριά από την πατρίδα. Ο παραμυθάς που διηγήθηκε με ωμό και ρεαλιστικό τρόπο τι σημαίνει δόξα και φήμη σε αυτή τη ζωή, που συνέλαβε τον πόνο τον οποίο αισθανόμαστε όταν χάνεται κάποιος οικείος μας, που έδειξε ότι οι ήρωες κάνουν λάθος, και το καταλαβαίνουν στις τραγικές στιγμές, όταν είναι πια πολύ αργά».

Ο αρχαίος εκείνος κόσμος, με τους τραγικούς ήρωες και τη φιλοσοφία, με τη δημοκρατία, τον νόμο και τη δουλεία, τελείωσε με την έλευση του χριστιανισμού. «Ξαφνικά κυριάρχησε στον κόσμο η αμαρτία, άρχισαν όλοι να μιλούν για τη σωτηρία των σωμάτων, κάτι τρομακτικά παράλογο», λέει ο Ρόμπιν Λέιν Φοξ. «Οι χριστιανοί δεν ήταν στην πραγματικότητα εναντίον της δουλείας, μιλούσαν για πνευματική ελευθερία, η κοινωνική αλλαγή ήταν διαφορετικό πράγμα. Η πραγματική εναλλακτική λύση ήταν ο ουρανός. Για εκείνους, η πολυτέλεια και ο πλούτος αποτελούσαν εμπόδια για τη σωτηρία». Ο ιστορικός πηδά από τον Ηρόδοτο στον Αδριανό, κάνει μια παρένθεση για να καταγγείλει τον Μπους και τον Μπλαιρ για τον πόλεμο στο Ιράκ, υπερασπίζεται τις ανθρωπιστικές αξίες της Ελλάδας και της Ρώμης, για να φτάσει τελικά στον κινηματογράφο. «Απ΄όλους όσοι καταπιάστηκαν με τον κλασικό κόσμο, ο Όλιβερ Στόουν ήταν ο πιο προσεκτικός», σημειώνει, αναφερόμενος στην ταινία Μέγας Αλέξανδρος. «Στον Μονομάχο του, αντίθετα, ο Ρίντλεϊ Σκοτ δεν ήθελε να ξέρει τίποτα γι΄αυτά που πραγματικά συνέβαιναν στην αρένα».