Ένα μπαρ που σερβίρει κρύο καφέ

«Συχνά αναρωτιέμαι το εξής: γιατί βρίσκω την Ευρώπη τόσο “ιερή” όταν την παρατηρώ από μια απόσταση και μου φαίνεται τόσο ανίερη, μονότονη και πληκτική όταν επιστρέφω;» Βιμ Βέντερς

Μια μέρα, κάπου στη δεκαετία του ΄50, ο Γερμανός σκηνοθέτης έκανε οτοστόπ στην Αγγλία. Όταν ο άνθρωπος που σταμάτησε να τον πάρει πληροφορήθηκε την εθνικότητά του, προθυμοποιήθηκε να βγει από τον δρόμο του για να τον οδηγήσει στον προορισμό του. Ήταν ο πρώτος Γερμανός που συναντούσε μετά τον πόλεμο! Να γιατί ήταν εύκολο για εκείνη τη νέα γενιά να ονειρεύεται την Ευρώπη: επειδή ήταν ένας τρόπος να ξεπεράσουν την πίκρα και τον πόνο τους και να κτίσουν κάτι καινούργιο.

Με τα χρόνια, τα πράγματα άλλαξαν. Οι σημερινοί νέοι δεν γοητεύονται πια από το όραμα της ενωμένης Ευρώπης: πολλή πολιτική, πολλή οικονομία και τίποτα άλλο. Το κλαμπ των 27 είναι ένα μπαρ που σερβίρει κρύο καφέ, είπε ο σκηνοθέτης του «Παρίσι, Τέξας» σε ομιλία που εκφώνησε αυτή την εβδομάδα στα γραφεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, στις Βρυξέλλες. Κανέναν δεν εμπνέει, και τους καλλιτέχνες λιγότερο απ΄ όλους. Όταν ο Βέντερς ετοίμαζε τα «Φτερά του Έρωτα», το 1987, ζήτησε άδεια από τις αρχές να κάνει ορισμένα γυρίσματα στο Ανατολικό Βερολίνο. Η απάντηση ήταν αρνητική, με το επιχείρημα ότι οι άγγελοι είναι αόρατοι και άρα μπορούν να διασχίσουν ελεύθερα το τείχος. Είκοσι χρόνια αργότερα, πήγε στη σύνοδο της G8 για να κινηματογραφήσει τους νέους που διαδήλωναν κατά της παγκοσμιοποίησης. Κάποια στιγμή πέρασαν από μπροστά του οι Ιταλοί ντυμένοι κλόουν, κρατώντας τη σημαία της ειρήνης (pace, στα ιταλικά). Ένας Βαυαρός αστυνομικός σχολίασε τότε ότι αυτοί οι διαδηλωτές είναι αγράμματοι, αφού δεν ξέρουν ούτε πώς γράφεται η ειρήνη και ξέχασαν ένα e (στην οικουμενική γλώσσα που λέγεται αγγλικά η ειρήνη είναι peace).

Και στις δύο περιπτώσεις, οι κρατικοί αξιωματούχοι δεν μπορούσαν να διαβάσουν ανάμεσα στις γραμμές. Την ικανότητα αυτή την απέκτησε ο Βέντερς από μικρός χάρις στη γιαγιά του, η οποία διέτρεχε με το δάκτυλο τις λέξεις των βιβλίων που διάβαζαν μαζί. Αν λοιπόν η Ευρώπη θέλει να ξαναβρεί τη χαμένη της ψυχή, πρέπει να ανακαλύψει και πάλι τη μαγεία των κενών χώρων. Πρέπει να εφεύρει μια νέα ουτοπία. Οι στόχοι είναι σαφείς: η υπεράσπιση της κοινωνικής δικαιοσύνης, της ειρήνης και της ελευθερίας, ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η μάχη για τη σωτηρία του πλανήτη. Αλλά οι στόχοι αυτοί δεν μπορούν να εκπληρωθούν μόνο με πολιτικά και οικονομικά μέσα. Για να γίνει και πάλι αξιόπιστη η Ευρώπη στα μάτια των πολιτών της, πρέπει να αξιοποιήσει αυτό που πάντα την προσδιόριζε: την υπέροχη, χαοτική και μοναδική ποικιλία του πολιτισμού της. Αυτό είναι το ευρωπαϊκό όνειρο.