Τι εννοούσε ο καλλιτέχνης;

«Θέλω να απευθύνω ένα μήνυμα στην Τουρκία», είπε ο Φατίχ Ακίν, παραλαμβάνοντας το βραβείο καλύτερου σεναρίου για την ταινία του «Κόψη του Παραδείσου». «Στις 22 Ιουλίου θα έχουμε εκλογές. Πρέπει να μείνουμε ενωμένοι. Αλλιώς θα πέσουμε!»

Πριν από λίγο καιρό έγινε στο Πανεπιστήμιο Μπογάζιτσι μια δεξίωση προς τιμήν του Ορχάν Παμούκ. Όλη η τουρκική ιντελιγκέντσια ήταν εκεί. Και η συζήτηση ήταν παθιασμένη. Θα γίνει πραξικόπημα, ιδίως αν σαρώσουν οι ισλαμιστές στις εκλογές. Δεν υπάρχει περίπτωση να γίνει πραξικόπημα. Το έθνος κινδυνεύει να οδηγηθεί προς τον ισλαμισμό. Ο ισλαμισμός δεν αποτελεί απειλή. Το δημοκρατικό μέλλον της Τουρκίας εξαρτάται από την πορεία των ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Η Τουρκία θα ευημερήσει χωρίς τη βοήθεια της Ευρώπης. Μια από τις λίγες διαπιστώσεις στις οποίες συμφωνούσαν όλοι ήταν ότι οι πρόσφατες διαδηλώσεις υπέρ του κοσμικού κράτους ενορχηστρώθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν από τον στρατό. Όσο για τον ίδιο τον Παμούκ, ο δημοσιογράφος της Ομπζέρβερ που ήταν παρών γράφει ότι καθόταν παράμερα, φορώντας ένα χαμόγελο μισο-σαρκαστικό, μισο-αινιγματικό. Ένα ανάλογο χαμόγελο φορούσε ασφαλώς και προχθές στις Κάννες, ακούγοντας τον συμπατριώτη του να απευθύνει τη δραματική του έκκληση.

Τι να εννοούσε άραγε ο Ακίν; Να αναφερόταν στην απειλή του ισλαμισμού ή στον κίνδυνο πραξικοπήματος; Τόσο αυτός όσο και ο Παμούκ ζουν κυρίως έξω από την Τουρκία, ο πρώτος στη Γερμανία, ο δεύτερος στην Αμερική. Είναι δύσκολο να δουλέψουν στη χώρα της καταγωγής τους, είναι επικίνδυνο ακόμη και να μιλήσουν, το μαρτυρούσαν οι σωματοφύλακες με τα γκρίζα κοστούμια και τις ροζ γραβάτες που δεν έχαναν από τα μάτια τους τον Νομπελίστα στη διάρκεια της δεξίωσης. Μια άλλη ομάδα σωματοφυλάκων πρόσεχε τον Οράλ Τσαλισλάρ, ένα δημοσιογράφο της Τζουμχουριέτ που έχει δεχθεί κι αυτός απειλές για τη ζωή του επειδή μίλησε για την αρμενική γενοκτονία. Οι περισσότεροι διανοούμενοι χρειάζονται σωματοφύλακες σήμερα στην Τουρκία, τους απειλούν οι εθνικιστές, οι ισλαμιστές και οι λοιποί εξτρεμιστές, που το κράτος θέλει να τους εμφανίζει ως μοναχικούς τρελούς, αλλά μοναχικοί δεν είναι, εκείνες οι φωτογραφίες του δολοφόνου του Χραντ Ντινκ να κρατά την τουρκική σημαία και να ποζάρει παρέα με αστυνομικούς μπροστά σε ένα πορτρέτο του Κεμάλ ήταν αποκαλυπτικές.

Μάλλον δεν εννοούσε τίποτα ο Ακίν. Το σύνθημα «Λαός ενωμένος, ποτέ νικημένος» είναι οικουμενικό και διαχρονικό. Η Γερμανίδα μητέρα, την οποία υποδύεται η Χάνα Συγκούλα, λέει σε μια στιγμή πως όλα θα πάνε καλύτερα όταν η Τουρκία μπει στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά η ίδια η ηθοποιός σπεύδει να διαψεύσει αυτή την ελπίδα, «είναι λίγο σοσιαλδημοκρατικό, λίγο γελοίο», λέει στη Μοντ, «αυτή η τύπισσα είναι ένα απολίθωμα του ΄68 που συντάχθηκε με το κόμμα, δεν μπορούμε να σκεφτόμαστε πλέον με ευρωπαϊκούς όρους, η σκέψη μας πρέπει να είναι πλανητική». Κάτι θα ξέρει καλύτερα η Συγκούλα από τον σκηνοθέτη, έχει σχεδόν και τα διπλά του χρόνια.